De kortstondige vreugden van Marijke Meu
DE LAATSTE PRINSES VAN HET FRIESE
HOF: EEN HALVE EEUW ORANJE-TROUW
Congratulations in jazz
Wenkbrauw-foefje
een geweldig jubileum
geschenk van Rita Reys
WÊKÊÊ
'x-':
ZATERDAG 17 APRIL 1965
Erbij
PAGINA VPF
Jan Bomans
Berry Zand Scholten
f
0>*- y,v -'• -', $*1
i<-i<;». >ix-.-.<t<-.>
Ux«<vx'. X< >- <Vw.v^y .ï^ix-x^o
van het Hollands Diep een zo jammer
lijk einde had gevonden.
Koning-stadhouder Willem III, zeil
kinderloos, had hem immers als zijn op
volger gezien. Liet hij hem ook zijn
stoffelijke goederen na? Daarvoor
moest Jan Willem naar Den Haag ko
men want de koning van Pruisen liet
als zoon van een Oranje-prinses zijn
moeder was Louise Henriëtte, dochter
van Frederik Hendrik niet minder
zijn aanspraken gelden.
HOE VREEMD het ook klinkt, de po
ning eigende zich op voorhand het Ne
derlandse Lingen aan de Eems toe (dat
we nooit meer hebben teruggezien) ter
wijl hij zich prinsheerlijk vestigde op
het paleis Noordeinde! Jan Willem Fri-
so had met de hertog van Marlborough
en Eugenius van Savoye Rijsel op de
Fransen veroverd. Hij 'voelde er niets
voor het krijgstoneel te verlaten en be
trad nolens volens de pont van de Moer
dijk. Daar het ruw weer was en regen-
VOOR RITA REYS IS 1965 een heel bijzonder jaar. Of liever gezegd: voor de
Nederlandse jazzliefhebbers èn Rita is het een bijzonder jaar. Rita Reys maakt nl.
tien jaar gramofoonplaten Een decennium lang verschijnen platen van onze emi
nente zangeres op de nationale en Europese platenmarkt, een feit dat natuurlijk
niet onopgemerkt voorbij mocht gaan. In deze tijd van eendagsvliegen, van razend-
snele carrières en even snelle teruggangen naar de vergetelheid is het vooral voor
een jazz-zangeres een enorme prestatie zo lang eenzaam op grote hoogte te schit
teren. Rita heeft het gepresteerd. Van het begin van haar zangeressecarrière af,
van haar jazzcarrière althans, haar grandioze sessions met de combinaties van haar
eerste echtgenoot, drummer Wessel Illcken tot haar laatste opnamen met het trio
Pim Jacobs, heeft Rita ons van haar stem, voordracht en haar muzikaliteit doen
genieten.
WE HOORDEN RITA toentallen ke
ren; we bleven thuis wanneer zij een
radiouitzending had, knokten om de
beste plaats voor het t.v.-toestel wan
neer Rita zong, hielden avonden vrij
wanneer zij concerteerde in een grote
zaal of in de beslotenheid van de jazz
clubs en kochten platen.
Door hard werken, ondanks ontelba
re tegenvallers en ontgoochelingen heeft
Rita zich stapje voor stapje op de wan
kele ladder waar de jazzvocalisten veel
al op staan naar boven gewerkt. Tien
jaar platen van Rita Reys dus. Een
feit dat in Hilversum feestelijk gevierd
Deze wikkel voor een
chocoladereep van de
suikerwerkfa briek
„Frisia" in Harlingen
bewijst wel, hoe po
pulair ,Marijke-Meu"
nog in onze dagen
bij de Friezen is.
De reep is sinds
enkele jaren ter
ziele, de herinnering
aan de prinses wordt
nog altijd in hoge
ter gehouden.
üi0COiAi5£
.- x
- - A
is met een receptie. Met handenschud
dende burgemeesters, relaties, fans en
iedereen die er zoal bij deze gelegen
heden het glaswerk laat rinkelen.
PHONOGRAM GAF EEN prachtige
convocatie uit met een uitvoerige bio
grafie van Rita Reys. Een leuke „sto
ry", smakelijk opgediend door de sym
pathieke Frans Visser, maar met
alle excuses aan Frank ik ben het
hele verhaal vergeten nadat ik de saf
fier op de langspeelplaat „Congratula
tions in Jazz", die ter gelegenheid
van dit jubileum op de markt is ge
bracht, had gezet. Rita's nieuwste op
namen „Congratulations in Jazz" is na
„Marriage in Modern Jazz" de beste
langspeelplaat geworden van Rita Reys.
