Een kat tussen de
duiven
I
De fotografie in die. .st
van de Oude Meesters
PANDA EN DE BRON
Stamboom ran dagelijkse dingen
w
Rechter Tie en de antieke
Een detectiveverhaal
door Agatha Christie
Spiedend oogvan de camera ontdekt
vervalsingen en helpt restaurateurs
door dr. Robert van Gulik
17
DONDERDAG 24 JUNI 1965
FERVALSING van kunstwerken is door de eeuwen heen een bloeiend be
drijf geweest. Al in de tijd van keizer Augustus „beroken" de Romeinse
patriciërs eikaars beelden om er achter te komen of deze wel van origi
neel Corintisch brons waren. Dit werd namelijk hoger gewaardeerd dan Ro
meins brons en het zou ook een eigen specifieke geur hebben Omdat de ver
valsers zelf vaak bijzonder begaafd waren - zelfs Michelangelo, Del Sarto en
Rubens kwamen in hun gelederen voor in verschillende perioden van hun
carrière zijn er vele gevallen bekend, waarin de hand. van de vervalser vaai-
diger was dan het oog van de kunstkenner.
Dia's brachten redding
Twee schalen-truc
Twee Rembrands-in-één
I V
Kaarsen worden gegotee
M gekoelde vormen .waaruit zu door
PLUNDER'S WORDEN WEGGEDRUKT.
v rI V-.
U- - i-'*- - i
HWtfVWVWWU
„Je woordkeus is nog weinig ele
gant,' zei mevrouw Upjohn. „Die
moet Je nog wat bijschaven. Maar je
hebt de tegenstelling goed begrepen.
2
Inspecteur Kelsey sprak op een
toon van licht beklag.
„Voor jou is dat allemaal vrij ge
makkelijk, Poirot. Je kunt zoveel
meer dingen zeggen dan wij! Maar
ik moet je toegeven dat je de zaak
voortreffelijk had geënsceneerd. Eerst
dat mens op een dwaalspoor brengen
door net te doen of we verdenking
koesterden tegen juffrouw Rich... en
haar toen opeens dol maken door me
vrouw Upjohn ten tonele te voeren.
Het is een bof dat ze haar revolver
heeft gehouden na de moord op Sprin
ger. Als de kogel blijkt te passen..."
„Daar is geen twijfel aan, mon
ami!" zei Poirot.
„Nu, dan hebben we haar wegens
moord op Springer. En ik heb ge
hoord dat ook juffrouw Chadwick er
zeer ernstig aan toe is. Maar luister
eens, Poirot, ik begrijp nog niet goed
hoe zij juffrouw Vansittart neergesla
gen kan hebben. Daar is ze helemaal
niet toe in staat. Haar alibi is vol
komen waterdicht... tenzij die jonge
Rothbone en het hele personeel van
„Le Nid Sauvage" zouden liegen!"
Poirot schudde het hoofd. „Geen
sprake van. Haar alibi is echt. Ze
heeft zowel juffrouw Springer als
mademoiselle Blanche gedood. Maar
juffrouw Vansittart..." Hij aarzelde
een ogenblik. Zijn ogen dwaalden
naar de plaats waar juffrouw Bulstro-
de zat te luisteren. „Juffrouw Vansit
tart is door juffrouw Chadwick ver
moord."
„Wat? Door juffrouw Chadwick?
riepen juffrouw Bulstrode en Kelsey
vrijwel tegelijkertijd.
Poirot knikte. „Dat lijdt geen twij
fel," zei hij.
„Maar waarom?"
„Ik geloof," vervolgde Poirot, „dat
haar liefde voor Meadowbank haar te
machtig is geweest." Zijn blik richt
te zich op juffrouw Bulstrode.
„Ik begrijp u..." sprak deze. „Ja,
ja, ik begrijp het... Dat had ik kun
nen weten. U bedoelt dat zij..."
„Ja," legde Poirot uit, „zij heeft
dit internaat met u opgezet. Zij heeft
Meadowbank altijd beschouwd als een
onderneming van u beiden."
„Dat was het ook in zekere zin,
bevestigde juffrouw Bulstode.
„Zeker! Maar dat gold alleen de
financiële kant van de zaak. Toen u
erover bent gaan praten uw werk
neer te leggen, heeft zij zichzelf als
uw opvolgster beschouwd.
„Maar daar is zij veel te oud voor,"
wierp juffrouw Bulstode hem tegen.
