Verontwaardiging van Israels
buren over conciliebesluiten
Document over de joden
is „nieuwe kruisiging"
Engeland wil Amerika bij
Concorde-plan betrekken
Tsjechische leider Nowotny
voorstander van winstmotief
r HOE IS HET ONTSTAAN? a
J
Historische betekenis
zitting van
van
het Vaticaans
de derde
concilie
Geest van naastenliefde in
plaats van veroordelingen
Eerbied
WEU verdiept
zich in Duitse
probleem
Geen toegang
Twee arbeiders
bedwelmd door
giftige dampen
Generaal De Gaulle in lastig parket
Wetsontwerp tegen
de doodstraf in
Brits parlement
De prins opende
laboratorium
in Petten
Werkelijkheid
Bokkepoten
ZATERDAG 5 DECEMBER 1964
6
dé surprise...
gezond, lekker!
Een van hen overleden
Dit woord: ILLUSIE
Dit woord:
KEUVELEN
Dit woord: POEN
Dit woord: TROEBEL
(Van onze correspondent)
JERUZALEM De goedkeuring van
kardinaal Bea's „document over de jo
den" door het oecumenisch concilie heeft
in Israel voldoening en in de Arabische
buurstaten een vloedgolf van veront
waardiging gewekt. Wat Israël betreft
hebben niet alleen joodse, maar ook chris
telijke en m ohammedaanse autoriteiten
hun vreugde uitgesproken over de offi
ciële veroordeling van het antisemitisme
door de katholieke kerk en de „vrij
spraak" van het joodse volk van wat werd
gezien als medeplichtigheid aan Jezus'
kruisdood.
IN JOODSE KRINGEN vindt men dat
de koersverandering ook dient te implice
ren, dat de kerk er zich van onthoudt
naar „overlopers" te streven. Men heeft
daarbij het oog op haar missionaire acti
viteit, die in Israel algemeen gezien wordt
als een poging om het jodendom religieus
zowel als cultureel te ondermijnen.
Maar daarnaast hoopt men hier vurig,
dat het zaad, dat zojuist in de concilie
zaal van het vatikaan werd gestrooid, zal
ontkiemen naar de nobele bedoelingen van
hem, die de eerste korrels strooide: paus
Johannes XXIII. Zijn naam wordt in kran
ten en gesprekken veelvuldig met eerbied
genoemd als die van een man, wiens ge
loof berustte op universele naastenliefde.
De Israëlische pers heeft merendeels
gunstig op de in Rome genomen beslis-
«ing gereageerd. Dat neemt echter niet
weg, dat de meeste waarderende be
schouwingen niet vrij zijn van gematigd
sceptisme. Unaniem wordt betoogd
dat het besluit een bron afsluit van ras
senhaat en discriminatie, die negentien
eeuwen lang heeft gevloeid.
Voor alles wordt de beslissing evenwel
beschouwd als een aanwijzing, dat de ka
tholieke kerk te langen leste schuld heeft
Advertentie
PARIJS Erich Mende, de Westduitse
viee-kanselier en minister voor Zaken ge
heel Duitsland betreffend, heeft in Parijs
verklaard dat men van de Westduitsers
niet kan verwachten dat zij nu reeds de
huidige Oder-Neissegrens tussen Oost-
Duitsland en Polen erkennen, ook niet als
bijdrage tot een goede verstandhouding
met Polen of ter bevordering van de ont
spanning tussen Oost en West.
Mende verklaarde in het parlement van
de Westeuropese Unie, dat alleen een vrij
gekozen regering voor geheel Duitsland
over het moeilijke probleem van de uit
eindelijke grenzen kan onderhandelen en
dat alleen een vrij gekozen parlement
voor geheel Duitsland het resultaat van
zulke onderhandelingen kan goedkeuren of
verwerpen.
