PANORAMA
POSTBUS 1
HAARLEM
Succes in Hengelo voor de
muzikale klucht „Bill Clifford"
N.Ph.O. opende het seizoen
NEGEN MUZEN
Radio-serie over
het onderwijs
Kamerlid verbolgen over
Podium; de regering niet
Kaf ka en Beckett bij Nieuwe Komedie
Modernistisch absurd
program van Erik Vos
DINSDAG 6 OKTOBER 1964
9
zo boeiend is nu
PANORAMA
Argentijnse auteur Borges
vijf dagen in Nederland
Architectuurprijs voor
ir. Aldo van Eyck
Pianist Jan Nederpelt
om het leven gekomen
Ouders voorlichten
Jan Mul en Godfried Bomans gehuldigd
r
De radio geeft woensdag
T elevisie pro gr anima's
Jos de Klerk
Onderzoek in Bonn naar
betrekkingen tussen
Vatic aan en nazi's
Ton Neelissen
BOEKEN
„DE AAP" en „EINDSPEL"
DE NIEUWE KOMEDIE heeft met haar première (gisteravond in Diligentia
te Den Haag) een tweetal schrijvers bijeengebracht die althans om één reden
onverwacht bij elkaar bleken te passen. „De Aap", een als monoloog geschreven
verhaal van Kafka, en „Fin de Partie" van Beckett willen beide over onze
werkelijke situatie als mens op aarde, iets zeggen in de vorm van een volkomen
irreëel gebeuren.
„DE AAP", oorspronkelijk Verslag voor
een academie" geheten, is het verhaal van
een aap die om aan gevangenschap te
ontsnappen zich als mens heeft leren
voordoen. Het is duidelijk dat men zonder
moeite dit als een, parabel op onze eigen
situatie kan uitleggen. Ook de mens pleegt,
om zichzelf een grotere illusie van vrijheid
te geven, zich boven zijn staat van biolo
gisch bepaald wezen te verheffen in een
droomspel van vergeestelijking en eeuwig
leven.
DIT VERHAAL nu bleek zich inderdaad
voor opvoering te lenen, omdat de acteur
die de tekst voordroeg hieraan een extra
dimensie kon toevoegen door de feitelijke
gebondenheid aan zijn apenafkomst (in het
verhaal impliciet), expliciet te laten zien.
Advertentie
ECHT WAAR - HET STAAT IN
Platvoetballer (schoenmaat 46)
werd verkocht voor honderddui
zend gulden en vertelt aan Pano
rama wat voor gevoel dat is.
Wat denkt Cornells Verolme
bij het dessert?
General der Flieger Christian
sen, de beul van Putten, verant
woordelijk voor de dood van
duizenden onschuldigen werd
een week of wat geleden in
Duitsland gedecoreerd.
Vijf toffe Amsterdammers, die
door de televisiejury „Nieuwe
Oogst" werden afgekraakt,
maakten een gramofoonplaat,
die een internationaal succes is.
Prachtige, 77 centimeter bre
de, kleurenfoto van de „Wil
lem Ruys"
Neem een abonnement, NU,
voor de winter begint, op dit
geïllustreerde weekblad, dat van
de eerste tot de laatste bladzijde
voortreffelijke ontspanning
biedt voor het hele gezin. Stuur
NU een briefkaart met naam en
adres aan
dan krijgt u de eerstvolgende 3
nummers gratis en daarna (voor
slechts 40 ets per week) elke
week Nederlands eigen gezins
weekblad!
De wereldbekende Argentijnse schrijver
en dichter José Louis Borges zal van 12
tot en met 16 oktober een bezoek aan
ons land brengen. Hij is de gast van de
Nederlandse regering. De 65-jarige Bor
ges, van wie ook werk in het Nederlands
is vertaald, zal worden ontvangen door
staatssecretaris Van de Laar.
Op 13 oktober houdt Borges een voor
dracht voor de studenten van prof. dr.
