Sociëteit Teisterbant gaat, in volle bloei,
haar derde lustrum met feestweek vieren
De NeMen Muzen
■TOOIMH
HERMANS
Alphenaar
Een slag voor de Amsterdammers
Operakoor en -orkest
in aparte stichtingen
Nieuw orgel in Amstelveen
Concerten voor de
Vrienden van 't Lied
Orgeldemonstratie-avond
Paul Ghr. van Westering
In memoriam
Stan Laurel
DONDERDAG 25 FEBRUARI 1965
13
KRUISWEG 47-49 HAARLEM
-
Werk van Veldhoen
in Bloemendaal
grandioze
one-man show
nabeschouwingen
Er worden minder t.v.-
toestellen gekocht
Pater Mijnsbergen
in
„de stoel"
De radio geeft vrijdag
T elevisieprogramma
Musijckcamer-concert
uitgesteld
DE HAARLEMSE sociëteit Teisterbant bestaat op 11 maart vijftien jaar.
Eigenlijk bestaat ze iets langer, maar op 11 maart 1950 betrok dit gezelschap
van kunstenaars en kunstminnenden de gewelven onder het pand Grote Markt 13,
waar eens Bilderdijk woonde. Omdat deze litterator zich krachtens afstamming
een graaf van Teisterbant waande Teisterbant was een graafschap tussen
Maas en Hollandse IJssel werd de sociëteit Teisterbant genoemd. De ruim
250 leden gaan het derde lustrum vieren met een feestweek van 6-13 maart in de
Vishal (aan de Grote Markt) die in Theater Teisterbant is herdoopt. Daarmee
treedt Teisterbant meer dan gebruikelijk in de openbaarheid, want de program
ma's zijn ook door niet-leden te bezoeken. Tijdens een persconferentie in de
sociëteit heeft dé eerste president èn mede-oprichter Godfried Bomans een en
ander, en dat veelal schertsenderwijs, meegedeeld over Teisterbant.
EEN DER VERHEUGENDSTE aspec
ten van het derde lustrum achtte hij, dut
de voorspelling van een aantal Amster
dammers „Als jullie drie jaar halen is
't mooi" zeer duidelijk onjuist is geble
ken. „Een sociëteit is eigenlijk alleen mo
gelijk in plaatsen die geen grote stad en
geen dorp zijn. Haarlem als stad met dorp
se trekken is ideaal. Als hier in het Heilig
land een geveltje gaat hellen, praat mor
gen heel Haarlem-Noord erover". „De
kracht van de sociëteit ligt in de ruzies",
zei de ex-president. „De meeste Haar
lemmers zijn met elkaar gebrouilleerd,
niet om de ruzie maar om de verzoening,
die hier in de sociëteit altijd met een maal
tijd gepaard gaat". Hij wees erop dat de
leden kunstenaars en kunstminnenden zijn;
de laatste categorie bestaat uit mensen
die voor kunst voelen zonder zelf artistieke
potentie te bezitten. „Zij betalen de con
tributie".
DE HEER BOMANS memoreerde de
verlening van het erevoorzitterschap aan
de toen 85-jarige Lodewijk van Deyssel,
de fameuze tocht van de sociëteitsleden
naar het 1000-jarige, door de graaf van
Teisterbant gestichtte, Limburgse plaats
je Thorn, welsprekendheidswedstrijden,
voordrachten, chanson-concoursen, muzi
kale evenementen, schaak- en biljartwed
strijden. Over de traditionele Quatorze
Juilletvieringen was de heer Bomans van
een getemperde mededeelzaamheid, wel
ke hij verklaarde met erop te wijzen dat
bijvoorbeeld iemands gebit vier meter
diep in de struiken hervonden werd.
DE SOCIëTEIT, die thans onder voorzit
terschap van de musicus Jacques Moolen-
ljzer staat, viert de feestweek met zes
avonden. Zaterdagavond 6 maart wordt
het feest geopend met onder meer een con
cert door het Haarlems Jeugd Orkest, een
voordracht door Godfried Bomans en een
openbare verkoping van tekeningen en
Advertentie
grafiek van sociëteitsleden. Maandag is er
een optreden van Zamira Sieval (piano)
en Vera Beths (viool), weer een kunstver
koping en een voordracht door Victor van
Vriesland die daarna in debat wenst te tre
den met Godfried Bomans, mits Geza
Frid er een muzikale begeleiding van kan
verzorgen.
