Vredesoproep uit Praag
Duitse volkskerken en de doop
Balans van een conferentie
Heus,
lit is een
chte kerk
Predikant voor
justitie
Rabbijn Pereira in
hoofdsynagoge
„Er groeit meer
onderling begrip"
Missieschip voor
Soenda-eilanden
VRIJDAG 31 JULI 1964
Erbij
PAGINA TWEE
Pax Chrisfi-congres
in Den Bosch
Uitbreiding
Kardinaal Alfrink:
Oproep
Uitwisseling
Kolonialisme
Menselijkheid
Koude oorlog
■»b
Kerken mogen dan
door velen als hei
lige huizen wor
den beschouwd, bij
de bouw ervan
kennen de heden
daagse architecten
toch nog maar
weinig heilige
huisjes. We heb
ben al enkele ma
len op deze pagina
een vreemd model
laten zien, maar
het hierbij getoon
de is toch wel heel
revolutionair. De
foto toont een ex
en interieur van
de kerk van de pa
ters van het Heilig
Sacrament bij het
Belgische plaatsje
Sleihage. Gewaagd
is de structuur ze
ker, maar niemand
zal er zonder meer
langs lopen.
De interkerkelijke commissie voor de
inrichtingen van het departement van
Justitie, die namens de kerken in ons
land toezicht heeft op de huizen van
bewaring, rijksasiels, opvoedingsge
stichten, tucht- en politiescholen, heeft
als hoofdpredikant voorgedragen ds. C.
Brüsewitz, doopsgezind predikant
te Utrecht, als opvolger van wijlen ds.
J. W. van der Linden uit Den Haag.
Ds. Brüsewitz heeft de voordracht aan
vaard. Zijn eventuele benoeming zal op
1 Januari ingaan.
Heeft de tweede christelijke vredesconferentie in Praag
aan het doel beantwoord? Is zijn inderdaad tot een duide
lijk appel geworden op de wereldopinie en heeft zij de
zaak van de vrede voor alle volken een eind dichterbij
gebracht? Het is moeilijk om dit concreet te zeggen. De
even nuchtere als bewogen president prof. Hrnodka acht
het dan ook nog niet mogelijk nu al de balans op te maken.
Want op enthousiasme alleen kan men niet afgaan (dat
was er genoeg). Te veel van zulke congressen zijn spoorloos
in de mist der geschiedenis verdwenen.
De onafhankelijkheid van alle vol
ken vergt opruiming van de resten
van kolonialisme als in Angola,
Mozambique en Portugees Guinea.
Een nieuw kolonialisme dreigt ech
ter via politieke onderdrukking,
het de mens vrij moet staan zich al of
niet te laten dopen. In de doop belijdt
men naar hun opvatting dat men zich
naar Jezus Christus als „Christen" wil
laten bestempelen en dat men dienover
eenkomstig wil leven. Dit nu kan men
uiteraard geen mens opleggen, zo
schrijft dr. Fast, tenzij men genoegen
wil nemen met 'n bloot naam-christen-
dom, hetgeen men overigens tegenwoor
dig allerwegen aantreft.
Het gist in de Landeskirche. Men wil
er niet langer genoegen nemen met de
ze opvatting en de vraag naar de doop
(-leeftijd) wordt er weer ter sprake ge
bracht, aldus dr. Fast, die het stand
punt van Karl Barth dan aanhaalt.
Veel predikanten en theologen zijn het
wel met Barth eens, maar zij plegen
niettemin in de praktijk de kinderdoop
nog wel. Pas de laatste jaren zouden er
dominees zijn gekomen, die de conse
quentie uit hun standpunt hebben ge
trokken.
„In zoverre, dat zij niet weigeren
de doop aan kinderen te bedienen, wan
neer hun dit wordt verzocht. Neen, dat
niet, maar: zij vestigen de aandacht
van hun gemeenteleden er op, dat de
doop ook kan worden uitgesteld tot op
latere leeftijd, en dan natuurlijk vrij
willig. Deze dominees onderstreepten
dit standpunt door hun eigen pasgebo
ren kinderen niet te dopen".