De zangeres is groots, de songs stuk
voor stuk juweeltjes en de begeleiding
perfect en boeiend, dat laatste waar
schijnlijk door de gasten bij het trio
van Pim Jacobs; slagwerker Dick Berk,
klarinettist Herman Schoonderwalt, te
norist Rudi Brink en congadrummer
Wim van der Beek.
HERMAN SCHOONDERWALT is van
deze gasten het meest te horen, de ove
rigen samen in het charmante „The
boy from Ipanema", vooral een slag
werker doet het prachtig bij het trio
Pim Jacobs, het lijkt of de leden van
het trio meer ontspannen gaan spelen
wanneer zij zich gesteund voelen door
bekkengeruis. Genoeg hierover. Op Ri
ta's nieuwste langspeler staat het
prachtige „Whisper not" met een schit
terende solo van Herman Schoonder
walt, een enorm swingend „Love for sa
le" een prachtige „Funny Valentine"
een razendsnelle „Green Dolphin
Street" en een gedragen „Spring can
really hang you up the most".
Ik kom in de verleiding om elk
„Marijke Meu" heeft weinig geluk ge
kend. Haar man Johan Willem Friso
(medaillon links) ontviel haar al na 2
jaar. Haar zoon Willem IV stierf even
eens jong, maar de moedige prinses
versaagde niet. Zij wijdde al haar liefde
en zorg aan haar kleinzoon, de latere
Willem V (rechts) voor wie zij tot haar
dood als regentes optrad.
Maria Louise als dertigjarige.
TWEEDE PAASDAG 1765, twee eeuwen geleden,
stierf op het Prinsessehof te Leeuwarden Maria
Louise van Hessen-Kassei, in de volksmond
Marijke- of Maaike-Meu. Friezen heten over het algemeen
koud en onaandoenlijk. Het tegendeel is echter waar. Ken
merkend voor de Fries is veeleer zijn hartelijkheid. Niets
wordt door hem ook meer gewaardeerd dan een warm hart.
Dat hij niet met zijn hartelijkheid te koop loopt, bezorgt
hem die slechte naam. Toch beloont juist de Fries de
groten onder hen met een vertrouwensnaam. De laatste
prinses aan het Friese hof mag tot dezulken gerekend wor
den. Het bewijst haar titel meu of muike, dat is tante. Zij
steekt hiermee de eerste stadhouder van Friesland naar de
kroon. Willem Lodewijk van Nassau-Dillenburg, oprichter
van de universiteiten te Franeker en Groningen, leermees
ter van prins Maurits wiens zuster hij trouwde, wordt „Us
Heit" genoemd, „Ons Vader". Dit is meer dan Gulden Vlies
en Gouden Spoor tezamen. Hij kreeg bovendien een stand
beeld. Van Maaike werd het graf vernield. Dertig jaar
later. Ook dit doet vermoeden dat tante boven de middel
maat uitstak.
te, heeft een grote Oranje-liefde, niet
het laatst bij het gewone volk, in de
harten wortel doen schieten. Toen de
Patriotten Pichegru over de bevroren
rivieren 't land binnenhaalden, hebben
de Oranje-klanten uiteindelijk moeten
zwijgen. Zij konden zelfs niet voorko
men dat de grafkelders van de Grote
of Jacobijnerkerk te Leeuwarden wer
den geschonden. De Rede zegevierde
over het hart. Vrijheid, gelijkheid en
broederschap dank zij valbijl, moker en
bloedbad, wierpen ook hun schaduw op
de Lage Landen.
WE HEBBEN er gelukkig geen Mar
seillaise van overgehouden. Het Wilhel
mus heeft zich kunnen handhaven en in
Leeuwarden staat nog ongeschonden
net Prinsessehof. Museum weliswaar
doch intact. Jaap Romijn, de nieuwe di
recteur, zal, loffelijk gebaar, een her
denkingstentoonstelling openen ter ere
van de laatste bewoonster. Haar dankt
het zijn naam: Maria Louise van He-
sen-Kassel, prinses van Oranje-Nassau,
voor de Friezen maaike-Meu, voor de
natie moeder Marijke.
