DE GROOTSTE MILITAIRE
OPERATIE ALLER TIJDEN
Uit de stukgeschoten puinhoop Normandië
is een nieuw stuk Frankrijk verrezen
m
C0T§mz
I
ZATERDAG 6 JUNI 1964
Erbli
PAGINA DRIE
Volkomen verrassing
°S*£o
Lïsieux
Twintig jaar
geleden kwam
in het westen
eindelijk het
Tweede Front,
het werd het
begin van het
einde voor de
nazi-tirannie
Eigen havens
Maritieme harakiri
Krijgskunde
Gemengde gevoelens
Invasie-knipsels
7TT-*■-yw.-.t i»i»
D-DAY
(Van onze correspondent)
CAEN. Vandaag is het twintig jaar geleden dat de
geallieerde legers, half om half Amerikaans en Engels-
Canadees plus ter rechtvaardiging van die naam, voor de
rest nog een paar handjesvol Fransen, Polen, Nederlanders,
Belgen, Noren en Denen, hun eerste gelaarsde voet weer
op continentaal-Europese bodem plaatsten om het
duizendjarige rijk van Führer Adolf Hitler de doodsteek
te komen geven. De tijd gaat snel, zo pleegt men dan te
verzuchten. Men kan ook zeggen dat er gebeurtenissen
in het leven van een mens of een volk zijn waarvan de
herinnering zich door de tijd niet uit kan laten wissen.
Omdat zo'n gebeurtenis het diepste en innigste en heiligste
verlangen dat een heel volk gedurende jaren had gekoes
terd, concretiseerde. En wie die jaren van hitleriaanse ver
schrikkingen, vernederingen, vervolgingen, in de letterlijke
zin aan den lijve heeft meegemaakt, zou zich niét her
inneren hoe hij of zij en miljoenen anderen 's avonds naar
bed gingen en 's morgens opstonden met die ene hypnoti-
MEN BEHOEFDE de hogere
krijgsschool niet te hebben afgelopen
om te begrijpen dat Eisenhower, de
geallieerde opperbevelhebber, de
oorlog onmogelijk zou kunnen win
nen, zónder een „tweede front" in
het westen tegen de Duitsers te ope
nen. Een axioma van elementaire
strategie dat een ieder kon aan
voelen. Bleven niettemin de vragen:
waar precies, wanneer en vooral hoe?
WAAR? Gegeven het feit dat Enge
land zich tot het wapenmagazijn van de
geallieerde oorlogsvoering had ontwik
keld, lag de veronderstelling voor de
hand dat de Franse kusten die immers
het dichtst 'bij die bases gelegen waren
als nummer één op de geallieerde no
minatie stonden. Maar die kusten zijn
lang. Waar dus'
Generaal Von Rundstedt, de opperbe
velhebber van de Duitse legers in het
westen, was op grond van een lange
reeks van militaire overwegingen tot de
conclusie gekomen dat zijn tegenspeler
wis en zeker het oog op Calais had
laten vallen. Slechts dertig kilometers
scheiden daar Engeland van het conti
nent, en vanuit Calais zouden de ge
allieerde legers vervolgens het snelst
het Roergebied kunnen bereiken waar
de beslissende veldslag geleverd zou
moeten worden. In Calais had Von
Rundstedt zijn zwaarste verdedigings-
en afweermaatregelen daarom dan ook
aanvankelijk geconcentreerd. Hitier
zelf, geleid door zijn legendarische in
tuïtie, had niettemin een andere kijk
op de zaak, en zijn voorspelling was
dat de „plutocraten" hun aanval zonder
twijfel op Normandië en Bretagne zou
den richten. Von Rundstedt, arrogant
en Pruisisch sabeldier dat voor de „Bo
heemse korporaal Hitier" niets dan de
diepste verachting koesterde, werd niet
temin verplicht zich aan de inzichten
zijns meesters te onderwerpen, en zo
werden dan later de Duitse legermas
sa's vooral naar dié regionen gediri
geerd. Eind mei 1944 hadden zich zes
tig divisies, ofwel éénkwart van het ge
hele Duitse leger, op de landtongen
van Cherbourg en Brest verzameld. Het
orakel van Hitiers militaire genie had
op de vraag „waar" het juiste antwoord
gegeven.
