GEZEGEND IS HET LEVEN Maanvlucht9" voer f 47.50 PANDA EN DE PETTENJACHT Radijsjes prefereren The Beatles boven Dvorak Ï6 TSnt a Een oorspronkelijke roman door Klaas van der Geest Excursie per vliegtuig boven Den Haag, in de nacht van 24 op 25 juni, om op 6000 meter hoogte de maaneclips te zien after shave lotion Experiment van hoogleraarsdochter DINSDAG 16 JUNI 1964 LEUK INITIATIEF VAN ZEISS PLANETARIUM - fijn voor vader! Veroverend fris I ohne sprudel non gazeuze m. non carbona ted. koel ge yfi== serveerd 'n delicatesse! vraag Green Spot,jp de Amerikaanse Jy sinaasappeldrank. Mf** mmmmuwinniimwm 59) „Haar mag je niet alleen laten ook als ik er eens niet meer ben, Oele!" En dat was heel iets anders dan de Oele verwachtte. Hij werd er verlegen van en zocht naar woorden. „Je kunt toch niet verlangen, tante Hanne „Ik wil, dat jullie gaan trouwen, Oele! Het hoeft niet meteen jullie zijn allebei nog jong genoeg, Liesje en jij. Maar later over een paar jaar moet je haar trouwen. Beloof je me dat?" Hij zou het wel willen, maar kón het niet beloven. Er was te veel, dat hem daarvan weerhield. Te veel, dat hij Hanne niet durfde ver tellen. Hanne niet en geen mens. Hij zou het zelfs uit zijn herinnering wil len verdringen, maar was daar nooit in geslaagd. Soms vervaagde het al leen maar, werden de scherpste lij nen enigszins verdoezeld en kon hij bijna geloven, dat het alleen in zijn verbeelding bestond, maar gewoonlijk zorgde Liesje dan zelf wel, dat het in alle schrilheid voor hem opdoemde als niet te miskennen brokstukken van het verleden en even zoveel be dreigingen van de toekomst. „Ik kan je alleen beloven, tante Hanne, dat Liesje altijd op mij zal kunnen rekenen!" zei hij bedacht zaam, zoals dat in zijn aard lag. Maar dat vond Hanne Tadema niet vol doende. Zijn bedachtzaamheid, die ze aanzag voor koppigheid, prikkelde haar. Bijna nijdig vroeg ze: ,Is ze je misschien niet goed ge voor eten en drinken omdat Hanne dat dan ook zei. Nadat ze thee ge dronken hadden en de koekjes in stukjes gebroken, opgegeten waren, had ze zelfs gezegd, dat ze naar bed moesten, omdat het al laat was. Dat kon natuurlijk niet. want Gosse en Hanne gingen ook na de thee niet meteen naar bed. Toch kreeg Liesje haar zin. Net als altijd. Ze sliepen boven. Boven, dat was op het hooizoldertje, waar ze langs de trap dat was een ladder naar toe gingen. Toen ze in bed in het hooi lagen, had ze gezegd: „Ik weet niet of je de deur wel op het nachtslot hebt gedaan ga eens even kijken!" En hij moest wel naar beneden, net als Gosse soms omdat Hanne niet zeker wist of ze de klok wel opgedraaid of de kachel afgeslo ten had. Toen hij weer boven kwam, zei Liesje. „Je hebt zeker wel koude voeten gekregen kom hier, dan zal ik ze warmen "Ze sloeg een arm om hem heen en trok hem tegen zich aan. De Oele vond dat vervelend, maar durfde er niets van te zeggen. Omdat ze half over hem heen ging liggen, mompelde hij, dat het al gauw weer dag werd en hij vroeg op moest staan. „Ooooch nog lang niet," zei ze. Het was heel stil op het zoldertje; de gewone geluiden uit het huis, het gerinkel van pannen, die Hanne op het fornuis zette, het tikken van de staartklok, drongen vaag tot hen door. Om hen heen hing de goede noeg?" Ze werd zelfs onredelijk. geur van vers hooi, die deed denken T\ rri. nnn w-1 Ol PIO VioK- J1 1 „Moet jij misschien een meisje heb ben, dat wat geld heeft?" Even gleed er een verlegen glim lachje over zijn gezicht, waarop een der schrammen een litteken had na gelaten, dat nog heel lang zou zijn