De opera van Düsseldorf onder
nieuwe leiding Opening met Mozarts „Idomeneo"
1
1
ft
SLIK UW
WEG MET EEN "AKKERTJE
FRANK LODEIZEN in „Barteljons"
Vragen over medewerking
van overheid aan
tv-uitzending
Bestuur gevormd
voor nieuwe opera
Grote Picasso-zuil
voor Rotterdam
fNMÊHBÊtÊÊEÊm
„Man tegen man" een beetje mislukt
Wanneer u voor u zelf
SMdr»usui1c2jst>0tg8ti
WOENSDAG 7 OKTOBER 1964
9
ZULWEG 57 HAARLEM
TEL: 02500 - 11036
Kans op storing FM-radio
nabeschouwingen
De radio geeft donderdag
T elevisieprogramma's
VOOR WOENSDAG
NEDERLAND I
Bert Haanstra maakt
film over aardgas
Figuur uit het klimaat der Cobra-groep
GRISCHA BARFUSS is van plaats verwisseld. Wie in de
Westduitse muziekwereld geen onbekende is, weet wat dit
zeggen wil: Dat een der vurigste pleitbezorgers voor de
ensemble-opera de man die met zijn team van vaste
medewerkers een zich over jaren uitstrekkend programma
in zijn theater heeft verwezenlijkt en daarmee bewees dat
ook vandaag het stersysteem en de stagione volstrekt niet
alleen zaligmakend zijn dat die man de Intendantszetel
van Wuppertal verwisseld heeft voor die van Düsseldorf en
ZIEN WIJ B.V. DE prachtige gesloten
heid van de „Idomeneo" uitvoering, waar
mee men zich in Düsseldorf kwam pre
senteren; een voorstelling die er moge
dan hier en daar bij de solisten een ver
schil in stemkwaliteit te bespeuren zijn
geweest in geen enkel opzicht rammelde,
hiaten of inzinkingen vertoonde en die zo
duidelijk getuigde van een vaste greep op
het métier, dan staan deze bevoorrechte
steden nog belangrijke operagebeurtenis
sen te wachten. Waaronder wij in dit ge
val verstaan zowel ontdekkingen van wel
licht ten onrechte verwaarloosde of nog
niet gekende partituren, als een onafhan
kelijke en eigen kijk op hetgeen er in de
operatheaters niet in de laatste plaats
bij het overbekende repertoire in het
algemeen wordt vertoond.
DE EERSTE KEUZE te laten vallen op
Mozart's „Idomeneo" is in dit opzicht al
symptomatisch. Aangezien de geschiedenis
ons leert, dat deze opera een lievelings
werk van Mozart zelf thans, 183 jaar
na zijn ontstaan, een première was voor
Düsseldorf. Te merkwaardiger, daar de
compositie aan een Düsseldorfse landheer,
met name keurvorst Karl Theodor van de
Paltz, in feite is te danken. Deze heeft de
componist tegelijk, met zijn opdracht, dan
wel niet de vaste aanstelling verschaft,
waarop Mozart met de uitmuntende
Mannheimse musici tot zijn dispositie
op dat moment misschien had gehoopt,
doch verrichtte daarmee toch een daad,
die uiteindelijk voor de muziekwereld
heel wat verder strekkende gevolgen heeft
gehad. Let men alleen al op de vele op
„Idomeneo" terug te voeren fragmenten
uit Mozart's bekende en latere werk.
Voor hem zelf was „Idomeneo", die hij
schreef in de toen (1781) geijkte opera-
seria-vorm ter gelegenheid van het Mün-
chense carnaval, de bevestiging, dat het
Salzburgse juk nu voor goed was afge
schud en dat hij voortaan „in vrijheid"
zou mogen componeren.
