had een ootmoedige eerbied voor het leven
II
WERELDNIEUWS
J
Van dag tot dag
Twee groepen Belgen
in Peking aangekomen
Pionier-medicusNobelprijswinnaar
Goethe-kenner en Bach-organist,
maar bovenal groot mensenvriend
Boodschap
'^raatótoel
MAANDAG 6 SEPTEMBER 1965
Dienen
Bescheiden
c- -"r-'V
m r
Dr. Albert Schweitzer
iü
Als dominee in 1930 voor zijn huis
in Günsbach.
Vertrouwen
Op de
Cri Stellweg
Een van de grootste figuren van onze
tijd, dr. Albert Schweitzer, is overleden
en zijn dood zegt de jongere generatie
waarschijnlijk minder dan het geval zou
moeten zijn. Wellicht zijn er zelfs oude
ren die „een van de grootste figuren van
onze tijd" nooit als zodanig hebben leren
kennen. Dat is dan te verklaren uit het
feit, dat zijn grootheid niet voortkwam uit
de eigenschappen, die in onze tijd tot de
verbeelding en de bewondering van de
massa spreken. Integendeel, zijn grootste
betekenis en verdienste moeten juist ont
leend worden aan zijn strijd tegen die
eigentijdse psychologische massa-beïn
vloeding, die hem van jongsaf als het
grootste gevaar voor de mensheid duide
lijk werd.
Zijn talentvolle, veelzijdige geest deed
hem stijgen tot een hoogtepunt van prak
tisch Christendom, waartoe weinigen de
moed en de kracht ontvangen: een schit
terende carrière als theoloog, medicus,
musicoloog, Bach vertolker, wijsgeer
om de talenten te noemen waarin hij uit
blonk heeft hij geruild voor een ver
borgen leven van charitas in de woestenij
van Afrika. En het is een bemoedigend
teken van levend gebleven appreciatie
mogelijkheden voor het praktische christe
lijke humanisme, dat Albert Schweitzer
Nobelprijswinnaar werd en eredoctor aan
de Universiteiten van Chicago en Kaap
stad, drager van de Paracelsus-medaille,
lid van de „Académie des Sciences Mo
rales et Politiques", drager van de Prins
Karei-medaille, ereburger van Colmar,
Kaysersberg en Münster maar dat al
les niet zonder tegenstand van laatdun
kende groeperingen in de wereld, die hun
best deden zijn humanisme verdacht te
maken. De Nobelprijs kreeg hij in 1953,
nadat in 1952 een storm van verontwaar
diging was opgegaan tegen het feit dat
hij was gepasseerd.
Albert Schweitzer reisde in 1913 naar
Lambarene in Equatoriaal Afrika en op
dat moment scheen het zijn Europese om
geving dat een groot talent voor de sa
menleving verloren ging. Tevoren had hij
reeds zijn familie, vrienden en kennissen
droevig verbaasd door als theoloog terug
te keren tot de status van student in de
medicijnen. Een veelbelovende loopbaan
als medicus-chirurg scheen daarna te ver
zanden in de jungle. Maar zijn besluit
was dan ook gegrond op andere overwe
gingen dan die, welke opgeld deden in de
wereld. „Er ontstaat in onze samenleving
een mentaliteit, waardoor het individu al-
Je humanitaire overwegingen dreigt te
verliezen. De mens wordt een getal, een
Voorwerp. Wij, christelijke naties, sturen
het schuim van onze samenleving naar de
koloniën. Slechts de vraag van het voor
deel geldt. Wat ginds gebeurt, is een aan
fluiting van het christendom. De missio
narissen denken in de eerste plaats aan
bekeringen. Maar er zijn mensen nodig
die uit naam van het christendom zich
geven voor de armen, misdeelden, zieken
en lijdenden. Anders is de Bergrede voor
niets uitgesproken."
Dit is de argumentering van wat hij als
praktisch christendom zag en deed een
argumentering die door velen „dwaas"
genoemd werd. „De schriftgeleerden van
de twintigste eeuw ergerden zich even
6terk als hun soortgenoten van tweedui
zend jaar vroeger," zegt de biograaf Jean
Pierhal. „Maar zij waren beschaafder, zij
kruisigden hem niet maar bespotten hem
slechts."