Dinsdag geeft Henriette Klautz een zang
recital, begeleid door de pianist Sas Bun
ge. De actrice Elisabeth Andersen zal een
voordracht houden. En weer is er een
kunstverkoping. Woensdag 10 maart zul
len Rob du Bois en Louis Andriessen mo
derne muziek ten gehore brengen. Na een
kunstverkoping houdt drs. H. Prenen een
voordracht die gevolgd wordt door Dolf
Verspoor, die onder de titel „Eigenzinnige
verzen" vertalingen van poëzie van Cecco
Angiolieri voordraagt.
Donderdag 11 maart spreekt Paul Chris-
tiaan van Westering over muziek. De goo
chelaar John Elferink zal, bijgestaan door
George en Thea van Herwaarden, het pu
bliek verstomd doen staan. Een kunstver
koping besluit de avond. Vrijdag 12
maart is er een concert door het Haar
lems Jeugd Orkest onder leiding van An-
dré Kaart, waarna in de sociëteit-zelf de
feestweek een hoogtepunt zal krijgen in
een feest van de leden.
Het bestuur der sociëteit zal zaterdag
middag 6 maart, tussen vier en zes uur in
de gewelven recipiëren.
Zo zag de sociëteit eruit toen Teisterr
bant haar voor 't eerst betrok. Nu is
het interieur volstrekt anders.
Wederom geven wij een demonstratie
avond van elektronische orgels.
zal op 4 maart a.s. in de Muziek
zaal van Brinkmann de vele mo
gelijkheden laten horen van de
EMINENT-orgels.
U bent daar van harte welkom.
Aanvang 8.30 uur.
In antwoord op schriftelijke vragen
van liet Tweede-Kamerlid Willems
(P.v.d.A.) heeft staatssecretaris drs. L. J.
M. van de Laar (O., K. en W.) medege
deeld, dat voorbereidingen worden ge
troffen voor de oprichting van een stich
ting tot instandhouding van een orkest
voor begeleiding van ballet- en kooruit
voeringen, alsmede van een stichting tot
instandhouding van een operakoor.
Beide stichtingen zullen werkgelegenheid
bieden voor een aantal daarvoor in aan
merking komende krachten van de in li
quidatie zijnde Nederlandse Opera. Het ligt
in de bedoeling, dat deze stichtingen in het
leven worden geroepen door de rijksover
heid. Het exploitatietekort van de orkest
stichting zal voor rekening komen van het
rijk. Het ligt in de bedoeling, dat de Neder
landse Operastichting voor de medewer
king aan haar voorstellingen door de op
te richten koorstichting een zodanige ver
goeding zal betalen, dat de instandhouding
daarvan mogelijk zal zijn.
De intendant van de Nederlandse Opera
stichting is reeds zover gevorderd met zijn
voorbereidingen voor het geven van opera
voorstellingen in het seizoen 1965-1966 dat
redelijkerwijze verwacht kan worden, dat
de continuïteit van opera-uitvoeringen ver
zekerd is.
Thelonious Monk. Het Thelonious Monk
kwartet zal op 12 maart weer in Neder
land te horen zijn en wel 's avonds in
de Kurzaal te Scheveningen en na mid
dernacht in het Amsterdamse Concert
gebouw. Voor de pauze speelt op beide
concerten Boy's Big Band onder leiding
van Boy Edgar. Monk maakt met zijn
kwartet, bestaande uit Charlie Rouse
(tenor-saxofoon), Larry Gales (slagwerk)
en Ben Riley (bas) een wereldtournee die
begint .op 4 maart. Er wordt gespeeld
in Frankrijk, Duitsland, Engeland en
Nederland (slechts 5 concerten in totaal)
en verder in Australië, Nieuw-Zeeland,
Manilla, Hong-Kong en Honolulu. Op
23 april keert Monk terug naar Amerika.
Jaap van de Merwe. De cabaretier Jaap
van de Merwe, die aanvankelijk van
plan was tot en met zondag a.s. met zijn
programma „Wijzer Wezen" in 't Lure-
lei-theater „Paloni" te blijven, heeft
zijn voorstellingenreeks met één week
verlengd. Zijn laatste optreden in deze
Amsterdamse serie, met Frits Lam-
brechts aan de piano, is nu op zondag
7 maart. Een grammofoonplatenmaat
schappij heeft in „Paloni" opnamen (met
de reacties van het publiek) gemaakt
van een aantal nummers, o.a. het kwasi-
Russische chanson „Vprëd za pjatiletku
„Praeludium Fuga van J. S. Bah" en
„Nationale Feestdag".
