Nederland herdacht de doden
ABASIN
I. KAN
Herdenking op de Erebegraafplaats
werd indrukwekkende manifestatie
metaalbewerkers, tandartsen, tuinders
Koningin en prins in Den Haag
Baarn en Amsterdam
Monument voor
de doden van
Rotterdam
DONDERDAG 6 MEI 1965
5
de spaarbank met volledige bankservice
In Haarlem
kalmeert zonder slaap te verwekken
Moeder is GOUD waard
Advertentie
Zij sparen, samen met ruim 1.800.000 andere Nederlanders, bfj de
Raiffeisenbank. Omdat zij er de keus hebben uit vele spaarvormen en
in een strikt persoonlijke sfeer worden geadviseerd. Zij weten, dat zij
bij meer dan 1000 banken en bijkantoren óók terecht kunnen voor alle
andere bankzaken.
Hun spaargeld (samen 4| miljard gulden) wordt, door de plaatselijke
Raiffeisenbanken, aangewend in de lokale sfeer om de leefbaarheid
van het land te vergroten.
(Van onze verslaggevers)
In de vroege avond van de vierde mei zijn weer de deelnemers aan de stille
tocht ditmaal onder stromende regen langs de Zeeweg naar de Erebegraafplaats
in de Overveense duinen getrokken om op de plek waar 374 slachtoffers uit het
verzet hun laatste rustplaats vonden bloemen op de graven te leggen en er in
stille gedachten en herinneringen te vertoeven bij hun dierbare doden, die voor
de goede zaak, onze vrijheid, het leven lieten.
De stille tocht werd ook nu weer voor
afgegaan door een indrukwekkende plech
tigheid in één der gebouwen van Publie
ke Werken aan de Brouwerskolkweg in
O verveen, waar dit jaar een zeer groot
aantal nabestaanden uit het hele land en
Bloemendaalse ingezetenen een plaats
hadden gevonden, naar schatting 700 a 800
mensen, waaronder zeer veel jeugd.
Na een inleidend woord van de voor
zitster van de Commissie Nationale Her
denking Bloemendaal, mejuffrouw dr. M.
E. Nolte, zei pastoor drs. M. J. Wenners,
van de r.k. parochie de Allerheiligste Drie
eenheid te Bloemendaal dat allen hier bij
eenwaren om dieper na te denken over
de achtergronden, waarden en waardevol
le dingen waarvoor destijds zovele van
onze dierbaren hun leven veil hadden. Op
deze plaats gedrenkt met bloed en tranen,
op de Erebegraafplaats, zullen wij stil
staan bij de gruwelen en ontstolen levens,
waarvan wij hier nog de stoffelijke resten
vinden. Wij zijn hun veel dank verschul
digd, deze doden omdat zij onze hoogste
goederen: vrijheid en zelfstandigheid, het
eigen zijn van onze natie voor ons bewaar
den.
Het Haarlems Opera Koor zong onder lei
ding van mevrouw Bep Ogterop op treffen
de wijze „Wilt heden nu treden", het „Ave
Verum" van Mozart, Bede voor het Va
derland van Valerius, en „Zalig de doden"
van J. M. Timmermans.
Ds. D. ter Steege. hervormd predikant
uit Overveen, stelde dat wij levenden
steeds onze dierbare gevallenen moeten
blijven gedenken, ook al is het nu twintig
jaar geleden dat wij werden bevrijd van
onze onderdrukkers. Een onzer moderne
schrijvers heeft gezegd, aldus de predi
kant: „De oorlog is pas afgelopen als de
laatste die hem meemaakte, gestorven is".
Dat is een diepzinnig woord. Moeten wij
aan hen die wij vanavond gedenken terug
denken als helden of als slachtoffers? zo
vroeg spreker zich af. Geen van beide, zo
ging hij verder, want zij hebben zich te
weer gesteld, omdat zij het niet konden
verdragen dat man, vrouw of kind, u en ik
wij en onze kinderen zó zouden moeten
sterven als zij.