Albert Schweitzer koos echter vastbera
den de weg, die hem de enige leek om
zijn christelijke levensopvatting tot een
praktische beleving te brengen. „Eerbied
voor het leven en bevordering van de
levensvormen met culturele ontwikke
lingsmogelijkheden is de samengevatte
christelijke opdracht. De grootste zonde
tegen het christendom is de vernietiging
en beschadiging van het leven en het
remmen van ontwikkelingsmogelijkhe
den". Ee* dergelijke opvatting in een
wereld die tweemaal ten oorlog toog en
onvoorstelbare vernietigingen organiseer
de, niet het minst .met medewerking van
naties die zich „christelijk" noemden,
vormt een schrijnende illustratie van de
strijd van één individu tegen een tijds-
stroom die onstuitbaar lijkt. Maar
Schweitzers voorbeeld heeft velen ge
wekt en tot nadenken gezet. Zijn roep om
een nieuwe Renaissance heeft weerklank
gevonden. Lambarene is een monument
geworden, dat anderen in stand zullen
houden en uitbouwen, nu deze grote, een
voudige man is heengegaan.
TOKIO (AP) Twee groepen Belgen
zijn zondag in Peking aangekomen. De
ene groep bestaat uit zeventien medici. De
ze delegatie is uitgenodigd door de Chi
nese medische vereniging.
De andere groep staat onder leiding van
J^an Nihon, voorzitter van de sociale
commissie van de vereniging België-China.
Deze groep brengt een vriendschapsbe-
zoek op uitnodiging van de Chinese volks
bond voor culturele betrekkingen met
vreemde staten. Beide groepen zullen de
manifestatie ter gelegenheid van China's
nationale feestdag bijwonen.
DR. ALBERT SCHWEITZER
Op 90-jarige leeftijd is een man van orus heengegaan, die jong en oud heeft
aangesproken door zijn onverschrokken strijd voor de waarde van de mens.
Steeds heeft Schweitzer in zijn leven en werk op dit geestelijk front gestreden
en hij heeft ondanks alles, zijn geloof in de toekomst der mensheid behouden.
Het raadselachtige van zijn persoonlijkheid is, dat hij steeds de kracht heeft op
gebracht om in het heden te staan en dat heden op zijn eigen wijze, in vaak ou
derwets kleed gehulde vorm, heeft gediend.
Terwijl hij geestelijk in de vorige eeuw was gevormd, heeft hij onmiskenbaar
zijn blik in de toekomst gericht. Daardoor is hij een profetische gestalte gewor
den, ja zelfs een begrip voor velerlei categorieën van mensen.
In zijn lange leven heeft Albert Schweitzer bijzonder veel waardering gevonden,
doch ook critiek ontmoet. Hij heeft het in vele opzichten niet gemakkelijk gehad,
maar steeds is hij blijven vechten voor zijn eigen zienswijze en zijn ideaal. Van
zijn medemensen eiste hij veel, omdat hij gewend was veel van zichzelf te eisen.
Men verdroeg dat van hem, omdat het altijd voortkwam uit een oneindig meede-
dogen voor de medemens. Men zou zijn leven het best kunnen omschrijven als
een voortdurend gevecht voor de ware menselijkheid.
Zijn werkkracht was zo groot, dat hij in zijn leven zoveel heeft kunnen preste
ren op zoveel verschillende gebieden, dot ieder van deze gebieden een levens
werk op zich zelf zou kunnen zijn.
Wanneer hij als pionier-medicus in
1913 naar de binnenlanden van Afrika
trekt om in Lambarene zijn zieken
huis voor de inheemsen te bouwen,
heeft hij drie doctoraten. Bovendien
was hij een bekend organist, die be
halve door zijn spel- ook bekendheid
had verworven door zijn visie op de
Orgelbouw.
IN LAMBARENE begint de dokter ba
rakken te bouwen op palen, die het zie
kenhuis het aanzien geven van een neger
dorp. Maar tegelijkertijd weet hij naast
zijn medische werkzaamheid in de tropen
zich te verdiepen in de figuur van Goethe
op zulk een wijze, dat hij beschouwd
werd als een der beste Goethekenners ter
wereld. Niet minder dan vijf grote Goe-
the-lezingen staan op zijn naam.
In de eerste wereldoorlog vormt hij in
Afrika zijn gedachten over de cultuur,
die hij neerlegt in twee delen cultuurfilo
sofie. In deze jaren ontwikkelt hij de ge
dachte, die diep in hem leeft en die door
zijn werk gestalte heeft gekregen: eer
bied voor het leven. Het wordt zijn le
vensdevies. Hij belichaamt zijn visie in
alle onderdelen van zijn veelomvattend
werk.