„Wie van de Duitse Bondsregering en
de Duitse politici verwacht dat zij de be
langen van het Poolse volk verdedigen,
vraagt te veel", zo zei hij. „De Duitse
ministers en politici zijn gehouden het
maximale belang van het Duitse volk te
verdedigen. Zij gaan daarbij uit van de
naoorlogse geallieerde verklaring volgens
welke Duitsland bestaat „binnen zijn gren
zen van 31 december 1937".
Mende voegde hieraan toe dat de Bonds
regering geen enkel initiatief kan nemen
ten aanzien van de Duitse kwestie, dat
direct contact of onderhandelingen met de
Oostduitse autoriteiten zou inhouden. De
regering zou daarmee een verantwoorde
lijkheid op zich nemen die de vier over
winnende mogendheden van 1945 (de
Verenigde Staten, Groot-Brittannië, Frank
rijk en de Sovjet-Unie) nadrukkelijk
zichzelf hebben voorbehouden.
Mende zei uit te zien naar de tijd dat
een mogelijke evolutie van Europese een
heid nationale grenzen minder belangrijk
zal maken en op deze wijze een oplossing
van de kwestie van de oostelijke grens ver
gemakkelijken.
„Wij zijn er vast van overtuigd, dat in
de eeuw van elektronica, kernsplitsing en
bemande ruimtevaart, grote gemeenschap
pen de toekomstige ontwikkelingen zullen
bepalen en dat enge nationale grenzen
meer en meer aan belangrijkheid zullen
Inboeten".
Het parlement van de W.E.U. heeft een
resolutie aangenomen waarin de hoop
wordt uitgesproken dat de nieuwe Russi-
«che regering „ernstige onderhandelingen"
«al beginnen over het Duitse vraagstuk.
erkend aan een drama, dat zich heel de
geschiedenis door in de meest uiteenlo
pende vormen heeft voltrokken.
DE ISRAËLISCHE minister van Reli
gieuze Zaken, dr. Z. Wahrhaftig, noemde
het document een aansporing aan de chris
telijke wereld om niet, zoals velen hier
vrezen, alleen theoretisch, maar ook in de
praktijk het antisemitisme uit te bannen.
De orthodox-katholieke aartsbisschop
George Hakim, zielenherder van Israels
grootste christelijke gemeenschap, sprak
van „een voortreffelijk document", dat de
weg kan openen voor een nauwer samen
gaan van joden en christenen in Israel.
De vier mohammedaanse Kadis uitten
zich even prijzend: „Het bevestigt, het
geen in Allahs boek geschreven staat."
IN DE ARABISCHE landen echter, en
in het bijzonder bij Israels buren, heeft
de beslissing van Rome een bijna hyste
rische verontwaardiging veroorzaakt. „De
Jerusalem Times", die in de (Jordaanse)
oude stad verschijnt, sloeg alarm door
zijn gehele frontpagina te voorzien van de
reusachtige kop: „nieuwe kruisiging".
Boven de afzonderlijke artikelen en ver
slagen prijkten koppen, aan de bijbel ont
leend, zoals „Zijn bloed kome over ons en
onze kinderen" en „Vader, vergeef hen,
want zij weten niet wat zij doen" Het
parlement in Amman bleek hevig ver
ontrust door de politieke implicaties, die
naar de mening van de meeste volks
vertegenwoordigers niet zouden uitblijven.
De regering deelde mee, dat besloten
was, dat aan alle geestelijken, die deel
namen aan het concilie en het niet bene
den hun waardigheid achtten voor het do
cument te stemmen, de toegang tot het
land zou worden ontzegd.
De grieks-orthodoxe kerk in de Jordaan
se sector van Jeruzalem ging nog een
stap verder en verklaarde plechtig, dat zij
de beslissing van het concilie niet zou er
kennen en ook in de toekomst het chris
tendom zou beleren „overeenkomstig zijn
oorspronkelijke beginselen".
