Aantal in anderhalf
jaar verdubbeld
Steeds meer vrouwen
naar wasserette
I
m
Trouwringen en bruidssluiers
door de eeuwen heen
EEN BEDJE VAN PAPIER
m
U
flj
Ui
Me was blijft me alles
m
rtSSPAA katerinstallatie,
«TB
MAAR VOOR VEEL EIGENAARS
HET MOEILIJK
BOVEN SOP" TE
i
HET HOOFD
HOUDEN
Ine Wierda
.■1111
SM
W ""I
ZATERDAG 1 MEI 1965
Erbij
PAGINA ACHT
Te krappe ruimte
,.,adiïe «otterdam.
-
Oo^
0veï
xY.oo]
ooie Amerikaanse wassalon tel
C00,P aanëeboden- Eigenaar heeft geen tijd voor eigen
'xp wenst daarom voor biUi|Mpi^|pprijs
.^izfïflSTO. teJÉfiten'- .Fmatjsaering is Aseld
iwfVLIJMElN. Wassafjjgp met won|g| op esi^tPP'Dunt
n het midden van een winkelealerii.t.k.a. één - va
)EN HAAG- Moderne Amerikaanse wassalon te
oop. Goede loop. -wassalon met 12 -was-
nachines. Zeer smaakvol ingericht. Met wo:
Negens dubbelt ROTTERDAM,
vassalon in bekt antrum van RcJ
.eboacn- KWH
vVASSALON; eindhoven.
190.000.E >oden. Bendix
■GEBODEN /olkrijke buurt.
^aannemelijk bod «DEN BOSCH.
ide badplaats tc
HUIZEN, wa<
lejSpoed gewenst
onjder no. 4
7 00 wassingen instapat;ej ee'n prachtige nieüwe hoekwoning met cen-
n UEJN rlAi traje verwarming met voor- en zijtuin, prima
wassalon te kot goede loop. Koopsom 150.000,Wegens
tG moderne Jachtige moderne wassalon in. DOR-
aangeboden, )RECHT te koop. Fraaie inrichting. Was
ïijf 'g gebruikt A ROTTERDAM. Mooie, moderne wassalon te koop
|Drukke
TE KOOP AANGEBODEN modern in,
Heeft u een pand en wilt u voordelig uzel
eren? Wij hebben vogr.^.-.^.eem complete
billijk te koop, bes*^
.1, een zA
Vraagprijs I
te reflectf
Hon met
jjHQ complet
stallatie
V5TP' n
lutomatischt
00.Zon
aangeboden
/rjcoop aange
/woning er bij
-et 'koop, zeer ge
schikt als beleggingsobject. Huidige be
tieerder technicus, die alle storingen zei
verhelpt. Koopsom ca. 40.000,nettt
opbrengst ca. 10.000,—. Br.ond. no. 41
wasmachines, vier droogtumblers, een warmwater-
et een-
'Jk ïoeelnk.
rut
rima r
Munt of machine
mm
ln een warenhuis in Tokio werd dit papieren bedje uitgestald. De prijs is
ongeveer achttien gulden. Het ledikant je wordt gegarandeerd voor een jaar en
baby kan er tot de tiende maand heerlijk in liggen.
500 automatieken
Was-automatieken sterk in trek
EDERE WEEK proppen
naar schatting 150.000 Neder
landse huisvrouwen hun vuile was
in de tas, wandelen er een paar
straten ver mee, stoppen de was in
een „patrijspoort" en een munt in
de gleuf, en gaan er bij zitten wach
ten tot zij de boel schoon mee naar
huis kunnen nemen. Zij zijn nog
maar gering in getal vergeleken bij
de in brede colonnes naar de was-
automatiek marcherende vrouwen
in Amerika, Engeland en Zweden.
Maar 't worden er steeds meer en
ook het aantal wasautomatieken
neemt snel toe. Het Economisch
Instituut voor het Midden- en
Kleinbedrijf heeft onlangs uitge
rekend dat het aantal wasserettes
in anderhalf jaar tijd is verdubbeld.
De opkomst van de wasautoma-
tiek is verrassend. Van 1 in 1959
naar 225 eind 1962 en thans 500.