Bali. De expositie „Bali, kringloop van het
leven" in het Tropenmuseum te Am
sterdam is verlengd tot en met 1 oktober.
He Comité „Tentoonstellingen Bloemen
daal" is op het ogenblik bezig een tentoon
stelling voor te bereiden van een selectie
uit het werk van de schilder, tekenaar en
graficus Aat Veldhoen uit Amsterdam.
Vermoedelijk zal de expositie van 20
maart tot 19 april in de kleedkamers van
het Openluchttheater in Bloemendaal ge
houden worden.
Advertentie
op zaterdag 27 februari a.s.
van 8.20-11.05 uur.
De stijging van het aantal der bij de
dienst Luister- en Kijkgelden geregistreer
de televisietoestellen bleef in 1964 bijna
13 percent (12,7 percent) achter bij 1963.
Het aantal geregistreerde t.v.-toestellen
nam in 1964 toe met 262.879 tegen 299.236
in 1963.
Op 1 fberuari jl. waren er 1.865.461
t.v.-toestellen aangegeven tegen 1.836.474
per 1 januari jl. (tot en met 23 februari
1.891.800). De groei van het aantal t.v.-
toestellen in januari 1965 was kleiner
dan in enige januari-maand sinds 1960 het
geval is geweest (januari 1965: 28.987,
januari 1964: 43.421, januari 1963: 35.810,
januari 1962: 35.152, januari 1961: 32.453).
Er waren op 1 februari 2.656.684 geregi
streerde radiotoestellen tegen 2.659.161 op
1 januari jl. Het aantal aansluitingen op
de draadomroep bedroeg op 1 februari
431.937 tegen 434.916 op januari jl.
Lange tijd zagen wij op het beeldscherm
niet zo'n spannende en beweeglijke voet
balwedstrijd als die waarin DWS en Vasas
Györ verwikkeld waren. Liet het beeld
van deze reportage slechts wat te wensen
over in de grote overzichten (wanneer de
bal aan de overkant gespeeld werd), het
commentaar van Bob Spaak anders
zo'n prettige sportverslaggever was
bepaald in mineur. Zelfs in de vraagge-
sprelyes met Roel Wiersma trachtte
Spaak zijn mening op te dringen aan zijn
gesprekspartner, die duidelijk positiever
In DE R.K. KERK van O.L. Vrouw van de berg Carmel te Amstelveen heeft de
orgelbouwersfirma Gebroeders Van Vulpen te Utrecht een nieuw orgel met sleepladen
en mechanische tractuur gebouwd. Het instrument, waarvan de straklijnige vorm
voortreffelijk harmonieert met de architectuur van het kerkgebouw, is opgesteld op
het balkon tegenover het" altaar. De eenendertig registers, die de dispositie van het
orgel bevat, zijn verdeeld over het hoofdwerk, het borstwerk, het rugwerk en het
pedaal. Volgens het advies van de organist Albert de Klerk, die als adviseur van de
r.-k. orgel- en klokkenraad bij deze orgelbouw optrad, werden de registers in elk
van deze „werken" gegroepeerd in kleur- en sterkteverhoudingen tot een artistiek
verantwoorde eenheid. Tezamen vormen deze werken als vier kleine orgels het grote
orgel ,dat waarlijk een voorbeeld van perfecte orgelbouwkunst genoemd kan worden.
Het orgel is aanleiding geworden ook Amstelveen in de Haarlemse Orgelmaand
op te nemen.
MET DE UITVOERING van een met
zorg samengesteld programma van orgel
werken uit de Renaissance, de barok-pe-
riode, de klassieke en romantische tijdvak
ken heeft Albert de Klerk woensdagavond
na de inwijding van het orgel door pas
toor W. van Rijnsoever, de uitnemende
kwaliteiten van het instrument overtuigend
gedemonstreerd. Vulstemmen, tweevoets-
en viervoetsregisters hebben aan de orgel
klank een fraaie glans gegeven. De pijpen
van déze stemmén zijn voortreffelijk ge-
intoneerd, zodat een weldadige versmelting
met de timbres van de achtvoets- en zes-
tienvoetsregisters mogelijk kon worden.
