SHIRLEY
ZO ONTSTOND ONS SCHRIFT
ft) f/v
PANDA EN DE MEESTER-BALLONMST
Rechter Tie
1
Japanners zijn verzot op
het spoorboekje
door Charlotte Brontë
v
Puzzel nr 63
VRIJDAG 11 DECEMBER 1964
15
Ons
vervota 1
haai
Met de dood bekocht
Geboorte van alfabet
Remmingen wegschrijven"
Jaap Stigter
Uit het hoofd leren
door drRobert van Gulik
81)
Ze snelde de kamer uit een heer
vluchtte de eikehouten trap op, om in
haast een schuilplaats te zoeken op de
galerij of in een der kamers; een an
der liep vlug achteruit naar de voet
van de trap, wild met een knoestige
stok om zich heen zwaaiend en tege
lijkertijd herhalend: „Liggen! Liggen!
Liggen!" terwijl de bruine hond loei
de, bulderde, blafte en een troepje
bedienden samen uit de keuken kwam.
De hond maakte een sprong: de twee
de van de heren keerde zich om en
holde zijn vriend achterna; de eerste
was al veilig in een slaapkamer: hij
hield de deur dicht tegen zijn metge
zel er bestaat niets dat zo mee
dogenloos is als angst; maar de
andere vluchteling worstelde hard: de
deur zwichtte bijna voor zijn kracht.
„Heren, sprak juffrouw Keeldars
zilveren maar trillende stem, „wees
voorzichtig met mijn sloten, alstu
blieft. Bedaar! Kom naar beneden!
Kijkt u eens naar Tartaar, hij doet
geen kip kwaad."
Zij streelde de genoemde Tartaar;
hij lag plat op de grond voor haar
voeten, met zijn voorpoten uitgestrekt,
zijn staart nog in dreigende beweging,
met snuivende neusgaten en in zijn
buldoggen-ogen een dof vuur. Hij had
een eerlijke, flegmatieke, domme,
maar koppige hondeaard; hij hield
van zijn meesteres en van John de
man die hem te eten gaf maar voor
de rest van de wereld was hij meestal
onverschillig: hij was rustig genoeg
tenzij hij met een stok geslagen of be
dreigd werd, dan kreeg de duivel hem
te pakken.
„Meneer Malone, hoe maakt u het?"
ging Shirley verder met haar vrolijke
gezicht opgeheven naar de galerij.
„Zo komt u niet in de zitkamer: dat
is het appartement van mevrouw
Pryor. Verzoek uw vriend meneer Don
ne de kamer te verlaten: ik zal hem
zeer gaarne beneden ontvangen."
„Ha! Ha!" riep Malone met een
holle lach terwijl hij wegging van de
deur en over de zware balustrade
leunde. „Dat dier heeft Donne werke
lijk angst aangejaagd. Hij is een wei
nig bang," ging hij door terwijl hij
zich oprichtte en stijfjes naar het por
taal boven aan de trap liep. „Ik vond
het beter hem maar te volgen om
hem gerust te stellen."
„Dat hebt u blijkbaar gedaan: kom
nu dan naar beneden, als u wilt.
John," (zich tot de mannelijke bedien
de wendend), „ga naar boven om me
neer Donne te bevrijden. Past u op,
meneer Malone, de trap is glad."
Dat was hij inderdaad; want hij was
van gewreven eikehout. De waarschu
wing kwam net iets te laat voor me
neer Malone: hij was al uitgegleden
bij zijn statige afdaling en kon zich
slechts redden door naar de balustra
de te grijpen, waardoor het gehele
gevaart weer kraakte.