In zijn mededelingenblad vertelt dr.
Fast dat er thans alom in de onderschei
dene Landeskirchen van Duitsland
kleine groepjes predikanten zijn, dia
niet slechts theoretisch, maar ook in
feite de doop der mondigheid voorstaan
en trachten te bevorderen. Zonder
moeilijkheden is dat echter niet ge
gaan, want zij ontmoeten veelal ernstig
bezwaren op hun weg, voornamelijk
van de kant van hun hogere kerkelijke
organen. Een uiterste geval is geweest
het ontzetten uit het ambt van een
dominee, die evenwel onmiddellijk door
een andere Landeskirche weer werd
aangenomen.
Begin 1964 heeft in het „huis der ont
moetingen" van de evangelische aka-
demie te Mülheim/Ruhr een samen-
spreking tussen zulke predikanten
plaatsgehad. Het onderwerp was: „De
theologische grondslag en de kerkelij
ke praktijk van de doop". Men had
daarbij dr. Fast uitgenodigd een voor
dracht te houden over „De doopop-
vatting van de zestiende-eeuwse do
pers". Zodoende kon hij aan de confe
rentie deelnemen.
Voor alles kwam daar de leer van
grootmeester Karl Barth ter sprake.
Deze emeritus-professor was zelf wel
aanwezig maar niet als inleider.
Het resultaat van de conferentie was
een open brief aan alle hervormde
Landeskirchen, met het verzoek de vra
gen omtrent de doop(-leeftijd) op
nieuw in studie te nemen; geen maat
regelen te nemen tegen leden der kerk,
die de doop van hun kinderen uitstel
len en tenslotte: hte bepalen van de
doopleeftijd vrij te laten.
Dr. Fast besluit zijn artikel met de
ernstige waarschuwing dat deze initia
tieven der onderscheidene Landeskir
chen ook de Duitse doopsgezinden tot
hernieuwde bezinning op wezen en
vorm van de doop dienen te voeren,
„anders komen wij op een goede dag
tot de ontdekking, dat de volkskerken
mennister zijn dan wij, mennonieten"..
Rabbijn H. Rodrigues Pereira zal aa*
het hoofd komen te staan van het Jood
se onderwijsapparaat in de hoofdstad.
Deze benoeming aan de Nederlands Is
raëlitische hoofdsynagoge is opmerke
lijk, omdat de heer Pereira een Sefar
dische jood is. Deze Sefardische joden
zijn in Nederland bekend als „Portu
gese joden". Tot de hoofdsynagoge be
horen verder alleen Asjkenasische o*
Hoogduitse (onder wie Nederlandse)
joden.
Rabbijn Pereira werd in 1931 in
Haarlem geboren. Zijn opleiding ont
ving hij aan het Portugees Israëlitisch
Seminarium te Amsterdam, waar zijn
oom, de opperrabbijn Rodrigues Perei
ra, vrijwel de enige docent is. Rabbijn
Pereira heeft in september 1963 zijn
rabbinale graad gehaald.
Het onderwijs van de Portugees Is
raëlitische gemeente zal nu worden ge
combineerd met dat van de Nederlands
Israëlitische hoofdsynagoge. Rabbijn Pe
reira zal leraar blijven in de joodse
vakken op het Joods lyceum in Amster
dam.
Bepleit wordt een verbod tot levering
van atoomwapens aan gegadigden, die
deze nog niet bezitten (geen multi
laterale atoommacht), terugtrekking
van bezettingstroepen uit vreemde
landen, militaire of ondergrondse in
menging in de aangelegenheden van
andere landen, vrijheid en volle onaf
hankelijkheid voor alle volken, die
nog van een vreemde macht afhanke
lijk zijn.
