Bij Rome kan men weer als in
Nero's tijd in bad
Y®@UW
Ui
Welke eisen stelt
Zij aan Haar
(Frans)man?
(iivllft
at
i
broos lesje
in
kledinghistorie
„Modepopjes" op Zutphense expositie
««BIS"
■te
Nog nooit zo bont
gemaakt
In kuip met drukknopbediening
kan men snel schuimbad maken
rj
PAGINA VIJF
1964
AUGUSTUS
V R IJ D A G
- sauna, modder- of stoombaden
- marmeren badkuip met gong
- bedienden met handdoeken
rustbank met kussens
- geneeskrachtig water
- schoonheidszeep
- winkels, bars en restaurants
- matige prijzen
wmaui
-
Sam®
Phi
Opmerkelijk beeldje
Twee handdoeken
H. B.
Zonder gezicht
■f
Altijd mensen
mWUWIIIIWIIIIWWIflIWIIIIWIIWIIIIIIIMWIM
De thermen van Caracaïla hebben veel van hun vroegere luister verloren. Nu
dienen de imposante overblijfselen als decor voor operavoorstellingen in de
openlucht.
Zeventienhonderd jaar geleden hadden de inwoners van het keizerlijke Rome
de beschikking over meer dan zevenhonderd openbare hadgelegenheden. De
belangrijkste van deze thermen bestonden niet alleen uit een zwembad en enkele
ruimtes waar men stoombaden kon nemen, maar waren bovendien uitgerust
met tuinen, lees- en concertzalen, gymnastieklokalen en zalen voor tentoon
stellingen. Twee van de beroemdste thermen uit die tijd, die van Caracaïla en
Diocletianus, bestaan nog, zij het dan dat zij in de loop van de tijd veel van
hun oorspronkelijke schoonheid verloren hebben. De reusachtige bogen van
Caracaïla's badhuis vormen op het ogenblik in het zomerseizoen de achtergrond
voor buitenopvoeringen van beroemde opera's.
woordiigd in beelden, bas-reliëfs, mo
zaïeken en muurschilderingen. Ver
vaarlijke satyrs, lichtvoetige nimfen,
jonge Nereïdën in de greep van baar
dige Tritons, fluitspelers en cupido's
met wijnranken beladen komt men
steeds weer tegen.. Opmerkelijk is een
beeldje van een jonge satyr, die een
dans uitvoert en daarbij een schalkse
blik werpt op zijn staart.
Op de grote binnenhof zijn stenen ban
ken opgesteld, waar men in alle rust
kan genieten van deze klassieke omge
ving. Overal rondom staan marmeren
zuilen of fragmenten daarvan en het
geheel wordt omlijst door zacht wui
vende cipressen. Op de achtergrond rijst
de middeleeuwse klokketoren van de
kerk Santa Maria degli Angeli omhoog.
Om een goed idee te krijgen hoe de
iiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiHiiifiiiiiiiiiiiiiMiiiiiniiiHiiiiiiiiiiimiiiiiiiii
llllllllinill!llll|!illlllil!lllii!lfllillll!!!ll!lllllilllllllinilllilil!llll
thermen er vroeger moeten hebben uit
gezien en hoe zij werkten, moet men
een bezoek brengen aan de Acque Al-
bule op de weg naar Tivoli. In een
prachtige omgeving, begroeid met pijn
bomen en treurwilgen en met de blau
wige Sabijnse heuvels op de achter
grond. bevinden zich hier vier open
luchtzwembaden plus een centraal pa-
•Miiii.Vi—..f'
-r~ j
Badgeneugten aan het einde van de vijftiende eeuw. Pentekening van de
„Meister des Hausbuchs". (Tekening ontleend aan Meulenhoffs pocket ,flet
Rijk van Venus").
De thermen van Diocletianus zijn ge
deeltelijk gerestaureerd De hallen, kel
ders en tuinen die bij dit complex ho
ren, herbergen een opmerkelijke verza
meling beelden en mozaïeken, de gro
tendeels in of nabij de stad Rome zijn
opgegraven. Aan de hand van deze ver
zameling kan men zich een beeld vor
men van het leven van alledag in het
historische Rome. In de mozaïekenzaal
vindt men vele afbeeldingen van voor
werpen en handelingen uit het huishou
delijk en openbaar leven van die tijd.
Zo zijn er bijvoorbeeld voorstellingen
van wagenmenners met hun vierspan
nen, zoals ze destijds in het Circus Ma-
ximus voor een duizendkoppig publiek
om de erepalm streden. Een fraaie
muurschildering uit de historische Vil
la Farnesina toont de bezoeker een jon
ge bruid, naast haar man gezeten op
de rand van het bruidsbed.
De mythologische fantasiewereld van
de oude Romeinen is goed vertegen-
viljoen, waarin men kan genieten van
sauna-, modder- of stoombaden.