„Dat óók," beaamde Poirot. „maar
bovendien zou zij niet geschikt zijn
geweest voor directrice. Maar zo
dacht zij er zelf niet over. Zij had
zich in het hoofd gezet dat zij, als u
weg zou gaan, directrice van Mea
dowbank zou worden. En toen heeft ze
opeens gemerkt dat dit niet het geval
zou zijn. Dat u uw gedachten had la
ten gaan over iemand anders en
waarschijnlijk wel Eleanor Vansittart
als opvolgster zou aanwijzen. Zij
hield van Meadowbank, maar niet
van Eleanor Vansittart. Ik geloof dat
haar gevoelens tenslotte in blinde
haat zijn verkeerd."
„Jazeker, dat kan ik mij wel voor
stellen," sprak juffrouw Bulstrode
langzaam. „Ja, Eleanor Vansittart
was een beetje... hoe zal ik het zeg
gen... met zichzelf ingenomen, en ze
deed uit de hoogte. Zo iets valt niet
makkelijk te verdragen wanneer je
toch al jaloers bent. Want dat is toch
wat u bedoelt, nietwaar? Chaddy was
jaloers."
„Ja," bevestigde Poirot, „angstval
lig bezorgd voor Meadowbank en ja
loers op Eleanor Vansittart. De ge
dachte dat die twee bij elkaar zouden
gaan behoren is haar ondraaglijk ge
worden. En toen is er misschien iets
in uw houding veranderd, waardoor
zij dacht dat u wat verslapte."
Ja, maar toch niet in de zin waar
in misschien Chaddy dacht dat ik ver
slapte. In werkelijkheid heb ik zelfs
aan een jonger iemand dan juffrouw
Vansittart gedacht... Ik heb er dagen
lang over lopen denken en zelf ge
zegd: „Nee, die is nog te jong en
onervaren"... Chaddy was erbij, dat
herinner ik me!"
„Toen heeft zij natuurlijk gedacht
dat u juffrouw Vansittart bedoelde.
Dat u juffrouw Vansittart nog te jong
vond. Daar was zij het volkomen mee
eens. Haar eigen inzicht en ervaring
vond zij veel belangrijker. Maar toen
bent u tenslotte toch naar uw oor
spronkelijk denkbeeld teruggekeerd.
U hebt aan Eleanor Vansittart gedu
rende dat weekeinde de leiding van
de school toevertrouwd.
„Toen is waarschijnlijk het volgen
de gebeurd. Op die zondag avond, toen
juffrouw Chadwick niet in slaap kon
komen, heeft ze licht in de sporthal
zien branden. Ze is erheen gegaan,
precies zoals ze gezegd heeft. Met uit
zondering van één detail. Zij heeft
geen golfstok meegenomen, maar een
van de zakken zand die in huis nog
voor het grijpen lagen. Zij verwacht
te met een inbreker te doen te krij
gen, met een dief die voor de twee
de maal een inbraak in de sporthal
pleegde. Met die zak zand dacht zij
zichzelf te kunnen verdedigen tegen
mogelijke belagers. Maar wie vond ze
daar? Eleanor Vansittart, geknield
voor het kastje van Shaista... Mis
schien heeft ze een moment gedacht:
„Als ik een inbreker of een dief was
zou ik haar nu van achteren beslui
pen en eenvoudig neerslaan"... Niet
helemaal bewust, wellicht, van het
geen ze deed heeft ze toegeslagen.
Maar toen ze zag wat ze had gedaan,
moet ze onmiddellijk dodelijk ver
schrikt en totaal van streek zijn ge
raakt. Het heeft haar sedertdien niet
meer losgelaten. Zij was van nature
niet tot iets dergelijks in staat...
Maar wel had zij nu zekerheid, dacht
ze, dat zij uw opvolgster op Meadow
bank zou zijn. Daarom heeft ze haar
mond gehouden. Zij heeft de politie
verteld wat er was gebeurd. Maar
met verzwijging van het kardinale
punt: dat zij degene was geweest die
Eleanor Vansittart had doodgeslagen.
Toen haar iets gevraagd werd over
die golfstok die ter plaatse werd ge
vonden en die vermoedelijk door juf
frouw Vansittart bij wijze van voor
zorgsmaatregel was meegenomen,
heeft ze vlug verzonnen dat zij die,
voor eigen bescherming, had opge
pakt. om niet te hoeven spreken over
de zak met zand."
„Maar hoe komt het dan dat Ann
Shapland ook al een zak met zand
gebruikt heeft om mademoiseele
Blanche te vermoorden?" wilde juf
frouw Bulstrode weten.