Hoezeer het publiek die opkomst
ook steunt door een toeloop
op de wassalons, het gaat alle
maal niet zonder pijn. Pijn in de
vorm van zware financiële strop
pen voor wie al te gauw geloofde
dat hij er fortuin mee kon maken,
en die met een investering van
vaak 100.000,- aan machines en
verbouwingskosten in een ver
keerde wijk bleek te zitten. Of in
een wijk die zo goed was dat vier
of vijf concurrenten er ook alle
maal op grote winstkansen hoopten.
EEN WASAUTOMATIEK is in vele
gevallen qua indeling en opstelling van
de apparatuur nog het best te vergelij
ken met een kapsalon. Vandaar dat het
woord „wassalon" nog niet eens'zo pre
tentieus is als het lijkt. Langs een
wand staan de rechthoekige wasauto
maten opgesteld, meestal 8 a 12 op
een rij.
De klant stopt er door het patrijs-
poort-achtige glazen deurtje aan de
voorkant de was in, doet een speciaal
muntstuk in een gleuf en heeft, behalve
een simpele knopinstelling, niet anders
meer te doen dan te wachten tot de
spulletjes er gewassen en klam-vochtig
uit kunnen worden gehaald. Elders in
de zaak staan apparaten waarin het
goed op „winddroogte" kan worden ge
bracht.
De totale wastijd komt de klant af
hankelijk van de soort was-automatiek,
op ruim een half uur a een uur. De
kosten, inclusief zeeppoeder, schomme
len tussen de ƒ2 en 2,25 voor 4 it 5
kilo.
Waarom gaan vele tienduizenden
vrouwen met hun was naar een was-
automatiek? Vaak luidt het antwoord
dat thuis wassen rompslomp en drukte
geeft. Enkele beperkte enquetes duiden
erop dat tegen de 40 pet. van de
Yiuu
Ptantë hetaling
W'O
In het vakblad „De Wassalon" staan
reeksen automatieken ter overname
aangeboden. Spaarzamer zijn de adver
tenties, waarin een salon te koop wordt
gevraagd.
dekken. Pas de wassen boven dit aan
tal gaan het inkomen van de exploi
tant vormen: 17.000 per jaar bij 500
wassen per week, 35.000 per jaar uit
750 wassen per week.
VIJFHONDERD wasklanten per
week komen niet vanzelf naar de auto
matiek. Zeker niet in wijken waar de
importeurs hun „daar-zit-je-prachtig"-
successen hebben geboekt en waar de
wassalons als paddestoelen uit de grond
zijn gevlogen. Of in wijken waar een
jonge arbeidersbevolking al aan te gro
te afbetalingen vast zit om de wassa
lon met zijn in de nieuwbouw extra
hoge winkelhuur te laten floreren. Of
als het systeem van een concurrent wat
verderop „witter" wast.
Dan begint de vertwijfelde jacht op
„wasjes" om de financiering te kunnen
afbetalen. Het clandestiene aanpakken
van de was zonder wasserij-vergunning.
En tenslotte de noodgedwongen verkoop
met verlies.
DE WASSERIJEN hebben 25 pet.
van de wa-s in Nederland. Van de 75
pet. die thuis wordt gedaan hebben de
wassalons in enkele jaren tijd naar uit
eenlopende schattingen 5 a 8 pet. afge
knabbeld. Bonafide importeurs menen
dat er plaats is voor meer dan 1000
wassalons. De verwachting is dat daar
op de lange duur ook 25 pet van de
was heen zal gaan.
De wassalon-klanten komen dus niet
zozeer uit het debiet van de wasserijen.
Hoewel die ook hun welvaarts-expan-
siemogelijkheden door de salons be
perkt zien; reden waarom vele wasse
rijen ook was-automatieken zijn gaan
exploiteren.
Het gevoeligst zal de verschuiving,
als die wordt gerealiseerd, aankomen
voor de huishoudwasmachine-industrie.
Die verdedigt zich met vol-automaten,
maar kan aan de krapte van de mo
derne behuizing weinig veranderen. De
gang naar de wassalons zal bovendien
vermoedelijk sterker toenemen als
meer huisvrouwen gaan werken en dan
voor het gemak munten boven eigen
wasmachines verkiezen.
SU
VRO
wassalonklanten thuis zelf een wasma
chine of wascombinatie heeft.
In dit verband past de constatering
in 'n een dezer dagen verschenen rap
port van het Instituut voor Ruimtelijke
Ordening en Volkshuisvesting, waarin
gezegd wordt dat de ruimte in Neder
landse keukens en badcellen voor de
huisvrouw veel te krap is om met was
machine en centrifuge uit de voeten te
kunnen.