Men hoorde deze fraaie klankenassimila
ties in volle rijkdom bij de Improvisatie
over de melodie van „Te Deum laudamus"
waarmede Albert de Klerk zijn bespeling
magistraal besloot.
In vele combinaties heeft Albert de Klerk
ook geselecteerde stemmen toegepast voor
liturgische orgelcomposities van Titelouze,
Giroiamo Frescobaldi, voor het Adagio,
dat Mozart schreef voor de glasharmoni
ca, maar dat op dit orgel met de Gems
hoorn 2-voet van het rugwerk en de Ge
dekte fluit 4-voet van het borstwerk even
eens verfijnd en met innige uitdrukking
kon klinken. Een verrassend mooie combi
natie bleek ook de Roerfluit 4-voet en de
Gemshoorn 2-voet voor de melodie van
Francks „Prélude, fugue et variation".
Prachtig en transparant klonk de fuga van
dit vriendelijke, innemende werk. waarme
de Albert de Klerk een karaktertrek van
HILVERSUM I. 402 m. 7.00 VARA. 9.40
VPRO. 10.00 VARA. 13.00 AVRO. 16.00
VPRO. 21.00-24.00 VARA.
VARA: 7.00 Nieuws. Aansluitend: och
tendgymnastiek en socialistisch strijd
lied. 7.20 Lichte grammofoonmuziek (7.25
Van de voorpagina, praatje). 8.00 Nieuws
en socialistisch strijdlied. 8.13 Lichte
grammofoonmuziek. 8.40 Gymnastiek voor
de vrouw. 9.00 Te land en te water, infor
matief programma voor weg- en water-
weggebruikefs. 9.35 Waterstanden. VPRO:
9.40 Morgenwijding. VARA: 10.00 School
radio. 10.20 Lichte grammof.muziek. 11.00
Nieuws. 11.02 Voor de kleuters. 11.15 Voor
de vrouw. 11.55 Pianorecital: klassieke
muziek (opn.). 12.17 Overheidsvoorlich
ting: voor de landbouw. 12.27 Mededelin
gen t.b.v. land- en tuinbouw. 12.30 Ten
toonstellingsagenda. 12.35 Vrouwenkoor
met pianobegeleiding. 12.55 Actualiteiten.
AVRO: 13.00 Nieuws. 13.10 Mededelingen,
eventueel actueel of grammofoonmuziek.
13.25 Beursberichten. 13.30 Koorzang: Ou
de en moderne liederen. 14.00 Bij de tijd
en bij de thee: gevarieerd programma.
15.30 Lichte orkestmuziek en zangsolist.
VPRO: 16.00 Nieuws. Aansl.: In eigen
persoon, interview. 16.15 Lichte gram
mofoonmuziek. 16.30 Nieuws voor de kin
deren. 16.34 Voor de jeugd. 17.00 Muzika
le lezing. 17.30 Voor de rijpere jeugd.
18.00 Nieuws. 18.15 Instrumentaal kwar
tet. 18.30 Bèta: Nieuws uit de wereld van
de natuurwetenschappen. 18.40 Jazz ron
do. 19.00 Kiosk: artikelen uit de weekbla
den. 19.10 Kamermuziek. 19.30 Kunstkro
niek. 19.55 Eerste kolom, praatje. 20.00
Nieuws. 20.05 Radio Kamerorkest en so
list: klassieke muziek. 20.50 De derde zit
ting van de Concilie in Rome, lezing
(III). VARA: 21.00 Promenade orkest,
radiokoor en solist: amusementsmuziek.
21.45 Tegenvoeter, satorisch programma.
22.15 Lichte orkestmuziek. 22.25 Reporta
ge kennismakingbijeenkomst van de In
donesische ambassadeur met de Neder
landse pers. 22.30 Nieuws. 22.40 Spontane
reacties: muzikale discussie. 23.10 Lichte
grammofoonmuziek. 23.45 Socialistisch
nieuws in Esperanto. 23.55-24.00 Nieuws.
HILVERSUM II. 298 m. 7.00-24.00 KRO.
KRO: 7.00 Het levende Woord, medita
tie. 7.05 Ouverturelichte grammo
foonmuziek, reportages en mededelingen
(7.30-7.40 Nieuws; 8.00-8.05 Overweging).
8.30 Nieuws. 8.40 Voor de hViisvrouw.
9.40 Schoolradio. 10.05 In de Platensoos:
verzoekprogramma voor de bejaarden.