Tartaar scheen te denken dat de af
daling van de bezoeker met te veel
lawaai gepaard ging en daarom grom
de hij weer. Maar Malone was geen
lafaard; de sprong van de hond had
hem verrast: nu liep hij hem meer in
onderdrukte woede dan in vrees voor
bij. Als een blik Tartaar had kunnen
worgen, zou hij niet meer hebben ge
ademd. In zijn norse razernij de be
leefdheid vergetend, drong Malone
zich vóór juffrouw Keeldar de zitka
mer binnen. Hij wierp een blik op
juffrouw Helstone en kon er zich nau
welijks toe krijgen voor haar te bui
gen. Hij keek met vlammende ogen
naar de beide dames. Hij zag eruit
alsof hij, indien een van hen zijn
vrouw was geweest, op dat moment
een pracht van een echtgenoot zou
zijn. Het leek alsof hij in elke hand
een van hen zou hebben vastgegrepen
en gewurgd. Shirley echter kreeg
medelijden met hem. Zij hield op met
lachen en Caroline was te zeer een
dame om zelfs maar te glimlachen om
wie dan ook die een grievende ver
nedering had ondergaan. Tartaar werd
weggestuurd, Peter Augustus werd ge
kalmeerd, want Shirley had een blik
in haar ogen en een klank in haar
stem, die zelfs een stier zou kunnen
bedaren. Malone was zo verstandig
om in te zien dat hij maar beter
beleefd kon zijn, omdat hij de eigena
res van de hond toch niet kon uit
dagen. Dat probeerde hij dan ook, en
daar zijn pogingen welwillend werden
ontvangen, werd hij na een poosje
zeer beleefd en weer geheel zichzelf.
Hij was inderdaad gekomen met het
vastomlijnde doel charmant en
boeiend te zijn. Bij zijn eerste binnen
komst op Fieldhead waren de voor
tekenen ongunstig geweest, maar nu
dat voorbij was, besloot hij innemend
en het aanhoren waard te zijn. Even
als de maand maart, binnen gekomen
als een leeuw, wilde hij als een lam
weggaan.
Om wat frisse lucht te krijgen, zo
als het scheen, of misschien om vlug
weg te kunnen lopen als zich een nieu
we moeilijkheid voordeed, nam hij
plaats niet op de sofa, waar juf
frouw Keeldar hem wilde laten tronen
ook niet bij de haard, waarheen Caro
line hem met een vriendelijk gebaar
nodigde, maar op een stoel vlak
bij de deur. Daar hij niet nors of
boos meer was, verviel hij al gauw in
zijn terughoudende en verlegen aard.
Hij praatte bij stukjes en beetjes te
gen de dames, en koos de meest alle
daagse onderwerpen van gesprek. Hij
zuchtte diep en veelbetekenend aan
het eind van iedere zin, hij zuchtte in
iedere pauze, hij zuchtte voor hij zijn
mond opendeed. Daar hij het tenslotte
wenselijk vond, een zeker gemak bij
zijn overige charmes te voegen, trok
hij een grote zijden zakdoek te voor
schijn om haar daarbij te helpen Dit
moest het bevallige speelgoed zijn
waarmee zijn lege handen zich bezig
zouden houden. Hij ging met een zeke
re energie aan het werk. Hij vouwde
de punten van het rood-gele vierkant
naar binnen, hij zwaaide het open; nu
vouwde hij het tot een smallere fi
guur, hij maakte er een mooie band
van. Waarvoor zou hij dit verband
gaan gebruiken? Zou hij het om zijn
hals winden of om zijn hoofd? Zou
het een bouffante of een tulband wor
den? Geen van beide. Peter Augustus
was een vindingrijk een origineel
genie: hij ging de dames bevallige
handelingen laten zien die althans de
bekoring van het nieuwe hadden. Hij
zat op de stoel met zijn atletische Ier
se benen over elkaar geslagen en in
die houding omwikkelde hij deze be
nen met de foulard en bond ze stevig
aan elkaar vast. Kennelijk vond hij
zijn verzinsel de moeite van het her
halen waard; hij deed het meer dan
eens. De tweede vertoning zond Shir
ley naar het raam om ongezien haar
stille onbedwingbare lach kwijt te ra
ken: het hoofd van Caroline werd op
zij gekeerd zodat haar lange krullen
de glimlach zouden verbergen, die
haar gelaatstrekken tooiden. Juffrouw
Helstone vermaakte zich inderdaad
met meer dan één kant van Peters op
treden: zij was verheugd over de vol
komen, zij het ook plotselinge omme
zwaai van zijn eerbetoon aan haar
naar de erfgename: de 5000 pond, die
zij volgens hem eenmaal zou erven,
konden niet opwegen tegen het land
goed en het huis van juffrouw Keel
dar. Hij deed geen moeite om zijn be
rekeningen en taktiek te verbergen;
hij gaf zich niet de schijn van langza
merhand van mening te veranderen:
hij draaide opeens om; de achtervol
ging van het kleinere fortuin werd
openlijk opgegeven voor die van het
grotere. Op welke wijze hij verwacht
te in deze jacht te slagen, wist hij
zelf het best: zeker niet door het han
dig aan te leggen.