J. A. van Praag, die aan de universiteit
van Amsterdam Spaanse taal en letter
kunde doceert. Dezelfde voordracht („La
poesia gauchesca", de poëzie van de Zuid-
amerikaanse cowboys) houdt hij op 14
oktober in het Spaans-Portugees en Ibero-
Amerikaans Instituut van prof. dr. C. F.
A. van Dam in Utrecht.
B. en W. van Amsterdam hebben de
Architectuurprijs 1964 van de gemeente
toegekend aan de architect ir. Aldo van
Eyck voor zijn ontwerp van het Burger
weeshuis.
De jury bestond uit de architecten Bij
voet, Evers, Hertzberger, Schaling en
Vriend.
John Lanting heeft zich bijzonder knap
en kluchtig van die taak gekweten. Het
maakte de indruk of er studies in het
Mensapenhuis aan deze prestatie vooraf
zijn gegaan. Wellicht was ook het aandeel
van regisseur Vos in dit opzicht groot,
maar Harting heeft in ieder geval een
maximum aan aapse expressiviteit en be
wegelijkheid laten zien.
NA DE PAUZE volgde dan „Eind
spel", het tweede stuk (na „Wachten op
Godot") van de in Parijs werkende Ier
Samuel Beckett. Het stuk is in 1957 ge
schreven en reeds enkele jaren geleden
met succes door Amsterdamse studen
ten opgevoerd. Het heeft met deze be
roepsopvoering niets gewonnen: het
blijft dezelfde dieptragische visie op het
menselijk bestaan, die nog steeds de
zelfde nasmaak van morbide en on
nodige wanhoop achterlaat.
BECKETT LAAT zien hoe in een vol
ledig uitgestorven wereld de laatste vier
mensen in een huis bijeen zijn: Hamm,
blind en verlamd, zijn knecht Clov, half
verlamd (hij kan niet zitten en maar
moeilijk lopen) en de ouders van Hamm
in een tweetal vuilnisemmers opgeborgen
omdat hun benen geamputeerd zijn. Er
is bijna geen eten meer en de toestand
boet geleidelijk aan nog meer aan leef
baarheid in.
Ik heb destijds al als mijn bezwaar
tegen het stuk betoogd dat het ieders goed
recht mag zijn om het bestaan uitzicht
loos en afschuwelijk te achten, maar dat
de geschetste situatie rondom Hamm en
Clov zó weinig met de realiteit te maken
heeft dat het stuk ons ook als parabel niets
te zeggen kan hebben, en dat het al bij
zonder gemakkelijk is om een menselijke
tragedie te schrijven door zoveel fictieve
ellende op te stapelen.
AFGEZIEN VAN DEZE principiële be
zwaren tegen een stuk, waar overigens
iedereen, voorzien van een eenvoudig
handboek over dieptepsychologie naar
hartelust in kan gaan graven, was de op
voering zo goed als mogelijk was. En dat
wil dan altijd nog zeggen: langdradig en
vervelend.
Paul Meyer was weer in zijn gezel
schap van herkomst teruggekeerd in-
(Van onze correspondent
HILVERSUM In Hilversum is giste
ren door verdrinking om het leven geko
men de pianist Jan Nederpelt. In omroep-
kringen en bij de Nederlandse Radio Unie
genoot hij grote bekendheid als concert
pianist en begeleider. Hij was 57 jaar.
Het stoffelijk overschot van de musicus
werd 's ochtends door een voorbijganger
gevonden in de Oude Haven.
John Lanting in „De Aap" van Kafka
(Nieuwe Komedie).
drukwekkend als de invalide Hamm. Het
ouderpaar in de vuilnisemmer werd zo
schrijnend mogelijk gebracht door Hetty
Beck en John Harting, terwijl Peter van
der Linden de weinige toegestane bewege
lijkheid in het geheel bracht en de ver
dierlijkheid van het knechtschap meester
lijk gestalte gaf.
Een weinig opwekkende avond.