WANNEER? Een invasie met een le
ger van twee miljoen manschappen valt
op een afstand van enkele tientallen ki
lometers uiteraard niet voor te berei
den, zonder dat de vijand iets vermoedt
en zo wisten de Duitsers dan ook dat
ze de komst der geallieerden hoogst
waarschijnlijk voorjaar '44 konden ver
wachten. Niettemin is „D-day", 6 juni
1944, in het raam van die Duitse ver
wachtingen toch nog een volslagen ver
rassing geweest. Eén dag eerder was,
op het laatste moment, vanwege de on
gunstige weersomstandigheden de ope
ratie waarvoor tienduizenden soldaten
zich al hadden ingescheept, afgelast.
Zonder dat ooit vastgesteld is kunnen
worden wie Eisenhower, Churchill,
Montgomery? de verantwoordelijk
heid van die beslissing eigenlijk geno
men had.
De organisatie van „Overlord" was,
sinds de drie jaar dat Roosevelt en
Churchill ,in beginsel tot de invasie
Hoe Arromanches werd herbouwd.
-i
o St-Pierre - Eg Use
Cherbourg
Morsalinès
-Lgf/se O
Barneville
o
Carentan
.25 Km.
Arromanches
Caen O
serende gedachte: wanneer komen ze? Zullen ze nog wel
komen? Zal Speers Atlantikwall waaraan honderdduizen
den slaven jaren hadden gezwoegd en over de onneem
baarheid waarvan de Duitse propaganda niet raakte uit
gepraat, elke poging tot een landing niet bij voorbaat tot
een massale zelfmoord moeten verdoemen?
jMMMiÉiitf
s
De caissons van de kunstmatige haven, Port Windsor.
De eerste Amerikanen gaan aan land.
hadden besloten tot dermate giganti
sche proporties uitgegroeid, dat de kop
van het monster een zekere eigen (en
anonieme) autonomie had veroverd.
Maar die autonomie (en die betrekke
lijke anonimiteit) hadden toch ook weer
niet kunnen voorkomen, dat de Duitsers
tot op het laatst met groot succes om
de tuin konden worden geleid.
Een der mystificaties: de Engelse ac
teur Clifton James die een treffende ge
lijkenis met Montgomery vertoonde, had
zich, gestoken in het volle ornaat van
de maarschalksuniform begin juni naar
N.-Afrika begeven, voor een „inspec
tiereis", die net met zoveel indiscretie
werd begeleid dat de Duitsers er de
lucht wel van moesten krijgen. De vlie
ger ging op. En de „ontdekking" van
Monty's aanwezigheid op het Afrikaan
se continent, was voor de Duitsers een
reden te meer de geallieerde gasten be
gin juni nog niet te verwachten. Zo
werd hun komst dan ook die surprise
die in beginsel voor het succes onont
beerlijk was.
Niet de enige verrassing uiteraard.
Na het „waar" en het „wanneer": het
„hoe". Een andere uiting van Hitiers
geniale intuïtie was minder onfeilbaar
gebleken. Vanaf 1942 toen hij ook op
zijn westelijke flank steeds meer nat
tigheid begon te voelen, had de Führer
niet afgelaten zijn generaals in te stam
pen, dat bovenal de Europese havens
aan de westkant in opperste verdedi
ging gebracht moesten worden. Zolang
we die havens in handen houden, hou
den we Europa in onze greep, aldus
luidde dat andere geloofsartikel van
zijn strategische evangelie. Een geloofs
artikel waaronder drie jaar eerder al de
bodem was weggetrokken, nadat Roose
velt en Churchill tijdens een van hun
topontmoetingen tot de conclusie waren
gekomen dat de Duitsers de Westeuro-
pese havens inderdaad onneembaar ge
maakt hadden, zodat en die gevolg
trekking werd door lord Mountbatten
gemaakt de geallieerde vloot, wan
neer de grote en de langste dag zou
aanbreken, dus zijn eigen havens zou
moeten meevoeren.
Twee jaar later hebben in Engeland
twintigduizend arbeiders dag en nacht
gewerkt om die kunstmatig geprefabri
ceerde havens (muiberries gedoopt) in
staat van gereedheid te brengen. En
het is een der wonderen van deze ver
bijsterende grandioze militaire onderne
ming geweest, dat de muiberries tot op
het laatste moment geheim zijn geble
ven. Déze sleutel tot het succes van de
operatie, de kunstmatige havens, was
slechts enkele stafofficieren bekend.
