Groeit geestelijke vrijheid
Wordt de cntiek steeds feller
Bloeit een rijk cultureel leven
ér
Wit of geel licht: dat is de kwestie
Daling
NIEUWS IN HET KORT
Handel tweedehands-auto's
blijkt nog steeds lonend
Zakelijk
Merkwaardig
6
Hemelbed
Losse teugels
Hervormingen
Geld wisselen
Tucex-doorn
Roulatie langs vele eigenaars
Drie nieuwe voertuigen
m
VRIJDAG 13 AUGUSTUS 1965
FA. FLINTERMAN
Kerkelijk nieuws
IN TSJECHOSLOWAKIJE:
(Van een medewerkeri
PRAAG. Wie Praag bezoekt en zich verdiept in het leven van alledag wordt
getroffen door de nog altijd verwaarloosde indruk die de stad maakt. Door de
schamele kleding waarmee de mensen het nog moeten doen, de duidelijk toe
nemende geestelijke vrijheid, die culmineert in felle critiek in de pers op allerlei
feilen in het systeem en de praktische toepassing daarvan en tenslotte door het
rijke culturele leven in de hoofdstad waarop vrijwel elke Westelijke stad af
gunstig kan zijn. Dit culturele leven kan men uitleggen als een tegenwicht tegen
de druk van het systeem en dat zal ook wel gedeeltelijk zo zijn, maar men dient
daarbij tegelijkertijd te bedenken, dat het Tsjechische volk altijd een sterke
culturele belangstelling heeft gehad en dat dus de vlucht in de cultuur niet in
de eerste plaats een vlucht uit het systeem hehoeft te zijn. Praag is niet alleen
de stad van de kerken, de paleizen en de torens, maar vooral ook de stad van de
theaters. Er zijn in Praag ongeveer twintig kleinere en grotere theaters. Voora
de kwaliteit van wat avond aan avond wordt geboden is goed.
DE MAAND JUNI STAAT vooral in het
teken van het theater en van de muziek
en wie de lange lijst van stukken nagaat,
wordt getroffen door het grote aantal
westelijke auteurs die er ten tonele wor
den gevoerd. Naast het toneel blijft ook
het ballet de Tsjech boeien en zeker een
paar maal per week geven vooral het
nationale theater, hèt theater van de
stad, en het Smetana theater voortreffe
lijke balletvoorstellingen. De nadruk ligt
op het klassieke ballet. Van Stravinsky
bij voorbeeld het „Vuurvogel-ballet" en
„Petrouska". van Melokow „de legende
van de liefde", van Tsjaikowski het
„Zwanenmeer" en „de Notenkraker", van
Vacek „de laatste leeuwentand" en „An-
drasovan het feest van de zonnewende
HET TONEEL IS al evenzeer van inter
nationale klasse, tenminste wat het re
pertoire betreft, want naast Shakespeare
(„Romeo en Julia en een Midzomer,
nachtsdroom") in het Tyl-theater vooral
Molière (Tartuffe), Tennessee Williams
(Streetcar named Desire), Goldoni
(Schandaal in Chiozza), Arthur Miller
(Na de zondeval), Sofokles (Oedipus)
Kipphard (de zaak-Oppenheimer), Jean
Anouil h(de leeuwerik), Dürrenmatt (de
fvsicus)e Ibsen (Hedda Gabler), Kafka
(het slot), Agathe Christie (de muizenval),
maar ook in het S. K. Neumann-theater
van Jan den Hartog, „het hemelbed".
Muziek, orkestuitvoeringen, maar opk
opera en operette voeren dagelijks dui
zenden naar het theater, waar getracht
wordt er een feestelijke avond van te ma
ken. Vooral de vrouwen en meisjes doen
hun best om als het maar enigszins mo
gelijk is „toilet" te makèn. Dat lukt niet
altijd even goed, want het is nu eenmaal
moeilijk, zeker voor een vrouw, je hele
maal zo te kleden als je wel zou willen
als de materialen en de stoffen ontbreken
om helemaal in de puntjes gekleed te
gaan.