Hans van den Bergh
Opera en politiek. De heer D. Dooyes
heeft zich teruggetrokken uit het dage
lijks bestuur van de Nederlandse Fede
ratie van Beroepsverenigingen van Kun
stenaars. Als woordvoerder van de
P.v.d.A.-fractie in de Amsterdamse ge
meenteraad stemde hij voor liquidatie
van de Nederlandse Opera. Het dage
lijks bestuur van de federatie is van
oordeel dat deze gedragslijn in beide
functies van de heer Dooyes onverenig
baar heeft gemaakt. De heer Dooyes
is tot dezelfde slotsom gekomen en heeft
zich daarom teruggetrokken. Het dage
lijks bestuur van de federatie betreurt
de gang van zaken en prijs de héér
Dooyes voor het werk dat hij voor de
federatie heeft gedaan.
Greta Garbo. Georges Schlee, de onaf
scheidelijke metgezel van Greta Garbo
en tevens haar raadsman, is in een hotel
in Parijs overleden. Het paar was twee
dagen tevoren in de Franse hoofdstad
aangekomen.
Dickens. In Londen is op 76-jarige leeftijd
overleden Philip Charles Dickens, een
kleinzoon van de beroemde Engelse
schrijver. Hij is secretaris en later chef-
financiën geweest van het concern Im
perial Chemical Industries. Deze maand
zou hij voorzitter zijn geworden van
het Dickens-genootschap.
Het Nederlandse onderwijs maakt op
het ogenblik een enorme ontwikkeling
door. Dit heeft tot gevolg, dat de ouders
vaak geen flauw begrip meer hebben van
de moderne onderwijsmethoden die op de
scholen zijn ingevoerd of worden in
gevoerd.
In de komende maanden zendt de KRO
radio iedere dinsdagavond een klankbeeld
uit, waarin een overzicht wordt gegeven
van wat er gaande is op het gebied van
de onderwijsvernieuwing. De uitzendingen
zijn in eerste aanleg afgestemd op de
ouders van schoolgaande kinderen. Iedere
dinsdagavond wordt een afgerond onder
werp behandeld. Frans Wijsen heeft de
redactie van de serie.
Vanavond om 9.25 uur is de eerste uit
zending te beluisteren; zij duurt een kwar
tier; de kansen voor de onderwijsvernieu
wing is het thema.
In de komende maanden (de serie
wordt besloten op 28 december) worden
daarna zaken behandeld als blo- en lom
scholen, lager nijverheidsonderwijs, proble
men van overgang van l.o. naar v.h.m.o.
(selectie, brugklas), het talenonderwijs, de
integratie van het letterkunde-onderwijs
enz. Voorts zijn in de cyclus reportages
te beluisteren van bezoeken aan diverse
scholen, waaronder een experimenteel
havo- en mavo-complex.
Staatssecretaris Van de Laar van O. K.
W. vindt, dat de subsidie aan het litte
raire tijdschrift „Podium" niet moet wor
den ingetrokken vanwege een artikel dat
het misnoegen heeft gewekt van het
Tweede - Kamerlid dr. H. A. Schring
(C.H.U.) dat hierover vragen had gesteld.
De staatssecretaris spreekt van een inci
denteel geval, dat een zo ingrijpende
maatregel als beëindiging van de subsi
die niet rechtvaardigt.
(Het Kamerlid had bezwaar gemaakt
tegen een spottend stukje in Podium naar
aanleiding van het tumult over een woord
uit een gedicht van Remco Campert dat
de AVRO niet via de televisie in de huis
kamers wilde brengen. Het conflict hier
over betekende het einde van de door H.
A. Gomperts verzorgde serie „Litteraire
Ontmoetingen" bij de AVRO red.).