En voorts de redenering van een
wassalon-exploitant over de keuze
„eigen wasmachine of automatiek":
„De huisvrouw is zelf altijd duurder
uit. Een eigen wascombinatie kost te
gen de 1000. Dat komt neer op ten
minste 100 per jaar of wel 50 wassen
in de automatiek Zeeppoeder- en
stroomkosten thuis dan nog buiten be
schouwing gelaten".
99
„GEZELLIGHEID" is ook een factor
die meespreekt bij de gang naar de
wassalon. Er zijn in vele automatieken
„was-kransjes" ontstaan van groepjes
vrouwen, die er op hetzelfde uur heen
trekken en gelegenheid hebben voor
een praatje terwijl de automaat de was
doet. Talrijke wassalons mikken spe
ciaal op die gezelligheid. Met een zitje
in de tuin. een koffie- en versnaperin
genautomaat en met televisie (ook
woensdagmiddags voor de kinderen).
Deze factor weegt zo zwaar dat inge
wijden sceptisch staan tegenover de
ontwikkeling in d e Verenigde Staten
waar automaten worden uitgebracht
met een wastijd van slechts een kwar
tier. Zij vrezen dat die voor het salon-
publiek de aardigheid van het wassen
afhalen.
Er zijn daarentegen ook exploitanten
die niet aan „versiering" doen en hun
zaken zijn er niet minder goed beklant
om. Zij geloven niet in de smakelijk
heid van automatenkoffie, vinden het
zelf-zetten te veel personeel eisen en
zijn van mening dat televisie him zaak
zou „verstoppen" omdat de klanten er
dan te lang blijven hangen. Dikwijls,
geven zij wel toe, gaan de huisvrouwen
tussentijds naar een cafetaria in de
buurt om een kopje koffie te drinken.
Het sterkste voorbeeld van „iets an
ders doen terwijl de automaat wast",
is wel de automatiek in de supermar
ket, waar men intussen zijn bood
schappen kan doen.
In Amerika gaat dat nog verder. De
vrouwen komen er met papillotjes in
het haar naar de wassalon en kunnen
daar meteen onder een haardroogkap
gaan zitten.
NEDERLAND telt 500 wasautomatie
ken. Een dozijn importeurs van appa
raten heeft zich in de laatste jaren op
de verkoop ervan geworpen. Zij spie
gelen vaak in advertenties jaarwinsten
van 30.000 a 40.000 voor. Een ge
makkelijk te behalen inkomen, zeggen
zij, in een zaak waar je niet eens de
hele dag achter de toonbank hoeft te
staan, omdat alles ge-automatiseerd
kan worden, tot het verstrekken van de
vVasmunten toe. Winkeliers, gepensio
neerden, kleine zakenlui, vrouwen van
Ioontrekkenden zelfs, komen er op af.
Met hun spaargeld, hypotheken op
hun huizen en een gedeeltelijke finan
ciering kopen zij installaties voor
60.000 tot 80.000, laten een winkel
verbouwen voor nog eens 10.000 a
20.000 meer.
Aan een was van 4 of 5 kilo, waar
mee een huisvrouw komt, zitten onge
veer 7 dubbeltjes winst. Dat lijkt aar
dig. Maar de vaste kosten aan rente, af
schrijving, winkelhuur, eventueel win
kelmeisje (want er moet wel degelijk
iemand in staan) enz, houden niet op
bij die ene was.
Een bonafide importeur vertelde dat
er bij zijn installatie 250 wassen per
week nodig zijn om de vaste kosten te
't Is weer lente, de tijd van het jon
ge, stralende begin. De tijd ook van de
lentebruid, omdat lente en bruid twee
niet te scheiden begrippen zijn. In me
nig huisgezin waart omstreeks deze tijd
dan ook al een geest van opwinding
rond. Een zenuwachtige bruid die ver
hit rond holt met schier eindeloze lijs
ten waarop ze alles heeft geschreven
wat er nog gebeuren moet. Een bruids-
ma die, met inspanning van al haar
krachten haar kalmte weet te bewaren.