Als een bruikbare weg wordt daartoe
aangewezen: uitbreiding van uitwisse
lingsprogramma's, bezoeken en oecume
nische werkkampen met name voor jon
geren. Welbewuste coëxistentie moet
uitgroeien tot pro-existentie voor alle
mensen. Wij willen op die weg een
avant-garde zijn en wij roepen alle
mensen van goede wil op met ons te
gaan, besluit de boodschap.
Als praktische maatregel, die auto
matisch voortvloeit uit de verbreding
van de internationale vredesarbeid, be
trok de conferentie een aantal Afri
kanen, Aziaten en Latijns Amerikanen
als internationale secretarissen in het
permanente organisatorische werk.
Bovendien zullen in tal van landen re
gionale comités worden opgericht, waar
die tevoren nog niet bestonden, zulks
overigens steeds op initiatief van het
betrokken land zelf.
Het algemene uitvoerende comité
werd uitgebreid tot 25 leden. Daarin
nam voor Nederland prof. dr. J. de
Graaf de plaats van prof. dr. A. J. Ras-
ker in. Voorts werd besloten meer aan
dacht te schenken aan de informatie.
Naast het reeds bestaande tijdschrift
zal een regelmatig verschijnend bulletin
uitkomen.
Inderdaad, dit is de ark van Noach.
Ditmaal echter voor een heel ander
doel gebruikt, want de tekening dient
als blikvanger voor een advertentie van
El Al, de Israëlische luchtvaartmaat
schappij, in een Engels blad. Het motto:
„We've been in the travel business a
long time". Het klopt niet helemaal,
want toen Noach met zijn ark uitvoer,
had hij op dit gebied echt nog geen
enkele ervaring.
Het thema van het internationale con
gres van de katholieke vredesbeweging
„Pax Christi", dat van 8 tot 10 sep
tember in 's Hertogenbosch wordt ge
houden, is „De kerk over vrede en oor
log in het atoomtijdperk".
Sprekers zijn kardinaal Alfrink als
president van de Nederlandse afdeling
van de Pax Christi-beweging, de in
ternationaal voorzitter kardinaal Fel-
tin, minister-president V. Marijnen,
burgemeester Lambooy van 's Herto
genbosch, Alastair Francis Buchan, di
recteur van de „Institute for Strategie
Studies" te Londen, dr. Reneé Coste,
hoogleraar in het kerkelijk recht aan
de katholieke faculteit van Toulouse en
dr. Dominique Dubarle, hoogleraar aan
het Institut Catholique van Parijs, Au
gust van Istendael, secretaris-generaal
van het internationaal christeijk vak
verbond, Brussel en dr. W. J. Schuijt,
vice-voorzitter van de Pax Christi-be
weging in Nederland.
De doop blijft vele gesprekken be
heersen. Ook in Duitsland is dit het
geval en het is interessant om te lezen
wat de predikant van de doopsgezin
de mammoetcombinatie Emden, Nor
den, Leer en Gronau, dr. Heinold
Fast daarover schrijft in zijn mede
delingenblaadje. Hij besteedt aan
dacht aan het uitstel van de doop in
de Duitse „Landeskirchen", ongeveer
te vergelijken met de Nederlandse
hervormde kerk.
Dr. Fast wijst er op dat de doops
gezinden en de baptisten zich van de
vrije kerken wel het opvallendst hier
door onderscheiden, dat zij slechts een
persoonlijke vrijwillige doop kennen.
Terwijl elders de kleine kinderen zo
spoedig mogelijk na de geboorte ten
doop gehouden worden, menen zij dat
Twee nonnen bijten op hun tongen, zo
geconcentreerd zijn ze bezig met lassen
op de universiteit van Notre Dame,
South Bend, Indiana. Het zijn zuster
Emmanuel en zuster Mary Luke, die
een zomercursus volgen in beeldhouwen
op deze moderne manier.
lllllllllllllllllllllillllllllllllllllllllllllllllllllllllllilllllllllllilllllllill
„Katholieken en protestanten zijn el
kaar in doctrine nader gekomen, zon
der compromis of offer hunnerzijds wat
hun overtuiging betreft." Dit heeft kar
dinaal Alfrink verklaard in een rede
over christelijke eenheid, die hij in de
Georgetown Universiteit van Washing
ton heeft gehouden. Hij was van me
ning dat er de laatste jaren dramati
sche vooruitgang is geboekt.
