versnapering van
Winterswijk model voor
een boek over de NSB
SEIZOEN-OPRUIMING
20-50%
Koningin reikt vaandel uit
aan de onderzee dienst
Nederlandse regering biedt
Amerikaans gezin excuses aan
Boeiende studie van profKooy
Vogelwaarde vraagt het faillissement
aan van Meijer ink Textiel
Hallo
Plechtigheid in Den Helder
Romeins veldheer
in Voorburg
6ll
DINSDAG 14 JULI 1964
Défilé
IN ONZE
RUIMEN WIJ ALLE
JAPONNEN
MANTELS
REGENMANTELS
BONNETTERIE
ROKKEN en
BLOUSES
OP MET EEN
KORTING
VAN
HAARLEM
Vragen over schade door
doorbreken van de
geluidsbarrière
Geef uw lievelingsvogel het beste:
luiS verPakte vogelvoeders!
Vragen van Kamerleden
over premieverhoging
ziekenfondsen
Vreemdelingendienst handelde onverklaarbaar
Geef uw lievelingsvogel liet beste
Uis verpakte vogelvoeders 1
Kerkelijk nieuws
Woningbouwproblemen
Advertentie
Winterswijk heeft model gestaan voor
het zojuist verschenen boek van prof.
dr. G. A. Kooy, getiteld „Het echec van
een „volkse" beweging. De opkomst en
ontwikkeling en verval van de N.S.B.
hier te lande".
Waarschijnlijk zullen de meeste Win-
terswijkers de keuze van de Wageningse
hoogleraar voor wat hij noemt het eerste
en typische onderzoek naar nazificatie
en de nazificatie in Nederland in de
periode 1931-1945 maar matig kunnen
waarderen.
Waarom juist Winterswijk, zullen zij zie
afvragen, de plaats die in het nationale
verzet tegen bezetters en hun collabora
teurs een goede klank heeft al was het
alleen maar doordat tante Riek er in het
hart van de oorlog de landelijke organisa
tie voor hulp aan onderduikers stichtte.
voor de antiduise bevolking tot een ver
zwaarde last wordt. In mei 1943 weet hij
de Duitsers te bewegen af te zien van re
presailles voor de ook hier uitgebroken
proteststakingen. Van zijn met veel kracht
aangekondigde nazificatie komt niets te
recht.
Na een bewind van drie jaren en één
dag vlucht hij op 31 maart 1945 per
fiets en wordt al spoedig gepakt en ge
ïnterneerd. Dr. Bos en ds. Reeser mo
gen velen tot de N.S.B. hebben gebracht,
zij zijn er niet in geslaagd een volledige
politieke gelijkschakeling teweeg te
brengen in de ongeveer 360 van de in
totaal 5300 Winterswijkse huishoudingen,
waarin het nationaal-socialisme leden
wist te winnen.
Dat is dan tevens, constateert dr. Kooy,
de meest tragische ontwikkeling. Want het
nazisme heeft binnen tal van families een
innerlijke vervreemding veroorzaakt en
nog altijd is er een kloof.
Gesteld wordt dat de N.S.B. in Winters
wijk in alle rangen en standen behoudens
die der fabrikanten aanhang wist te vinden
maar in het oude middenstandsmilieu ster
ker dan onder de arbeiders.
Het laatste deel van zijn boek wijdt dr.
Kooy voornamelijk aan het wegschrompe-
len van de N.S.B.-aanhang, haar landver-
raderlijke leden.
Het meest boeiend is in dat verband dat
wat dr. Kooy noemt het défilé der uitver
korenen, de zeer gedetailleerde typeringen
van de acht N.S.B.-voormannen in Win
terswijk. De laatste twee hoofdstukken zijn
min of meer een wetenschappelijke ver
antwoording en als zodanig voor de ge-
De burgemeester na de oorlog, als
ambteloos burger.
Als goed wetenschapsman is prof. dr.
Kooy die vraag uiteraard niet uit de weg
gegaan. Winterswijk vormt voor een on
derzoek naar de ontwikkeling van de
N.S.B. een wel zeer geëigend milieu, is
zijn antwoord. Hij zegt ook waardoor. Het
aantal N.S.B.-ers en N.S.B.-sympatisanten
was er tussen 1931 en 1945 dusdanig om
vangrijk (in 1935 kreeg de partij in Win
terswijk ruim twintig percent van de
stemmen maar daarna begon een geleide
lijke aftakeling) dat een massaal statis
tische benadering van de groep het trek
ken van conclusies mogelijk maakte.