IN SYRIË kwamen alle bisschoppen in
vergadering bijeen en zonden het Vatikaan
een telegrafisch protest tegen zijn verme
telheid om „de duidelijke tekst van de
heilige schrift" geweld aan te doen en
„de beginselen van de tweeduizend jaar
oude katholieke godsdienst" te schenden.
De regering in Damascus besloot de Ara
bische Liga te alarmeren en haar secreta
riaat te verzoeken de leden te convoceren
voor een bijzondere zitting.
In Egypte barstte de verontwaardiging
met grote kracht los. Tijdens godsdienst
oefeningen van de koptische kerk werden
de voorstemmers uitgemaakt voor „verra
ders van het christendom" en „agenten
van het westerse imperialisme".
In Gemert is de 48-jarige W. van Sinten
overleden nadat hij in de fabriek waar hij
werkte giftige dampen had ingeademd.
De heer Van Sinten was met een 19-
'jarige collega werkzaam bij een fabriek
van stalen ramen en deuren in Gemert. In
hun afdeling ontwikkelen zich vaak giftige
dampen en daarom droegen beiden mas
kers en speciale kleding. Desondanks
raakten beide mannen bedwelmd. Hoewel
spoedig medische hulp aanwezig was, is
de heer Van Sinten overleden. Zijn 19-
jarige collega kwam spoedig weer bij
kennis. De politie en de Arbeidsinspectie
stellen een onderzoek in.
(Van onze correspondent)
PARIJS De Britse ambassadeur in
Parijs, sir Pierson Dixon, heeft op de Quai
d'Orsay uit naam van zijn regering de
Franse minister van Buitenlandse Za
ken, Couve de Murville een nota overhan
digd, die betrekking op het befaamde pro
ject voor de supersonische Concorde zou
hebben. Van officiële Franse zijde is geen
woord over de inhoud van de brief los
gelaten.
Men meent in Parijs echter te weten
dat Londen, na consultatie van president
Johnson, Frankrijk voor wil stellen ook de
Amerikanen bij de Concordeplannen in te
schakelen. Dat de Amerikanen voor dat
denkbeeld wel oren hebben, is niet zo moei
lijk te begrijpen.
Vooral de Fransen hadden het project
oorspronkelijk vooral opgezet om tegen
over de Verenigde Staten en de Sovjet-
Unie de Europese kleuren ofschoon met
de tinten van de Union Jack hoog te
kunnen houden. Voor Washington zou langs
deze weg die Europese concurrentie kun
nen worden afgewend en tevens zou gene
raal De Gaulle weer een schop tegen de
schenen kunnen worden gegeven.
De Labourregering heeft Parijs, dat
eerst van geen enkele herziening van de
plannen wetén wilde, dus wel in een moei
lijke positie gemanoeuvreerd. Financieel is
het uitgesloten dat Frankrijk de Concorde
voor eigen rekening neemt De medewer
king van andere Europese continentale
landen, die ook al is overwogen, heeft
weinig zin, indien Engeland, dat als enige
in staat is de motoren te leveren, zich
uit de combinatie zou terugtrekken.
MOSKOU (AP) De Tsjechische pre
sident Antonin Nowotny heeft krachtige
steun gegeven aan het winstmotief als ant
woord op de economische moeilijkheden
van het Russische blok.
De Tsjechische leiders verzekerden de
nieuwe machthebbers in het Kremlin er
van dat de experimenten met de nieuwe
economische kuur niet gevaarlijk zullen
zijn voor het communisme en het com
munistische stelsel.
Nowotny bracht verslag uit over een
poging van zijn land tot „economisch re
visionisme" in een rede op een Russisch-
Tsjechische vriendschapsbijeenkomst in
Moskou.
Vooraanstaande Russische leiders, onder
wie partijleider Leonid Breznjev en pre
mier Aleksej Kosygin, luisterden-aandach
tig naar de verklaring die Nowotny gaf
LONDEN (AP) Het wetsvoorstel tot
afschaffing van de doodstraf in Groot-
Brittannië is ingediend in het Lagerhuis.