Elke badkamer in het paviljoen is
uitgerust met een reusachtige marme
ren badkuip en een gong, waarmee men
een bediende kan roepen, die desge
wenst de temperatuur van het water re
gelt of warme handdoeken aandraagt.
Als regel krijgt elke bezoeker twee
warme handdoeken. Een is bestemd om
het lichaam af te drogen, de andere
dient als bedekking tijdens de rust
periode na het bad. Een bank met kus
sens staat daartoe uitnodigend klaar.
Voor de liefhebbers van schuimba-
den heeft men de badkuipen voorzien
van een speciale knop, waarmee des
gewenst warme lucht in het badwater
geblazen kan worden, zodat een schui
mende massa ontstaat. In 'n park, van
de open baden gescheiden door een zui
lengalerij, kan men 'n glas geneeskrach
tig water drinken. Speciale schoon
heidszeep is te koop in de hal, die toe
gang geeft tot de saunakamers en
stoombaden. Op het terrein bevinden
zich verder winkels, bars en restaurants.
De aantrekkelijkste is die welke is ge
bouwd vlak op de rand van een van
de zwembaden; zittend op het terras
kan men naar de zwemmers kijken en
tegelijkertijd iets verfrissends drinken.
Men heeft alles gedaan om deze ther
men zoveel mogelijk te laten lijken op
die van de oudheid. In een van de hal
len worden doorlopend exposities ge
houden, zoals dat ook in het oude Ro
me gebruikelijk was. De prijzen zijn
over liet algemeen aan de gematigde
kant, zodat deze moderne thermen even
als hun voorgangers uit het verleden
toegankelijk zijn voor het grote publiek.
De Fransman Alain Gérard
heeft summa cum laude het doc
toraat in de letteren behaald aan
de Parijse Sorbonne op het proef
schrift: Een psycho-sociologisch
onderzoek over de keuze van de
echtgenoot in het hedendaagse
Frankrijk. De jonge geleerde
stuurde er 164 mensen op uit, die
ieder tien echtparen moesten
ondervragen. Uit het resultaat
van deze enquête bleek, dat de
meeste Franse echtelieden (17 per
cent) elkaar op een bal hadden
leren kennen. De minst doel
treffende methode bleek het
plaatsen van een huwelijksadver
tentie: minder dan 1 percent der
ondervraagden was via zo'n
advertentie tot een huwelijk ge
komen.
Daartussenin liggen dan acht
andere „manieren": toevallige om
standigheden (15 percent), door
dat men op dezelfde plaats werk
te of studeerde (13 percent), men
kende elkaar van jong sa f (11 per
cent), doordat men vlak bij elkaar
woonde (11 percent), doordat men
aan elkaar werd voorgesteld (U
percent), doordat men elkaar in
de bioscoop ontmoette, in een
café of restaurant (10 percent), bij
vergaderingen (6 percent) en bij
familiefeestjes (6 percent).
De gemiddelde verlovingstijd
bleek twee jaar te zijn en bij
80 percent van de ondervraagde
echtparen bleken de ouders met
het huwelijk te hebben ingestemd
Negen van de tien huwelijken
bleken ook in de kerk te zijn
voltrokken.
De eisen, die de Franse meisjes
in het bijzonder aan hun toekom
stige echtgenoot stellen zijn:
goede gezondheid, een goed
karakter, een goede betrekking.
Telkens weer duiken er nieuwe poppenmaaksters of -makers op of komen de
bestaande met nieuwe collecties. Ze vervaardigen sier-, fantasie- of speelpoppen.
Zelden gebeurt het, dat de pop gecreëerd wordt om de mode van weleer te
„showen". Met poppen als modedocumenten maakte ik kennis in het Stedelijk
Museum te Zutphen. De zomertentoonstelling daar, die tot de derde of vierde
week in september duurt, omvat miniaturen van de Arnhemse kostuumkundige
Jan Duyvetter en kostuumpopjes van de Amsterdamse debutante Thea Lammers.
Om met Thea Lammers te beginnen:
zij maakt poppen gekleed in kostuums
uit diverse stijlperioden tussen de 15e
en 20ste eeuw. 't Zijn merkwaardige
popjes (21 cm hoog), met fijne leren
handjes en hoofden zonder gezichten.