11.00 Voor de zieken. 11.40 Kinderkoor
met pianobegeleiding. 12.00 Angelus. 12.03
Nieuwe grammofoonplaten. 12.27 Medede
lingen t.b.v. land- en tuinbouw. 12.30
Nieuws. 12.40 Actualiteiten of grammo
foonmuziek. 12.50 Wissewassen licht
programma (herh.). 13.10 Koorzang (gr.).
13.35 Voor de vrouw. 13.45 Musiësta: ge
varieerd muzikaal programma. 15.00
Schoolradio. 15.30 Voor de zieken. 16.30
Viool en fagot: moderne en klassieke
muziek. 17.00 Voor de jeugd. 17.30 Lichte
grammofoonmuziek voor de jeugd. 19.00
Nieuws. 19.10 Actualiteiten. 19.30 Verzoek
programma voor de militairen. 20.20
Pianorecital: klassieke muziek. 21.00 Zang
met gitaarbegeleiding. 21.20 Actuele docu
mentaire. 21.40 Lichte grammofoonmu
ziek. 22.00 Actualiteiten of grammofoon
muziek. 22.25 Boekbespreking. 22.30
Nieuws. 22.40 Epiloog. 22.45 Per Huur
koets, hoorspel.- 23.55-24.00 Nieuws.
BRUSSEL. 324 m. 12.00 Nieuws. 12.03
Grammofoonmuziek. 12.15 Gevarieerde
muziek. (Om 12.25 Weerbericht en mede
delingen voor de schippers). 12.50 Beurs
berichten en programmaoverzicht. 13.00
Nieuws. 13.20 Amusementsmuziek. 14.00
Nieuws. 14.03 Schoolradio. (Om 15.00
Nieuws.). 15.45 Lichte muziek. 16.00 Nws.
16.03 Beursberichten. 16.09 Oud-Nederland
se muziek. 16.40 Kamermuziek. 17.00 Nws.
17.15 Duitse les. 17.30 Engelse les. 17.45
Franse les. 18.00 Nieuws. 18.03 Voor de
soldaten. 18.30 Tips voor de automobilis
ten. 18.45 Sportkroniek. 18.55 Grammofoon
muziek. 19.00 Nieuws en radiokroniek. Het
weer bij ons. 19.40 Grammofoonmuziek.
19.45 Echo's uit de natuur. 20.00 De vlag
en de lading, klankbeeld. 20.30 Opera- en
Belcantoconcert. 21.30 Chansons. 22.00 Nws
22.15 Oude- en nieuwe koormuziek. 22.45
De Zeven Kunsten. 23.00 Nieuws. 23.05
Stemmig gemengd avondprogramma.
23.55-24.00 Nieuws.
DONDERDAG
NEDERLAND I
KRO: 15.00-15.45 Voor de vrouw. 16.00-
16.15 Voor de kleuters. NTS: 19.30 Twee
kelners gevraagd, slapstick uit de oude
doos. 19.35 Socutera. 19.40 Van Gewest tot
Gewest, regionaal journaal. 20.00 Jour
naal en weercverzicht. KRO: De Opvol
ger (Der Nachfolger), toneelstuk. (20.20).
NTS: 23.05-23.10 Journaal.
NEDERLAND II
NTS: 20.00 Nieuws in het kort. 20.01
Concert voor jonge mensen. VPRO: 20.50
Atelierbezoek. 21.20 Hollywood and the
stars, filmdocumentaire. 21.45 Voetangels
en klemmen: voeding van opgroeiende
jeugd. 22.00-22.10 Een kleine boodschap,
korte film.
VOOR VRIJDAG
NEDERLAND I
NCRV: 19.30 Barend de Beer. 19.35 De
Beverly Hillbillies, TV-film. NTS: 20.00
Journaal. NCRV: 20.20 Memorandum van
een dokter: dl. 2. Een hoestdrank, TV-
spel. 21.25 Des nouvelles nieuws
nachrichten news, reportage van een
bezoek aan enkele kranten in Europa.
22.35 Zangrecital: spirituals. NTS: 22.40-
22.45 Journaal.
NEDERLAND II
NTS: 20.00 Nieuws in het kort. VARA:
20.01 Instrumentaal combo en zangsolis
te. NTS: 20.20 In vertrouwde handen:
hartoperatie. VARA: 20.55 Het Bacchus-
feest, TV-spel. 21.45 Achter het nieuws.