EEN OVATIONEEL APPLAUS; bloemen
voor de vertolksters en vertolkers; de
componist en zijn librettoschrijver op het
podium; hulde voor de dirigent: de korte
opera in twee akten „Bill Clifford" van
Jan Mul op een libretto van Godfried
Bomans heeft gisteravond in het Concert
gebouw te Hengelo het succes gehad, dat
de opdrachtgever, de gemeente Ensche
de, beoogd moet hebben toen deze de
Haarlemse componist verzocht een opera
te schrijven ter opening van het eerste stu
diejaar van de Technische Hogeschool
Twente (men zie hierover ook ons blad van
gisteren). Toch zullen velen zich afge
vraagd hebben waarover ze zo enthou
siast waren. Maar dat is wellicht het ty-
HET JAARLIJKS concert waarop de
Stichtingsraad van het Noordhollands Phil-
harmonisch Orkest de leden van Gedepu
teerde Staten en de overheden van de sub
sidiërende gemeenten met hun dames ont
haalt, vond maandagavond in het Haar
lems Concertgebouw onder grote belang
stelling plaats.
Bij ontstentenis van de eerste dirigent
Henri Arends, die heden in het kader van
de Haarlemmer cultuurdagen te Salzburg
een concert leidt van het, Mozarteumor-
kest, trad Hein Jordans van het Brabants
Orkest als gastdirigent op.
Na 'opening met het Wiih'elmus hield de
heer W. Mensink, voorzitter van het
N. Ph.O. de gebruikelijke „troonrede", die
nog ruim stof vond in de evenementen van
het jubileumjaar. De aanwezigheid van de
commissaris der koningin werd te baat ge
nomen om deze erop te wijzen, dat het
geld van de provincie aan het N.Ph.O.
goed besteed is. Ook werd terloops mede
deling gedaan dat de gebruikelijke bijeen
komst in de Gravenzaal van het Stadhuis
om plausibele redenen dit keer achterwe
ge zou blijven en ten slotte dat Marinus
Adam, wegens het bereiken van de pen
sioengerechtigde leeftijd, aan het eind van
het seizoen, na 48 dienstjaren bij het or
kest, zijn functie als tweede dirigent zal
neerleggen.
HILVERSUM I. 402 m. 746 kc.s. 7.00-24.00
NCRV.
NCRV: 7.00 Nieuws en SOS-berichten.
7.10 Dagopening. 7.20 Oude muziek (gr.)
7.45 Radiokrant. 8.00 Nieuws. 8.15 Gewij
de muziek (gr.) 8.30 Lichte grammofoon-
muziek. 8.50 Vocaal ensemble: Volksliede
ren. 9.00 Voor de zieken. 9.35 Waterstan
den. 9.40 Voor de huisvrouw. 10.10 Viool
recital: klassieke muziek. 10.30 Morgen
dienst. 11.00 Geestelijke liederen. 11.30 Ste-
reofonische uitzending: Lichte orkestmuz.
en zangsoliste. 11.50 Cabaret. 12.00 Lichte
grammofoonmuziek. 12.30 Mededelingen
t.b.v. land- en tuinbouw. 12.33 Accordeon-
spel met ritmische begeleiding. 12.53 Gram
mofoonmuziek, eventueel actualiteiten.
13.00 Nieuws. 13.15 Licht instrumentaal
trio. 13.45 Amusementsmuziek (gr.) 14.00
Zet-Pé: licht programma. 14.30 Koperor
kest. 14.50 Symfonie-orkest van Londen:
moderne muziek (gr.) 15.50 Bijbelvertel
ling voor de jeugd. 16.00 Voor de jeugd.
17.15 Eurojazz. 17.45 Grammofoonmuziek.
17.55 Het spektrum, lezingen. 18.10 Koor
zang. 18.30 Radio-Volks-Universiteit: Op
voeden voor een vreedzame wereldsamen
leving. Een gedachtenwisseling tussen drs.
M. M. Montessori en dr. E. H. F. van der
Lely. 19.00 Nieuws en weerpraatje. 19.10
Radiokrant. 19.30 Zang van Het Leger des
Heils. 19.45 Op de man af, praatje. 19.50
Radio Filharmonisch Orkest, Groot Om
roepkoor en solisten: Klassieke gewijde
muziek. 21.15 Recreatief perspectief, I. Te-
rugbluk, lezing. 21.30 Lichte muziek. 21.50
Tezamen leven: Indrukken van de twee
jaarlijkse conferentie der Europese Ker
ken in Denemarken. 22.00 Pianorecital:
klassieke muziek. 22.30 Nieuws. 22.40
Avondoverdenking. 22.55 Amusementsmu-
sementsmuziek (gr.) 23.05 Leven om te
spreken spreken om te leven, gesprek.