I
„IDOMENEO" LEVERT het bewijs dat,
dank zij Mozart's genie, een stuntelig
libretto met een pijnlijk tekort aan han
deling nog tot een meesterwerk kan lei
den. Auteur was een Italiaanse hofkape
laan, een zekere Varesco, die voor zijn
tekst een Franse „tragédie lyrique", ge
titeld „Idoméné" bewerkte, van welke
dan weer een Duitse vertaling door iemand
anders werd vereist. Geen opera heeft
daarna zoveel herzieningen en verande
ringen ondergaan. Reeds Mozart zelf heeft
het werk aan menige revisie onderworpen.
Daarna hebben vele deskundigen zich het
lot van „Idomeneo" aangetrokken. Zij sloe
gen aan het bewerken, teneinde op die
wijze de muziek te „redden". Een muziek
die is te rekenen tot de verhevenste en
meest geïnspireerde uit Mozart's kracht
bronnen, in dit geval de muziek
dramatische.
Reinhardt en Wendel, die tekenden voor
deze Düsseldorfse lezing en die daarbij in
hoofdzaak de versie-Paumgartner uit het
Mozart-jaar 1956 zijn gevolgd, hebben
naar wij menen tot een verheldering
van de structuur belangrijk bijgedragen.
Aan uiterlijkheden, die tot de voorschrif
ten der opera-seria zijn te herleiden, is
het een en ander weggelaten, waardoor
b.v. de draad die naar het knooppunt voert
het zoenoffer aan Poseidon van Ida-
mantes, Idomeneo's zoon beduidend
strakker werd gespannen. Terwijl zij als
belangrijkste verbetering aan de Elektra-
figuur, met welke destijds ook Strauss zich
bezig heeft gehouden, een andere bestem
ming gaven. Niet meer de rivale van Pria-
mos' dochter Ilia in haar geheime liefde
gevoelens voor Idamantes (wat de hande
ling onnodig compliceerde), is aan deze
Elektra nu de functie van Idomeneo's
vrouw en Idamantes' moeder toebedeeld.
Idamantes wordt nu ook niet naar Grie
kenland gestuurd, maar naar Ilion om de
gevangenen terug te brengen, waarbij
Elektra hem natuurlijk niet zal bege
leiden.
MET DE dientengevolge onvermijde
lijke tekstveranderingen is het de bewer
kers daarbij gelukt de beide belangrijke
aria's voor Elektra te behouden. In de eer
ste zal zij 'n treurende gade in woede
nu ontsteken tegen de hun prooi eisende,
onstuimige golven van de zee; in de
tweede roept zij de goden aan haar enig
kind van de offerdood te redden en de
vader er voor te behoeden de moordenaar
te worden van zijn zoon.
Duisburg en dus voortaan de leider zal zijn van „Die Deut-
sch Oper am Rhein".
Dit betekent natuurlijk ook, dat Barfuss' topfunctionaris
sen, aan wie de recente operapraktijk onder andere die on
vergetelijke Monteverdi-week van voorjaar 1962 heeft te
danken, met hem zijn meegekomen. Zodat de namen van
dirigent Hans Georg Ratjen, regisseur Georg Reinhardt en
decorateur Heinrich Wendel dan ook al aanstonds prijkten
op de programma's der openingsvoorstellingen, welke de
nieuwe aera hebben ingeluid.
Advertentie
In verband met werkzaamheden aan de
FM-zenders in Lopik zal de komende
veertien dagen het zendvermogen worden
verlaagd van 50 tot 10 kilowatt. De ont
vangst van mono-uitzendingen zal hier
van vermoedelijk weinig nadeel onder
vinden. Bij stereo-ontvangst bestaat echter
de mogelijkheid van lichte storingen, naar
mate de afstand tot de zender groter
wordt.
Volledigheidshalve vermelden wij nog
de vervanging van het slotkoor door een
koor („Gottheit, über alle machtig) uit de
ongeveer gelijktijdig met „Idomeneo" ont
stane muziek voor „König Thamos". Met
alle bekortingen en veranderingen werd
de speelduur voor deze versie, die Rein
hardt en Wendel reeds vroeger ten doop
hielden in Wuppertal, teruggebracht tot
nog geen twee en een half uur: de kortste
en tegelijk in de dramatische afwikkeling
compactste lezing, die er van deze opera
bestaat.