De oorlogsleiders ontmoetten elkaar
in een lokaal waar de maquettes wer
den bewaard en waar, uit vrees voor
spionage, verder geen mens, zelfs geen
werkster, werd toegelaten. Al die ja
ren is in dat ondergrondse vertrek, on
danks de Britse zindelijkheid en
hygiëne nimmer stof afgenomen.
Maar ook in de lagere sferen van de
mulberrieshiërarchie is het mysterie
tot op het laatste ogenblik ondoorgrond
gebleven. Geen van de duizenden arbei
ders heeft ooit geweten, waarvoor pre
cies de gigantische betonblokken ter
hoogte van een huis van vijf etages
waaraan ze dagelijks werkten, zouden
moeten dienen. En op grond van hun
luchtfoto's, tot op de dag dat de ware
toedracht werd onthuld, was het Duit
se oppercommando ervan overtuigd dat
de drijvende gevaarten bestemd waren
om de Franse aanlegkaden te vervan
gen nadat bij een geallieerde poging tot
verovering, de Duitsers ze eerst in de
lucht hadden laten springen. In welke
veronderstelling Hitiers geloofsartikel
zonder onze havens geen geallieerde
beslissing zijn complete waarde dus
behouden bleef.
De onthulling van de ware toedracht
voltrok zich dus eerst in de late och
tend van die zesde juni, toen het Over-
lord-plan werd uitgevoerd, waarvan de
eerste fase luidde: vaste voet op het
(Van onze correspondent)
CAEN. De slagvelden van Normandië en Bretagne met
al die soms vreemde namen van kleine stadjes, dorpen en ge
huchten Sainte Mère Église, Pointe du Hoe, Arromanches,
Ouistreham, Omaha-Beach, Bayeux, Caen die twintig jaar
geleden via de oorlogscommuniqués hun niet benijdenswaar
dige plaatsen in de geschiedenis van Europa veroverden, zijn
sedertdien natuurlijk ook nog de doelwitten van toerisme (en
pelgrimages) geworden. Voor zijn verkenningen als toerist of
pelgrim kan men het gemakkelijk zonder de latere edities wan
Baedecker of Michelin stellen, en heeft men ook nauwelijks
levende gidsen nodig.
Het is ruim voldoende het eigen oog
de kost te geven. De kleuren van ste
nen en huizen onthullen voldoende.
Zelfs in het rijke en redelijk-zindelijke
Normandië, zijn de Fransen niet ge
woon veel zorg aan het uiterlijke on
derhoud van hun huizen te besteden, en
zodra ge dus een wat frissere tint in
het dorps- of stadsbeeld ontwaart, kan
met zekerheid worden vastgesteld dat
het een voormalig slagveld is geweest.
Bij historisch- of esthetisch-verant-
woorde herbouw heeft men, in de haast
en onder de druk van andere noodza
kelijkheden, direct na de oorlog, ook
m
kennelijk niet zo héél lang stilgedaan,
en het is een volkomen nieuw stukje
Frankrijk dat hier, twintig jaar gele
den verrezen is. Een stukje Frankrijk
dat werd herbouwd zoals het uitkwam
en met materiaal dat toevallig voorhan
den was, en waaraan dan ook noch
een koene greep noch een moderne con
ceptie ten grondslag lijkt te liggen. Al
leen de entrée van Le Havre en een
deel van Rouaan, geven blijk van een
streven en een opzet a la Rotterdam.
Maar er zijn ook nog wel andere ver
schijnselen die de bezoeker en de toe
rist herinneren aan de gebeurtenissen
die twintig jaar geleden geschiedenis
hebben gemaakt. Op de plekken waar
de Amerikanen en de Britten in juni
1944 landden, zijn nu twaalf monumen
ten opgericht die aan die herinnering
gestalte geven, en naast de verschillen
de nationale begraafplaatsen met hun
tienduizenden witte, houten kruisjes die
weer keurig in onafzienbare lineaal-
rechte rijen zijn geplaatst, vindt ge dan
nog vier musea die uitsluitend aan het
„débarquement" zijn gewijd, om u uit
voeriger en meer gedetailleerd over de
voorbereiding, het verloop, achtergron
den, hoofdrolspelers en talloze figuran
ten in te lichten.
