Russisch Pinksteren in Haarlem
A. van Leeuwen
Gods beloften zijn vervuld
Maandag een eredienst aan het Spaarne
Gemeente in
Haarlem
Conferentie op
De Haaf
Beelden van een
orthodoxe
pinksterdienst
oecumenisch publicist
en ikonenmaker
ZATERDAG 5 JUNI 1965
Erbij
PAGINA TWEE
■&&£x
(5*3
„Wij vieren Pinksteren en de komst van de Heilige Geest, vervulling van de
belofte en verwezenlijking van de hoop. Welk een groot en eerbiedwaardig
mysterie! Derhalve juichen wij: Eer zij U, Schepper van het heelal" (vers
van de kleine Vespers).
In de eigen taal
Bomen, gras en bloemen
A. van Leeuwen
-Het pinksterfeest in de oosterse kerk is niet een soort eeuwige Drieëenheid van de Vader, Zoon en Heilige Geest,
sluitstuk, een apotheose waarmee de paastijd afgesloten Reeds zeer vroeg kreeg het pinksterfeest, dat van de vierde
wordt zoals een feest met een grandioos vuurwerk eindigt. eeuw af in Jeruzalem werd gevierd (aanvankelijk als een
Het pinksterfeest is de voortzetting van de opstanding van herdenkingsfeest van de nederdaling van de H. Geest op de
Christus, een voortzetting van Zijn verlossing, waarvan de apostelen) het karakter van het feest van de H. Drieëen-
volheid door de Heilige Geest geopenbaard wordt in de heid.
Sobornaja Tzerkov
mi;*»*
Om dit enigszins te kunnen begrijpen,
moeten wij teruggaan tot wat wij zou
den kunnen noemen „het eerste pink
sterfeest" dat wij in Genesis 1 beschre
ven vinden. „De aarde nu was woest en
ledig en duisternis was op de afgrond
en De Geest Gods zweefde over de wa
teren. „Nadat God gesproken had
.„er zij licht.werden het heel
al, de planten, dieren en mensen ge
schapen. God zag toen „dat alles goed"
was. Dat alles niet lang goed gebleven
is, weten wij en merken wij nu nog.
De mens werd wijs en eigenwijs en ver
stoorde de goddelijke Wijsheid en de
harmonie van de schepping. Opdat alles
weer goed zou kunnen worden, is het
Woord („er zij licht"!) Vlees gewor
den, heeft „in de duisternis geschenen"
en „onder de mensen gewoond", om
prompt door de mensen omgebracht te
worden op een kruis. Maar de mens
had niet het laatste woord; dit bleek
uit de Opstanding van het Woord, die
de mensen, zelfs de discipelen met
sprakeloosheid vervulde, zó zelfs dat
zij het amper konden geloven. Nadat op
Hemelvaart het Woord tot de Vader
was teruggekeerd, kregen de discipelen
de spraak terug, en wel de spraak van
de taal van God en zijn Wijsheid". „En
zij werden vervuld van de H. Geest en
begonnen te spreken met andere talen
die de Geest hun ingaf" (Hand. 2:4).
„katholiek" (in het Credo) geniaal ver
taalde door de woorden „Sobornaja
Tzerkov". „Sobornaja" is afgeleid van
het werkwoord „sobiratj" dat betekent:
éénmaken, verzamelen". De Kerk is
een „sobornostj" d.w.z. een toestand van
diegenen die samen verenigd zijn, het
geen slechts bij benadering te vertalen
is door: „veel-eenheid".
In deze veel-eenheid heeft de Kerk
niet alleen de mensheid betrokken,
maar heel de schepping. Op het Pink
sterfeest krijgen de bomen, het gras en
de bloemen hun beurt. De kerken zijn
versierd met bloemen met berketakken
(de berk is de „nationale boom" van
Husland) en de gelovigen houden tij
dens de dienst een tuiltje bloemen in
de hand. De grond van de kerk is met
vers gras bedekt.
Wanneer dan de priester na de con
secratie van de heilige offergaven de
woorden zingt: wij offeren u het
uwe voor alies en voor allenzijn
dit de woorden van een mensheid die
Gods taal weer heeft gehoord en begre
pen en Hem weer kan antwoorden in
haar eigen taaldankzij het pinkster
mysterie.
Ook in het bescheiden kerkje aan het
Spaarne zullen deze woorden weerklin
ken temidden van een kleine groep
trouwe gelovigen, waarvan sommigen
nog van hun verre vaderland dat voor
de Russen zo kernmerkend gevoel voor
„sobornostj" in zich meedragen, een
gevoel dat de westerse mens nooit 'ten
volle zal kunnen begrijpen. Hun..gelief
de „Batousjka" de Archimandriet Dio-
nysios, spreekt deze woorden niet uit
als een formule, maar als een bele
ving, een beleving waarvan zijn hele
houding als de meest markante figuur
van de Orthodoxie in Nederland getuigt,
een diep doorleefd gevoel voor „sobor
nostj" dat telkens weer door zijn oecu
menische openheid voor andersdenken
den, zowel katholieken als protestanten
bewezen wordt.