Bovendien was in dat tijdvak de Win
terswijkse samenleving zodanig gediffe
rentieerd dat haar structuur overeenkwam
met de totale Nederlandse en daarbij telt
onder andere mee dat tot in de bezet
tingstijd in Winterswijk enkele honderden
joden woonden. Bovendien is Winterswijk
een grensgemeente, die door de eeuwen
heen in nauwe verbinding heeft gestaan
met het aangrenzende Duitse gebied.
Boerenbonden
Nadat dr. Kooy de sociaal-culturele ge
meente Winterswijk uit de dertiger jaren
nader onder de loep heeft genomen, be
licht hij de eerste verschijnselen van po
litieke anomie. De roep der boerenbonden
vindt ook in Winterswijk weerklank als ge
volg van de voortwoekerende crisis. Dan
zijn er ook al gauw twee namen, die voor
de opbloei van de N.S.B. van grote im
portantie zijn geweest: de veearts dr. Bos
en de hervormde predikant ds. Reeser.
Vooral aan eerstgenoemde besteedt dr
Kooy heel veel aandacht. Hij schetst hem
als een zeer kundig veearts maar een nog
al gesloten man, geen imposante figuur en
evenmin een boeiend spreker. Toch wordt
deze man de kampioen van de boeren en
de middenstanders in het centrum van
het dorp. Als dr. Bos dan nog als V.D.B.-
raadslid een debat met de felle socialis
tische wethouder Van Dam wint, wordt er
al gauw van hem gezegd „eindelijk is er
een man opgestaan, die de rooien aankan:
Bij de boeren is zijn woord wet. Een
dokter zal het toch wel weten. Hoe anders
is ds. Reeser, een charmant predikant, be
gaafd redenaar, maar een man met een
niet helemaal smetteloze naam als hij in
Winterswijk komt. In 1933 wordt hij we
gens schriftelijke laster veroordeeld (on
danks een handtekeningenactie van 3621
Winterswijkers) en uit zijn ambt gezet. In
hetzelfde jaar treedt hij toe tot de N.S.B
Het maatschappelijk gezicht van de nog
jonge N.S.B. in Winterswijk is volledig ver
anderd. Heel uitvoerig schetst dr. Kooy de
groei van de Winterswijkse N.S.B., de
stembusresultaten, de reacties der demo-
kratische partijen. Een jaar voor de oor
log is de N.S.B.-aanhang te Winterswijk
ingeschrompeld tot 11,7 percent. Vooral
velen onder de on-kerkse boerenstand heb
ben zich van haar afgekeerd en dr. Kooy
concludeert dan ook dat het nazisme on
der de middenstand veel dieper wortel
heeft geschoten dan onder de boeren.
Incident
In maart 1942 wordt dr. Bos burgemees
ter van Winterswijk. Er is een opmerkelijk
incident tij de installatie. Als hij een Win
terswijkse vrijwilliger herdenkt, die aan
het oostfront is gesneuveld, blijven ex-
waarnemend burgemeester Voorink en de
wethouders Tienkink, Weerkamp en Bent
zitten. Bu- gemeester Bos reageert niet.
Dat typeert( vindt dr. Kooy, het raad
leiachtige beleid dat burgemeester Bos van
meet af heeft gevoerd. De nazibondgenoot
doet nagenoeg niets waardoor de bezetting
De heer Bos als burgemeester van
Winterswijk.
middelde lezer het minst belangwekkend.
Een verrassend boek, dit eerste onderzoek
naar nazificatie en denazificatie in Neder
land. Als dr. Kooy het zo algemeen be
titelt spreekt hij meteen ook een zekere
twijfel uit wanneer hij aan het slot terecht
opmerkt dat de studie, die in Winterswijk
werd verricht een verhelderend licht
werpt op de ontwikkeling soms ver buiten
die plaats maar dat de Winterswijkse om
geving niet representatief bleek voor die in
het land als geheel. Dit laatste moge ande
re onderzoekers tot stimulans zijn de
N.S.B. verdere aandacht te geven.