Uit de tijd die voorbijging, bleek
duidelijk dat het John enige moeite
kostte om meneer Donne over te ha
len naar beneden te komen. Maar
eindelijk verscheen die heer en, toen
hij zich bij de zitkamer vertoonde
scheen hij niet in het minst be
schaamd of verward te zijn niet
in het minst. Donne was inderdaad
van een koud flegmatische, onwrik
baar kalme, zeer met zichzelf tevre
den natuur, die ongevoelig is voor
schaamte. Hij had nooit in zijn leven
(Wordt vervolgd
Het schrift speelt in de ontwikkelingshistorie der mensheid een enorme rol.
In de oertijd werden ervaringen en verwachtingen reeds in allerlei primitieve
beeldrebussen vastgelegd, maar toch zijn de archeologen er niet in geslaagd,
enig geschreven document te vinden dat verder teruggaat dan 4000 jaar voor
Christus. Men mag derhalve stellen, dat de geschiedenis van het schrijven on
geveer 6000 jaar oud is. Op de unieke Unesco-expositie over de ontwikkeling
van het schrift („The art of writing"), die thans tot 1 februari 1965 in het Museum
voor Nijverheid en Techniek in Amsterdam gehouden wordt, kan men via vijftig
panelen met afbeeldingen en begeleidende (Engelse) tekst een groeiproces
volgen, dat onder andere de geboorte van het alfabetsysteem weerspiegelt.
VOOR de voorbereiding van dit evene
ment tekent jhr. W. Sandberg, oud-direc
teur van het Stedelijk Museum te Amster
dam. Als basis diende een plan, dat ont
worpen werd door dr. Marcel Cohen, oud
hoogleraar in de moderne Oosterse talen
aan de Sorbonne te Parijs.
De eerste geschreven teksten waren
„verhalen zonder woorden", verteld in
kinderlijke tekeningen. Een boeiend docu
ment: een ritueel gezang (over de ziel van
een zieke man) van de Cuna-indianen in
Panama, die met poppetjes, boompjes en
dergelijke de nodige geheugensteuntjes op
papier zetten.
Er zijn vele voorbeelden van zgn. em
bryo-schrift, ontstaan op de lage ontwik-
kelingstrap van de mensheid, toen vroege
volkeren in Afrika, Azië, Amerika en Oce-
anië nog geheel van jacht en visvangst
leefden.
Vele primitieve tekens zijn figuratief en
makkelijk te identificeren, maar andere
zoals prehistorische rotstekeningen uit
Spanje en Brazilië zijn bijna modem-
abstract, zodat hun betekenis tot op de
dag van vandaag een raadsel is gebleven.
IN 1821 vond Jean-Francois Cham pol
lion. een jong geleerde, die hartstochtelijk
geïnteresseerd was in de Egyptologie, de
sedert 1500 jaar verloren sleutel voor de
ontcijfering van het klassieke hiërogly-
phenschrift.
Op 22 september 1822 rende hij over
werkt en sterk geëmotioneerd een vertrek
van het Franse Nationale Instituut binnen
om zijn daar werkende broer te melden,
dat hij zijn enorme ontdekking geheel
rond had.
Kort na de kreet „Je tiens l'affaire" („Ik
heb het gevonden") zakte hij echter dood
in elkaar.
In het licht van dit dramatische feit be
kijkt men thans geïntrigeerd de werkte
keningen van deze jongeman, die een der
moeilijkste kruiswoordpuzzels aller tijden
oploste en voor het eerst o.a. de bekende
namen van Cleopatra en Ptolemeus ont
cijferde.
De Egyptenaren behoren samen met de
„Cretenzers en de Chinezen tot de vroeg
ste uitvinders van een efficiënt schrijf
systeem. In het bijzonder dient echter in
dit verband de bevolking van Sumerië (Be-
neden-Mesopotamië) genoemd te worden,
die reeds in 2500 voor Christus beschikte
over een eigen spijkerschrift, dat met een
rietstengel in kleitabletten gegrift werd.