AAN DE ERVARING, met de praktijk
van het theater waarop genoemde bewer
kers kunnen bogen, is het toe te schrij
ven, dat een door helderheid uitmuntende
„Idomeneo" kon ontstaan, die het op
nemingsvermogen van het publiek niet
afleidde van datgene waar het hier op
aankomt: de muzikale wonderen van deze
partituur.
Günther Wich, vanaf 1965 „General-
musikdirektor" van de Düsseldorfse Opera
en thans dus nog „gast ter kennismaking",
nam de gelegenheid te baat te tonen, hoe
Mozart in zijn opera de orkestpartij rijke
lijk heeft bedacht: een partij, die ons kan
leren welke solisten uit de „Mannheimers"
de componist destijds goed moeten zijn be
vallen! De orkestklank, die te Düsseldorf
nog wel eens droog kan zijn, onderscheidde
zich deze avond door een bijzondere ge
voeligheid en warmte.
Van de solisten kwam Elisabeth Schwar-
Offerscène uit Mozarts „Idomeneo".
zenberg als Ilia naar voren, die in het ver
maarde kwartet waarin Idamantes af
scheid neemt, slechts wat al te duidelijk
domineerde. De Idamantes-rol is naar
het in die tijd voor de opera seria bestaand
gebruik voor een castraat geschreven.
De typische Mozart-tenor, die deze partij
thans vervult, zal met de Idomeneo sterk
moeten contrasteren, wil aan de drama
tische verhouding vader-zoon recht wor
den gedaan. Waaraan het hier met de
stemmen van Andor Kaposy en Robert
Thomas wel wat haperde. De koorzang,
in Idomeneo zo van belang, (men denke
slechts aan de koren op en achter de
scène bij de schipbreuk!) verdient daar
entegen weer alle lof.
HEINRICH WENDEL heeft reeds meer
malen bewezen een specialist te zijn op
het gebied van decorprojectie. Hier kon
hij met wolkenformaties als uit gigan
tische rotsblokken gestapeld in scheeps
modellen tempels en het door Poseidon ge
zonden monster de vrije loop laten aan zijn
fantasie. En prefereren wij voor „Idome
neo"" de hier zeer goed realiseerbare vaste
bouw1: deze projecties (technisch nooit zon
der risico!) verleenden aan de dramatiek
ongetwijfeld sterk relief. Nog eens onder
streept door de regie, met name voor de
nu eens statisch-opgestelde- dan weer
dynamisch optredende koren.
M. van Doorninck
„Is het juist dat door toedoen van de
minister medewerking van 'n aantal over
heidsdienaren van diverse departementen
aan een VPRO-televisie-uitzending over
oorlog en vrede afhankelijk werd gesteld
van het laten vervallen van een bepaald
onderdeel van het programma door de
VPRO?" Zo vraagt het Tweede-Kamerlid
Bruggeman (PSP) schriftelijk aan de mi
nister van Binnenlandse Zaken.
De heer Bruggeman wil graag weten of,
indien dit juist is, de bewindsman kan me
dedelen hoe de gang van zaken zich vol
trokken heeft en om welke reden hij deze
pressie heeft uitgeoefend. „Is de minister
niet van mening," zo informeert hij, „dat
een dergèlijk optreden in het algemeen al
leen geoorloofd zou kunnen zijn wanneer
het programma of een gedeelte daarvan
wetenschappelijk niet verantwoord zou zijn
of tot valse voorlichting zou leiden, en wa
ren deze omstandigheden in dit geval aan
wezig?"