te zien. „Dat weet je wel beter, tante Han ne." En omdat hij niets anders wist te zeggen, voegde hij er aan toe: „Liesje zou het immers zelf niet wil len!" „O, niet?" vroeg Hanne. Ze meen de, dat zij dit beter kon beoordelen dan hij omdat ze een vrouw was. „Nee," hield hij vol. „Want als zij het wilde, zouden we misschien al lang getrouwd zijn." „Dan zouden jullie misschien al lang Hanne's gezicht klaarde op. „O, maar dan komt het immers wel goed, Oele," meende ze. De Oele was er zeker van, dat ze zich vergiste. Ze had hem niet goed begrepen. Maar hij probeerde niet haar uit te leggen, wat hij bedoelde. Alleen bij zichzelf zei hij: „Nee het komt niet goed, tante Hanne ik zou het graag willen, maar het kan niet Hij was daar diep van overtuigd. Allang. Al jaren. Al toen Liesje en hij nog samen naar school gingen en samen speelden Ze hadden in de schuur gespeeld, hoewel het mooi weer was en ze evengoed naar buiten konden zijn ge gaan. Een hoekje van de schuur was voor hen afgeschut met oude zakken, die over stokken hingen. Daar ston den een paar houten stoeltjes en een tafeltje, die Gosse voor hen had ge maakt toen Gosse al een paar jaar dood was en Liesje en de Oele allebei volwassen waren stonden die stoeltjes en dat tafeltje nog altijd in de hoek van de schuur, half vermolmd. Twee stoven, die ze op elkaar zette, ge bruikte Liesje als kastje voor een blikken theeservies, dat ze had gekre gen, toen ze nog maar pas bij Hanne en Gosse was. Ze moesten er wel vaak zo hebben gespeeld, maar de Oele herinnerde zich alleen nog die ene keer, toen Hanne echte thee in het theepotje had gedaan en ze echte koekjes hadden gekregen. Ze speel den, dat Liesje jarig was. Misschien was het ook werkelijk wel een van haar verjaardagen geweest dat wist hij niet zeker meer. Hij had ge zegd, dat hij niet te lang bleef thee drinken, omdat hij gauw weer aan het werk moest net zoals Gosse dat ook wel eens zei, als hij het druk had, omdat er hooi binnengehaald moest worden, voor het begon te regenen, of een akker omgeploegd voor de vorst inviel. En Liesje had gezegd, dat hij de tijd moest nemen aan de voorbije zomer. De jongen had het warm. Liesje pakte een droog grassprietje en kriebelde hem daarmee in de neus. „Schei uit Het prikte en hij kreeg er tranen van in de ogen. „Schei uit herhaalde ze. „En als ik het nu toch doe?" Haar gezicht was vlak boven het zijne. De geur van haar blonde haren vermengden zich met die van het droge hooi. „Dan ga ik weg weer aan mijn werk," dreigde hij. Ze scheen er ze ker van te zijn, dat hij dat toch niet zou doen. „Je gaat niet weg, hè Neee.." Ze sloeg een been over hem heen en toen hij het weg wilde duwen, voelde hij haar zachte, warme huid. „Choj." Hij was ervan geschrok ken. „Je hebt je kleren uitgetrok ken "Ze had alleen haar kousen nog aan en haar jurkje. „Dat heeft ze gauw gedaan, toen ik naar be neden moest om te kijken of ik de deur wel in het slot had gedraaid dacht hij. Buiten hoorde hij het klossen van klompen. Gosse liep om het huis heen. In de boswal langs de weg ka kelde een kip. De bruine kip moest het zijn, die altijd haar eieren weg legde. Als hij nu kon gaan kijken, zou hij haar nest misschien vinden. Maar hij ging niet. Zijn hand streelde Lies- jes been. Haar gezichtje met de blo zende wangen en de flikkerende ogen kwam nog dichterbij het zijne. „Zal ik je eens bijten hoorde hij haar vragen. Voor hij iets kon zeggen voelde hij haar warme, voch tige lippen op zijn mond, haar tonge tje, dat langs zijn tanden gleed. En hij verzette zich