Dat gebeurde door het lid van de Labour-
partij Sydney Silverman. Het heeft be
trekking op vonnissen die worden uitge
sproken door burgerlijke en door militaire
rechtbanken. In Engeland worden mensen
die ter dood zijn veroordeeld opgehangen.
Het wetsvoorstel van Silverman is een
zogenaamde „private member's bill", een
wetsontwerp gebaseerd op het recht van
initiatief van een individueel lid van het
Parlement en dat niet wordt ondersteund
door de regering.
Maar de Britse regering heeft reeds ver
klaard de parlementsleden van de Labour-
partij vrij te zullen laten hun stem naar
eigen geweten uit te brengen. Silverman
rekent erop dat het voorstel zonder veel
moeite zal worden aanvaard. De meeste
leden van de Labourpartij in het parlement
en een aantal conservatieven zijn sterk
gekant tegen de doodstraf.
Prins Bemhard heeft vanmorgen in
Petten op het terrein van het Reactor-
Centrum Nederland het nieuwe laborato
rium voor sterk-radioactieve objecten ge
opend.
De prins werd begroet door mr. F. J.
Kranenburg, commissaris der koningin in
Noord-Holland, en door leden van de
R.C.N.-directiestaf.
Prof. dr. J. A. Goedkoop, wetenschappe
lijk directeur, gaf een uiteenzetting over
het werk van het laboratorium. Daarbij
waren ook aanwezig mr. H. F. Eschauzier,
de Nederlandse ambassadeur in Oosten
rijk, mr. E. M. J. A. Sassen, lid van de
Euratoom-commissie, drs. J. W. de Pous,
voorzitter van de Sociaal-Economische
Raad dr. P. Caprioglio, directeur van de
Euratoom-commissie.
over de economische nieuwe aanpak van
Praag.
Intussen publiceerde het Russische re
geringsblad Izvestia behalve de tekst van
de rede van Nowothy een nieuw en krach
tig oproep tot sooortgelijke hervorming
die afkomstig waren van twee liberale
economen.
Deze beide economen, V. Bjelkin en I.
Birman, verdedigden het gebruik van het
winstmotief tegen beschuldigingen van
conservatieve zijde dat het een kapitalis
tische trek is die om morele redenen voor
het communisme ongeschikt is.
De critici betogen dat dit het traditio
nele communistische systeem van gecen
traliseerd toezicht op een geleide econo
mie fataal kan beïnvloeden.
Op het terrein van het reactorcen
trum te Petten is vanmoraen een
nieuw laboratorium voor sterk radio
actieve objecten door Prins Bemhard
in gebruik gesteld. Boven: Zo ziet het
nieuwe lab eruit. Onder: Het beton
nen cellenfront met de manipulatoren
(master slaves) waarmee de radio
actieve stoffen worden verplaatst.
Voor hun verdere medewerking stellen
de Engelsen nu dus de inschakeling van
de Amerikanen als conditie. En als de
Fransen die conditie enkel om prestige
overwegingen zouden weigeren, dan nemen
zij in Engelse ogen zo niet voor de hele
wereld tevens de verantwoordelijkheid
van de mislukking van het Concordeplan
en de zware crisis in de vliegtuigindustrie,
die uit dat échec voort zal moeten vloeien,
op zich.
Een verantwoordelijkheid, die Parijs nu
echter en zeker niet ten onrechte
geheel op de Engelse rekening had willen
schrijven.
Het Latijnse woord ludus betekent:
spel; ludere is spelen. Een afleiding
daarvan, illudere, wil zeggen: bij of met
of om iets spelen, met iets de spot drij
ven, iemand misleiden, beetnemen, be
driegen. Van dit werkwoord illudere
komt het zelfstandige naamwoord illu-
sio, dat in het Latijn spot, ironie bete
kent. In het Frans luidt het woord illu
sion en de betekenis is: zinsbedrog,
visioen. De Nederlandse vorm illusie.
wordt gebezigd voor: droombeeld dat
men graag gerealiseerd zou zien, denk
beeld waarvan men meent dat het aan
de werkelijkheid beantwoordt.