Naar een niet zo erg jong recept is Bill
Dana in zijn televisie-show de aandoenlijk-
onschuldige goeierd, die in de nu eenmaal
minder goede maatschappij de klappen
krijgt. Dat bleek althans uit de eerste af
levering van deze show, die gisteravond
door de KRO op Nederland II werd uit
gezonden. Ofschoon onze lachspieren be
slist niet verslapt zijn, konden wij ons
niet geheel aansluiten bij de „lachertjes",
die door de producenten erbij geleverd wa
ren. De vertaling liet ook nogal wat te
wensen over.
Ook Adèle Bloemendaal heeft nu haar te
levisie-show, geproduceerd door de AVRO.
De eerste aflevering van dit serie-pro
gramma bewees dat deze artieste te wei
nig artistieke mogelijkheden heeft om het
middelpunt van een amusementsuitzending
Advertentie
al zo ongeveer hebt bepaald wat u
zult kiezen hoe vlot u slaagt, wanneer
u kennis neemt van de unieke kollektie
kostuums en overjassen bij SMIT
VAN RIJSBERGEN. Dat maakt ook
immers het kopen bij SMIT VAN
RIJSBERGEN steeds zo interessant.
Betere herenkonfektie en herenmode
ZIJLSTR. 71 (t.o. Alg. Bank Nederland)
HILVERSUM I 402 m. 7.00 KRO. 11.45
VPRO. 14.15-24.00 NCRV.
KRO: 7.00 Nieuws. 7.10 Het levende
woord. 7.15 Ouverture radio voor vroege
mensen. 7.55 Overweging. 8.00 Nieuws. 8.15
Conciliejournaal. 8.25 Ouverture, radio v.
vroege mensen (verv.). 8.50 Voor de huis
vrouw. 9.35 Waterstanden. 9.40 Schoolra
dio. 10.00 Lichte orkestwerken (gr.). 11.00
Voor de zieken. VPRO: 11.45 Oktober:
lichte grammofoonmuziek. 12.15 Leven op
het land, gesprek, 12.30 Mededelingen ten
b. v. land- en tuinbouw. 12.33 Deze week.
13.00 Nieuws. 13.15 Klassieke kamermu
ziek (gr.). 13.45 Voor de vrouw. NCRV:
14.15 Lichte orkestmuziek (gr.). 14.30 Ik
dacht zo onder de vispoort, klankbeeld.
15.20 Klassieke grammofoonmuziek. 15.35
Klavecimbel-recital: klassieke muziek.
16.00 Bijbeloverdenking. 16.30 Lichte or
kestmuziek (opn.). 17.00 Voor de jeugd.
17.30 Jeugdkoor met pianobegeleiding: Ne
derlandse, Franse en Engelse volksliedjes.
17.45 Grammofoonmuziek. 17.55 Sportru-
briek. 18.10 Licht instrumentaal kwartet.
18.30 Sociaal perspectief, lezing. 18.40 Ste-
reofonische uitzending: Lat. Amerikaans
orkest. 19.00 Nieuws en weerpraatje. 19.10
Radiokrant. 19.30 Geestelijke liederen (gr).
19.45 Op de man af, praatje. 19.50 Lichte
grammofoonmuziek. 20.10 Boeren en Bur
gers in Buitenveen, hoorspel. 20.40 Samen
uit Samen thuis, gevarieerd program
ma. 22.00 Kerkorgelconcert. 22.30 Nieuws.
22.40 Avondoverdenking. 22.55 Boekbespre
king. 23.00 Platennieuws. 23.30 Vers in het
gehoor, litterair programma. 23.55-24.00
Nieuws.
HILVERSUM II 298 m. 7.00 AVRO. 7.50
VPRO. 8.00-24.00 AVRO.
AVRO: 7.00 Nieuws. 7.10 Ochtendgym
nastiek. 7.20 Lichte grammofoonmuziek.
VPRO: 7.50 Dagopening. AVRO: 800 Nws.