niet Hij sloeg een arm om haar heen. Zijn hand bewoog zich, schoof omhoog, langs haar lichaam. „Liesje „Oele jongen Een tinteling van genot ging door hem heen. Hij dacht: „Als tante Hanne ons nu maar niet roept of boven komt Ze zoende hem op zijn mond, op zijn ogen. „Liesje „Oele toe nu?" Zijn bevende handen zochten, tas tend. Heel haar lichaam drong zich tegen hem aan, steeds dichter tegen hem aan en over hem heen. „Toe nou!" „Ja wat? Wat dan?" stamelde hij, hulpeloos, verward. En toen was het allemaal voorbij. (Wordt vervolgd) DIT JAAR kunnen er in ons land twee totale maans verduisteringen waargenomen worden, de eerste in de nacht van 24 op 25 juni, de tweede van 18 op 19 december. Van deze twee zal die van 24 op 25 juni waarschijnlijk het best waarneembaar zijn. Gezien echter het feit, dat ook in de zomermaanden in ons land vaak een dichte bewolking het waarnemen van een dergelijk natuurverschijnsel onmogelijk maakt, zal het Zeiss-Planetarium in Den Haag belangstellen den in de gelegenheid stellen de maansverduistering van 24 op 25 juni gade te slaan vanuit een vliegtuig, dat van het vliegveld Zestienhoven tot 6000 meter hoogte stijgt en aldus een maximale kans op goed zicht biedt. AAN DEZE „maanvlucht" zal te 22.30 uur een inleidende demonstratie in het Planetarium voorafgaan, waarna tijdens de vlucht (van 00.4501.45 uur) een des kundige explicatie wordt gegeven. Na af loop wordt aan de deelnemers op het vliegveld een eenvoudige koffietafel aan geboden, zodat men omstreeks 03.00 uur weer in het centrum van Den Haag zal terugkeren. De kosten van dit programma (inclusief busvervoer Den Haagvliegveld Zestien hoven v.v.) bedragen 47,50. Een vliegtuig, een Fokker Friendship, is inmiddels reeds volgeboekt. Ook de twee daarna gechar terde Vickers Viscounts zijn bijna uit verkocht; er waren vanmorgen nog slechts enkele plaatsen vrij. Wie wil mee, moet zich echter wel snel opgeven bij het Zeiss Pla netarium, Wagenstraat 37, Den Haag, tel. 070184466, want de animo is groot en wie het eerst komt, het eerst maalt. Overigens: na de luchtexcursie en koffietafel staat men om drie uur 's nachts weer in Den Haag, zodat deze trip voor niet-Hagenaars impliceert: het komen en terugkeren per eigen vervoermiddel. DE MAANSVERDUISTERING in de nacht van 24 op 25 juni begint even na middernacht. Om 00.10 schuift de ooste lijke (linker-) maanrand de schaduw bin nen. Gedurende ruim een uur raakt de maan meer en meer beschaduwd, tot hij om 01.16 volledig verduisterd is. Tegen drie uur (02.57) eindigt de totale verduis tering, waarna geleidelijk het licht op onze nachtvorstin zal terugkeren. Tegen vier uur 's ochtends bevindt zich alleen nog het meest westelijke (rechter) deel van de maan in de aardschaduw. Van het einde van de verduistering (04.03) zullen we in Nederland echter niet veel meer kunnen waarnemen omdat hier om 04.20 reeds de zon opkomt en even later (04.30) de maan ondergaat. Geen toeval HET IS natuurlijk geen toeval dat deze laatste twee tijdstippen (zonsopkomst en maansondergang) vrijwel samenvallen wil de maan zich in de schaduw van de aarde bevinden, dan zal hij van ons uit gezien pal tegenover de zon moeten staan, d.w.z. ondergaan als de zon opkomt. An ders gezegd: maansverduisteringen (ook wel „eclipsen" genoemd) treden slechts op bij volle maan. Immers alleen wanneer de maan, die zelf geen licht geeft, recht te genover de zon aan de hemel staat, zien wij hem vol verlicht. Dat er niet bij iedere volle maan een maansverduistering op treedt, wordt veroorzaakt