Het tweede kerkconcert van „Die Haer-
lemsche Musijckcamer", dat zaterdag 27
februari in de Nieuwe Kerk te Haarlem
zou plaats hebben is verplaatst naar za
terdag 20 maart.
het orgel onder de aandacht bracht, die
men na de vertolkingen van het Prelu
dium pedaliter van Jan Pietërsz. Sweelinck
en na de strakke polyfonie van de koraal
voorspelen van Buxtehude, Pachelbel en
Bach nog niet kon vermoeden. Nog noem
ik de klankjuweeltjes, die Albert de Klerk
maakte van de variaties over een Frans
kerstliedje van Claude Balbatre.
DE ORGANIST van de Carmelkerk, J.
J. Suren, die na een toespraak het orgel
overdroeg aan het kerkbestuur, kan zeker
gelukgewenst worden met dit orgel, waar
op het heerlijk is te musiceren. Begrijpe
lijk is het dat ook pastoor Van Rijnsoever
zich dankbaar toonde met dit orgel, dat
een sieraad van de kerk genoemd kan
worden.
De orgelbespelingen werden afgewisseld
door voortreffelijke zang van het Amstel-
veens Vrouwenkoor, dat geleid werd door
Fons Schellekens.
P. Zwaanswijk
De Vereniging Vrienden van het Lied
organiseert op 26 februari in de Renais-
sancezaal van het Frans Halsmuseum te
Haarlem een concert (aanvang 19.30
uur) dat geheel gewijd is aan „het dier
in dp muziek".
De bariton Max van Egmond
Medewerkenden zijn: Meinard Kraak.
Jaap Spigt, Dtdi Sanders, Miep van Luin,
Ans Bouter, Alida Rebeira, Frans Broche
Ier en May Oranje. Bezongen worden: de
koekoek, de kip, katten, een vinkje, de
forel, de vlo, de slang, de zwaan, de ezel,
de egel, goudvissen, apen, raaf en vos, de
pauw, een vlieg en kleine eendjes. Het zijn
werken van Haydn, Daquin, Rameau,
Schumann, Reger, Mahler, Zagwijn, Bos
nians, Ravel, Caplet, Diepenbrock, Honeg-
ger, Ibert, Moessorgsky, Chabrier, Poulenc,
Masséus en Strawinsky.
Een tweede concert van bijzondere be
tekenis wordt op 4 maart om 20.15 uur in
het Minerva Theater te Heemstede ge
geven. Het is de bedoeling de verdiensten
van Mar van Egmond en Meinard Kraak,
twee baritons in het volle licht te stellen,
Zij hebben prijzen gewonnen op internatio
nale concoursen te 's-Hertogenbosch, Brus
sel, Parijs, München en Santiago. De twee
zangers worden begeleid door Thom Bollen
en Hans Broekman.
over het spel van de DWS-ers dacht. Wij
moeten maar aannemen, dat meerge
noemde commentator zijn „jour" niet
had.
De VARA-rubriek „Anders dan ande*.
ren" leverde weer een hoofdfiguur op,
die de titel van dit programma weer ten-
volle rechtvaardigde: Pater Mijnsbergen,
bij velen bekend als dagsluiter van de
KRO en in de kring van het maatschap
pelijk werk befaamd als de grote man
van het Labre-huis voor thuislozen in
Eindhoven. Met veel respect voor het
menslievende werk van deze Rooms-Ka-
tholieke geestelijke (een geestig man bo
vendien) moesten wij toch constateren,
dat de uitzending bij gebrek aan genoeg
verrassende wendingen wel wat te lang
duurde. Natuurlijk was het wel een pikan
te noot, dat juist de VARA, daarmede ge
tuigend van een zekere openheid, zijn ve
le niet-katholieke kijkers een indruk kon
geven van het leven in een aparte sector,
de wereld van de clerus. Mies Bouwman
kweet zich nu voortreffelijk van haar
taak, een bekende Nederlander, tot diens
eigen en grote verrassing, in het zonnetje
te zetten.