De kardinaal zegt dat zowel katholie
ken als protestanten nu erkennen dat
hun gescheidenheid een schandaal voor
de mensheid is en een rechtstreekse
schending van de bedoeling van Chris
tus met zijn kerk. Zij zijn gaan inzien
hoeveel ze met elkaar gemeen hebben,
de katholieken zijn de authentieke
evangelische waarden, die de reformatie
heeft behouden, gaan waarderen en de
protestanten hebben ontdekt, dat de „re
formatie meer overboord heeft gegooid
dan in het evangelie wordt gerecht
vaardigd."
De kardinaal wees er op dat de ka
tholieken meer belangstelling voor de
bijbel hebben gekregen en de soms ex
uberante Mariaverering hebben gema
tigd, en dat de protestanten meer aan
dacht gaan tonen voor de sacramenten
en gaan erkennen dat de „gezegende
maagd meer serieuze theologische aan
dacht verdient." De kardinaal besloot
met te zeggen, dat het geen kwestie is
van veranderen maar van groter begrip
onder leiding van de Heilige Geest
(Van een medewerker)
Aan concrete resultaten ligt er inder
daad niet al te veel op tafel, maar het
is de vraag of de christelijke vredescon
ferentie daarnaar wel allereerst streeft.
Duidelijk is in elk geval wel geworden
dat de vredesgedachte en het pleidooi
voor een vreedzaam samenleven der
volken over de hele wereld in kracht
toenemen, wat al hierdoor wordt aan
getoond dat zich voor Praag drie- a
viermaal zoveel deelnemers hadden
aangemeld dan de conferentie kon her
bergen.
Bovendien, en dat was ook een hoop
gevend teken, bestond meer dan de
helft van de bezoekers uit nieuwe ge
delegeerden of waarnemers, met sterke
deelname uit Oost- en West-Duitsland.
Heeft het Duitse probleem de confe
rentie overschaduwd?
Er was een speciale discussiegroep
aan gewijd, waarin de meningsverschil
len uiteraard soms hoog liepen, maar
waaruit tenslotte toch een gemeen
schappelijk uitgesproken elkander aan
vaarden als christen te voorschijn
kwam.
In de „Oproep aan regeringen, parle
menten en leiders der volken", die aan
het einde der slotzitting werd vastge
steld, is dan ook de wens uitgesproken
dat een vredesverdrag tussen de beide
Duitslanden, dat ook een oplossing voor
het probleem West-Berlijn zal inhouden,
spoedig tot stand zal komen. Maar voor
dien moesten de Duitse deelnemers er
door figuren van andere nationaliteiten
herhaaldelijk aan herinnerd worden, dat
de Duitse kwestie niet het wereldpro
bleem nummer één is.
In diezelfde boodschap wordt de
vreedzame coëxistentie nog eens na
drukkelijk omschreven als „een dyna
mische toestand tussen staten van ver
schillende maatschappelijke orde, waar
in economische wedijver, wetenschappe
lijke samenwerking, menselijke ont
moetingen en uitwisseling van cultuur
en informatie in dienst staan van de
vooruitgang", in de huidige situatie de
enige verstandige vorm van internatio
nale betrekkingen. Vreedzame onder
handelingen worden in dit kader ge
vraagd over grens- en andere geschillen
tussen twee staten: IndiaChina, Zuid-
oost-Azië, Verenigde StatenCuba.
Op weg naar een algemene totale
ontwapening onder internationale con
trole, waarvan de noodzaak allengs in
de hele wereld wordt erkend, ziet de
oproep de volgende etappes: staking
van de bewapeningswedloop, verdere
vermindering van de militaire macht,
bevriezing van de kernwapenvoorraad,
stoppen van de ondergrondse atoom-
proeven, de schepping van atoom vrije
zones en het opgeven van militaire ba
ses op vreemd gebied
economische uitbuiting en culturele
afhankelijkheid, met name in Afri
ka, Azië en Latijns Amerika.