door het feit, dat de baan van de maan om de aarde en die van de aarde om de zon niet precies in hetzelfde vlak liggen. De maan gaat daarom meestal boven- of onderlangs de aardschaduw en slechts zelden erdoor. HET IS wel bijzonder, dat we in ons land dit jaar twee totale maansverduiste ringen voorgeschoteld krijgen: voorbij gaande aan de eclips tijdens maanson dergang van zaterdagochtend 13 april 1968 en aan die van vrijdag 6 augustus 1971, waarbij de maan in de avondschemering totaal verduisterd opkomt, moeten we nog tot dinsdag 18 november 1975 wachten voordat we opnieuw een totale maansver duistering (ditmaal hoog aan de hemel, kort voor middernacht) kunnen gade slaan. De komende 20 jaar zijn trouwens niet rijk bedeeld met in ons land goed waar te nemen totale maansverduisteringen naast de reeds genoemde eclipsen zijn in die periode in ons land alleen nog die van zaterdag 16 september 1978 en zater dag 9 januari 1982 te zien. Pas in 1985 krijgen we weer twee totale maansver duisteringen, op zaterdag 4 mei en op maandag 28 oktober. Wetenschappelijk nut WETENSCHAPPELIJK gezien is het be lang van een maaneclips niet zo groot als dat. van een zonsverduistering. Maar toch is er bij een maansverduistering een unieke gelegenheid iets meer te weten te komen van de gesteldheid van de maan- bodem, wat van groot belang kan zijn voor het welslagen van het project-Apollo (de tocht van drie mensen naar de maan om streeks 1970). Het blijkt nl. uit metingen, voor het eerst in 1927 verricht door Pettit en sinds dien voortdurend bevestigd, dat tijdens een eclips de temperatuur van het maan oppervlak in korte tijd honderden graden Celsius daalt. Natuurlijk volgt hieruit, dat de maan geen atmosfeer heeft dit was overigens al veel eerder en langs andere wegen vastgesteld maar belangrijker is, dat hiermee het grote warmte-isolerend vermogen van de maanbodem is aange toond. Zou die isolatie nl. niet zo perfect zijn, dan zou er vanuit de dieper gelegen lagen van de maan een warmtetoevoer naar het oppervlak plaats vinden, waar door de daling van de temperatuur aldaar veel langzamer zou geschieden. ^VVVIItfWIWVWWWWWWWWWWIWWWWWWIWIWWWWWWIWIWlWWWIWIWWWWWWWVWWWWWWWiniWWWiywW* COP. MAS 192. „Oei, wat was die hoge soldaat boos," zei Panda, toen het geknal van het geweer in de verte was ver storven. „Ik zou hem niet graag nog eens tegenkomen!" „Ja, een ontmoeting moeten we vermijden," beaamde professor Kalker. „Het is daarom raadzaam om bij onze terugkeer voorzichtig te werk te gaan." „Terug keer?" herhaalde Panda verschrikt. „U wilt toch niet nóg eens bij hem inbreken?" „Dat wil ik wèl," zei de geleerde. „Hij staat bovenaan de lijst, nietwaar?" U-maar als hij ons betrapt??' zei Panda bevend. „Hij is niet m-mis met zijn g-geweer!" „Als we het weten schappelijk aanpakken, zal hij ons niet betrappen," ver zekerde Kalker vol zelfvertrouwen. „Vergeet niet, dat ik een aantal apparaatjes heb gemaakt, die ons het werk zullen verlichten." „Dat heb ik gemerkt!" zei Panda bitter. „Die rare dingen waren meer last dan hulp!" „Foei," zei de professor verwijtend. „Je moest wat meer vertrouwen hebben in de wetenschap. Let maar op. We gaan nu een volmaakte inbraak plegen." En met deze woordsn keerde hij het wagentje. Wat moeten wij ons voorstellen van de isolerende „deken", die over de gehele maanbodem ligt uitgespreid? Er wordt ge dacht aan een laag vulkanische as of me teoor-stof, een poederachtige substantie dus. Maar de schattingen van de dikte van deze laag lopen nogal uiteen. Sommigen tnenen