„In de eerste plaats omdat ze in
het schoolgebouw haar revolver niet
kon gebruiken. Maar in de tweede
plaats omdat zij een sluwe vrouw is.
Daardoor wilde zij opzettelijk ver
band leggen tussen die derde moord
en de tweede, omdat ze voor die
tweede zo'n geldig alibi had!"
„Ik begrijp nog altijd niet wat
Eleanor Vansittart daar in de sport
hal is gaan doen op dat nachtelijke
uur," verklaarde juffrouw Bulstrode.
„Als ik er een slag naar mag
slaan, dan geloof ik dat zij allesbe
halve gerust is geweest na die plot
selinge verdwijning van Shaista. Al
hield ze zich groot, zij zal er net zo
van overstuur zijn geraakt als juf
frouw Chadwick. Voor juffrouw Van
sittart was het zelfs nog een graadje
erger, omdat zij de volle verantwoor
delijkheid droeg tijdens uw afwezig
heid"
„Dus er school ook wel zwakheid
achter haar facade!" sprak juf
frouw Bulstrode peinzend. „Ik heb
haar daarvan weieens eerder ver
dacht."
„Ik denk dat zij dus ook niet in
slaap kon komen. En dat zij toen
eens in het kastje van Shaista is
gaan kijken of daarin misschien ook
enigerlei verklaring was te vinden
voor haar plotselinge verdwijning."
„U lijkt overal wel een aannemelij
ke verklaring voor te kunnen geven,
monsieur Poirot."
„Daarin is hij altijd al sterk ge
weest!" merkte Kelsey ietwat boos
aardig op.
„Maar met welk doel hebt u Eileen
Rich gevraagd die tekeningen te ma
ken van enkele leerkrachten hier?"
„Daarmede wilde ik bij Jennifer
nagaan of zij in staat was een ge
zicht te herkennen.
(Wordt vervolgd)
Twee foto's van een overgeschilderd
kunstwerk uit de late Renaissance. De
linkse normale opname toont uiteraard
alleen de bovenste schildering; de
rechtse is een röntgenfoto van het ver
borgen origineel. Er zijn duidelijke ver
schillen in de plaatsing van de linker
hand der madonna en de linkerarm van
het kind. Ook het vogeltje is later bij
gevoegd. De veranderingen zijn naar
schatting plm. 400 jaar na de vervaar
diging van het origineel aangebracht.
Het omgekeerde getal is het catalogus
nummer van het New Yorkse museum
op de achterkant van het linnen.
ter een duplicaat
de delen van de
met fragmenten
dienden voor het
twee waardevolle
kunstvoorwerp te
vervaardigd, waarna
kopie, gecombineerd
van het origineel,
frauduleuze doel om
voorwerpen uit één
„winnen".
SCHILDERIJENZWENDEL IN ITALIë.
FLORENCE (Reuter) 10 juni. In
verband met vervalsing van een groot
aantal schilderijen zijn in verscheidene
Italiaanse steden zes personen, kunst
schilders en kunsthandelaren, gearres
teerd.
In Milaan, Florence, San Remo, Vene
tië en Cortina D'Ampezzo zijn meer dan
600 schilderijen in beslag genomen.
Interpol leidt een onderzoek naar de
verkoop van deze vervalste schilderijen
in Zwitserland, Frankrijk, Oostenrijk en
de Verenigde Staten.
IN 1960 organiseerde het London Mu
seum of Art een speciale tentoonstel
ling van vervalst werk en in de loop
der tijden aangekocht. In deze collec
tie kwamen onder andere voor de Pilt-
down Man (een vervalst stukje pie-
historie) en een buste van Julius Cae
sar. Deze laatste had gediend als om
slagillustratie voor vele Latijnse leer
boeken, totdat in 1936 de „onechtheid
werd gesignaleerd. Pas in deze eeuw
zijn de methoden voor het legaliseren
van kunstwerken boven het niveau van
de neustest der Romeinse bronssnuffe
laars uitgestegen. Tegenwoordig wordt
geen belangrijk kunstwerk meer als
echt beschouwd, voordat het onder
zocht is in een lange reeks voor het
merendeel fotografische proefnemin
gen.