(„Het echec van een volkse beweging"
van dr. G. A. Kooy, nazificatie en de
nazificatie in Nederland 1931-'45, uitgege
ven bij Van Gorkum, Assen).
Advertentie
I
e
De gemeente Vogelwaarde zal het fail
lissement aanvragen van de NV Wester-
schelde Textielfabrieken G. H. Meijerink
NV in Stoppeldijk, gemeente Vogelwaarde.
Daartoe heeft de gemeenteraad gister
avond besloten. De raad overwoog, dat
daarmee niet de weg wordt afgesneden
voor een nieuwe bestemming van de be
drijfsgebouwen die voor de gemeente in
sociaal-economisch opzicht de meest ge
wenste is.
De textielfabriek heeft van de gemeen
te Vogelwaarde onder hypothecair ver
band 1.800.000 ontvangen. De gemeente
raad oordeelde, dat de belangen van credi
teuren op de juiste en wettelijke wijze
behartigd worden als een faillissement
wordt aangevraagd. Een curator kan on
derzoeken welke oorzaken tot het debacle
hebben geleid en wat met de gelden van
de gemeente is gedaan. Het ligt niet in
de lijn van een overheidslichaam een op
lossing te zoeken door onderhands een re
geling te treffen, aldus de raad.
De Westerschelde textielfabrieken, een
dochteronderneming van Meijerinks tex
tielfabrieken in Winterswijk, telde tot voor
kort 120 man personeel. Vorige week
maandag werden de vijftig mannelijke ar
beidskrachten van de weverij en de snij
zaal ontslagen. Hun werd het loon uitbe
taald, maar niet het vakantiegeld, waar
op zij recht hebben. De zeventig vrouwe
lijke arbeidskrachten van het confectie
bedrijf werken nog. Zij gaan volgende
week met vakantie maar weten nog niet
wat er nadien gebeurt: werken of ont
slagen worden.
Deze toestand werd vrijdagavond in de
Drie jaar heeft de landbouwer J.
Schippel uit Bovensmilde moeten wach
ten voor hij telefoonaansluiting kreeg.
Gisteren was het zover. Niemand min
der dan de adjunct-direoteur van het
telefoondistrict in Groningen, ir. J. W.
Crommelin, braeht de aansluiting tot
stand, omdat de heer Schippel de 70.000-
ste telefoonabonnee in het district is.
De installateurs brachten daarom ook
een wit telefoontoestel aan. De familie
Schippel werd het aansluitbedrag,
150.—, geschonken en zij kreeig ver
der een taart met chocoladekiesschijf
en het getal 70.000.
gemeenteraad besproken, waarbij de ge
meente staat voor bealing van de 165.000
als rente en aflossing van de geldlening,
die de Coöp. Raiffeisen Bank verstrekte en
werd doorgegeven aan de n.v. In die
raadsvergadering werd ook kritiek geuit
op het Economisch Technologisch Insti
tuut Zeeland, dat de gemeente adviseerde
bij de vestiging van de textielindustrie.
Gisteren heeft de bedrijfseconoom van
het E.T.I. Zeeland, drs. G. J. Baarspul,
in de raadsvergadering een uiteenzetting
gegeven van de gronden, waarop het advies
werd uitgebracht. Het college van bur
gemeester en wethouders had zich tevo
ren laten inlichten door het E.T.I. Zee
land, de rechtskundige adviseurs van de
gemeente en door de directie van de moe
dermaatschappij van Meijerink in Winters
wijk.
Vrijdag besloot de gemeenteraad om bij
de ministers van financiën en van binnen
landse zaken een aanvullende uitkering te
vragen om de gevolgen van de financiële
aderlating voor de gemeente te boven te
kunnen komen.
Het Twevde-Kamerlid de heer J. H. Cou-
zy (V.V.D.) heeft aan de staatssecretaris
van Defensie de heer W. den Toom schrif
telijke vragen gesteld over hinder en
schade als gevolg van het doorbreken van
de geluidsbarrière door militaire vliegtui
gen. Hij vraagt onder meer of het de
staatssecretaris bekend is dat de bevol
king in het oosten van het land in toe
nemende mate grote hinder ondervindt
van de gevolgen van het doorbreken van
geluidsbarrières. Verder wil hij weten of
het juist is dat schade (bijvoorbeeld glas
schade) niet wordt vergoed. Acht de
staatssecretaris een dergelijke vergoeding
niet redelijk en noodzakelijk?