dat de dikte slechts enkele milli meters kan bedragen, andere spreken daarentegen van een laag van enkele me ters dikte. In verband met de mogelijkheid van het laatste heeft men besloten, het ruimteschip Apollo uil te rusten met me terslange uitschuifbare sprieten (een soort insectenpoten"), zodat de ruimtevaar ders, die over een jaar of vijf op de maan zullen landen, niet onder het stof bedolven zullen worden. Bloedrode maan TIJDENS een totale maansverduistering wordt de maan meestal niet volkomen on zichtbaar; hij krijgt daarentegen een don kere „bloedrode" kleur, die wordt veroor zaakt door een weinig licht, dat (in de aardatmosfeer afgebogen) de maan „om een hoekje" weet te bereiken. Hoewel de helderheid van de maan dan afneemt tot reeds ondergegane zon terugkaatste. MEESTAL, want het stofgehalte van on ze dampkring bepaalt hoeveel licht er pre cies op de maan valt. Zo gebeurde het bij de laatste totale maansverduistering op 30 december 1963 (die in Nederland helaas onwaarneembaar was), dat de maan vrij wel geheel onzichtbaar werd. De kleur van de maan was toen niet donkerrood maar donkergrijs. Ongetwijfeld hing dit samen met de uitbarsting van vulkaan Goenoeng Agoeng op Bali in het voorjaar van 1963, waarbij een grote hoeveelheid stof in on ze atmosfeer werd geslingerd. Stof en kleur Dat dit stof in enkele maanden door luchtstromen de gehele aarde was rondge voerd, blijkt wel uit het feit, dat wij hier in Nederland evenals overal ter wereld in de afgelopen herfst konden genieten van buitengewoon fraaie, zeer kleurrijke avond- en ochtendschemeringen. Vooral in oktober 1963 was de hemel elke avond een half uur na zonsondergang opvallend hel der getint, doordat een stoflaag op ruim 20 km. hoogte het licht van de voor ons ong. 0.01 percent van de normale waarde tijdens volle maan, blijft er meestal toch duidelijk een donkerrode schijf zichtbaar. INMIDDELS zijn de avond- en ochtend schemeringen weer vrijwel normaal ge worden en we mogen dan ook veronder stellen, dat nu ruim een jaar na de vulkaanuitbarsting het stofgehalte van onze dampkring aanzienlijk is verminderd. Met andere woorden: bij de verduistering van 24-25 juni zal de maan vermoedelijk weer als een donkerrode schijf te zien zijn. De vliegtocht IN HET Zeiss-Planetarium in Den Haag is het o.m. mogelijk, de verschijnselen die zich bij de komende eclips zullen voordoen, in versneld tempo zeer nauw keurig te demonstreren. Het Planetarium wil echter ook zijn bezoekers de ogen ope nen voor de schoonheid van de sterren hemel en doet dit op de volgende wijze. Om het risico van bewolking, die te dik wijls reeds het aanschouwen van een ver duistering onmogelijk heeft gemaakt, uit te sluiten, zal er dus nu gevlogen wor den op 6000 meter hoogte. Tijdens de vlucht zal deskundige uitleg worden ge geven. Ook bij heldere hemel zal dit in verband met de lage stand van de maan Advertentie Exclusief verkrijgbaar bij de kapper een groot voordeel opleveren: op deze hoogte bevindt zich nl. reeds de helft van de atmosfeer onder ons, die helft die meestal zeer ondoorzichtig is door rook, stof, waterdamp en industriegassen. Unieke kans Van 00.45 tot 01.45 zal het toestel in de lucht zijn, zodat de deelnemers aan deze „maanvlucht" het laatste half uur van de gedeeltelijke verduistering en het eer ste half uur van de totaliteit kunnen ga deslaan. Een dergelijke vlucht zou bij de ver duistering van 18/19 december op grote bezwaren stuiten: er is in die tijd grote kans op mist en d<? maan staat zeer hoog aan de hemel, zodat waarneming van uit een vliegtuig bijzonder moeilijk wordt. Verder zou de tocht op een zeer ongunstig tijdstip (omstreeks drie uur 's nachts) moeten plaatsvinden. Bij de komende ver duistering zal ons daarom tot 1975 de laat ste gelegenheid worden geboden om een volledige maansverduistering te aanschou wen „op hoog niveau". Deze serie foto's geeft een beeld van de gedeeltelijk verduisterde maan, zoals deze te zien zal zijn in de nacht van 24 op 25 juni. 