Met gemeenschappelijk gebed van het
Onze Vader en zang van het zesde cou
plet van het Wilhelmus werd deze ontroe
rende plechtigheid besloten.
Vervolgens werd op de Brouwerskolk-
weg de schier eindeloze stoet geformeerd
voor de stille tocht door de Overveense
duinen. Niet minder dan 4500 mensen be
vonden zich een uur later op de dodenak
ker onder het gebeier van de oude klok
op de Erebegraafplaats. Om acht uur na
het einde van het klokgelui en het geven
van het hoomsignaal werd door allen twee
minuten stilte in acht genomen ter nage
dachtenis van de gevallen vrienden uit het
verzet.
Twee minuten stilte bij het monument
aan de Haarlemse Dreef. Alleen het geluid
van de regen. Daarna het oplezen van de
namen van de hier gefusilleerden. „Wij zijn
allen vervuld van dankbaarheid jegens
de duizenden die hun verzetssrijder, jood
of Nederlander zijn met de dood moesten
betalen. Zonder deze herdenking is het op
5 mei niet mogelijk de bevrijding te vie
ren", zo sprak dinsdag voor de stille tochet
naar het monument aan de Dreef bur
gemeester mr. O. P. F. M. Cremers in de
Grote Kerk in Haarlem.
Ongeveer vierhonderd aanwezigen luis
terden naar het herdenkinswoord van de
burgemeester. „Onze vrijheid is gekocht
en betaald met het bloed van duizenden",
citeerde mr. Cremers. „De standvastige
houding van het Nederlandse volk en an
dere Europese volken maakten de overwin
ning van het recht mogelijk. Onze houding
was tegen de bezetters negatief, vanuit
ons positief Nederlander zijn, en uit trouw
aan de koningin. Wij waren negatief tegen
de tot deugd verheven zonde, het tot recht
verheven onrecht en de tot waarheid ver
heven leugen. Van die hechte verbonden
heid van ons volk is na twintig jaar meer
overgebleven dan sommige pessimisten
wel eens denken", aldus de burgemeester
„Onze doden zijn niet voor niets gestor
ven. Willen wij hen dankbaar zijn, besef
dan dat zij bouwen wilden aan een wereld
met eendracht". Mr. Cremers wees op de
naastenliefde en het leed dat ontstaat wan
neer de mensheid het christelijk gebod
„Bemint uw naaste gelijk uzelf" met de
voeten treedt. „Wanneer wij zullen leven
als broeders, dan hebben wij de taal van
onze doden verstaan", zo besloot burge
meester Cremers zijn herdenkingsrede.
De Koninklijke Liedertafel „Zang en
Vriendschap" zong vervolgens onder lei
ding van dirigent Jan Laarveld drie liede
ren. „Ecce quomodo moritur", Zie hoe
een rechtvaardig mens sterft en niemand
gaat het ter harte, van J. Handl, „Popule
meus", Mijn volk, wat heb ik u misdaan,
van T. L. de Vittoria en het Tsjechisch
verzetslied van Bahuslav Marinus. „Daar
boven langs de berm staan twee galgen,
Janoschek, welke kies jij?" Vervolgens
werd gezamenlijk het Wilhelmus gezongen.
Na de bijzonder indrukwekkende bijeen
komst in de Grote Kerk nam de fakkeldra
ger zijn fakkel, ontstoken aan het eeuwige
vuur bij de Waalbrug bij Nijmegen, weer
op. Achter de fakkeldrager sloten zich de
nabestaanden der gevallenen, de kransen-
dragers en de verdere aanwezigen aan
voor de stille tocht naar het monument
aan de Dreef. Daar lagen reeds vele bloe
men aan het voetstuk van het beeld van
Mari Andriessen. Het vuur aan beide zij
den van het monument werd ontstoken.
Na de twee minuten stilte en de kransleg-
ging ging de menigte zwijgend uiteen.