WWWWUMMWWUUUUUWUWUUUIAAAAAAAAAAAAAAAAAiy
Veel vrouwen zijn niet tevreden met
de wenkbrauwen, die de natuur-hun
heeft toebedeeld. Dankzij de wenk-
brauwstift, kan zij haar wenkbrauwen
donkerder, langer of breder ma
ken. Nu is het wel eens moeilijk om
beide wenkbrauwen precies gelijk te
krijgen. In Amerika heeft men een plas
tic band ontworpen waarin twee openin
gen met een ideale wenkbrauwvorm
zijn aangebracht. De band wordt zo
rond het hoofd gebonden, dat de ope
ningen precies op de wenkbrauw val
len. De wenkbrauw behoeft nu alleen
maar ingekleurd te worden. Er zijn ze
ven verschillende modellen. Voor ieder
gezicht is er dus wel een passende
wenkbrauw.
WWtAAAAAAAAAAA/MWWWW%M%AAAAAAAA4WWWWUlAJ%
MAAR GOED, ze schijnt er plezier in
te hebben en wat zij brengt is af. Haar
stem leent zich uitstekend voor een ro
mantische song met fluit- of vioolbege
leiding, waarvoor het orkest van Lalo
Schifrin over goede krachten beschikt.
Op haar nieuwste plaat „Swing 'n
Sassy" staan gelukkig ook enkele vlug
ge stukken „I got rhythm", „This can't
be love" en „Just you just me", waar
in we de dynamische Sassy weer als
vanouds horen swingen. Muzikaal over
de nieuwe LP dus niets dan goeds,
Sarah blijft onvergetelijk zingen, al
wordt ze door een accordeonorkest be
geleid.
Label: Roulette PRL 120 Uitgave:
Artone-Haarlem. Waardering: goed.
VOOR DE LIEFHEBBERS van de
folksblues deed Phonogram de lang
speelplaat „How long blues" van
blues-zanger-gitarist John Lee Hooker
verschijnen, een unieke verzameling
prachtige bluesopnamen, boeiend door
eenvoud en natuurlijke zeggingskracht,
John Lee Hooker is een onvervalste
blueszanger van de oude stempel. Hij
begeleidt zichzelf op zijn gitaar en
speelt op zijn „How long blues" ju
weeltjes van folkblues als „Mean,
mean black snake", „She's long, she's
tall, she weeps like a willow tree" en
„Good mornin" little school girl". Het
is moeilijk de 48-jarige Lee Hooker in
te delen. In zijn blues zijn invloeden
van Leadbelly en White, of misschien
zelfs van „Blind" Lemon Jefferson te
rug te vinden. De Country-stijl is on
miskenbaar aanwezig bij Hooker, hoe
wel men hem beslist niet als een coun-
trysinger kan boekstaven. Belangrijker
is dat Hooker 'n goede, oude blues zingt,
blues die pakt door tekst en voordracht,
blues die eenvoudig recht op het hart
afstevent en daarmee is John Lee Hoo
ker wel het best beschreven.
Label: Fontana 688 700 ZL Uitgave:
Philips-Phonogram Waardering: Goed
tot zeer goed.
MARIA LOUISE heeft een meer
dan lokale of regionale betekenis. Zij
is een nationale figuur. Temidden van
haar volk levend, een zeer bescheiden
hof voerend in het toch waarlijk niet
met Parijs of Londen te vergelijken
Leeuwarden, slaagde zij erin het huis
van Oranje-Nassau hoog in aanzien
te houden en zo hoog in aanzien
te brengen dat haar enige zoon naar
de hand kon dingen van Anna van
Hannover, dochter van George II van
Engeland, een hand die Lodewijk XV
van Frankrijk geweigerd was!
EEN STRALENDE schoonheid kon
de bruidegom niet genoemd worden.
Onstuimig van aard (naar de vader)
had hij als kind de ruggegraat ernstig
geblesseerd. Een vergroeiing gaf hem
een gedrongen, om niet te zeggen gebo
chelde gestalte. „Je trouwt een aap,
een monster", verduidelijkte George
zijn dochter, daarmee bewijzend zelf
de aap nog niet ontgroeid te zijn. Anna
heeft zich van deze uitspraak weinig
aangetrokken, 't Karakter van de brui
degom was verre van monsterachtig
hetgeen zij van haar vader helaas niet
altijd zeggen kon. De reis naar Leeu
warden had weinig van een huwelijks
reis. De regenten der Hollandse steden,
Amsterdam voorop, gaven het paar te
kennen met de grootste spoed maar
door te reizen. Wie was dan de moeder
die desondanks de standaard steeds
wist hoog te houden? In. de eerste
plaats de echtgenote van Jan Willem
Friso, de zesde stadhouder van Fries
land. De zesde ook van de Republiek
indien hij niet voortijdig in de wateren
Rita Reys.
nummer van „Congratulations" te ver
sieren met een fors aantal superlatie
ven, maar dat zou zonde van de tijd
zijn, die ik beter kan besteden met het
nog eens beluisteren van deze uitste
kende langspeler.