DE EERSTE röntgenopnamen van
olieverfschilderijen werden in de uni
versiteit van München gemaakt in 1896
één jaar na Röntgens ontdekking van
de naar hem genoemde stralen. Sinds
dien hebben de opnamen met behulp
van röntgenstralen, infrarode en ultra
violette stralen bewijzen geleverd om
trent de authenticiteit, maar ook over
de schildertechnieken van vele oude
meesters. Zij hebben daarmee belang
rijk bijgedragen tot de ontdekking van
vele kunstschatten.
De „lange" infrarode stralen zijn be
hulpzaam bij het doordringen van don-
ker geworden vernislagen en zeer dun
ne verflagen. Ze onthullen vaak de sig
natuur van de kunstenaar, die het ori
gineel maakte, onder latere overschil-
deringen.
IN MUSEA speelt de fotografie een
belangrijke rol bij het vastleggen, iden
tificeren en conserveren. Van bepaalde
voorwerpen, zoals de schilderijen die
in 1958 door brand in het Museum of
Modern Art in New York werden ver
nietigd, bestaan alleen nog maar af
beeldingen in de vorm van foto's.
Kleurendia's en -vergrotingen dienden
als richtlijn bij de restauratie van de
ten dele verschroeide schilderijen, die
de brand overleefden, aldus de „Kodak
Revue". Vele beschadigde doeken kon
den daardoor alsnog gered en hersteld
worden.
In New Yorks Metropolitan Museum I
of Art zijn sinds de opname van ne
gatief nummer één in 1906 („Een Hol
landse Keuken", geschilderd door de
oudste der Teniers) 300.000 foto's ge
maakt. Met een batterij van camera's
voor filmformaten tot en met 28 x 35
cm, een flinke studioruimte en uitge
breide donkerekamer-faciliteiten kan
de stad de meest uiteenlopende objec
ten fotograferen van een miniscule
Egyptische zegelring tot een meters
hoog en lang wandtapijt.
Micro-opnamen lichten dikwijls de
sluiers op, die hangt over de ouderdom
en materiaalsoort van metalen voor
werpen. Speciaal ontworpen radiografi
sche apparatuur zorgt voor „zachte"
röntgenstralen met een laag indringend
vermogen, bestemd voor het onderzoe
ken van voorwerpen met een geringe
densiteit (materiaaldichtheid) zoals
schilderijen en keramiek.
DOOR RADIOGRAMMEN en met
behulp van ultraviolette en infrarode
stralen kunnen ontdekkingen worden
gedaan over de werktechnieken der
oorspronkelijke kunstenaars en over
vroegere pogingen tot wijziging of res
tauratie van het kunstwerk in kwestie.
Bij een dergelijk geval, onderzocht
door de conservator van het museum,
Murray Pease, was eens een 13de-
eeuwse Perzische aardewerkschaal be
trokken. Een groot deel van het
schaaloppervlak zag er ietwat ver
dacht uit. Een onderzoek met ultravio
lette stralen toonde aan, dat de schaal
uit scherven was opgebouwd. Boven
dien bleek dat het merendeel van de
gebroken stukken was bijgewerkt om
ze weer in elkaar te kunnen passen,
wat onnodig was geweest als de
schaal onder normale omstandigheden
was gebroken en daarna weer gewoon
was samengevoegd. Er waren nu twee
mogelijkheden: óf het exemplaar was
samengesteld uit de onderdelen van
twee authentieke en identieke schalen,
beide stammend uit dezelfde periode,
óf van de originele schaal was veel la-
Een radiogram toonde aan, dat de
vervangingsscherven een veel lagere
densiteit bezaten dan de originele frag
menten. Het verschil was aanzienlijk
groter dan kon worden verwacht, als
de twee voorwerpen tegelijkertijd en
uit hetzelfde soort materiaal waren
vervaardigd. Bovendien werden ver
vangingsstukken en originele fragmen
ten in gelijke hoeveelheden aangetrof
fen. De schaal was dus op zijn hoogst
„half echt" en de mogelijkheid, dat er
gens nog een „semi-origineel" pendant
bestaat of heeft bestaan, is allerminst
uitgesloten.
De uitleencollecte van het Metropoli
tan Museum bestaat uit 60.000 5 bij 5
cm. kleurendia's. Nog eens 8.200 kleu
rendia's (8 bij 10 cm.) beelden kunst
voorwerpen af die eigendom zijn van
het museum zelf, alsook schilderijen
van andere musea en particulieren.