Het woord ludus: spel vindt men ook
in prélude: voorspel.
Keuvelen is letterlijk: de keuvels be
wegen en onder keuvel of kevel moet
men verstaan: de (tandeloze) kaak.
Precies hetzelfde vindt men bij het
werkwoord babbelen dat letterlijk be
tekent: de babbels (kaken, eveneens
zonder tanden) bewegen. In een ge
schrift uit de 19de eeuw lezen wij: „De
tandeloze ouderlingen kauwen hunne
spijs met de babbels." Men denke ook
aan het woord babbelaar voor zeker
snoepgoed. Keuvelen betekent: praten
over onbelangrijke dingen, over koet
jes en kalfjes, kouten; in ongunstige zin
wordt het gebruikt voor leuteren.
Waarschijnlijk is keuvelen verwant
met kever, hetzij dat dit woord be
tekent: vreter, hetzij dat het wil zeg
gen: dier met tandeloze kaken.
Er zijn verscheidene woorden poen,
met zeer verschillende betekenissen.
Als klanknabootsend woord komt poen
dialectisch voor in de betekenis: kus.
Verder gebruikte men poen en poentje
voor: mollig kind, dikke vrouw; daar
na ook voor: korte dikke man. Thans
gebruikt men het woord voor: druk op
tredende, onbeschaafde, te mooi ge
klede man, patser.
Een ander woord poen is aan het
Bargoens ontleend en heeft de beteke
nis: geld. Ook om een zeker vaartuig
en om een bepaald kaartspel aan te
duiden bezigt men het woord.
Er is wel eens gedacht dat poen aan
het Javaans zou zijn ontleend. In die
taal wordt poen gebezigd vóór eigen
namen of familienamen van hen die
geen titel hebben. Men zegt poen bapa
voor: vader. Maar de betekenis van
poen verzet zich tegen deze verklaring.
Het Latijnse woord turboverwar
ring, ruzie leverde het Franse trouble
op en dit is in het Nederlands overge
nomen als zelfstandig en ook als bij
voeglijk naamwoord. Het eerste is vrij
wel uit de taal verdwenen. Het be
tekende last, zwarigheid, onzeker
heid. Er was een zegswijze: in troebel
komen. Ook in de betekenis oproer
kwam het woord voor. Wij spreken nog
van dé Spaanse troebelen en Alva's
Raad van Beroerten heette ook wel de
Raad van Troebelen.
Het bijvoeglijk naamwoord troebel
betekende: onrustig. Wij gebruiken het
in de betekenis onhelder, drabbig van
vloeistoffen en kennen de uitdrukking:
in troebel water vissen.
I
(Van onze correspondent)
ROME. Met grote luister kon op zaterdag 21 november de derde zitting
van het oecumenisch concilie worden gesloten. Van grote betekenis is, dat twee
schemata en een propositie tijdens de plechtige openbare congregatie konden
worden goedgekeurd door de paus en door de bisschoppen en dus nu tot concilie
besluiten zijn geworden. Het gaat om twee centrale teksten, die over de kerk
en die over het oecumenisme en over de ordening van met Rome verenigde
oosterse kerken. Het is duidelijk, dat deze derde zitting aanzienlijke tastbare
resultaten heeft opgeleverd. In werkelijkheid zijn die resultaten natuurlijk groter,
daar de (vele) schemata en proposities, die aan de verschillende commissies
werden teruggestuurd, in ieder geval toch door de vaders reeds zijn besproken.
In de meeste gevallen gaat het er slechts om amendementen in te lassen en
de ervaring heeft nu geleerd, dat doorgaans de tweede discussie kort kan zijn.