Label: Philips P 12955 L Uitgave:
Philips-Phonogram Waardering: Uit
stekend.
OP HET GEVAAR AF voor een
chauvinist versleten te worden, door
een plaat van Rita Reys eerder te be
spreken dan een nieuwe Sarah Vaughan
haast ik me te verzekeren, dat ik met
evenveel bewondering naar de vocale
kwaliteiten van Sarah luister. Van Sa
rah, ook al jaren bij de upper-ten van
de jazzvokalisten, is een langspeel
plaat „Sweet 'n Sassy" verschenen.
Sarah is een klasse apart. Zij be
schikt over een rijke stem met een
ongekend aantal mogelijkheden, een
enorme muzikaliteit en een geweldige
timing. Het is jammer dat Sarah
Vaughan, die we vroeger hoorden met
een Gillespie, een Getz en een Basie,
de laatste tijd haar begeleiders uit de
symfonische sector haalt. Op deze
nieuwe plaat, met schitterende songs
als „More than you know", „I wish I
was in love again" „Lazy afternoon"
en „Slowly", wordt Sarah weer bege
leid door een orkest waarin de zoete
violen weer een dominerende rol spe
len. Ik hoor Sarah oneindig veel lie
ver met een goede combo of een groot
swingorkest.
zoon reeds na een bewind van drie jaar
wegrukte.
WIE NU meent dat Maria Louise
steun of troost bij haar dochter kon
vinden, vergist zich. Na een kortston
dig huwelijk met de erfprins van Ba-
en, evenals bij de moeder, werd ook
haar toen nog een kind geboren. Min-
den-Durlach verloor ook zij haar man
der krachtig van geest betekende dit
voor haar de nacht van de waanzin,
een nacht waarop geen dag meer volg
de. Voor Maaike-Meu was de enige
dochter levend dood. Naar menselijke
berekening zou haar rol nu uitgespeeld
zijn en verwachten wij een geknakte
vrouw. Het tegendeel is waar. Een
sterk Godsgeloof hield haar overeind.
Het wonderlijkste voltrekt zich nog.
Ook Anna, haar schoondochter, over
leefde zij. Daar deze het regentesse-
schap bekleed had voor haar zoon, de
latere Willem V, richtten de staten
tot grootmoeder het verzoek andermaal
het regentschap te willen aanvaarden,
ditmaal over haar kleinkind.
Tot haar dood heeft zij zich ook van
deze taak liefdevol en bekwaam gekwe
ten, steeds als middelares optredend,
laverend tussen elkaar bestrijdende par
tijen. Over dit laatste zijn wij geneigd
licht te denken. Maar juist de trouw
van Maria Louise, een trouw die zich
over meer dan een halve eeuw uitstrek-
De verdrinkingsdood van Johan Wil
lem Friso op 14 juli 1711. Naar een
gravure van Piart anno 1729.
de, stapte hij, begrijpelijke bekoring,
tijdens de passage over op het vaartuig
dat zijn koets vervoerde om daarin be
schutting te zoeken. De wind had juist
op die boot met zijn hoge last de mees-
zoon geboren. Hoofdstuk apart want
voor deze zoon moest zij het regent
schap aanvaarden. Hoevele jaren! Ho
ge verantwoordelijkheid, want Willem
Carel Henric Friso werd als Willem IV
te vat. Toen deze kapseisde, betekende
dit het einde van een voor allen veelbe
lovend leven. Nauwelijks twee jaar ge
huwd, was Maria Louise hiermede we
duwe. Moeder van een dochtertje, werd
haar zes weken na de ramp nog een
stadhouder voor alle gewesten, een
waardigheid die geen zijner voorgan
gers ooit bekleed had en waarin wij,
anno 1965, de wieg herkennen onzer hui
dige monarchie. Die vreugde heeft Ma
ria Louise in ieder geval toch mogen
smaken, een vreugde die overigens
weer vergald werd door de hooghartige
houding barer schoondochter en die bo
vendien weer schielijk eindigde toen
de dood haar zo zorgvuldig opgevoede