23.30 Lichte orkestmuziek (gr.) 23.55-24.00
Nieuws.
HILVERSUM II. 298 m. 1007 kc.s. 7.00
VARA. 9.40 VPRO. 10.00-24.00 VARA.
VARA: 7.00 Nieuws. 7.10 Ochtendgym
nastiek. 7.20 Socialistisch strijdlied. 7.23
Lichte grammofoonmuziek. (7.30 Van de
voorpagina, praatje). 8.00 Nieuws. 8.18
Lichte grammofoonmuziek. 8.50 Gymnas
tiek voor de vrouw. 9.00 Kookpraatje. 9.05
Klassieke grammofoonmuziek. VPRO: 9.40
Schoolradio. VARA: 10.00 Romantische
grammofoonmuziek. 11.00 Nieuws. 11.02
Voor de vrouw. 11.40 Radio-Volks-Univer
siteit: Balletactualiteiten, door N. Sic
kens de Wal. 12.10 Lichte grammofoonmu
ziek. 12.25 Voor het platteland. 12.30 Mede
delingen t.b.v. land- en tuinbouw. 12.33
Olympische Ouverture. 13.00 Nieuws. 13.15
Actualiteiten. 13.20 Stereofonische uitzen
ding: Orgelkwartet. 13.45 Gesproken por
tret. 14.00 Noord-Hollands Filharmonisch
Orkest, koor en solisten: klassieke koor
zang. 14.50 Zorg voor zwakzinnigen, toe
spraak. 15.00 Voor de jeugd. 16.50 Voor de
zieken. 17.20 Stereofonische uitzending: Tan
go-rumba-orkest en zangsolisten. 17.50 Re
geringsuitzending: Geven en nemen. Tips
voor en van weggebruikers. 18.00 Nieuws.
18.15 Actualiteiten. 18.20 Uitzending van de
Boeren Partij. Tot U spreekt: mr. J. W.
F. X. de Rijk. 18.30 Stereofonische uitzen
ding: Licht instrumentaal sextet. 18.55 Re
portage voetbalwedstrijd Fenerbahce-DWS
te Istanboel. In de pauze: 19.45 Nieuws.
20.50 Stereofonische uitzending: Hit-para
de: dansorkest en zangsolisten. 21.20 Jazz
muziek. 21.40 Artistieke staalkaart. 22.05
Kamermuziek. 22.30 Nieuws. 22.40 Ieder
zingt zijn eigen lied: Volksliedjes en bal
laden: De zee. 22.55 Tussen stilstand en
beweging, lezing. 23.10 Klassieke en mo
derne kamermuziek (opn.) 23.55-24.00 Nws.
BRUSSEL 324 m.
12.00 Nieuws. 12.03 Grammofoonmuziek.
12.15 Gevarieerde muziek. (Om 12.25 Weer
bericht en mededelingen). 12.50 Beursbe
richten en programma-overzicht. 13.00 Nws
en weerbericht. Daarna: Berichten over
de Olympische Spelen. 13.20 Kamermuziek.
14.00 Nieuws. 14.03 Schoolradio. 14.20
Jeugd- en kinderk'oren. 14.30 Voor de
jeugd. 14.50 Jeugd- en kinderkoren (ver
volg) 14.55 Reportage voetbalwedstrijd.
15.45 Nieuws. 15.48 Beursberichten. 16.00
Reportage voetbalwedstrijd. 16.50 Lichte
muziek. 17.00 Nieuws en weerbericht. 17.15
Lichte muziek. 18.00 Nieuws. 18.03 Voor de
soldaten. 18.30 Lekenmoraal en -filosofie.
18.50 Sportkroniek. 18.54 Orkestmuziek.
19.00 Nieuws weerbericht en radiokroniek.
19.40 Lichte muziek. 19.45 Uitzending van
de bond voor grote- en jonge gezinnen.