8.15 Lichte grammofoonmuziek. 8.50 Och
tendgymnastiek. 9.00 De groenteman. 9.05
Semi-klassieke kamermuziek (gr.). 9.40
Morgenwijding. 10.00 Arbeidsvitaminen
(gr.). 1050 Voor de kleuters. 11.00 Nws.
11.02 Huishoudelijke zaken, praatje. 11.15
Omroeporkest: klassieke muziek. 11.45
Voordracht. 12.00 Dansorkest en zang
solisten. 12.30 Mededelingen t.b.v; land- en
tuinbouw. 12.33 Olympische Ouverture.
13.00 Nieuws. 13.15 Mededelingen, eventu
eel actueel of grammofoonmuziek. 13.25
Beursberichten. 13.30 Zang en pianospel.
14.00 Stereofonische uitzending: Rotter
dams Filharmonisch Koperensemble: mo
derne muziek. 14.30 Lichte grammofoon
muziek. 15.30 Radio Filharmonisch Orkest:
klassieke muziek. 16 00 Nieuws. 16.02 Van
vier tot vijf: radioprogramma in een No-
tedop. 17.00 Voor de jeugd. 17.55 Kasba
64: gesproken brief uit Marokko. 18.00
Nieuws. 18.15 Eventueel actueel. 18.20 Uit
zending van de Anti Revolutionaire Partij.
Tot u spreekt: mr. W. R. van der Sluis,
sekretaris van de Anti Revolutionaire Par
tij. 18.30 Lichte orkestmuziek en zangso
liste. 19.00 Voor de kinderen. 19.05 Sport-
parade. 19.30 Amateursprogramma. 20.00
Nieuws. 20.05 Stereofonische uitzending:
Bariton en piano: klassieke liederen. 20.15
Stereofonische uitzending: Concertgebouw
orkest en solisten: klassieke muziek. (In
de pauze: 21.00-21.10 Adelbrieven van de
sport, klankbeeld). 21.10-21.25 Klassiek pia
nospel (gr.). 22.40 Nieuws en mededelin
gen. 22.50 Actualiteiten. 23.15 Stereofoni
sche uitzending: Discotaria: nieuwe gram
mofoonplaten. 23.55-24.00 Nieuws.
BRUSSEL 324 m.
12.00 Nieuws. 12.03 Grammofoonmuziek.
12.15 Gevarieerde muziek. (Om 12.25 Weer
bericht en mededelingen). 12.50 Beursbe
richten en programma-overzicht. 1300
Nws. en weerbericht. Daarna: Berichten
van de Olympische Spelen. 13.20 Kamer
muziek. 14.00 Nieuws. 14.03 Schoolradio.
(Om 15.00 Nieuws). 15.45 Liedjesprogram
ma. 16.00 Nieuws. 16.03 Beursberichten.
16.09 Franse les. 16.24 Liederen. 17.00 Nws.
en weerbericht. 17.15 Orkestmuziek. 17.30
Vlaamse volksliederen en -dansen. 17.50
Volksmuziek. 18 00 Nieuws. 18.03 Voor de
soldaten. 18.28 Paardesportberichten. 18.30
Moderne muziek. 18.45 Sportkroniek. 18.52
Zuid-Amerikaanse muziek. 19.00 Nieuws,
weerbericht en radiokroniek. 19.40 Lichte
muziek. 19.50 Vrije Politieke Tribune. 20 00
Klassieke en moderne muziek. (In de pau
ze: Boekbespreking). 22.00 Nieuws. 22.15
Jazzmuziek en poëzie. 22.45 De Zeven
Kunsten. 23.00 Nieuws. 23.05 Opera- en Bel
cantoconcert. 23.55-24.00 Nieuws.
NTS: 17.00 De Verrekijker, internatio
naal jeugdjournaal. NCRV: 17.10-17.45
Voor de kinderen. VARA: 19.30 Contrast,
actuele politieke vraagstukken. NTS: 20.00
Journaal. VARA: 20.20 Achter het nieuws.