Die tientallen telefoontjes afhandelt, or
ders geeft, regelt en wanhopigen van
goede raad dient. En een bruidegom
die wat stuurloos ronddoolt, omdat het
net is, of hij hier helemaal niets meer
mee te maken heeft. Zijn bruid heeft
geen tijd meer voor hem. Ze moet naar
de naaister om een bruidsjapon te pas
sen, waarover ze uitermate geheimzin
nig doet. Of ze moet met haar moe
der uit om een deux-pièces te kopen.
Ze moet allerlei afspraken maken, waar
hij niets van begrijpt en dis hij dan
eens een ogenblik met haar alleen is en
juist iets heel liefs wil gaan zeggen,
kijkt ze wazig het raam uit en mom
pelt iets over keukenhanddoeken. Hij
wordt er helemaal mokkig van. Er
groeit een doffe wrok in hem tegen al
die poespas waar hij maling aan heeft.
Waarom kan hij niet gewoon met zijn
bruid naar het stadhuis stappen in een
lekker gemakkelijk sportjasje? En zij
in een fris jurkje? Waarom al die
onzin?
WWMMWWVWIMMilflflAilfVIIWWIMfMIiWWIJWWWMMWftlWVIfl
99
99
MET EEN gezicht van „me was
is me alles" zitten in één van die
door witte machines gevormde was-
automatieken vijf vrouwen. Op een
rijtje, ieder op een stoel. Het oog
is af en toe loerend gericht op een
rond glas waarachter „me vuile
was" zonder menselijke krachttoe
ren tot „me schone was" wordt.
De doorgaans ongebreidelde fan
tasie van de gemiddelde huisvrouw
lijkt hier even volkomen weg te eb
ben door de drang naar smetteloos
heid in het bekleden van het eigen
ik, huisgenoten en huis. Pas als
een vrouw twee bemodderde sokjes
uit een mand sjort en monter zegt:
„Van m'n zoontje, zat weer eens in
de polder" komt de aansluiting.
Kinderen, immer onderwerp tot
eerst een aandoenlijk gesprek en
spoedig daarna een warme discus
sie in de trant van de meester heeft
gezegd, dat hij zo'n knap koppie
heeft, blijken ook hier belangrijke
gesprekstof te zijn.
En met die vrouwen zo eigen
heerlijk onnavolgbare logica volgen
als vanzelf binnen het half uur de
ziektes, van de buurvrouw en oma,
die nu helemaal niet meer lopen
kan, de verschrikkelijke prijsstij
gingen van de afgelopen maanden,
de loonronde die zo bitter tegenviel,
het meubilair dat nodig vernieuwd
moet worden, de noodzaak van een
groter huis, de terreur van jeugd
benden in de omliggende straten,
„nee niet de mijne, bij mij in de
straat is het keurig", en de pas ge
kochte zomerjurken.
Als het gesprek tussen onbekende
vrouwen eenmaal op gang is, komt
er geen einde aan; het kabbelt lus
tig door, vinniger toch dan de tegen
het ruitje klotsende was. Doorge
werkt wordt er overigens ook wel.
Jazeker, de variatie op het praten
en breien kan niet tegelijk, gaat
wat betreft het praten en doen van
de was niet op. Steeds weer staat
één van die vijf op om iets te doen:
een muntje in een machine, een
druk op de knop, het strooien van
zeeppoeder, het oppakken van klets
natte stukken, een muntje in een an
dere machine, een druk op een an
dere knop, het overhalen van een
handgreep, het kijken naar een
lampje, het oppakken van zo goed
als droog goed, het opvouwen van
dat zo goed als droge goed. En geen
van de vijf schijnt tijdens die werk
zaamheden ook maar één saillant
detail van de verder gaande vertel
sels te missen. Zij vult aan, geeft
andere details. Als „eindelijk" de
was van een vrouw schoon en inge
pakt staat, gaat ze meteen weg.
„Lekker strijkdroog, ik ga meteen
strijken, ligt het vanmiddag nog in
de kast". De was schijnt dan toch
weer „me alles" te blijven. Een an
dere vrouw komt binnen, met twee
dekens. „Een zwaar karwei", denkt
ze hardop, „maar ik ben er nu een
maal aan begonnen hè. Dus moet je
het ook afmaken"..
De geschiedenis gaat zich herha
len.
Maar als dan eindelijk De Dag aan
breekt, lacht ze zó lief tegen hem van
onder haar bruidssluier dat hij haar op
slag alles vergeeft en haar trots en ziels
gelukkig de ring aan de vinger schuift.