De Russlsch-orthodoxe kerk heeft
nu al vijf .jaar een gemeente in Haar
lem, Onder leiding van „oudste"
Nadja Dubbe en secretaresse Katja
Binnerts heeft zich een intensief
leven in deze groep ontwikkeld. In
de kerk op een woonschip tegenover
de Spaarnekerk worden regelmatig
diensten gehouden. Maandag is dat
om half elf het geval.
Russisch-Japanse oorlog. Evenals haar
man' overleefden zij de gevechten, waar
bij de grootvader liefst driemaal werd
gewond. Kijk maar, het bloed zit nog
achter op de ikoon".
Een ikoon heeft een heel andere func
tie dan een westers heiligenbeeld. On
der andere wordt ervan verteld, dat de
Christusfiguur ongerept blijft. „Vaak
zag men bij ikonen, dat ze helemaal
verkleurd waren," zegt de heer Van
Leeuwen, „maar dat de kleuren van de
Christusfiguur zich herstelden. Ook de
atheïsten hebben nooit een goede ver
klaring kunnen vinden."
De heer Van Leeuwen is een oecu
menisch denkend man. Zo geeft hij on
der meer les aan het philosophicum van
de Karmelieten. „Er komt steeds meer
wederzijds begrip," zegt hij tevreden.
In het bijgaande artikel heeft hij ge
probeerd de Russisch-orthodoxe denk
wijze, speciaal wat het pinksterfeest be
treft, uiteen te zetten.
Op het Nederlands hervormde vor
mingscentrum „De Haaf" in Bergen
wordt van 21-26 juni 'n conferentie ge
houden voor predikanten en geestelij
ken uit verschillende kerken. Het doel
van deze conferentie is twee-ledig:
een confrontatie met het jodendom
en de joodse traditie, en bezinning op
de problemen rondom het funktioneel
bijbelgebruik. Als centraal onderwerp
in de conferentie geldt: „de menselijke
aard van de waarheid en de moderne
secularisatie."
Deze conferentie is een gevolg van de
in 1964 gehouden bijeenkomst onder lei
ding van prof. dr. David Flusser, waar
in werd uitgesproken, dat een oecume
nische ontmoeting zonder een gesprek
met Israël geen zin heeft. De organisa
toren van de conferentie, die nu wordt
gehouden, willen deze gevolgtrekking
waar maken en realiseren.
Tot deze conferentie worden uitgeno
digd predikanten en geestelijken uit ver
schillende kerken, medewerkers aan de
theologische faculteiten of seminaria,
leraren in het vak „cultuurgeschiedenis
van het christendom" aan middelbare
scholen of kweekscholen, en andere be
langstellenden.
De conferentie staat onder leiding
van een commissie, bestaande uit: ds.
K. H. Kroon; drs. H. van Praag; ds.
M. A. van Rhijn.
Natuurlijk werd hun taal toen niet door
iedereen begrepen en soms verkeerd uit
gelegd. Sommigen „ontzetten zich en
werden twijfelachtig"; anderen zagen
er geen probleem in en verklaarden
spottend „zij zijn vol zoete wijn.
met andere woorden: stomdronken. Na
twintig eeuwen christendom is dit dik
wijls n6g zo. Evenwel blijft het feit be
staan dat ieder hen hoorde spreken „in
hun eigen taal". Hierdoor werd een har
monie hersteld in de spraakverwarring
die sinds de bouw van de foren van
Babel was ontstaan waardoor de men
sen niet alleen Gods taal, maar ook
eikaars taal niet meer verstonden.
Deze herstelling van een mogelijke
harmonie tussen Schepper en schepsel
is de diepere zin van het pinksterfeest.
De twee foto's geven beelden van een
pinksterdienst in de Russisch-ortho
doxe kerk aan het Spaarne in Haar
lem. Boven ziet men de verering voor
de Ikonostasis, onder begroet archi
mandriet Dionysios de gelovigen. Dn
kerk is versierd met bloemen, op de
bodem ligt gras. Zo zal het ook
maandag weer zijn.
r,1r-m-1-rr-n r .i
wwwwwyjw
m-nnnnnnnnnnqmnirnmtmnnnn,
Russisch-orthodoxe huiskapel in de
woning van de heer Van Leeuwen,
Er is een tijd geweest, dat men in
kerkbladen niets of vrijwel niets over
politiek kan lezen. Daarin is verande
ring gekomen. Men ziet in dat de kerk
in de Wereld moet staan, dat zjj niet
afzijdig kan blijven bij de gedachten-
wisselingen. Na het teleurstellende
Tweede-Kamerdebat over Vietnam is
het verfrissend om te lezen hoe ds. J.
van Dam in het baptistenweekblad „De
Christen" de zaken heel duidelijk stelt.
„Vivisektie" noemt bij het Amerikaan
se optreden. Dit schreef ds. van Dam:
President Johnson van Amerika heeft
eens, niet zo lang geleden nog, ten aan-
schouwe van persfotografen zijn hond
bij beide oren opgetild. „Dat kan geen
kwaad", was het presidentiële bescheid
maar desondanks kwamen vele dieren
beschermers in het geweer tegen deze
„dierenmishandeling" en het regende
protesten.