Ook vraagt dit Kamerlid voorschriften
of, als deze er al zijn, een betere naleving
van de voorschriften om de overlast tot
een minimum te beperken. Als de hinder
mede wordt veroorzaakt door dicht bij de
grens gestationeerde Duitse vliegtuigen,
dan vraagt de heer Couzy overleg met de
Duitse autoriteiten, om te trachten ook
overlast van deze kant zoveel mogelijk te
voorkomen.
Advertentie
De koningin heeft vanmorgen tijdens een
korte plechtigheid in Den Helder een vaan
del uitgereikt aan de onderzeedienst. Op
deze bijeenkomst waren vele reünisten van
dit wapen aanwezig.
De geest in de onderzeedienst is, zo zei
de koningin gebleken in vele uitzonderlij
ke prestaties in oorlogstijd. Zo vele, dat
geen vaandel ze met mogelijkheid alle zou
kunnen omvatten. „Velen, hier aanwezig,
hebben hier hun deel toe bijgedragen. Ve
le anderen hebben hier het hoogste offer
voor gebracht en wij allen blijven hen
trouw en dankbaar gedenken". De konin
gin heeft het vaandel voor de onderzee
dienst toegekend bij K.B. van 18 augustus
In het toekomstige nieuwe stadscen
trum van Voorburg, nabij de kruising van
de Prins Bernhardlaan, de Koningin Ju-
lianalaan en de Rozenboomlaan, is een
monumentaal standbeeld verrezen. Dit
beeldhouwwerk stelt voor Corbulo te
paard, de Romeinse veldheer, die tussen
Rijn en Maas de fossa cormulonis liet
graven, waarvan het tegenwoordige Rijn-
Schiekanaal (de Vliet) waarschijnlijk een
overblijfsel is.
Als de voorgestelde verhogingen van de
premies van ziekenfondsen niet gerecht
vaardigd moeten worden geacht, welke
maatregelen kunnen de bewindslieden hier
dan tegen nemen? Dat vragen de Tweede
Kamerleden P. J. Engels en Joh. Zwanik-
ken (beiden K.V.P.) aan de minister van
Economische Zaken en aan de staatsse
cretaris van Sociale Zaken en Volksge
zondheid.
Aanleiding voor hun vragen is het voor
stel van de vereniging gezondheidszorg
Noord-Nederland aan de bij haar aange
sloten fondsen om de premies te verho
gen met ongeveer vijftig percent voor de
laagste en met circa zeventig percent voor
de hoogste categorieën. De Kamerleden
spreken van een zeer forse verhoging, ook
wanneer men de stijging van de zieken
huistarieven erkent als onontkoombaar en
aanvaardbaar.
(Van onze correspondent)
WASHINGTON De Nederlandse am
bassade in de Verenigde Staten mr. C.
W. A. Schürmann zond maandag een brief
aan de familie Steinbrügge in Atlanta,
in de staat Georgia, waarin excuses wor
den aangeboden voor het vasthouden en
terugzenden van haar zoon Robert door de
Rotterdamse vreemdelingenpolitie, omdat
deze bij aankomst in Rotterdam op door
reis naar Oostenrijk slechts 72 dollar bij
zich had.
De Nederlandse verontschuldigingen gin
gen vergezeld van een bedrag van vier
honderd dollar voor schadevergoeding aan
de welgestelde familie Steinbrügge. De am
bassadeur schrijft het incident toe aan een
misverstand door onverklaarbare oorzaken,
daarmee doelend op de onbegrijpelijke fei
ten dat de zestienjarige Robert in een
cel werd opgesloten in Rotterdam, dat geen
contact werd opgenomen met de Ameri
kaanse consul, dat de politie zijn vliegboe-
king naar Oostenrijk bij Icelandic Airways
niet verifieerde en dat Robert niet werd
toegestaan te telefoneren met zijn ouders
of zijn schatrijke Oostenrijkse gastheer,
naar wie hij onderweg was.