20.00 Openbaar kunstbezit. 20.15 Amuse
mentsmuziek. 21.00 Klassieke muziek. 21.30
Folkloremuziek. 22.00 Nieuws. 22.15 Jazz
muziek. 22.45 De Zeven Kunsten. 23.00
Nieuws. 23.05 Amusementsprogramma. 23.30
Amusementsmuziek. 23.55 Nieuws. 24.00-
0.45 Voor de scheepvaart
VOOR DINSDAG
NEDERLAND I
NOT-NTS: 14.05-14.30 Schooltelevisie:
Ontwikkelingsgebieden. NTS: 19.30 Engel
se les. 20.00 Journaal. AVRO: 20.20
AVRO's Televizier. 20.50 Muzikaal amuse
mentsprogramma en ballet. 21.35 Man te
gen man, actuele discussie. NTS: 22.25-
22.30 Journaal.
NEDERLAND II
NTS: 20.00 Journaal. KRO: 20.01 The
kind sea (De vriendelijke zee), natuur
film. 20.25 De Bill Dana Show, TV-film.
20.50 Film '64: filmrubriek. 21.25 Solisten
concert: klassieke muziek. 21.45 Onze man
in Parijs. RKK: 22.10-22.35 Geloofsbrieven:
Uitzending over geloof en geloofsbeleving.
NOORDZEE
18.30 Wilhelm Teil; 19.00 Club du Piano;
19.23 Bob Cummings-show; 22.00 Wagon
Train-aflevering.
VOOR WOENSDAG
NEDERLAND I
NTS: 17.00 De Verrekijker, internatio
naal jeugdjournaal. NCRV: 17.10-17.45
Voor de kinderen. VARA: 19.30 Contrast,
actuele politieke vraagstukken. NTS: 20.00
Journaal. VARA: 20.20 Achter het nieuws.
20.45 Voorstelling: toneel en muziek uit
Japan. 21.35 Elgeria - 997 ton Alblasser-
dam. Documentaire over de Nederlandse
binnenvaart. 22.15 Actueel Humanisme.
NTS: 22.25-22.30 Journaal.
NEDERLAND 2
NTS: 20.00 Journaal. NCRV: 20.01 She
Stoops to Conquer (Een dag vol verwar
ring), Engels blijspel. 20.45 Literair kijk-
schrift: maandelijkse literaire rubriek.
21.10 Vervolg Blijspel. 21.40 Engels meis
jeskoor met pianobegeleiding: volksliedjes.
21.50 Dagsluiting. 21.55-22.10 Attentie.
NOORDZEE
18.30 Beayer knapt het op; 19.00 „Les
grands Seigneurs"-aflevering; 19.22 Star
for Todayj 22.00 Saint-film.
HET CONCERT ving aan met „Ballade
voor orkest" van Henk Badings, waarbij
het volledige orkest in touw kwam. Dit
werk, ontstaan in 1950 en bekroond in een
prijskamp van de Wereldomroep, is een
doorlopende variatiecyclus op de oud-Ne
derlandse ballade van de „Twee Konings
kinderen" een juweel van een gegeven om
de poëtisch-dramatische inhoud die de
vorm van het werk bepaalt, en om de
vloeiende aeolische melodie waarop het
lied in de middeleeuwen gezongen w.erd,
en die Badings als thema aanwendde. Hét
werd een meesterwerk van orkestratie en
van muzikale bewogenheid, echt naar 'de1
aard van de ballade, die begint en ook
eindigt met harpgetokkel, zoals ook een
menestreel het tragische verhaal van de
minnende koningskinderen zou hebben in
geleid en afgesloten. En aan contrastwer
king is, evenmin als in het verhaal, ge
brek. Vandaar: een uiterst boeiend werk,
dat de schoonheid van het gegeven even
aart.
Verder hoorde men een vertolking van
het Vioolconcert van Mendelssohn met als
soliste mevrouw Pina Carmirelli, de ver
maarde en terecht geprezen leidster van
haar voor kort opgeheven strijkkwartet.