Maar het is duidelijk, dat het pogen om
er goed uit te zien ook bedoeld is om de
grauwe sfeer van het alledaagse leven te
doorbreken. Het is dan ook merkwaardig,
dat voor het culturele leven de Praagse
man of vrouw een belangrijk deel van
zijn inkomen over heeft. Ook al, omdat
voor het geld verder nu niet direct ge
kocht kan worden uit een overvloed van
duurzame gebruiksgoederen, die maar
mondjesmaat op de markt komen.
DE REGERING heeft de teugels wat
laten vieren en dat betekent onmiddel
lijk, dat er een toenemende critiek op
alles wat de overheid doet, wat de partij
doet in kranten wordt gegeven. En wat
dat betreft winden de kranten er in heel
veel gevallen beslist geen doekjes om.
Allerlei fouten in de economie worden
openlijk aan de kaak gesteld. De vraag
is alleen hoe lang zal de regering die
openlijke critiek willen dulden. Voor som
migen is het al een teken aan de wand,
dat een aantal onafhankelijk schrijvende
journalisten op last van de regering uit
de redacties zijn gezet omdat ze het
blijkbaar wel al te bont maken.
Dat neemt allemaal niet weg. dat die
openlijke discussies en felle polemieken
onthullend kunnen zijn wat betreft de
werking van het systeem. Zo is er de
afgelopen maanden uitvoerig in de medi
sche pers gepolemiseerd over de gecentra
liseerde gezondheidsdienst, waardoor de
artsen, vooral de huisartsen worden gede
gradeerd tot min of meer administratieve
functionarissen die een groot deel van de
tijd verdoen met het invullen van formu
lieren en statistieken. Op die manier
wordt de liefde voor het vak gedood. Zo
zijn er de laatste maanden enige tientallen
sterfgevallen geweest waaruit is gebleken,
dat in 21 gevallen de schuld daarvan gro
tendeels ligt bij de huisartsen, die voor
hun patiënten niet of nauwelijks enige
belangstelling hebben.
Ook de huisvesting heeft het zeer on
langs moeten ontgelden. De bepleistering
Advertentie
>öocöoe«oo»Dooocooor -
XDCOOCOOOOCOCOCOOOOOCOOCOXlOSCOOOC
mi
DEALER VOOR
HAARLEM EN OMSTREKEN
Zandvoortselaan 365 Telefoon 422X2
van muren en plafonds brokkelt af en het
is een bijna ondoenlijke taak om mensen
te krijgen die de kapotte zaak willen re
pareren. Vooral in de dienstenverlenende
beroepen is het een hopeloze zaak. Men
moet niet verwonderd zijn, wanneer het
repareren van de schoenen niet een paar
dagen, maar een paar maanden duurt.
Juist in die sector van de dienstverlening
ontbreekt het de mensen aan elke belang
stelling. Begrijpelijk, want een handwerks
man die belangstelling voor zijn vak
heeft en perfect werk wil afleveren kan
er zeker van zijn, dat hij binnen de kortst
denkbare tijd mensen in dienst kan ne
men en dan wordt hij dus een bedrijfje
en dat betekent weer, dat de zaak over
gaat in handen van de staat. En zo blijft
men doordraaien in de eeuwige vicieuze
cirkel, die maar moeilijk te doorbreken
schijnt.