Ofschoon hij er de laatste weken meer
malen aan heeft getwijfeld, of hij dat
nog wel wilde.
Ja, die ring en die sluier. Hoe lang
hebben ze hun rol in dit grote Spel
al gespeeld en waar ligt hun oorsprong?
Hoewel vermoedelijk geen enkel bruids
paar zich zoiets in de bruidsdagen zal
afvragen, ben ik toch eens gaan speuren
in oude geschriften. En daaruit leerde
ik dat over de trouwring voor het eerst
melding werd gemaakt in de oude
Egyptische literatuur. Uitgedrukt in
hiëroglyphen stelde de cirkel bij de
Egyptenaren nl. de eeuwigheid voor en
toegepast als een gladde band of cir
kel om de vinger betekende het dus
voor het huwelijk een band voor de
eeuwigheid.
Er zijn, door de eeuwen heen, heel
wat variaties geweest in de uitvoering
van de trouwring. Daar was bijvoor
beeld, eveneens in Egypte de dubbele
ring, die door een spil werd bijeen ge
houden. Later kwamen er ringen, be
werkt met kostbare edelstenen en zelfs
de zogenaamde „raadselring" waarin
verschillende afzonderlijke cirkels zoda
nig waren verwerkt, dat ze tezamen
een schijnbaar ondeelbaar geheel vorm
den.
Toch is de gladde, ononderbroken
ring, de meest voorkomende geweest
ofschoon de materialen waaruit ze ver
vaardigd werden dikwijls grote verschil
len vertoonden. De Romeinse bruid en
bruidegom wisselden bijvoorbeeld rin
gen van ijzer, omdat dit sterke metaal
van onovertroffen duurzaamheid was.
Middeleeuwse boeren vervaardigden
ringen van biezen, hout of leer. De
enige reden hiervoor was waarschijn
lijk, dat ze zich geen duurder mate
riaal konden veroorloven om elkaar een
zichtbaar bewijs van hun eeuwige trouw
te schenken.
In zeer oude tijden bestond onder de
eenvoudige bevolking eveneens de ge
woonte, 't huwelijksverbond te bezege
len door het breken van een stukje zil
ver of goud. De echtelieden bewaarden
hiervan elk een helft, als symbool van
hun twee-eenheid.
In het oude Ierland schonk, naar men
zegt, de man het meisje van zijn dro
men een uit mensenhaar vervaardigde
armband. Aanvaardde zij dit geschenk
dan betekende dit, dat zij zich voor
haar verdere leven aan hem wilde bin
den.
Een Griekse trouwring uit het jaar
400 bevatte de volgende lyrische in
scriptie: „Voor haar die mij niet alleen
overtreft in deugd en beleid, doch ook
in wijsheid". Misschien is dit een klei
ne tip voor moderne bruidegoms?
Over de oorsprong van de bruids
sluier, nog altijd het belangrijkste on
derdeel van het bruidstoilet, bestaan al
lerlei veronderstellingen. Men neemt
hier en daar aan, dat ze in zeer oude
tijden gold als teken van onderwerping
van de vrouw aan haar toekomstige
echtgenoot. In het verre en nabije
Oosten was en is hij dikwijls nu nog
bedoeld om het gelaat van de bruid
voor haar bruidegom te verbergen. Eerst
na de huwelijksceremonie is het hem
immers vergund, het gelaat van de
vrouw die hem geschonken is, te aan
schouwen.
De oudste oorsprong wordt gezocht
omstreeks het jaar 100 v. Chr.. Naar
de gewoonte van die tijd, moest de
bruidegom zijn bruid uit het vaderlijk
huis roven. Op de schouders van de
bruidsjonker rustte dan de plicht de
bruidegom te bestoken tot hij zijn
schat veilig en wel in zijn holwoning
had gebracht. Het meisje, dat zich van
alle kanten bedreigd wist, camoufleerde
zich met sluiers van lange grassen en
takken van hang- en slingerplanten Vol
gens sommige lezingen, was dit de eer
ste bruidssluier.
U ziet het, eindeloos zijn de verschil
len in huwelijksgebruiken en het dragen
van sluier en ring in de loop der tij
den geweest. Alleen aan de blijdschap
in de harten van al die jonge mensen
zal wel weinig veranderd zijn.