Zij ontwikkelt een grote toon op haar in
strument en haar technisch meesterschap
staat boven alle bedenkingen. Maar dit al
les waarborgt nog geen kwaliteiten om het
edele Concert van Mendelssohn te geven
wat het toekomt. Zij maakte er een pathe
tisch geval van, dat lijnrecht indruist te
gen de aristocratische geest van dit mees
terwerk. Laat ze liever Tsjaikovsky spe
len.
DE AVOND werd besloten met een
machtig bewogen verklanking van de Eroï-
ca van Beethoven. De uitvoering was
prachtig in zijn wonderlijke details uitge
diept doch tevens gloedvol samengesteld
in zijn complexiteit. Hein Jordans wist de
vele aspecten van de magistrale marcia
funebre sterk te belichten en de variatie
cyclus op de bas van het Prometheus-the-
ma, die ten slotte vrij baan laat aan de
Prometheus-idee, tot een triomf van mu
zikaal kunnen en diepe menselijkheid te
maken. En hoe briljant klonk het fameuze
hoorntrio! Van dit alles namen wij de ge
lukkige ervaring mee, dat Beethoven nog
springlevend is, vooral in deze merkwaar
dige symfonie.
HEDENAVOND kan men er zich van
overtuigen tijdens het openingsconcert van
het N.Ph.O.-seizoen, want daarop wordt
hetzelfde programma uitgevoerd.
BONN (AFP) Het Westduitse mini
sterie van Buitenlandse Zaken is bezig na
te gaan of het waar is dat een dossier
over de betrekkingen tussen nazi-Duits-
land en het Vaticaan uit de archieven van
het „Derde Rijk" is verdwenen en zo ja,
hoe dat dan gebeurd kan zijn. Dit meldde
gisteren de persdienst van de westduitse
sociaal-democratische partij (S.P.D).
Het zou gaan om „dossier nr. 6" dat
gaat over de deportatie van joden uit
Rome op 15 oktober 1943. De vermissing
van de documenten werd ontdekt, toen
professor Saul Friedlander van het In
stituut van Politieke Wetenschappen te
Genève om inzage ervan vroeg.
In Bonn verzekert men dat juist dit
dossier in de laatste oorlogsdagen van
1945 door een bomontploffing verloren is
gegaan.
Charles Mahieu t. De Belgische acteur
Charles Mahieu is in Brussel op 70-
jarige leeftijd overleden. Mahieu, die
voorzitter was van de Belgische bond
van toneelspelers en operazangers, heeft
o.m. deel uitgemaakt van de „Comedie
Franoaise" voordat hij toetrad tot het
gezelschap van Jean-Louis Barrault en
Madeleine Renaud.
Van links naar rechts Antoon Huiis-
man (Bill Clifford), de componist Jan
Mul, de librettist Bomans, Johan van
Haagen (de makelaar) en Mia Kroes
(de hertogin).
pische geheim van deze twee Haarlem
mers, leden van de Rijnlandse Academie.
Zij hebben bereikt wat beoogd werd, maar
de middelen-waarméé stammen uit een
gebied waar het Twentse publiek nog niet
zo goed thuis bleek. „Bill Clifford" héét
wel een opera en lijkt in veel opzichten op
een opera en oogst ook het succes van
een goede opera, maar essentieel erin zijn
juist de anti-opera elementen; het is een
opera die tegen zichzelf is; het is een
muzikale klucht.
ZOALS WIJ GISTEREN reeds meldden
zijn er twee uitvoeringen van „Bill Clif
ford" gegeven, waarvan wij de eerste heb
ben bijgewoond. Zowel de librettist als de
componist heeft zijn vrijheid gevonden in
het afstand-nemen van het begrip opera.