„Tegen de honger moet de hele we
reld in het geweer komen", zegt de op
roep. Wat aan bewapeningskosten be
spaard zou kunnen worden is al vol
doende om een beslissende slag aan
deze wereldvijand nummer één toe te
dienen. Zuid-Afrika ontsnapte uiter
aard niet aan de aandacht der confe
rentie, die daar het sterkste voorbeeld
van rassendiscriminatie aantrof en der
halve alle regeringen van Oost en West
dringend verzocht geen enkele steun
meer aan de apartheid te verlenen en
zeker niet door wapenleveranties.
Dankbaar noteert de conferentie in
een boodschap aan kerken en christenen
uitspraken als van de Wereldraad van
Kerken en van-paus Joannes XXIII. als:
„Oorlog is tégen Gods wil, ïTods vidt is
vrede". Niettemin hebben slechts en
kele synoden van kerken de atoomoor
log in de ban gedaan. Nog hebben niet
alle christelijke gemeenten de rassen
vooroordelen overwonnen.
Al te vaak komt in de prediking nog
koude-oorlogstemming en politieke pro
paganda voor. Te weinig doen christe
nen voor de verdrijving van de honger
of kolonialistische resten, hoewel de
Verenigde Naties de liquidatie daarvan
al jaren geleden hebben bepleit.
Radicaler dan de oorspronkelijke
tekst, die slechts sprak van: „Wie zwijgt,
ondersteunt de koude oorlog", wijzigde
de vergadering deze matte termen in:
„Wie zich niet voor de vrede tussen de
volken en voor de handhaving van de
mensenrechten in zijn eigen land inzet,
ondersteunt de krachten van de koude
oorlog en draagt bij aan de groei van
wantrouwen en spanningen, die in het
atoomtijdperk tot een wereldcatastrofe
kunnen leiden".
Uit de Rotterdamse haven is het mis
sieschip m.s. „Ratu Rosari" onderweg
naar Soerabaja, van waaruit het in de
toekomst geregelde diensten zal gaan
onderhouden met de kleine Soenda-ei
landen Bali en Timor.
De „Ratu Rosari" is ter beschikking
gesteld van de congregatie van missio
narissen S.V.D., die er de ontwikke
lingshulp aan de Kleine Soenda-eilan
den mee wil bespoedigen. Het ligt in
de bedoeling dat het schip vooral zo
genaamde ontwikkelingsgoederen zal
gaan vervoeren van Soerabaja naar
Bali en Timor.
Tot voor kort lieten de verbindingen
tussen de kleine Soenda-eilanden veel
te wensen over. Vandaar ook, dat men
met de „Ratu Rosari" behalve grote
hoeveelheden goederen ook dekpassa
giers zal gaan vervoeren, voornamelijk
ambtenaren, militairen, studenten, scho
lieren en missionarissen.
Het schip, dat ongeveer 1,2 miljoen
gulden heeft gekost en dat de Indone
sische vlag voert, is voor twee derde
gefinancierd door de Duitse regering.
De rest van de bouwkosten zal worden
bijeen gebracht door de organisatie
van missionarissen S.V.D. in Europa.
De „Ratu Rosari" heeft een laadruim
te voor tweehonderd ton goederen en
veertig ton olie. De lengte van het
schip is 49 meter, de breedte 8,60 me
ter.
In Rotterdam heeft de „Ratu Rosa
ri" voor de kleine Soenda-eilanden der
tig bruto registerton aan goederen in
geladen. Hieronder bevinden zich ve
le medicamenten en medische instru
menten, die zijn geschonken door de
Memisa in Rotterdam. In Hamburg
heeft het schip reeds een sleephelling
geladen voor scheepsreparaties. De
„Ratu Rosari" is het eerste schip, dat
voor een dergelijke speciale opdracht
is gebouwd.