'ï/j '4. V'.-/y. NEW YORK (AP). Radijsjes houden van muziek, zelfs van bepaalde soorten muziek meer dan van de andere. Ze groeien voorspoediger als ze naar mu ziek „luisteren", ze „houden" erg veel van de coloratuurzangeres Lily Pons, symfonische werken zeggen hun minder, maar ze zijn eenvoudig wild van de Beatles. Advertentie UJJUU DEZE ONTDEKKING is gedaan door Lynn Bosjkov, de vijftienjarige dochter van Stefan Bosjkov, buitengewoon hoog leraar in de mijnbouwkunde aan de Columbia-universiteit in Amerika. Ge durende 'n experiment voor haar biologie leraar op de middelbare school in de stad White Plains. Prof. Bosjkov was aanvan kelijk geneigd wat om het experiment te lachen, maar het lachen verging hem toen hij thuis dag in daig uit naar Beatlemuziek moest luisteren. Maar hij gaf tenslotte toch toe, dat zijn dochter iets had bewezen met haar experiment. Wat zij deed was het volgende: Zij plaatste in december j.l. vier grote bakken met radijszaad bij een zonnig raam binnenhuis. Al de zaden waren geplant in dezelfde soort aarde en kregen evenveel water en zon. Maar toen de plan ten ongeveer 1,9 cm boven de grond uit staken, begon Lynn bij drie van de bakken grammofoonplaten af te draaien. Elke bak werd op zijn beurt op de grond van de woonkamer bij de grammofoon gezet en kreeg drie kwartier -Beatles, Lily Pons of Dvorak's symfonie „Uit de Nieuwe Wereld" voorgespeeld. De vierde bak kreeg in het gehe-1 geen muziek toegediend. Een paar dagen geleden, toen de radijsjes volgroeid waren, heeft Lynn haar experiment be ëindigd. Zij nam nu nauwkeurig de maat van de groei van wortels en bladeren als mede van de grootte en het gewicht der eetbare knolletjes op. Ze maakte verge lijkingen tussen de planten van de vier bakken en drukte die uit in percentages, waarbij zij de radijzen die het zonder mu ziek hadden moeten doen, als indexbases op 100 percent stelde. De resultaten luidden als volgt: Gewicht van de bladeren boven de grond: 1. De radijzen, die hadden geluisterd naar „The Beatles": 247 percent; 2. de radijzen, die op Lily Pons waren onthaald: 224 percent; 3. de radijzen, die naar Dvorak hadden moeten luisteren: 168 percent. Gewicht van radijs en wortels: 1. De Beatle-fans: 322 percent; 2. de Ponsgroep: 128 percent, en 3. de Dvorak-afdeling: 100 percent. Het aantal bladeren boven de grond: 1. Beatles: 142,5 percent; 2. Pons: 118 percent; 3. Dvorak 105 percent. Prof. Bosjkov zei: „Ik had op Lily Pons gewed en hoopte dat de Beatelradijzen pietepeuterige blaadjes en kromme wortels zouden hebben". Lynn zei: „Ik heb op de Beatles gegokt en gewonnen?" Lynn's moeder merkte op: „Het heeft me heel wat tijd gekost, de modderspatten van de wand en het kleed in de woonkamer af te krijgen. Soms leek het wel of het huis overstroomd was geweest. En dan die lawaai-liedjes nog. Lynn's biologie-leraar op de middelbare school beklaagde prof. Bosjkov uit het diepst van zijn hart, omdat hij naar al die Beatlemuziek had moeten luisteren.

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

IJmuider Courant | 1964 | | pagina 9