DE TSJECHISCHE regering zoekt een
oplossing te vinden voor de problemen
waarvoor ze zich gesteld ziet De land
bouw bijvoorbeeld staat nu in het midden
van de zestiger jaren op het peil van 1938
en ondanks het feit, dat de samenvoeging
van kleinere bedrijven tot grote bedrijven
in principe de mogelijkheid biedt tot een
grotere produktie is het er niet van geko
men omdat de boeren voor het boerenbe
drijf nauwelijks meer enige belangstelling
hebben. Men tracht nu de klok een beetje
terug te draaien, beter misschien gelijk
te zetten, door weer een zekere particu
liere belangstelling te Kweken, waardoor
de boeren materieel meer geïnteresseerd
worden in de opbrengst van de bedrijven
Men vindt dat „geïnteresseerd-maken"
van de werkers ook in de industrie te
rug, waar getracht wordt de bedrijfsleiding
de zekerheid te geven, dat een verhoogde
industriële opbrengst is terug te vinden in
een hoger inkomen. De persoonlijke in
spanning wordt weer gehonoreerd. Een
volkomen terug keren tot de kapitalis
tische filosofie? Neen, zeggen de Tsje
chische communisten, alleen maar een
verdere uitwerking van de orspronkelijk
De 44-jarige Ewald Geisler heeft
een visapparaat ontwikkeld. Met een
radiozender stuurt hij een met snoer
en haak uitgeruste „zwemmer"
onder zijn arm) het water op. Wan
neer dit met een batterij-motor en
een kleine schroef uitgeruste geval
beet heeft, kan de visser de lijn in
halen. De vraag blijft voor ons:
hoe moet hij „aanslaan"?
communistische theorieën. Een verkla
ring, die gemakkelijk is af te geven
maar minder gemakkelijk wordt geac
cepteerd. Die „loon-naar-werken" theorie
vindt zijn meeste krasse toepassing in de
culturele sector en met name in de film
en de televisie.
Een televisieregisseur verdient een vast
maandelijks salaris, maar komt daar ver
boven uit door de extra bonussen, die per
uitzending worden betaald. In heel veel
gevallen wordt het jaarinkomen door die
bonussen verdubbeld.
Juist wanneer men er in slaagt door
een betere en op persoonlijke verdienste
gebaseerde honorering te komen, lukt het
misschien het gehele productie-apparaat
efficiënter te maken en een veel hogere
opbrengst te verwerven. Op dit ogenblik
worden 43 percent van de plaatsen inge
nomen door vrouwen. Dat betekent, dat
praktisch iedere gehuwde vrouw ergens
een baan heeft. Van de zorg voor de kin
deren komt weinig terecht en wanneer men
in de ochtend door de buitenwijken van
Praag loopt komt men overal groepjes
kinderen tegen ap weg naar kinderbe
waarplaatsen, waar ze volledig worden
verzorgd en waar ze de hele dag onder
de hoede van verzorgsters kunnen zijn.
Daardoor worden de kinderen aan de
ouderlijke zorg onttrokken. Het is nu
de vraag of de overheid er wel zo op ge
steld zal zijn, dat vrouwen weer meer
tijd krijgen om zich geheel of gedeeltelijk
aan de opvoeding van hun kinderen te
wijden.
DE STERKTE EN de zwakte van de
eronnnve van een land laten zich ook wel
afleiden uit de positie van de munteen
heid, in dit geval dus de Tsjechische
kroon. Geldt de aloude monetaire wet,
dat het slechte geld het goede geld ver
drijft, dat wil zeggen wanneer de harde
munteenheid wordt opgepot en de zwakke
munt in omloop blijft, dan is er iets mis
in de economie, met de betalingsbalans
en de handelsbalans.
Wat dat betreft is er in Tsjechoslowa-
kije inderdaad iets mis. Verschillende
wisselkoersen worden toegepast, door de
overheid »n door de gewone burgers, voor
verschillende doeleinden, zoals toerisme
en handel. Dit rekenen in verschillende
koersen is de bron van een levendige
zwarte handel in Praag waar zoals dat
ook overal elders het geval is met een
zwak betaalmiddel, bepaalde lieden han
dig van profiteren.
