E/NötfOFEA' HEEFT
Garderobes
dienen het
de
en foyers
gemak en
verpozing
Vlaams Festival
ZATERDAG 2 JANUARI 1965
Erbij
PAGINA DRIE
Toneelwagens en
hefplateaus
,De Globe
VOOR 12 MILJOEN EEN
SCHOUWBURG
UIT
DUIZENDEN
In de pas in gebruik genomen
schouwburg te Eindhoven zal van 15
tot en met 17 januari 1965 een Vlaams
toneelfestival worden gehouden,
waartoe in Eindhoven gevestigde
culturele organisaties de handen in
een hebben geslagen met culturele
groepen in de zuidelijke Nederlanden.
Het resultaat van deze samenwerking,
die de taak van de nieuwe schouw
burg in het kader van de zuidelijke
culturele ontwikkeling wel heel
duidelijk onderstreept, is een toneel-,
litteratuur- en beeldende kunstfestijn
dat klinkt als een klok, waarbij niet
alleen de schouwburg maar ook het
Van Abbemuseum toneel zal zijn van
een eigentijdse culturele demonstratie
van groot gewestelijk belang.
„Toneel Vandaag" uit Brussel,
onder leiding van Rudi van Vlaen
deren, zal in de Schouwburg op
voeren „De Dode Heer" van Georges
van Vrekhem onder regie van Berten
de Bels en „De Beestentrein" van Jan
Christiaens, onder regie van Dré
Poppe. Tegelijkertijd zullen tentoon
stellingen worden gehouden van mo
derne Vlaamse grafiek en abstracte
Vlaamse kunst. Ook zal een litteraire
avond, omlijst met koorzang, Vlaamse
en Zuidnederlandse dichters en litte
ratoren bijeenbrengen.
Dit alles, in het kort vermeld, stelt
de Eindhovense schouwburg in het
middelpunt van de belangstelling,
niet zozeer in Nederlands opzicht,
dan wel in het opzicht van het gewest
waarvoor hij bedoeld is: Brabant,
Limburg en Vlaanderen, in cultureel
verband over politieke grenzen heen
meer een eenheid vormend dan hun
respectieve politieke omlijningen
doen vermoeden.
Wie de Eindhovense schouwburg
in Noordnederlands kader te impo
sant, te enorm, te duur en te kwistig
geoutilleerd vindt, moge bedenken
dat hij niet moet worden opgeteld in
de rij der Nederlandse schouwburgen,
maar een unieke plaats inneemt in
een arm cultuurgebied, arm in de be
tekenis van accommodatie en bin
dingsmogelijkheden, maar overigens
zeer rijk aan een karakteristieke, eigen
cultuurinhoud. Voor dit gebied is hij
niét te groots opgezet, wellicht nog
te beperkt. Want het is een West
europees centrum van zo'n veelbe
lovend allure, dat men nauwelijks
kan schatten wat het aan toekomstige
behoeften zal ontwikkelen.
De pas kort geleden geopende stadsschouwburg van Eindhoven is het onderwerp
van gesprek in diverse kringen: in architectonische, in financiële, in kunstenaars
kringen, en verder natuurlijk in journalistieke kring, maar dat laatste geldt nu
eenmaal voor alles wat nieuw is.
De schouwburg heeft 12 miljoen gulden gekost en zal nog meer moeten kosten,
aangezien zijn restaurant nog moet worden gebouwd. De elkander opvolgende ver
hogingen van het gemeentelijk krediet hebben in de loop van zijn bouwtijd heel wat
tongen en pennen in beweging gebracht. Toen hij klaar was, is heftig critiek ge
oefend. Daar was waarschijnlijk reden voor. Er kleven misschien heel wat tekort
komingen aan deze gigantische schouwburgbouw, maar voordat men aan al die feilen
aandacht besteedt, moet men één ding bedenken: de Eindhovense stadsschouwburg
is, mét zijn fouten, de mooiste en best geoutilleerde schouwburg van West-Europa.
Het imponerende front met zijn vijf
aluminium deuren, een beschermende
luifel uitstekend boven de oprit, is bo
ven de eerste etage louter glas in dun
staal. Dat glas geeft van de foyers uit
een onbelemmerd uitzicht over „Den
Elzent", het fraaie villapark aan de
zuidzijde van de Dommelvallei. De
foyers en garderoberuimten van deze
schouwburg hebben volstrekt afgere
kend met gedrang en ruimtegebrek, dat
kenmerkende euvel van de meeste an
dere schouwburgen. En wat de meeste
andere schouwburgen eveneens missen,
is hier eindelijk dan volop aanwezig: de
schouwburgbezoeker kan op iedere rang
en rij van de grote zaal onbelemmerd
het toneel van voetlicht tot top over
zien. De Eindhovense schouwburg is
een schouwburg waarin men zich vrije
lijk bewegen kan en alles kan zien wat
men zien wil. Deze twee voordelen we
gen op tegen iedere fout in constructie
of organisatie, die de meest verfijnde
criticaster gelieft op te diepen.