Bomans laat, op een wijze die aan zijn
„Bloed en Liefde" doet herinneren, zijn
personen uit hun handeling treden met op
merkingen als „Wat een longen, wat een
longen, zijt gij uitgezongen," „Zelden werd
een tweede bedrijf zo hoopvol ingezet" en
„Moet het nu weer op rijm?" Mul volgt
in zijn partituur deze roldiscrepanties met
melodieuze aanwendingen van „Wordt
wakker, 't zonnetje is al op," „Ferme jon
gens, stoere knapen," een Sinterklaaslied
je. aria's van Mozart en Verdi, maten van
Beethoven enzovoorts. Deze relativerings-
lust gaat zelfs bij de librettist zover, dat
hij in een inleiding schrijft: „De intrige
van het spel is zwak, de motivering troe
bel en de handeling onoverzichtelijk. Ik be
grijp er zelf niet veel van."
Er is weinig reden om het daarmee on
eens te zijn, maar des te meer om het
ééns te zijn met Bomans' opmerking:
„Het gaat om de muziek". Welnu, Jan
Mul heeft een vuurwerk van muziek ge
maakt, een cascade van verrukkelijke
vondsten waarvan elk voor zich bijdraagt
tot één ononderbroken divertissement.
Het gaat snel; bij de première zelfs tè
snel. Voorzover de handeling gespeeld
werd, was alles duidelijk; maar waar de
tekst handeling moest vervangen kwamen
er lancunes. Zo kwam te weinig duidelijk
over het voetlicht de jalouzie van de her
togin voor de secretaresse. Maar wat
héél duidelijk was: bij een kluchtige ope
ra-relativering als de onderhavige gaat het
minder om het geheel, dan om de volheid
van elk ogenblik-op-zich. En daarin ligt
het succes van „Bill Clifford", zoals ook
uit open doekjes bleek. Met een schijnbare
achteloosheid maar intens vakmanschap
heeft Jan Mul een aantal scenische ogen
blikken muzikaal aaneengeregen in een
feestelijke veelkleurigheid, die treffend
past bij de aard van de opdracht.
Regisseur Paul Pella heeft met gulle
chargeringen en quasi-onschuldige under
statements de kluchtigheid en opera-loos
heid ten volle uitgebuit. Vooral de wijze
waarop hij het koortje der agenten kris
kras liet opkomen en verdwijnen, deed
zijn begrip blijken voor de - opera-functies
ondergravende functies van deze klucht.
De uitvoerenden hebben deze Hollandse
aard van „Bill Clifford" voortreffelijk tot
uiting gebracht. Zij speelden met een
natuurlijk gemak. De zaalcondities deden
afbreuk aan de verstaanbaarheid der
tekst. Antoon Huijsman, Gerda Averink,
Mia Kroes, Johan van Haagen en Anton
Eldering overtuigden in zang en spel van
hun volledige inzet. De decors en kos
tuums van Gé Madem waren verrassend
goed en gedacht vanuit de oprechte twee
slachtigheid die „Clifford" kenmerkt. Het
Forum-orkest, onder leiding van Helmuth
Wünnenberg, was uitstekend. De première
werd bijgewoond door onder meer de
bestuurscolleges van Hengelo en Enschede,
de commissaris der Koningin in de pro
vincie Overijsel, jhr. Van Nispen tot Pan-
nerden, de componisten Herman Strategier
Marius Flothuis, Guillaume Landré, Lex
van Delden en Wouter Paap, de filmer
Bert Haanstra, dr. Jos Wouters, de litte
rator Harrie Prenen (die libretto „De
Varkenshoeder" voor Jan Mul schreef)
Piet Tiggers en mr. B. Wagemans namens
O. K. en W.
BERGEN, BOSSEN, PRAIRIES door
Dick Dekker (De Spaarnestad).
Dick Dekker heeft na „Waar raven
roepen" opnieuw een boek geschreven
over de natuur in Noord-Amerika. Zon
der twijfel is „Bergen, Bossen, prairies"
beter geslaagd. Was het vorige boek een
reisbeschrijving met tal van wetens
waardigheden over de natuur, hier
heeft de schrijver aan het laatste de
grootste aandacht gegeven, en dat heeft
geleid tot een verzameling aantrekke
lijke vertellingen over het leven van
wilde dieren in Canada. Het boek bevat
expressieve pentekeningen en ook de
foto's zijn van goed gehalte.