Het museum van Arromanches, een
twintig kilometers ten westen van Caen
dat door architect Carpentier is ont
worpen die er sedertdien directeur van
is gebleven, spant over het viertal wel
de kroon, op het stuk van volledigheid,
modern-suggestieve inrichting en vorm
geving. De grote staatslieden en gene
raals die de promotoren en uitvoerders
van deze grootste militaire operatie
der geschiedenis waren Roosevelt,
Kapel en begraafplaats van Amerikaanse gevallenen in Saint-Laurent-sur-Mer.
Churchill, Eisenhower, Montgomery,
Ridgway, Bradley, De Gaulle blik
ken op u neer, zodra ge de drempel
overtreden hebt.
Vitrines vol oorlogskruisen en andere
militaire onderscheidingen. Ledepoppen
in para-uniformen die halverwege de
zoldering zweven. Geheime documenten.
Oorlogstuig in alle maten en soorten.
Een maquette van verschillende vier
kante meters die de zee aan uw voeten
voorstelt waar, op 6 juni 1944 de kunst
matige oorlogshaven werd geïnstal
leerd. Er is ook een filmzaaltje waar
diezelfde gebeurtenis zich nog duide
lijker en dramatischer aan uw oog
voltrekt. Een geüniformeerde gids die
de snorren en bakkebaarden draagt van
een achttiende-eeuwse Engelse vloot
voogd, draait, twaalf keer per dag, de
les af die, met nauwelijks meer détails
en cijfers, ook voor alle kadetten van
's wereld krijgsscholen door hun lera
ren wordt voorgedragen. „En hier ziet
u de plek waar de eerste caisson te
water werd gelaten En hier was von
Rundstedts hoofdkwartier geïnstal
leerd. En hier verging een der beide
onderzeëers.En hier vonden twee
honderd mariniers de dood.
In Caen heb ik gepoogd te weten te
komen hoe zich de herdenkingsplechtig
heden op 6 juni nu eigenlijk wel zou
den voltrekken. Gepoogd, want noch op
het syndicat d'initiative de Franse
VVV noch op het gemeentehuis, noch
bij de diensten der sous-préfecture kon
men mij veel wijzer te maken. Ik
wees op de kalender en merkte op, dat
't zo langzamerhand toch wel kort dag
ging worden. Of men dan niets verno
men had omtrent de komst van ex-
president Eisenhower en van maar
schalk Montgomery, die, volgens de
berichten, de ceremonies toch met hun
aanwezigheid zouden vereren? En of 't
evenmin tot de Caense autoriteiten was
doorgedrongen, dat de aanwezigheid van
de beide hoge gasten voor het Franse
staatshoofd en de premier aanleiding
was geweest op 6 juni nu juist maar
liever rustig in Parijs te blijven? En
of dat negatieve gebaar in Normandië
niet enigszins zonderling of zelfs mis
plaatst werd geacht?
Op al die vragen heb ik slechts zijde
lingse of ontwijkende antwoorden ont
vangen. Ja, men vond 't wel wat
vreemd van generaal De Gaulle en
van premier Pompidou dat ze de her
denkingsmanifestaties voor de bevrij
ding van Europa niet persoonlijk wen
sten bij te wonen. Maar zich er over
opwinden, kon men niet. En men moest
het de stad Caen niet kwalijk nemen
dat ze de twintigste verjaardag van die
zesde juni 1944, niet uitsluitend met
gevoelens van dank en blijdschap kon
herdenken. Vergeet u niet, dat drie
kwart van onze stad bij die slag die
een maand heeft geduurd, is platge
schoten. Er zijn duizenden stadgenoten
omgekomen. Het kon misschien niet
anders, want de geschiedenis heeft ge
wild, dat wij die prijs betaalden voor
de bevrijding van Frankrijk en Europa.
„Wij denken", zo constateerde de pre
sident van het erecomité, „aan die be
vrijding terug met gemengde gevoe
lens. Onze stad heeft de rol van mar
telares van Europa's bevrijding moe
ten spelen. De vreugde vanwege de
bevrijding heeft al het leed om doden,
gewonden en ruïnes na twintig jaar
nog niet vermogen uit te wissen".
ELKE geallieerde divisie ver
bruikte tijdens de gevechten per dag
600 tot 700 ton aan materialen. In
totaal moesten iedere dag 20.000 ton
goederen vaak over moeilijk terrein
worden aangevoerd.
ZES DAGEN na de invasie, op
12 juni viel de eerste vliegende bom,
bekend als de V-l op Londen.