De Babyloniërs en Assyriërs en later
o.a. ook de Perzen namen dit schrift
over en maakten het pasklaar voor hun
eigen talen.
Het is bijzonder interessant om aan de
getoonde voorbeelden te volgen, hoe deze
vroege schrijfopvatting zich uit een rebus
methode met dierfiguurtjes e.d. ontwikkel
de tot een meer gecompliceerd wigvormig
lijnenspel, dat het mogelijk maakte, reeds
hele lettergrepen te vormen.
De Chinezen gingen ondertussen een ge
heel eigen weg en negeerden het later ont
stane alfabet. Hun ongeveer drieduizend
jaar geleden geboren schrijftaal, waarvan
zich ongeveer een kwart van de wereld
bevolking bedient, is een klasse apart,
De treffende overeenkomst tussen
oude schrifttekens uit de Indusvallei
in Indië (rechts) en die van het Paas
eiland (links) daarnaast hebben som
mige geleerden aanleiding gegeven
tot een diepgaand onderzoek naar
een mogelijke samenhang tussen
deze beide schriften in twee „uit
hoeken der aarde".
12. Laat me los!" hijgde Dikke Dick. „Ik moet inteke
nen!" Maar de broertjes trokken zich niets aan van
gijn protesten. „Eerst verbinden!" riepen zij. „Je ge
zondheid is meer waard dan een wedstrijd! Van een
schram kun je infectie krijgen. Dus veel pleisters en
zalf erop!" „Laat hem nou gaan!" riep Panda. „Het is
erg mooi, dat jullie zo zorgzaam zijn, maar dit is toch
wat overdreven!" „Panda!" riep de ballonnist. „Dat
boekboek.hierheen!" Meer kon hij er niet uit
brengen, want Ted en Ed snoerden hem de mond met
verbandgaas. Maar Panda had het al begrepen. Hij
snelde naar het wedstrijdboek waar de secretaris van
de ballonnistenvereniging met zijn horloge in de hand
bij stond, griste het van de tafel en bracht het naar
de ballonnist. Deze slaagde erin, een arm uit de wirwar
van verband en pleisters vrij te maken en een krabbel
in het boek te zetten. Het was geen seconde te vroeg.
„Tijd!" riep de secretaris. „De inschrijving wordt ge
sloten. Wie thans nog niet ingeschreven is, kan niet
meer aan de wedstrijd deelnemen!"
waarbij ieder „karakter" of tewel ideo
gram een compleet woord of begrip ver
tegenwoordigt.
HET GEBOORTEUUR van het alfabet
moet ergens tussen 1000 en 200 voor
Christus gelegen hebben, toen op de druk
ke handelswegen van de antieke wereld
door tal van soorten spijkerschrift, rebus
sen en hiëroglyphen een bijna Babyloni-
vertellen valt, zou ons dit alles te ver voe
ren. Evenmin willen we ons verdiepen in
het curieuze feit, dat de veelzijdige en
lange evolutieweg van de schrijfkunst
slechts een zeer beperkt resultaat heeft op
geleverd, daar de helft van de wereldbe
volking nog steeds niet kan schrijven of
lezen.
AAN DEZE expositie is een „extraatje"
toegevoegd, dat verzorgd werd door de
heer P. E. A. Lindeman, directeur van het
Nationaal Schriftmuseum te Amsterdam.
Naast eeh vitrine met Tibetaanse gebed
molens en andere curiosa vraagt hij de
aandacht voor een „psychomotorische con
centratiemethode" om minder valide per
sonen (o.a. bij schrijf- en bewegingsstoor
nissen) te genezen.
Aan deze therapie ligt een zeer bepaalde
schrijftechniek ten grondslag, waarmee
het ook mogelijk is, psychische remmin
gen (b.v. stotteren) „weg te schrijven".
Een nooit ontcijferd schrift dat op
Creta gevonden werd op monumen-
ten en kleivoorwerpen en dat dateert
uit omstreeks 1750 voor Christus.