Ook de buitenlander, die op dit punt de
weg weet kan een goede handel doen. Zo
bestaat er een officiële koers, waarbij
dollar gelijk staat aan 16 kronen. Dat is
de officiële wisselkoers, die echter niet
voor buitenlanders geldt. Voor hen geldt
de zogenaamde Tucexkoers. Dan krijgt
men voor 1 dollar, ruim 7 kronen. Nu
krijgt iedere buitenlander, die het land
binnenkomt een toeslag op de wisselkoers
van 125 percent en bij omwisseling wordt
die dollar dus ongeveer 16 kronen waard
(de officiële koers).
DIE TUCEX KOERS nu is iets heel
hijzonders. Er bestaan in Tsjechoslowa-
kije in de belangrijkste steden zogenaam
de Tucex-winkels, waar buitenlanders kun
nen kopen tegen buitenlandse valuta. Een
buitenlander die er binnenkomt en in kro
nen, verkregen met de 125 percent toe
slag, wil betalen krijgt geen kans. Neen,
wanneer hij niet in buitenlandse valuta
betaalt wordt alleen betaling in Tucex-
(koers een dollar ongeveer 7 kronen)
aanvaardt.
Ook Tsjechen mogen in die winkels ko
pen, maar alleen tegen betaling met Tu-
cex-bonnen. En op twee manieren kan de
Tsjech aan die bonnen komen. In de eer
ste (legale) plaats door van vrienden of
familieleden in het buitenland buitenland
se valuta te ontvangen, dat men zelf niet
in handen krijgt maar waarvoor de over
heid direct tegenwaarde in bonnen geeft
die maar een bepaalde geldigheidsduur
hebben. Die bonnen zijn enorm gewild
want in de „uitzonderingswinkel" zijn ar
tikelen te koop die men elders moeilijk
kan krijgen, en zeker niet van dit kwali
teit.
De tweede (illegale) manier is kopen op
de zwarte markt. De buitenlander die dat
aandurft kan voor één Tucex-bon vier tot
vijf en een halve krsén maken: een dol
lar is dan ongeveer 30 kronen waard. Een
Tsjech, die naar het buitenland wil en dol
lars mag kopen bij de staatsbanken be
taalt nog meer, namelijk 35 kronen voor
eert dollar. Zo ontwikkelt zich een heel
systeem van koersen die uiteraard tot in
teressante speculaties aanleiding geeft.
Practisch elke westerse valuta is gewild,
maar de hoogste prijs wordt er betaald
voor de dollar en de Zwitserse franc.
Hoe gewild de dollar ook in een andere
handel is moge blijken uit de omstandig
heid, dat de prostituées het liefst in de
Amerikaanse munteenheid afrekenen.
Het is overigens zonneklaar, dat het
systeem van de Tucex-winkels de gewo
ne burgers-zonder-(buitenlanlandse) rela
ties een doorn in het oog is, want wan
neer ergens de ongelijkheid door de over
heid wordt gesanctioneerd dan is het wel
hier.
Chr. Geref. Kerken
Beroepen te Artesia (Californië) (USA)
(Old Chr. Ref. Church) J. Overduin te Al-
dergrove (B.C. Canada) (v.h. te Almelo).
Bedankt voor Naarden, Noordeloos, Schie
dam, Veenwouden, Werkendam, Westzaan
en voor Zutphen C. Bos. kand. te Nunspeet.
Aangenomen naar Zierikzee P. op den
Velde te Mijdrecht. Bedankt voor Vlaar-
dingen M. Vlietstra te IJmuiden.
Bedankt voor Assen T. Harder te Korn-
horn.
Baptisten Gemeenten
Beroepen te Schildwolde J. P. Schouten
te Marrum, die dit beroep heeft aangeno
men.
Aangenomen de benoeming tot secreta
ris-binnenland van het Ned. Bijbel Ge
nootschap J. Broertjes, pred. „De Vin-
kenhof" te Bosch en Duin.
Beroepen te Enschede H. J. Stukker te
Stadskanaal.
Geref. Kerken Vrijgemaakt
Beroepen te Waardhuizen T. O. G. M.
Bosma, kand. te Goes.