20.45 Voorstelling: toneel en muziek uit
Japan. 21.35 Documentaire over de moord
op president Kennedy.
NEDERLAND II
NTS: 20.00 Journaal. NCRV: 20.01 She
Stoops to Conquer (Een dag vol verwar
ring), Engels blijspel. 20.45 Literair kijk-
schrift: maandelijkse literaire rubriek.
21.10 Vervolg Blijspel. 21.40 Engels meis
jeskoor met pianobegeleiding: volksliedjes.
21.50 Dagsluiting. 21.55-22.10 Attentie.
NOORDZEE
18.30 Beaver knapt het op; 19.00 „Les
grands Seigneurs"-aflevering; 19.22 Star
for Today; 22.00 Saint-film.
VOOR DONDERDAG
NEDERLAND I
KRO: 15.00-15.45 Voor de vrouw. 16.00-
1615 Voor de kleuters. NTS: 19.30 Agra
risch nieuws. 20.00 Journaal. KRO: 20.50
Ex Wonderkind (Man on the mountaintop),
TV-spel. 21.50 In één geest, documentair
programma. NTS: 22.30-22.35 Journaal.
NTS: 22.35-22.50 Filmimpressie van de gis
teren gespeelde voetbalwedstrijd Fener-
bahce D.W.S. te Istanboel.
NEDERLAND II
NTS: 20.00 Journaal. AVRO: 20.01 Amu
sement in Tokio: documentaire film
over de Japanse show-business. 21.30
Documentaire uit Japan over het Zen-
Boeddhisme (Prix Italia 1962).
NOORDZEE
18.30 Mr. Ed, het sprekende paard; 18.58
„Wist u dat?"; 19.18 Victory at Sea; 22.00
„De Sleutel" (Das Kriminalmuseum).
Advertentie
te kunnen zijn. In feite was zij dat ook
niet en kwam zij, soms dubbel en driedub
bel slechts op het scherm als een wat
zwoele juffrouw met de daarbij passende
donkerbruine stem. Van Trijntje Fop, het
eeuwig aardige werkje van Kees Stip,
bleef niets meer over, vooral omdat mej.
Bloemendaal onverstaanbaar was. Met een
onsmakelijk liedje over masochisten, een
wat landerige quasi-diepzinnige eenakter
gespeeld door Shireen Strooker en een
jazz-im.provisatie, waarop een knappe be
lichter zich mocht uitleven, werd het een
nogal wee, modernistisch geheel, waarin
geldingsdrang en originalitis de boventoon
voerden. De regisseurs, Jef de Groot en
Bob Rooyens, bewezen voorheen dat zij
lot betere dingen in staat zijn.
De eerste discussie in, de serie „Man
tegen Man" is ons bepaald tegengevallen.
De hoofdredacteur van „Het Parool", de
heer Sandberg, en de adjunct-hoofdredac
teur van „Het Algemeen Handelsblad", de
heer Hofland, voerden onder leiding van
de heer P. Beishuizen een woordenstrijd
over de ontwikkeling van de Nederlandse
dagbladpers, een onderwerp waarover zij
het volgens de aankondigingen prin
cipieel oneens zijn. Het werd in het geheel
geen fel debat, maar een nogal saaie ge-
dachtenwisseling, die ten slotte uitwees
dat de standpunten der beide heren niet
zo ver uiteenlagen.
Pogingen van de samenstellers om de
uitzending te verlevendigen met verklarin
gen van buitenlandse journalisten en met
reacties van het in de studio aanwezige
publiek, bestaande uit vakbroeders van de
beide strijders, leidden er waarschijnlijk
mede toe, dat deze opzet in eerste instan
tie mislukte. Het geheel had veel meer
weg van een nogal verward onderonsje in
een journalistencafé, dat voor deze gele
genheid was voorzien van een amfithea
ter. Of ze echt waren of niet, de telefo
nische interrupties van twee kijkers, Har
ry Mulisch en Ik-Jan, deden het wel aar
dig.