Sobere, maar indrukwekkende plechtig
heden werden in Haarlem ook gehouden
bij de fusilladeplaatsen bij de Westergracht
in West en de Jan Gijzenkade in Noord, als
mede in Schalkwijk en Spaarndam en om
liggende plaatsen, zoals Bennebroek, Vijf
huizen, Hoofddorp en Zandvoort.
In de stromende regen legden kin
deren een bloemengroet ter nage
dachtenis aan de gevallenen by het
monument aan de Jan Gijzenkade in
Haarlem-Noord.
Vijfentwintig jaar na het bombardement
van Rotterdam zal op de begraafplaats
Crooswijk burgemeester W. Thomassen
een monument onthullen voor de bur
gers, die door de Duitse aanval de dood
vonden. Van een honderdtal nabestaanden
zijn de adressen bekend. Zij hebben van
het gemeentebestuur een uitnodiging ont
vangen om bij de onthulling tegenwoordig
te zijn. Van de nabestaanden van bijna
600 andere slachtoffers konden geen adres
sen worden opgespoord. Het Rotterdamse
gemeentebestuur zou het echter op prijs
stellen als ook zij aanwezig zouden zijn
bij de onthulling van het gedenkteken op
vrijdag 14 mei, des middags om kwart
voor drie.
De ex-onderduikers, die in Emmel-
oord bijeenkwamen, hebben daar een
kampmaaltijd genuttigd. In twee
grote tenten stonden daarvoor 225
kilo capucijners, 150 kilo uitgebakken
spek, 60 Itr. piccalillisaus en 160 kilo
appels klaar.
Nederland heeft op 4 mei zijn doden
herdacht. Op de Waalsdorpervlakte en
op de begraafplaats in Overveen kwa
men duizenden bijeen. Overal werden
de twee minuten stilte betracht. De trei
nen stonden in die tijd stil. Bij een dienst
in de Haagse Kloosterkerk zong Chana
Milner joodse kinderliedjes uit de
kampen.
Op de Dam te Amsterdam, waar rond
het nationaal monument de nationale en
provinciale vlaggen halfstok hingen, her
dachten koningin Juliana en prins Bern-
hrd temidden van ruim drieduizend auto
riteiten en nabestaanden de doden. Aan
deze nationale herdenking gingen herden
kingsdiensten vooraf in drie Amsterdamse
kerken.
Vele duizenden weren er getuigen van
dat de in het zwart geklede koningin en de
in het generaalsuniform van de land
macht gestoken prins tegen het middag
uur op de Dam arriveerden. Zij werden
begroet door de minister-president, de
commissaris der koningin in Noord-Hol
land en de burgemeester van Amsterdam.
Ook de ministers Smallenbroek, Samkal-
den en De Jong waren aanwezig.
Nadat Rob de Vries het „In memoriam"
van Henk Scheepmaker had gedeclameerd
legde het koninklijk paar, begeleid door
koraalmuziek van de Johan Willem Fri-
sokapel, een krans van witte bloemen aan
de voet van het monument. Hierop volgde
de kranslegging namens de ministerraad,
de nabestaanden, het comité verenigde
chef van staven en dertig organisaties en
verenigingen.
Na de taptoe, de minuut stilte en het spe
len van het Wilhelmus ondersteunde de
prins de behoedzaam lopende vorstin, toen
zij over het looppad tussen de erehagen
van toenmalige binnenlandse strijdkrach
ten en het veteranenlegioen Nederland het
défilé openden. Om één uur was de plech
tigheid, die het drukke verkeer in de Am
sterdamse binnenstad volkomen ontwricht
te, afgelopen.
In Den Haag herdachten dinsdagmorgen
vijfduizend scholieren vijf jaar bezetting.
De plechtigheid bestond uit muziek, zang,
declamatie en een bezinningstoespraak
door Pierre Janssen. Jongere leden van de
„Haagse Comedie" declameerden, muziek
en zang werden verzorgd door negen Haag
se schoolkoren, en orkesten en door het
joodse zangkoor „Collegium Musicum Ju-
daicum" uit Amsterdam.