Daaraan moesten we denken toen we
dezer dagen lazen, dat ambtenaren van
het Pentagon, het Amerikaanse oorlogs
ministerie, tegenover een redakteur van
The New York Times en dat is echt
niet zomaar een krant! hadden toe
gegeven, dat op het ministerie de oor
log in Vietnam beschouwd werd als een
„oorlogslaboratorium," waar taktische
theorieën en nieuwe (ook chemische)
wapens konden worden getest.
Nu is het inderdaad waar, dat de
oorlog die Amerika in Vietnam voert
bepaald niet de algehele instemming
van het Amerikaanse publiek schijnt te
hebben, maar dat die oorlog werkelijk
aanleiding heeft gegeven tot een stroom
van verzet en protest kan men moei
lijk zeggen. Hetzelfde geldt trouwens
ook van Amerika's westelijke bondge
noten elke stem ertegen wordt dade
lijk uitgelegd als kryptokommunis-
tisch! En is ook eigenlijk te onzent
het afkeurend geluid van de Wereld
raad van Kerken niet doodgezwegen?
Wat op 't ogenblik in Vietnam plaats
vindt is vivisektie. Ons woordenboek
geeft als de betekenis daarvan: „Het
nemen van anatomische en physiologi-
sche proeven op levende dieren". Die
proeven worden genomen in het belang
van de menselijke gezondheidszorg en
men mag aannemen, dat de impone
rende vooruitgang van de medische we
tenschap voor een groot deel te danken
is aan de mogelijkheden die de vivi
sektie biedt. Tóch roept de vivi
sektie (op dieren dus) weerstanden op.
Er is zelfs een niet onaanzienlijke anti-
vivisektie beweging en we kunnen ons
de motieven van die beweging al de
len we die niet helemaal voorstel
len.
In Vietnam wordt vivisektie gepleegd
niet op dieren maar op mensen. Op
mensen zoals wij, en op kinderen zoals
onze kinderen. Op hen wordt het effekt
van nieuwe wapens beproefd. Alsof het
ratten zijn.
En wat doen wij?
Komen we alleen maar in geweer als
Johnson zijn hond bij beide oren op
tilt? Zijn we alleen maar anti-vivisektie
zolang het om dieren gaat? Zwijgen be
tekent mede-schuldig staan.
Mede-schuldig aan de praktijken van
dit oorlogslaboratorium.
We weten wel, dat onze stem zo goed
als geen draagwijdte heeft, maar toch
willen we er ook hier onze afschuw over
uitspreken: Wat op 't ogenblik in Viet
nam gebeurt en op zo cynisch-openhar-
tige wijze wordt erkend is God- en
mensonterend.
Wee het arme volk van VietnamI
De schrijver van het bijgaande arti
kel, de heer A. van Leeuwen, is een
zoon van de protestantse theoloog J. A.
C. van Leeuwen. Hij werd na de oor
log rooms-katholiek, maar via de unia-
ten kwam hij in de Russisch-orthodoxe
kerk. Zijn voornaamste hobby is het
maken van ikonen, waarmee hij dan
ook alle muren van de huiskapel in zijn
woning heeft volgehangen.
Vol enthousiasme kan de heer Van
Leeuwen, die een ijverig publicist is,
met als voornaamste onderwerp de Sla
vische theologie, over deze ikonen ver
tellen. In de kapel hangen tal van „Ri-
sa"-ikonen, die alleen hoofd en handen
tonen, en „oklad"-ikonen, die de gehele
figuur voorstellen. Zeer bijzonder is
met name de „Iwerskaja"-ikoon, die
de Moeder Gods voorstelt en bescher
ming biedt tegen gewelddadige dood.
Iwerskaja-ikoon.
De heer Van Leeuwen heeft de ikoon
in Berlijn van een gewezen Duitse lui
tenant van de pantsertroepen gekre
gen. Deze was in Wenen ingekwartierd
geweest bij de weduwe van een Oosten
rijkse officier. Toen hij naar het oost
front ging bleef de weduwe hem schrij
ven. De luitenant stond eens in de rij
om zijn veldpost in ontvangst te nemen,
toen het signaal weerklonk dat zijn on
derdeel in de aanval moest. Hij stak
de post bij zich maar was toch te laat
om nog in zijn eigen voertuig te stap
pen, en koos daarom een ander. Vrij
wel onmiddellijk zag hij hoe zijn eigen
pantserwagen getroffen werd en explo
deerde. Hij overleefde de slag en toen
hij 's avonds zijn post eindelijk kon
openmaken zag hij daarbij de Iwerska-
ja, die de weduwe hem had gestuurd.
„De Oostenrijkse officier had hem in
de eerste wereldoorlog van een Rus
sisch vrouwtje gekregen," zegt de heer
Van Leeuwen. „Haar vader had in de
Krim gevochten, de grootvader in de
De Oosterse Kerk heeft dit steeds bij
zonder benadrukt. In het bijzonder de
Russisch-Orthodoxe Kerk, die het woord