Lezers van het KNAC-weekblad
„De Auto" hebben uitgemaakt dat
geel licht te verkiezen is boven wit
licht. Dit is althans de uitslag van
een enquête die dit weekblad zijn
lezers onlangs heeft voorgescho
teld. Ruim 72 percent stemde
voor, ruim 27 percent was tegen.
Wat zijn de voordelen en de na
delen van wit en geel licht op
auto's.
Het blad deelde mee dat geel
licht, zoals dat verplicht op alle
Franse wagens is aangebracht, een
betere waarneming in het duister
waarborgt. Daarbij geeft het een
betere aanpassing aan verblinding.
Hoe komt dit? Het is gebleken dat
afhankelijk van de leeftijd het
netvliesheeld meer gesluierd is,
naarmate er meer biauw in het
licht zit. Hoe blauwer het licht,
hoe meer lichtverstrooiing en hoe
„waziger" het beeld op ons net
vlies. Geel licht is echter licht
zonder blauwe stralen.
De voordelen van dit gele licht
zijn hierboven genoemd. Maar er
is ook een nadeel: bij geel licht
filtert men een gedeelte van het
licht weg. En dan volgt een bijna
paradoxale conclusie die al jaren
geleden in Engeland na een onder
zoek op dit gebied werd getrokken:
geel licht geeft weliswaar MIN
DER licht, maar toch een betere
waarneming.
Bepaalde voordelen dus voor
koplampen met geel licht: ver
blinding niet zo fel en een betere
waarneming. Daar staat tegenover
dat bij een gelijk vermogen min
der licht wordt gegeven dan witte
koplampen. Blijft de vraag: wat
prefereert de automobilist?
Op elke nieuwe personenwagen worden meer dan
twee gebruikte auto's verhandeld. In 1964 kwamen zo'n
45.000 auto's, of een heter woord kneusjes, uit het buiten
land Nederland binnen, hoofdzakelijk uit West-Duits-
land. Dit zijn enige van de alarmerende cijfers, die
duidelijk aantonen hoezeer de handel in tweedehands
automobielen is toegenomen. In zeker opzicht over
vleugelt ze zelfs de handel in nieuwe auto's. Vorig jaar
is dit het geval geweest, zoals valt op te maken uit een
door het C.B.S. gepubliceerd indexcijfer.
Bij een onderzoek van dit bureau is duidelijk aan het
licht gekomen, dat de auto die door de eerste eigenaar ge
middeld drie jaar wordt gebruikt, daarna nog lang niet
heeft afgedaan. De tweedehands wagen begint aan een
lange reis die hem jarenlang langs vele eigenaars voert.
Een nieuwe wagen, die voornamelijk voor zakelijke doel
einden is gekocht, komt na verloop van tijd terecht bij een
-tweede eigenaar die er een geheel ander gebruik van maakt.
De auto wordt dan minder intensief gebruikt en het zakelijk
gebruik neemt met het oufeer worden van de auto geleidelijk
af. Van een derde eigenaar komt zo'n wagen dan terecht
in de groep met een inkomen onder de 10.000 gulden, .die
het minst rijdt en de goedkoopste wagens bezit.
Over het zogenoemde zakelijk gebruik van auto's is nog
wel iets belangwekkends te schrijven. In 1963 bestond het
Nederlandse wagenpark voor zestig percent uit auto's die
aangeschaft werden met een zakelijk doel.
Zeven van de tien nieuwe auto's worden gebruikt in
dienst van een bedrijf, de resterende drie komen meteen
in handen van particulieren. Ook onder de gebruikte auto's
worden er nog zeer velen mèt een zakelijk oogmerk over
genomen. Met het onderzoek hiernaar deed het C.B.S. een
merkwaardige ontdekking. De meeste tweedehands-autot's
die niet ouder zijn dan vijf jaar worden „zakelijk" gebruikt,
de wagens die vijf jaar of ouder zijn bevinden zich in de
particuliere sfeer.
De welvaart komt echter de aspirant-autokoper te hulp.