In afwijking van de meeste in de
laatste jaren gebouwde Europese thea
ters, heeft de grote zaal namelijk een
sterk oplopende vloer. Deze oplossing
werd niet alleen gekozen in verband
met het zicht op het toneel, maar ook
uit akoestische overwegingen, zodat
ook op de verst verwijderde plaats van
het toneel (24 m. tot de speellijn) alles
kan worden verstaan en de gehele to
neelopening kan worden overzien.
Bijzonder interessant is ook de wand
van de grote zaal (zie foto). Reeds eer
der werden pogingen aangewend om
zaalwanden te construeren, waarin de
De onder de grote zaal gelegen kleine
zaal, „Globe" geheten, dankt haar
naam aan de ronde vorm. Zij is ge
zellig, intiem en geaccommodeerd op
een bijna sprookjesachtige wijze. De
mogelijkheden in deze kleine zaal
zijn legio en maken uitvoeringen
mogelijk, die elders tot de vrome
wensen zullen blijven behoren, zo
lang de ouderwetse „Hollandse"
schouwburgen niet radikaal worden
verbouwd.
akoestische eisen op esthetische wijze
waren verwerkt.
In Eindhoven is een wand geconci
pieerd, bestaande uit open houten pa
nelen van zwarte latten. De openingen
zijn van gevarieerde (vooraf berekende)
grootte met meer en minder vooruit
springende delen. Achter deze latten-
roosters bevindt zich geluidsabsorbe-
rend materiaal, afgedekt door een rood,
geluid doorlatend doek.
De grote zaal heeft parterre 645 zit
plaatsen, het balkon telt 290 zitplaatsen.
Totaal dus 935. De orkestbak heeft een
oppervlakte van 120 m2, groot genoeg
om het uitgebreidste opera-orkest plaats
te bieden; het hydraulisch beweegbare
orkestplateau heeft een oppervlakte van
45 m2.
De foyer van de grote zaal (700 m2)
gelegen aan de voorzijde van het ge
bouw, staat in geheel open verbinding
met wandelgangen en garderobes. Deze
opzet heeft geleid tot een verrassende
ruimtelijke werking.
De bij de grote zaal behorende to
neelaccommodatie omvat een hoofdto
neel, twee zijtonelen en een achterto
neel. Met haar totale oppervlakte van
1100 m2 is deze toneel accommodatie
wel uniek in de geschiedenis van de
theaterbouw.
Het hoogste punt van het toneelhuis
ligt niet minder dan 30 m. boven de
straat; de toneelopening is 14 x 9 m.
Omdat de ontwikkeling van het toneel
dit in de toekomst zou kunnen verlan
gen, is de gelegenheid geschapen zowel
voor het maken van toneelwagens als
voor hydraulische hefplateaus. De to
neelruimte heeft een rechtstreekse ver
binding via het achtertoneel met de
straat.
Aansluitend aan het hoofdtoneel be
vinden zich 14 kleedkamers.
Een artiestenfoyer, geschikt voor 120
personen, bevindt zich ter zijde van het
hoofdtoneel.
In de vloer van beide zalen is een
ringleiding aangebracht, zodat slecht
horenden met behulp van hun gehoor
apparaat op iedere willekeurige plaats
de voorstelling kunnen volgen.
In het voorgedeelte is verder een
lift aanwezig voor bezoekers, die slecht
ter been zijn. Invalidenwagens kunnen
binnenrijden via een helling naast de
trappen vóór het gebouw.
Onder de grote zaal bevindt zich de
kleine zaal, die inmiddels „Globe" is
gedoopt. In deze zaal kunnen toneel
en auditorium in één ruimte worden
samengebracht (zie foto).
De grote zaal, een feest voor oog
en oor, al wordt dat laatste be
twijfeld. De akoestiek is echter nu,
door een betere bespeling van de
geluidtechniek, uitstekend. De zaal
is zowel wat haar aankleding als
verlichting betreft een weldaad van
rust en feestelijke harmonie.
De „Globe", die 450 zitplaatsen be
vat, is speciaal bestemd voor klein be
zette stukken zonder decor, dansgroe
pen, muziek- en zangrecitals, experi
menteel toneel, schooltoneel, filmverto
ningen, vergaderingen, dansfestijnen,
modeshows en dergelijke. Er zijn ze«
kleedkamers.
Het 3-delige ronde podium in het
midden van de zaal kan door middel
van ingenieuze hefinstallaties in 5 ver
schillende standen worden geplaatst.
Worden deze podia op één niveau, n.L
dat van de zaal gebracht, dan is het
geheel ook bruikbaar als danszaal. In
verband hiermede zijn de treden van
het amfitheater verdubbeld, zodat
daarop tafels met stoelen geplaatst
kunnen worden. Ook kan deze zaal
dienst doen als arena-theater. De af
werking van de wanden is aangepast
aan het experimentele karakter van da
zaal en bestaat uit verticale houten
balken met grote tussenopeningen. Gro
te en kleine zaal kunnen gelijktijdig
worden gebruikt; zij hebben hun eigen
foyer, garderobes en toegangen.