VOKVIIK. <nfolMÜ>U
ld
131.^
OJ j M+PXJ Ba
Niet slechts in ons land, maar ook in
Frankrijk werden met deze methode ver
rassende resultaten geboekt. (Reeds jaren
propageert de Franse kinderrechter en
grafoloog Raymond Trillat zijn „kinderen-
schrijf-je-gezond"-therapie.)
(De afbeeldingen zijn* ontleend aan "Th«
Unesco Courier").
2
3
4
S
6
7
6
9
10
1. geboefte; 2. vrouw met donkere huids
kleur; 3. strook land langs de zee; 4. staatje
in de Pyreneeën; 5. echtvereniging; 6. klok,
horloge; 7. neet; 8. verhoging voor een
troon; 9. gezeur; 10. wilddief.
Bij juiste invulling is op de grijsgetinte
slinger een zegswijze te lezen.
Oplossingen, uitsluitend per briefkaart,
dienen voor woensdag a.s. in ons bezit te
lijn.
OPLOSSING PUZZEL no. 62.
Horizontaal: 1. luim; 4. I.K.O.R.; 7. ma
ger; 9. rammeling; 10. aga; 11. S.G.P;. 15.
transport; 18. negro; 19. tets; 20. open.
Verticaal: 1. larf; 2. immigrant; 3. mam;
4. iel; 5. kringloop; 6. rage; 8. gek; 12. stut;
13. U.S.G.; 14. eten; 16. nes; 17. pro.
PRIJSWINNAARS PUZZEL No. 62
7.50: C. Kerkman, Nic. Beteslaan 16 hs.,
Zandvoort;
5.00: Mevrouw J. P. v. d. Berg, Delft
laan 217, Haarlem;
2.50: C. Doeksen, Zonnebloemstraat 29,
Haarlem.
Een der studiebladen van de jonge
Franse geleerde Champollion, die in
1821 als eerste het hiëroglyfenschrift
van de Oude Egyptenaren
ontcijferde.
sche schrijfverwarring dreigde te ontstaan.
De intelligente Phoeniciërs een zwer
vend volk produceerden toen een alfa
betisch (van rechts naar links lopend)
schrift, dat steunde op 20 è>30 lettertekens.
Dadelijk hadden ze hiermee succes in hun
Noordafrikaanse koloniën en al spoedig
bleek, dat menig ander taai-idioom zich
ook uitstekend leende voor deze practi-
sche oplossing.
Een gedeelte van een brief, die door een
vrouw van de stam der Touaregs in Noord-
Afrika geschreven is, bewijst, dat de hui
dige schrijfwijze nog sterke verwantschap
vertoont met dit oeroude alfabet. (Dit
schrift wordt overigens thans ook nog veel
in de Sahara gebruikt.)
HET ALFABET zou echter in een heel
andere vorm in Europa doordringen. On
geveer 1000 voor Christus bereikte de vin
ding der Phoeniciërs via Semietische han
delaren de Grieken, die op hun beurt het
alfabet gingen verbeteren met nieuwe let
ters en klinkers, terwijl de schrijfwijze in
een later stadium van links naar rechts
ging lopen. Deze constructie bereikte ook
Oost-Europa en inspireerde daar het ont
staan van het Slavische alfabet, dat weer
nieuwe varianten kreeg.
Griekse kolonisten introduceerden het
schrijven in Italië, waar de Etrusken de
nieuwe kunst vermoedelijk al sinds de
achtste eeuw voor Christus gingen gebrui
ken. De afbeelding van een Etruskisch
grafschrift doet enigszins denken aan let
ters van ons alfabet, die door kinderhand
in spiegelschrift geschreven zijn.
Het waren de Romeinen, die dit sys
teem adopteerden en het, na er een nieuwe
vorm aan gegeven te hebben over de hele
wereld verspreidden. De z.g.n. „zwarte
steen", die in het Romeinse Forum gevon
den werd, toont een der oudste Latijnse
inscripties met „gemoderniseerde" letters
uit omstreeks 600 voor Christus.