Wij hadden beter het advies kunnen op
volgen, dat door de heer Beishuizen in het
begin van de uitzending werd gegeven:
overschakelen op het andere net, waar de
KRO de inleiding van de nieuwe reeks
„Geloofsbrieven" op het scherm bracht.
Allicht hadden wij dan nog meer gehoord
van de getuigenissen van mensen (volwas
senen, waaronder enige ouders), die in hun
godsdienstige opvoeding en in hun geloofs
leven cnzeker zijn geworden, nu de rooms-
katholieke kerk die in hun jeugd nog
zo verstard was in beweging is geko
men. Scherpzinnig en klaar gepresenteerd
door de jezuïtenpater J. Hermans, belooft
dit een belangrijke serie te worden.
Damshuizer
Een tafereel uit het ballet Four
Temperaments" van George Balan-
chine op muziek van Paul Hindemith,
waarvan het Nationale Ballet don
derdagavond een uitvoering geeft in
de Stadsschouwburg in Haarlem. Het
programma vermeldt voorts „De dis
genoten" (Rudi van Dantzig/Bela
Bartók) en „La Bayadere"
(Pepita/Minkus).
Staatssecretaris Van de Laar van O. K.
W. deelt mee, dat hij „in het kader
van de voorbereidingen voor een nieuw in
stituut, dat operavoorstellingen zal doen
geven zodra de Nederlandse Opera haar
werkzaamheden zal hebben beëindigd, en
kele personen heeft aangezocht om aan
de nieuwe instelling leiding te geven."
Hij heeft de volgende muziekdeskundi-
gen bereid gevonden in het bestuur zit
ting te nemen: dr. Jos Wouters (voorzit
ter), Kees van Baaren en mr. Guillaume
Landré.
Als intendant is aangezocht de heer
Maurice Huisman te Brussel, die daar
naast zijn functie als directeur van de
Koninklijke Muntschouwburg te Brussel
zal blijven uitoefenen.
De wethouder van kunstzaken in Rot
terdam, mej. J. Zeelenberg, heeft dins
dagavond in de openbare commissiever
gadering over de beleidsnota voor kunst
zaken, de plaatsing aangekondigd van een
20 meter hoge sculptuur van Picasso in
Rotterdam.
Dit beeld, een hoekige betonnen zuil,
krijgt een plaats langs de Kralingse Plas.
Het wordt vervaardigd door de Zweedse
betonspecialist en vriend van Picasso
Carl Nesjar, die in Frankrijk woont.
Wanneer het geheel klaar is en hoeveel
de kosten zullen bedragen is nog niet
bekend. De gemeenteraad moet er trou
wens nog zijn goedkeuring aan geven.
(Van onze correspondent
HILVERSUM. Bert Haanstra's film-
produktiemaatschappij is bezig met het
maken van een filmdocumentaire over het
aardgas, in opdracht van de Nederlandse
Gasunie.
Regisseur is Rolf Orthel, cameraman An
ton van Munster, die bekendheid kreeg
door de opnamen van „Alleman".
In de loop van volgend jaar zal de on
geveer twintig minuten durende documen
taire in vertoning komen.
IN DE KUNSTZAAL „Barteljoris" in
Haarlem is tot 25 oktober werk te zien van
Frank Lodeizen. Al eerder mocht ik van
een tentoonstelling van Lodeizen te Am
sterdam verslag doen. Lang was het stil
rond zijn werk, waarin ik al vroeg geloof
had. Lodeizen behoorde eigenlijk bij de
Cobra-groep en hij was een van de eerste
Nederlanders uit deze sfeer, die ik kon
waarderen. Als ik me goed herinner,
heeft hij aan acties van de Cobra-groep
geen, of in ieder geval heel weinig, deel
gehad. Zeker is, dat hij geen meeloper
of epigoon was.