In het jaarverslag van de A.N.W.B. over 1964 wordt mede
gedeeld, dat men gemakkelijker tot het kopen van een
nieuwe auto besluit. In verband daarmee vertonen de prij
zen op de tweedehandsmarkt een dalende tendens. Men
verwacht evenwel, dat dit jaar ongeveer een half miljoen
verbruikte auto's van eigenaar zal wisselen.
Wat de handel in nieuwe auto's betreft: volgens de R.A.I.
zijn er tot nu toe dit jaar reeds 152.000 nieuwe personen
wagens verkocht. Dit betekent een stijging ten opzichte
van het eerste halfjaar in 1964 van ruim veertien percent.
Een merkwaardige uitkomst, als men weet dat in de overige
delen van Europa de verkoopresultaten dalen.
Wellicht schuilt de verklaring in het feit, dat Nederland
ondanks alle handel in nieuwe en tweedehandswagens, wat
het autobezit betreft nog achter ligt bij de buurlanden.
Een Britse maatschappij heeft een nieuw apparaatje ont
wikkeld waardoor de diefstal van een auto wordt bemoei
lijkt. Na het starten van de wagen, slaat na tien seconden
de motor af. Het kleine onderdeel dat hiervoor zorgt werkt
op transistors en kan bijvoorbeeld op het dashboard worden
gemonteerd.
Het gebruik van de veiligheidsgordel neemt toe. Aan het
einde van dit jaar verwacht men, dat er een half miljoen
veiligheidsgordels in gebruik zijn. Twintig percent van het
Nederlandse wagenpark is dan uitgerust met twee gordels.
De verkoop van veiligheidsgordels voor kinderen steeg
eveneens.
gnqpp* ff -^.v.v.
Op de verkeerstentoonstelling in Miinchen is deze
„vliegende auto" te zien. Naar de ontwerper hoopt
zal dit voertuig door straalmotoren die op de grond
zijn gericht, tegelijk gedragen en voortgedreven
worden. Twee straalmotoren aan de achterzijde
dienen voor besturing en versnelling, terwijl twee
zijwaarts gerichte „sleuven" zorgen voor de stabili
teit. De „vliegmobiel" heeft een elektronische be
sturing en zal het toekomstige verkeer via een
vlieggeleide-installatie worden bestuurd.
Op straat rijdt de „auto" als elke andere automo
biel met dit verschil dat de wielen vrijwel in een
hoek van negentig graden kunnen worden gedraaid.
B.M.W. heeft een nieuw model op de markt ge
bracht: een coupé van 120 pk. De wagen behaalt
een topsnelheid van ongeveer 200 kilometer per uur
en is geschikt voor de sportieve automobilist, zowel
voor de chauffeur die gesteld is op het comfort van
een luxe toerwagen. Een bijzondere attractie is de
automatische versnellingsbak. Op de tentoonstelling
in Frankfurt zal deze 2000 CS worden getoond.
In november zal op de Franse markt deze nieuwe
Russische Moskvitch 408'verschijnen. De vierdeurs-
wagen heeft een 60,5 pk motor, met een inhoud van
1357 cc. Alles bijeen goed voor een snelheid van
120 kilometer per uur. De vier versnellingen zijn
gesynchroniseerd.
Het hoofd van de brandweer te Oxford heeft een bestel
wagen laten ombouwen tot een „redder in de nood". De
wagen is uitgerust met pneumatisch aangedreven snjj-
gereedschap. Ingesloten automobilisten kunnen met behulp
van deze wagen binnen enige minuten worden bevrijd.
In de Sovjet-Unie is een uitneembare bromfiets ont
wikkeld. Het voertuigje dat 22 kilo weegt kan ge
makkelijk in de kofferruimte van een auto worden mee
genomen. De snelheid van deze „Malijsj" die in drie
minuten in elkaar kan worden gezet bedraagt 35 kilo
meter per uur. Benzineverbruik anderhalve liter op
100 kilometer.