J. Damshuizer
STAN LAUREL en Oliver Hardy waren,
elk op zich, niet zulke opmerkelijke film
acteurs. Samen waren zij gróót. „Toen
Hardy in 1957 op 65-jarige leeftijd over
leed, kon Stan Laurel niet over zijn ver
driet heen komen", stond in het overlij
densbericht 'van Stan Laurel (woensdag,
24 februari). Dat was dan de definitieve
klap die de Dikke aan de Dunne heeft
gegeven. In hun films sloeg de Dunne
veelal terug, maar altijd op een manier
alsof iemand anders het deed. Hij móést
de Dikke wel terugslaan, maar omdat het
zijn beste en grootste vriend was, deed hij
het met een onhandige schielijke afzijdig
heid; dan kon pr tenminste niets tussen
hen komen. De situatie vergde een klap
die ze namens zichzelf nooit zouden ge
ven. Wat hun overkwam gebeurde steeds
en uitsluitend krachtens De Situatie. In
die situatie kwamen ze, omdat de Dikke
een diepe drang had om zijn superieure
inzicht in de maatschappelijke spelregels
aan de praktijk te toetsen. Stan, de Dunne,
had dat niet, vandaar die voortdurende
uitdrukking van holle verbijstering; van
naïef geloof tevens, dat de mist toch wel
eens ooit zou optrekken. De lichamelijke
omvang van Oliver Hardy was de maat
van zijn zelfoverschatting. Bereid om
grootmoedig steeds en naadloos van zelf
vertrouwen tot het uiterste te gaan,
was hij als een ballon in een spelden-
winkel. Het uiterste was er altijd iets te
vroeg. Niet bitter werd hij, maar een
grootmeester in zijn specialiteit: de verre
blik van lijden, grondeloze berusting in
het hem aangedane misverstand.
LAUREL EN HARDY waren een schit
terende eenheid. De Dikke, die zo in zijn
scherpe inzichten geloofde dat hij dacht
dat de wereld er zich telkens naar zou
schikken, de Dunne die niet eens wist dat
er een wereld was buiten zijn geniale
vriend. Sloeg de wereld de Dikke, dan
sloeg de Dikke de Dunne die het onrecht
niet kon deren want hij had altijd zijn
vriend nog. De formule van hun succes is
dus eenvoudig: zij schonken hun ontel
baar groot publiek het beeld van de te
leurstellinkjes die de kleine burgerman
dagelijks overkomen. Laurel en Hardy
waren monumenten van incompetentie, of
beter: één monument. Een daadkrachtige
incompetentie, want er werd telkens» op
nieuw geprobeerd, steeds alleen-maar
iets-proberen, en dat ging dan mis. Wie
heeft niet gehoopt dat het één keer goed
zou gaan? Laurel berustte al bij voorbaat,
maar Hardy behield het vermoeden dat
niet altijd chaos het resultaat van zijn
streven zou zijn.
HARDY WERD ondanks zichzelf steeds
tot grootheid geroepen, Laurel dankzij
Hardy. Samen heeft de intelligente
filmcriticus John Grierson over hen ge
schreven „zou niets hun meer voldoe
ning hebben kunnen geven dan een voort
durende onverstoorbaarheid in de stroom
der dingen." Grierson is de eerste ge
weest die Laurel en Hardy onmiddellijk
achter Chaplin heeft geplaatst, reeds in
de tijd dat men ze nog placht af te doen
als routiniers in het slapstick-genre. Na
tuurlijk wilde er wel eens een taart ge
gooid worden, moest het hoofd iets te dik
wijls aan dezelfde balk gestoten worden;
maar het waren nooit de praktische grap
pen die hun films bepaalden, zij waren
het zélf met hun persoonlijke expressie,
hun eigen reactie op de situatie waar dan
taarten en balken bij hoorden. Hardy
speelde de onfeilbare met wat veront
schuldiging bij voorbaat. Laurel was thuis
in de falende ondernemingen. Het marte
laarschap was volmaakt inwisselbaar. En
het was écht. Wie herkent de Dikke en de
Dunne niet, als hij leest dat ze van hun
films, toen die voor t.v. vertoond werden
geen cent royalty kregen omdat ze hun
rechten niet veilig hadden gesteld? En v.ie
wordt niet ontroerd als hij leest dat Stan,
na de dood van Olly, niet over zijn ver
driet kon heenkomen?
Nu zijn ze allebei dood. Ergens, voorbij
het leven, zijn ze vast zojuist aan een
geweldig grote onderneming begonnen, die
zonder hun hulp niet tot een goed eind
gebracht zal kunnen worden. Oliver heeft
dat ingezien. Hij is begonnen. Stan ziet
niets. Hij doet mee.
Ton Neelissen