Hoewel er over het Hebreeuws, Sanskriet
en vele andere talen, alsmede over de
familierelatie van een hele groep Aziati
sche schriften, nog wel een en ander te
TOKIO (AP). Japanners lezen
graag en een van de vele boeken, die
zij bijzonder gretig ter hand nemen
is het spoorboekje dat eenmaal per
maand in een oplaag van 400.000 stuks
verschijnt
Dit spoorboekje wordt door het Ja
panse officiële reisbureau uitgegeven,
is 690 bladzijden dik en kost ander
halve gulden. De bladzijden zijn ge
vuld met de dienstregelingen van alle
middelen van vervoer in Japan.
De vertrek- en aankomsttijden van
de treinen der Japanse staatsspoor
wegen nemen een groot deel van het
boekje in beslag Verder zijn er de
dienstregelingen van alle treinen der
particuliere spoorwegbedrijven, van
de autobtislijnen, de binnenlandse
luchtlijnen en de binnenvaartdiensten
in opgenomen. Tenslotte staan er alle
tarieven in vermeld.
Ook bevat het boekje kaarten en
ronden van steden, een lijst
Een man wordt 's nachts wakker,
bladert in het boek, kijkt op zijn hor
loge en constateert dat op dat ogenblik
een exprestrein het station van Moji op
Noord-Kioesjoe binnenrijdt. Om de een
of andere reden „doet" hem dat wat.
VERDER zijn er mensen, die de blad
zijden zorgvuldig op fouten nalezen. Zij
vinden er meestal wel enkele, maar niet
veel. De mensen van het Japanse reis
bureau hebben een studie van de spoor
boekjeslezers gemaakt. Zij zeggen dat
velen het boekje ter voorbereiding van
echte of denkbeeldige vakanties kopen.
Ook wordt het gretig gelezen door jonge
paren, die hun wittebroodsweken in het
vooruitzicht hebben.
Voor vele mensen zijn de bijzondere
mededelingen onderaan de bladzijden
van belang. In die mededelingen wordt
gezegd, dat op zekere stations in bepaal
de gebieden lunchpaketten met plaatse
lijke specialiteiten te koop zijn.
Te Fukui is het bijvoorbeeld mogelijk
in de maanden maart tot en met novem
ber een pakket kreefterijst te kopen.
Owase biedt in de wintermaanden oes-
terrijst aan, een bijzondere delicatesse.
van alle grote hotels en cafés-restau
rants, alsmede inlichtingen over zaken
als de bagagevoorschriften.
EIGENLIJK is het aantal wijzigingen
niet voldoende om een maandelijkse
uitgave te rechtvaardigen. Toch kopen
400.000 mensen het boekje telkens weer.
Waarom is het maand na maand zo'n
bestseller?
De uitgever zegt, dat een groot aantal
mensen het spoorboekje koopt, omdat
men het zo'n verrukkelijk brok lectuur
vindt, onverschillig of men veel reist of
niet. Bovendien zijn er vele mensen, die
het prettig vinden, dienstregelingen te
lezen.
EEN VAN de redacteuren van de af
deling publiciteit van het reisbureau
zegt dat elke maand grote aantallen
vragenlijsten naar de lezers worden ge
stuurd. Daarop worden vele reacties
ontvangen.
Eens nodigde het reisbureau zelfs een
aantal spoorboeklezers uit voor een ron
de-tafelgesprek. Een van de dingen, die
toen aan het licht kwamen was dat vele
lezers het prettig vinden, de dienstrege
lingen uit het hoofd te leren. De kam
pioen bleek een 14-jarige jongen te zijn,
die het complete rijschema kon afrate
len van een trein van de dienst Osaka-
Tokio een afstand van 556 km., met
tientallen tussenstations.
NOU, DIE DIENSTMEID HA» VUF KLUWENTJES 20 GEKOCHT
WAS WEL ERG GEZWEET. DUS GING IKM'N KOP MAAR WASSEN
GOED,GEEF
MAAR VOOR V'JF KOPER
STUKKEN. WAS DAARNA JE
VIEZE SNUIT G'J DE PUT.
MORSDOOD: PAK GAUW DIE
GOUDSTUKKEN, DAN
GAAN WE ER SAMEN VANDOOR
GOED ZO
WAS VLAK VOOR HET TUINPAVILJOEN IK
HOORDE EEN VROUW DIE WOORDEN ZEGGEN DOOR
HET HALF OPEN RAAM