Zijn hier vertoonde grafiek getuigt van
een eigen persoonlijkheid. Lodeizen heeft
humor. Zijn humor is een even andere
dan die van Lucebert. Lodeizen vertoont
een gevoeligheid in de behandeling van
zijn werk, die weer anders is dan die van
bijvoorbeeld een Corneille. Misschien vindt
men dat deze regels bedenkelijk veel van
een verdediging bij voorbaat in zich hou
den. Maar het woord Cobra moest nog
uitgevonden worden toen ik met Lodeizens
kwaliteiten kennis mocht maken.
LODEIZENS WERELD groeide uit de
herkenbare wereld van de natuur en uit
zijn fantasie. Met schilderkunstig of gra
fisch verbeelden kan men voor verrassen
de resultaten komen te staan. Delacroix,
de grote Franse schilder, leerde ons al,
dat voor een schilderij onderwerpen als
een veldslag en een bloemstuk elkaar niet
zo behoeven te ontlopen. Van Lodeizen ont
moet men op deze expositie een litho, die
hij „Kleine droom" noemde. Voor mij zou
deze prent de verbeelding kunnen zijn van
een brok vegetatie, een stuk uit een boom
met vruchten. Aanleiding tot deze litho
kan voor Lodeizen iets geheel anders ge
weest zijn. Maar de ervaring, waarvan hij
getuigenis wilde afleggen, kan een herbele
ven vinden in upn alles, wanneer die er
varing maar vast zit aan bepaalde vor
men of kleuren.
ALS JONGE MAN ben ik eens voor be
roepskeuze getest. Een van de proeven
was het herkennen van een foto uit een
reeks, die van zeer wazig tot steeds scher
per werd. Ik heb enige tijd getwijfeld
tussen een Katwijker vissersschuit, die
een „Bom" genoemd werd, en een met
de voorpootjes samengevouwen liggende
kat. Beide vlekken hadden iets van zeer
stabiel-rustende lichamen. In zo'n geval
ontdekt men de mogelijkheid van pictura
le of grafische „beeldspraak".
Deze vorm van beeldspraak is nog be
trekkelijk eenvoudig, wanneer men be
denkt dat in beeldende kunst ook de beeld
spraak langs in woorden uit te drukken
begrippen, tezamen met visuele ervarin
gen mogelijk is. Men kan zelfs vanuit vi
suele ervaringen via onder woord te bren
gen begrippen toch weer terugkomen op
toch slechts voor het oog te ervaren beel
den.
Middleton, de vorige schilder die bij
„Barteljoris" exposeerde, gaf ons 'n voor
zichtige aanwijzing betreffende zijn werk
naar de jazz. Deze aanwijzing kan ver
geleken worden met Kandinsky's vergelij
ken van beeldende kunst met muziek.
Middleton kan gevoeld hebben, dat het ont
staan van zijn beeldspraak onder meer via
muzikale ervaringen is gelopen. Ik heb
gewezen op de mogelijke gelijkenis van
het improviseren in de jazz met het ont
staan van Middletons schilderijen, colla
ges en gouaches.
ZEKER IS VOOR mij, dat Lodeizen dan
meer met het litteraire scheppen te ma
ken heeft. Dat hij als exposant volgt op
Middleton is me welkom, omdat bij „Bar
teljoris" zo toch een mogelijkheid geschon
ken wordt tot ingang in die wonderlijke
wereld van de nooit goed onder woorden
te brengen beeldende kunst die bestaat
waar het woord niet meer voldoet.
Een enkele tekening met kleur en col
lage van Lodeizen zal niet te moeilijk zijn.
Of ik met een onbekend zijn van zijn per
soonlijkheid zijn schilderijen zou gewaar
deerd hebben, is mij nog een vraag.
Maar zijn grafiek kwam mij in ieder ge
val boeiend voor
Bob Buut