In Rhenen werd een militaire herden
kingsplechtigheid gehouden op het Greb-
bekerkhof, op de Canadese oorlogsbegraaf
plaats in Adegem (België) werden dege
nen herdacht, die hun leven hebben gege
ven voor de bevrijding van Zeeuws Vlaan
deren.
In Utrecht herdachten de Nederlandse
Spoorwegen hun doden, waarbij het spoor
wegmannenkoor uit Haarlem „Sanctus"
van Schubert zong.
Ridderzaal
Een hoogtepunt was dinsdag de herden
kingsbijeenkomst in de Ridderzaal, die
ook door de koningin en de prins werd bij
gewoond. Medewerking verleenden het
nationale jeugdorkest, het christelijk
Haags knapenkoor, „Die Haghe Sangers",
de koninklijke militaire kapel, enige solis
ten en de acteurs Jules Royaard en Jules
Croiset. Dr. W. Drees hield een herden
kingsrede.
Hij vond de stilte op de herdenkingsdag
een zwijgend getuigenis van heel ons volk,
dat groter betekenis heeft dan enig woord
kan hebben.
Niettemin vond hij van belang een woord
van bezinning te spreken, nu de helft van
de Nederlandse bevolking zo jong is dat
zij geen indruk van de gruwelen uit eigen
bewuste ervaring heeft.
Dr. Drees schetste de onmenselijkheden,
die boven die van de oorlog uitgaan, door
rassenwaan, door het „Befehl ist Befehl"
en door het ontzeggen van recht op een
eigen overtuiging.
Aan het einde van zijn toespraak rele
veerde dr. Drees, dat een democratisch
Duitsland in een Europese samenwerking
is opgenomen. De onderlinge verbonden
heid wordt erkend, maar is nog moeilijk
in praktijk te brengen, aldus de minister
van Staat.
In het perscentrum Nieuwspoort herdacht
minister Vrolijk allen, die hun leven heb
ben gegeven voor de persvrijheid, in Den
Helder was de commandant Zeemacht
Nederland, vice-admiraal Reeser, aanwe
zig bij een herdenking van de gevallenen.
Op de Canadese begraafplaats op de
Holterberg herdachten drieduizend men
sen de gevallen Canadezen, in aanwezig
heid van generaal Foulkes, brigade-gene
raal Gibson en de Canadese ambassadeur.
Monument
's Avonds onthulde prins Bernhard in
Rotterdam het centrale Rotterdamse ver-
zetsmonument. In Uden werd een stille
tocht gehouden naar het Britse oorlogs
kerkhof, in Waalre naar het eregraf van
de Brabantse soldaat. In Dronten onthulde
commodore J. L. Bosch het monument
voor de gesneuvelde vliegtuigbemanningen
van de geallieerden.
Mgr. Bekkers, bisschop van Den Bosch,
prof. dr. J. P. van Praag, voorzitter van
het Humanistisch Verbond en jhr. mr. J.
C. A. de Ranitz, burgemeester van Utrecht,
spraken tijdens een herdenkingsbijeen
komst in de Domkerk van Utrecht. In
Baarn legden koningin en prins na afloop
van de stille tocht door Baarn een krant
bij het monument voor de gevallenen op
het stationsplein.
Zo werden er overal in Nederland her
denkingen gehouden. In Vught en Deven
ter, op Texel, waar de gevallen Georgiërs
werden herdacht en in Amersfoort, maar
ook in Suriname en de Antillen, en in het
voormalige concentratiekamp Struthof in
de Vogezen, waar veertig Nederlanders
de honderden landgenoten herdachten, die
hier zijn omgekomen.
Advertentie
BAYER
14013
Advertentie
JUWELIER - HORLOGER
Barteljorisstraat 2 - Telefoon 13004 - Haarlem