Hoewel.schema VIII, met al die voor een kerkconcilie volkomen nieuwe
onderwerpen, zal ook bij de volgende zitting nog wel het nodige te doen geven
DE GEHELE DERDE zitting heeft in
het teken gestaan van een „strijd" tussen
wat we gemakshalve behoudende en voor
uitstrevende concilievaders plegen te noe
men. Maar men dient er zich van bewust
te blijven, dat in een kerkconcilie wel ge
schillen kunnen rijzen, dat er vaak ver
schil van inzicht zal bestaan, maar dat de
deelnemers niet in partijen uiteenvallen,
geen partijbelangen voorstaan, doch in
tegendeel allen hetzelfde doel nastreven en
het alleen oneens zijn over de manier
waarop. Dit steeds voor ogen houdend her
inneren wij aan de hoogtepunten van die
„strijd".
IN DE TIJD die verliep tussen de twee
de en de derde zitting hebben de Romeinse
curie, het algemeen secretariaat van het
concilie en sommige commissies bespre
kingen gevoerd. Daarbij waren zij tot de
slotsom gekomen, dat het dank zij de tal
rijke schriftelijk ingekomen op- en aan
merkingen mogelijk zou zijn, de discussies
aanmerkelijk te bekorten.
De spreektijd zou worden besnoeid. Bis
schoppen die het woord wilden voeren
moesten eerst overleg plegen met anderen,
teneinde herhalingen te voorkomen enzo
voort. Veel ingrijpender was de maatregel,
waarbij tal van schemata (nadat eerst hun
aantal toch al tot eenderde was terugge
bracht van wat oorspronkelijk was voor
zien) werden besnoeid en als „proposities1
aan de vaders werden voorgelegd. Daarbij
werd tevens bekendgemaakt dat die propo
sities niet het onderwerp van discussie zou
den vormen, maar dat er na een korte in
leiding slechts een paar sprekers wat toe
lichtingen op zouden geven, waarna men
tot stemming zou overgaan. Die hele rege
ling wekte niet weinig misnoegen en eind
september was de stemming onder de bis
schoppen (de „conservatieve" daargela
ten) nogal terneergeslagen.
Het enorm snelle tempo, waarmee ge
werkt werd en dat ten gevolge had, dat
men iedere ochtend weer over twee, drie
verschillende onderwerpen moest spreken
en over een of twee andere stemmen, lokte
ook critiek uit. Toen tenslotte de secreta
ris-generaal, monseigneur Felici, in een
brief aan kardinaal Bea, voorzitter van het
secretariaat voor de eenheid der christe
nen, de wens uitsprak, dat rekening zou
worden gehouden met „het verlangen van
hogerhand" (later bleek die „hogerhand
te bestaan uit de kardinalen Cicognani en
Ottovïani), dat de verklaring over de joden
zou worden teruggebracht tot een korte
paragraaf in hoofdstuk twee van het sche
ma „De Ecclesia" en dat de verklaring
over de godsdienstvrijheid, die al bespro
ken was, geheel opnieuw zou worden ge
redigeerd, was de maat vol. Een aantal
vooraanstaande kardinalen kwam in
spoedvergadering bijeen en er werd een
verzoek tot de paus gericht om te beletten,
dat de geest van het concilie geweld zou
worden aangedaan.
De paus heeft toen kennelijk ingegrepen.
Want vanaf dat ogenblik werd het tempo
menselijker, de proposities werden terdege
besproken (en doorgaans, omdat zij te be
knopt zijn, teruggezonden aan de commis
sies van voorbereiding) en over schema
VIII ontwikkelde zich een diepgaande dis
cussie, waarbij tal van toespraken werden
gehouden, die men gerust „revolutionnair"
kan noemen.