„Er zijn altijd mensen, die de gezicht
jes en hun uitdrukking missen", zegt
ze, „maar voor mij hebben ze een ge
zicht". Voor mij ook. De houding van
het geheel deelt zich mee aan het roze
ovaaltje (van kousevel) tussen kapsel
en kraag, dat veel uitdrukking heeft ge
kregen. Zó, dat het je aankijkt. Die hou
ding is karakteristiek voor deze figuur
tjes. Ze staan er breed en statig bij
van al 't fluweel dat ze op moeten hou
den; hun handen zó dat de juwelen rin
gen wel gezien móeten worden. Of voor
naam met opgeheven hoofd, zoals de
middeleeuwse vrouwen met hun opstre-
vende hennin (hoge, kegelvormige muts
uit de Bourgondische tijd); nonchalant-
zwierig zoals het Spaanse paar, of def
tig en niet zonder ij delheid zoals de in
zwart laken en witte kant gestoken
Hollandse regent met zijn wit satij
nen echtgenote (zie foto). De crinoli
ne-groep lijkt wel van porselein, zo
broos en kittig.
„Van welk tijdperk houdt u 't
meest?"
„Ik vind ze allemaal boeiend, maar
naarmate ze verder van ons af liggen,
vind ik ze interessanter. Die tijden krij
gen meer geheimzinnigheid, ze zijn zo
onbereikbaar
Wat ervan achterhaald kon worden,
heeft deze poppenmaakster zorgvuldig
bestudeerd en gekopieerd. „De oude pa
tronen moet je eindeloos bestuderen",
zegt ze. „En voordat je de kleuren ge
vonden hebtDat rode fluweel van
Hendrik VIII bijvoorbeeld komt uit een
poetsmand. 't Is vooral moeilijk de oude
couture- en handwerktechnieken op
nieuw te vinden". De dessins van de
stoffen borduurt ze zelf, alles op schaal,
om de juiste proporties te krijgen. Vele
uren moet het hebben gekost om al
die passementen van goud- en zilver
draad of van flonkerende steentjes en
pailletten langs de decolleté's, capes en
herenjassen aan te brengen of hoeden
en steken met galon te versieren. Het
is uiterst minutieus werk: bakkebaard-
Hollands regentenpaar van
Thea Lammers.
xvivSKSS
jes te plakken op zo'n anoniem heren
gelaat anno 1850 en franje te naaien
aan de omslagdoek van de bijbehoren
de dame; gespen te priegelen op mo
dieuze schoentjes; kragen en kanten
lubben te plooien of lurex te winden
door de wonderlijke, vingerdunne mou
wen van een Spaanse fat. Door al het
statische van deze kostuumdocumenta-
tie heen, heeft Thea Lammers' poppen-
debuut een grote mate van beweging.
De gekostumeerde poppen van Jan
Duyvetter gaan boven de documenta
tie uit. Ze zijn geplaatst in een gefan
taseerde situatie, zoals wij die kennen
van zijn kostuumopstellingen in het Ne
derlands Openluchtmuseum te Arnhem.
In zijn privé-expositie te Zutphen vind
ik weer hemzelf. De werkelijkheid van
zijn poppegezichten maakt altijd weer
indruk. Zo'n vrouwenkopje boven de
molensteen-kraag, weliswaar bedoeld
om haar gladde kapje met tule en pi-
cootje te tonen, is vóór alles een
waaks Oudhollands wijfje; de fraaie
knevels op een mannenkop kenschetsen
allereerst de schelmse bonvivant; de
vorstelijke tulen hennin vormt één ge
heel met de jonge vrouw eronder, te
gelijk guitig en ingetogen. Een sfeer
van decadentie omgeeft onweerstaan
baar de grandes dames vlak vóór de
eerste en tweede wereldoorlog. Uit de
plooi van het feilloos gedrapeerde zwart
lakense habijt van een geestelijke komt
een waarschuwende opgestoken vinger
en de trekken onder de kruinschering
zijn fanatiek.
Dat is het boeiende en het humoris
tische van Duyvetters kostuumcreaties.
Ze vertolken altijd weer mensen, men
sen in hun tijd en in hun tijdloosheid.
Dit trekt de toeschouwer echter nooit
geheel en al af van de pracht der ge-
imiteerde kleding. Er ligt een gloed
van fluweel, een flonkering van edelste
nen over al zijn middeleeuwse minia
turen (zo genoemd ter onderscheiding
van zijn bekende levensgrote poppen);
de latere tijdperken houden ons bezig
met hun typerende kleuren en details.
De meeste juwelen zijn van plastic en
de pruiken van geverfd vlas. Er is een
zedige bruid in haar boudoir en een nog
zediger Jacoba van Beieren, maar pas
op: haar spiegel en bijouteriekistje
heeft ze vlak bij de hand
Lea Wijnberg
Drie ongebruikelijke bontmanteltjes
van het vermaarde Parijse bonthuis
Chombert. Boven: Driekwart mantel
van Russische marmot met vleermuis
mouwen en lage taille. Midden:
Waterproof regenmantel van panter.
Is aan twee kanten te dragen. Werd
gevoerd met zwart Alaskabont.
Prijs.77.000. Onder: Montycoat
compleet met tressen en capuchon
van veulen. Een exclusief grapje,
maar daarvoor zit het dan ook heerlijk
warm.