Generaal Eisenhower schrijft in zijn
memoires: „Ik ben er zeker van dat
wanneer zij (de Duitsers) deze
wapens een half jaar eerder hadden
kunnen gebruiken en vooral indien
zij daarbij het gebied Portsmouth -
Southampton tot hun voornaamste
doel hadden gemaakt, wij „Over
lord" hadden moeten opgeven.
DE GEALLIEERDE luchtmacht
voerde op de zesde juni meer dan
10.000 vluchten uit, ter ondersteu
ning van de landstrijdkrachten.
BEHALVE eigen havens, hadden
de geallieerden ook een pijpleiding
(onder het Kanaal) aangelegd, waar
door per dag vier miljoen liter ben
zine vloeiden.
IN EEN persconferentie voor
buitenlandse journalisten in de Wil-
helmstrasse te Berlijn deelde een
Duitse militaire woordvoerder mee,
dat bqna alle Britse en Amerikaanse
parachutisten tussen Cherbourg en
Le Havre waren vernietigd en dat
een groot deel van de landings
troepen weer in zee waren gedreven.
continent krijgen. Van hieruit nieuwe
offensieve operaties lanceren. Vijf
stranden, tussen de monding van de
Orne en het Normandische haventje
Quineville, waren ieder het doelwit
van een hele divisie. Door de lucht
werden, met parachutes en zweefvlieg
tuigen nog twee divisies aangevoerd,
terwijl speciale commando's tot taak
hadden, de zwaarste verdedigingsposi
ties van de vijand te neutraliseren. Bij
na zevenduizend schepen waren bij de
operatie betrokken, waaronder 138 oor
logsbodems die vanaf de eerste uren
hun kanonvuur uitbraakten tegen de
Blockhauser en andere versterkte pun
ten van Hitiers vesting-Europa. Ruim
achthonderd schepen, waaronder vijf
tien oorlogsbodems met een belangrijke
staat van dienst, wisten deze dag hun
laatste gang te varen: ze werden an
derhalve kilometer uit de kust door de
bemanning eigenhandig de grond inge--
boord om als fundament voor de kunst
matige haven te dienen. Na die groot
scheepse maritieme harakiri, werden de
befaamde caissons aangevoerd die zich
ter plaatse met water vulden om in vol
le zee tot aanlegkaden te worden geme
tamorfoseerd.
In de avond van de eerste dag kan
generaal Eisenhower zijn miljoenenle-
ger gelukwensen. Er zijn tweehonderd
vliegtuigen verloren of ernstig bescha
digd. Bijna driehonderd landingsvaar
tuigen werden verwoest. Twee oorlogs
bodems liepen op een mijn. En van de
ruim tienduizend manschappen die op
het appel ontbraken bleek later onge
veer eenderde deel gesneuveld te zijn.
In verhouding tot het objectief en in
militaire termen gedacht en gesproken
lichte verliezen, waartegenover in ieder
geval het beslissende feit kon worden
geplaatst, dat de Duitsers de aanval
niet hadden weten af te slaan. Via de
geprefabriceerde kaden en havens gin
gen tussen de D-day van 6 juni en de
zestiende van die maand, ruim een half
miljoen Amerikaanse en Engelse solda
ten aan land, plus ruim tachtigduizend
voertuigen met een gezamenlijk ge
wicht van bijna tweehonderdduizend
ton.
Het tempo van de lossingen kon
steeds hoger worden opgevoerd. In één
onafgebroken rij verlieten dag en nacht,
met een gemiddelde snelheid van tach
tig kilometer per uur, de komende da
gen en weken tanks, trucks, gevechts
wagens en ander rijdend materieel de
honderden oorlogsbodems en transport
schepen die nu een drijvende brug tus
sen Engeland en het Europese vasteland
vormden.
Met behulp van de 'Engelse muiber
ries en gooseberries en de Franse ha
vens die inmiddels in geallieerde han
den waren gevallen, kon eind augustus
een eerste balans van de invasie wor
den opgemaakt, waarvoor de geestelij
ke vaders van Overlord zich niet be
hoefden te schamen.
Ruim twee miljoen Amerikaanse en
Engelse soldaten hadden voet aan Euro
pese wal gezet. Daarbij hadden bijna
een half miljoen voertuigen meer dan
drie miljoen ton aan wapens, munitie
en ander materieel aangevoerd. Een
aantal, omvang en een gewicht, waar
van toen wel niemand meer kon twijfe
len dat ze Hitiers visioenen die ons
aller nachtmerries waren definitief
zouden vernietigen.