Zij die inzien, dat de kerk, zo zij zich
niet enigszins aanpast aan de geheel
nieuwe wereld waarin wij leven en haar
eerwaardig, maar verouderd, uit de mid
deleeuwen stammend, karakter blijft be
waren, steeds minder te zeggen zal hebben
tot de mens van deze technische tijd, had
den schijnbaar „overwonnen". Natuurlijk
wil dat niet zeggen, dat de anderen, die
vrezen, dat verandering van stijl ook ver
andering van leer zal betekenen, niet
voortgaan de al te voortvarenden af te
remmen.
MET DAT AL is deze derde zitting meer
dan de beide vorige, van historische be
tekenis. Er zijn grote resultaten bereikt en
het laat zich aanzien, dat bij de vierde,
waarschijnlijk laatste, zitting het nieuwe
aanzien van de kerk, zoals paus Joannes
XXIII dit met zienersblik zich zag afteke
nen, werkelijkheid gaat worden.
Het is moeilijk zich rekenschap te geven
van grote gebeurtenissen, die zich voltrek
ken terwijl men er zelf getuige van is.
Maar over honderd of tweehonderd jaar
zal blijken, dat het tweede Vatikaanse con
cilie zeker even belangrijk, waarschijnlijk
belangrijker, isgeweest dan het concilie
van Trento. En het is door een heel andere
geest bezield.
Vroeger waren kerkconcilies meestal sa
menkomsten waarbij met banvloeken werd
gewerkt: bepaalde leringen of personen,
soms waren het hervormers, soms pausen
of keizers of koningen, werden veroor
deeld, uitgestoten uit de menselijke ge
meenschap.
Dit concilie daarentegen (en nu laten wij
de vraag, of de veranderde tijdsomstan
digheden, de betrekkelijke machteloosheid
van de kerk, daartoe niet het nodige heeft
bijgedragen, buiten beschouwing) ademt
een geest van naastenliefde. De bisschop
pen zijn zich bewust geworden van hun
herderlijke zending.
Veel, heel veel van wat er besproken is
en zal worden, heeft voor de leek en zeker
voor de niet-katholieke leek, hoogstens
academische waarde. Maar in de kerk leeft
de wens om na te gaan, waar haar plaats
is in de hedendaagse wereld. De kerk er
kent dat zij niet zelden heeft gefaald: door
verguizing van de joden, vervolging van
andersdenkenden, ontketenen van gods
dienstoorlogen, miskennen van weten
schappelijke resultaten die schijnbaar niet
strookten met de bijbel en in werkelijk
heid veeleer niet strookten met wat aan
verouderde wijsgerige stelsels verknochte
exegeten in die bijbel meenden te lezen.
Zonder haar doctrine te verloochenen wil
de kerk nu nagaan of een nieuwe verhou
ding tot de wereld der wetenschap moge
lijk is. Zij geeft toe, dat er ook waarheid
gevonden kan worden bij andersdenken
den, bij niet-katholieken, bij ongelovigen,
bij niet-christenen. Dit zijn allemaal zaken,
die dertig jaar geleden volkomen ondenk
baar waren. In zekere zin beleeft de kerk
van Rome de hervorming, zij het dan zon
der haar leer te wijzigen, met vier eeuwen
vertraging
OOK DE GEEST van de mensen, die de
kerk leiden, is anders geworden. Bij ons
in het noorden zeker, maar zelfs in Italië
en in Spanje, de meest conservatieve
burchten van het katholicisme.
Toen wij een twintig jaar geleden
tegen een Italiaans bisschop, die zich be
klaagde over de tot het nulpunt gedaalde
geloofsijver van zijn kudde, zeiden: „Het
zou voor Italië het beste zijn als een
derde van de bevolking protestant werd,
dan zouden er misschien onder de an
deren evenveel katholieken ontstaan",
sloeg de brave man kruisen in alle rich
tingen en keek ons aan alsof hij wilde
vaststellen, waar we onze bokkepoten
en duivelsstaart verborgen hadden. Zo
zal tegenwoordig niet meer gereageerd
worden.