Deze officiële verontschuldiging via de
Nederlandse ambassade werd overigens
geformuleerd om de blaam weg te ne
men van Robert Steinbrügge, wiens pas
poort is ontsierd door het stempel „uit-
1 dvertentie
gewezen", hetgeen ernstige consequen
ties voor de jongeman dréigde te heb
ben. Hij wil naar de militaire academie in
West Point, waar alleen jongelieden van
onbesproken gedrag geaccepteerd wor
den.
Een pikante bijzonderheid in deze on
aangename geschiedenis is dat Robert via
Nederland naar Oostenrijk reisde op aan
raden van zijn vader, die als Ameri
kaans sergeant in 1945 in Nederland was
geweest en sindsdien een enthousiast
bewonderaar van ons land was.
Is het niet overdreven dat de Nederland
se regering verontschuldigingen heeft aan
geboden voor het optreden van de Rotter-
damud vreemdelingenpolitie, die een
Amerikaanse jongeman naar zijn vader
land heeft teruggestuurd, omdat hij te wei
nig geld bij zich had om een verblijf of zijn
doorreis te betalen?
Dat vraagt het Tweede Kamerlid me
vrouw G. Brautigan (P.v.d.A.) aan de mi
nisters van Justitie en Buitenlandse Za
ken. Ook informeert zij of het niet juister
zou zijn geweest de welgestelde ouders
van de jongeman te wijzen op de hier
en in andere landen bestaande regels:
vreemdelingen, die geen vluchteling zijn,
de toegang weigeren wanneer zij niet be
schikken over voldoende middelen om hun
voorgenomen verblijf te financieren.
Geref, Gemeenten
Beroepen te Uddel en te Wageningen
D. Hakkenberg, kandidaat te Veenendaal;
te Katwijk aan Zee A. Bregman, kand. te
Benthuizen.
1962. Het is reeds onderscheiden met de
Militaire Willemsorde.
De plechtigheid bij de onderzeedienst in
Den Helder werd door zeer vele militaire
en burgerlijke autoriteiten bijgewoond. On
der meer waren aanwezig de minister van
Defensie P. J. S. de Jong, de staatsse
cretaris van Defensie (voor marine aan
gelegenheden) A. van Es, de bevelhebber
der zeestrijdkrachten vice-admiraal A. H.
J. van der Schatte Olivier, de comman
dant der zeemacht in Nederland vice-ad
miraal mr. A. N. Baron de Vos van
Steenwijk, de commissaris van de konin
gin in de provincie Noord-Holland, mr.
K. J. Kranenburg en de burgemeester van
Den Helder, mr. G. D. Rehorst.
Welke mogelijkheden kunnen nog wor
den geschapen voor de volkshuisvesting
benoorden het IJ in Amsterdam?
Het Tweede Kamerlid de heer E. J. M.
Kolfschoten (KVP) vraagt dit de minis
ters van Binnenlandse Zaken en van
Volkshuisvesting en Bouwnijverheid.
Hij informeert naar de stagnatie in de
woningbouw van Amsterdam, mede ver
oorzaakt door gebrek aan bouwgrond of
het nog niet bouwrijp maken van gronden
benoorden het IJ voor de laatste vijf dui
zend woningen, die nog binnen de hoofd
stedelijke grenzen kunnen worden gebouw
Ook wil de heer Kolfschoten weten hoe
veel grond in 1920 benoorden het IJ bij
Amsterdam werd gevoegd, met welk doel,
hoeveel er van is gebruikt voor volkshuis
vesting en hoeveel er nog onbebouwd is.
Prins Charles Hughues van Bour-
bon-Parma heeft maandag door de
straten van Pamplona gerend met
stieren, als „proef van dapperheid",
terwijl zijn echtgenote, prinses Irene,
van een balkon toekeek. De prins
haalde het. Hij liep vlak voor een
half dozijn opgehitste stieren uit, de
fotografen konden hem alleen op de
rug fotograferen. Twee Spanjaarden
werden aan de horens gespietst bij
het jaarlijkse stierengevecht ter ge
legenheid van het feest van San
Fermin. Foto's Tijdens en na het
„stierengevecht"