Studenten en andere geïnteresseerden
kunnen kiezen uit 143.000 8 bij 10 cm.
dia's in zwart-wit, die tegen een klein
bedrag worden uitgeleend. In de Natio
nal Gallery of Art in Washington werd
een camera ontworpen die voor één
werkstuk wordt opgesteld en waar
mee 1500 kleurendia's per uur kunnen
worden opgenomen. Elke gegadigde
kan doordoor een originele kleuren
dia kopen.
EEN VAN DE interessantste aspec
ten van dit werk is het ontdekken van
gehele of gedeeltelijke „overschilderin
gen" in de vaktaal palimpsests gehe
ten. Vaak is de later opgebrachte
tweede verflaag van een knoeier of
een vervalser en dus waardeloos.
Daaronder kan echter een authentiek
kunstwerk van groot belang schuilen.
Maar er zijn ook gevallen bekend,
waarin een schilder van naam een van
zijn eigen werken later overschilderde
met een andere voorstelling. Zo ont
dekte het Louvre-museum in Parijs
anno 1937 dat het twee Rembrandts-in-
één bezat. De bovenste laag was het
portret van Rembrandts zoon Titus.
Radiogrammen toonden aan dat daar
onder een tweede schepping van de
Hollandse meester schuilging, voorstel
lende een gesluierde vrouw bij een
wieg. Het was een der grootste sensa
ties van de gehele kunsthistorie.
t/Vfb
■pf CUIT DE KOP
Jg; VERDRAGEN
m TbE GRIEKEN GE-V| Y\ #T
Ubruikten KAARSEN ...jij--..,
VAN SCHAPEVET,DIE FLAKKERDEN
PIT GEDRENKT
INBOOFZWR.AM
MONIUMFOSFMT.
E.D. d!ET£SNELLE
VERBRANDING
ENASVOmiNG
VOORKOMEN.
IjN HET
NIEUWE
STENEN TIJDPERK"
WERDEN REEDS
I. KAARSEN GEMAAKT
g' ^..WELpODREEN
BUNDEL VEZELS
HERHAALDELIJK IN
GESHOLTEN HARS i
TEDOMPELEN.
PIT GEVLOCHTEN
LICHAAM UIT
NIET KIEKEN
DE STEARtEN
MET HOOG
SMELTPUNT.
I ISUIJ/AGCU v.
DOORDAT EEN BUNDEL EXTRA
SCANNING HEEFT,DRAAIT DE
ur/vwv//v*sifG*~/ /,*rvrv/
PITZICHUITDEVLAM
HET VULLEN VAN
DEKAARSEN-
GtETMACHlNE
EERST VERWARMDE EN DAN AF-
VERWIJDEREN
VANSTEARINE
RESTEN
UITNEMEN VAN
49. Terwijl de dwergen de boog gereed maakten, om
hun gevangenen tegen de rotswand te schieten, over
legden Panda en meneer Drom, op welke wijze zij aan
dit lot konden ontkomen. „Wij moeten gebruik maken
van hun bijgeloof" zei de ontdekkingsreiziger. „We
moeten hen een andere straf voorstellen, die m hun
oqen heel erg is, maar voor ons met „Ah, ik begrijp
zei Panda. „U wilt zeker weer voorstellen, dat ze
ons maar in de Bron van de Rijkdom moeten gooien.
Nee" antwoordde meneer Drom. „Ik denk aan iets an
ders. Je hebt gemerkt, hoe blij ze waren, dat de Klap-
Trap voorgoed gesloten is. Niet alleen omdat ze voor
taan geen hoofdpijn meer zullen hebben, maar ook om
dat volgens hun zeggen nu geen boze geesten
meer binnen kunnen komen. Dat laatste is een heel in
teressant trekje, dat ons inzicht verschaft in hun we
reldbeschouwing. Zij denken.„Jaja" viel Panda
hem ongeduldig in de rede. „Heel interessant. Maar
wat doen we?" „Zij denhendat dit eiland de hele i£e-
reld is", vervolgde meneer Drom onverstoorbaar. „Een
wereldomringd door hoze geestendie door de Klap-
trap binnenglipten. Aardig niet waar?" „Hm bromde
Panda. „En wat nu?" Zonder verdere uitleg wendde de
ontdekkingsreiziger zich tot de dwergen. „Onze straf
niet erg genoeg" sprak hij, tot Panda's grote schrik.
„Maak de boog krachtiger.
PLOTSELING VERSCHIJNT SOE MEI
IN DE DEUROPENING ...MET HAAR
TSJIAO TAI TRACHT ZICH UIT
DE DODEUJKE GREEP TE
BEVRIJDEN.
DE RUG VAN HET MONSTER