De ganse schepping bruist van leven'
dat is een groot mysterie, waartegenover
de mens slechts een eerbiedige houding
moet aannemen en zich moet inzetten
om het leven in zijn vele uitingsvormen
te behoeden en te ontwikkelen.
Dat is de taak der mensheid op aarde.
„Wanneer de mens doordenkt", zo zei
Schweitzer eens, „zal hij tot deze conclu
sie moeten komen."
NA DE tweede wereldoorlog richtte
Schweitzer zich tot de mensheid met een
appèl om de kernproeven te staken. De
eerbied voor het leven was in het ge
ding! Aangezien hij de eerste was die
waarschuwde en bovendien geen kern
geleerde nam men over het-algemeen
zijn waarschuwing niet zeer serieus.
Eerst later is men gaan inzien, dat
Een van de boodschappen die Schweit
zer de mensheid naliet luidt:
„Voor degenen die veel verdriet heb
ben geleden is er een bijzondere taak
in dit leven. Zo bestaat er de verwant
schap met hen die het merkteken dra
gen van pijn of verdriet. Wanneer U
zelf door een operatie bent gered van
de dood of verlost van dagelijkse kwel
lingen, dan hebt U daardoor verplich
tingen. Iemand zal zeggen. „Als ik geld
had, dan zou ik grote dingen doen om
anderen te helpen". Maar wij kunnen
rijk zijn in liefde en medelijden. Voor
al in de grote steden is het nodig dat
men de deur van zijn hart wijd open
zet. Stedelingen zijn vreemdelingen die
elkaar voorbij gaan zonder groet, ge
sloten en eenzaam, ja vaak verloren en
wanhopig. Wat een taak ligt hier voor
iemand die wil helpen. Overal kan men
ermee beginnen: op kantoor, in de
winkel of in de trein. Een glimlach ge
wisseld op het achterbalkon van de
tram kan iemand doen afzien van zelf
moord. Het is een oude waarheid dat
wie liefde geeft meer zal ontvangen
Schweitzer gelijk heeft gehad. De critiek
die hij ontmoette, als zou zijn appèl com
munistische neigingen vertonen, was
even onwaardig als onwaar.
Wanneer wij nu in staat zijn zijn werk
te schatten, de meer dan dertig boeken,
die hij heeft geschreven, maar vooral de
persoon, de mens, die hij geweest is,
dan kunnen wij zien. dat hij zijn devies
volkomen ernstig heeft genomen.
Want de grote betekenis van Schweit
zer zal blijven! En deze betekenis ligt in
de wijze van benadering van de ander, of
deze ander nu Bach is of Goethe, een
Afrikaanse neger of een lastige verslag
gever, een professor of een chronisch
zieke. Het is de houding van deemoed, die
hem zijn leven lang heeft getypeerd. De
roem heeft hem geen kwaad gedaan,
evenmin de critiek, die zijn werk poogde
af te breken: Schweitzer bleef dezelfde.
Het is hem nooit om hemzelf gegaan,
steeds ging hij schuil achter zijn werk,
Een straat in het barakkencomplex
in Lambarene.
waardoor hij juist de afbrekende critiek
in de hand werkte. Lambarene, als
uiting van de eerbied voor het leven,
bleef een primitieve nederzetting en doet
in vele opzichten nog denken aan de ja
ren dertig. Maar Schweitzer is het erom
gegaan, dat de armste der armen van de
inheemsen zich er thuis zou voelen
het was voor hen, dat hij het zó deed.
Schweitzer heeft steeds in zijn leven het
spectaculaire gemeden ter wille van de
waarheid en de deemoed.
Daarom is zijn Bachspel niet virtuoos,
daarom zijn zijn redevoeringen niet „ge
leerd", zodat zij alleen voor vaklieden te
lezen zijn; daarom is zijn theologie ge-
baseerd op het zoeken naar de waarheid
over de persoon van Jezus Christus.
Schweitzer zelf ging schuil achter het
werk, omdat het volgens hem is gegaan
om Lambarene, om de neger, om Bach
en om Goethe, om Jezus Christus die
als Mens zelf de deemoed vertolkte.
Nooit is Schweitzer feller geweest dan
wanneer iemand onwaarheid tegen hem
sprak, nooit was hij meer ad rem, dan
wanneer hij merkte, dat iemand zich be
ter voordeed dan hij was.
TOEN HIJ in 1952 de Nobelprijs voor de
vrede kreeg, die hij in november 1954 in
Oslo in ontvangst nam (omdat hij zich
niet eerder vrij kon maken) defileerde
de jeugd van Oslo voor zijn hotelkamer
om hulde te brengen aan de man, die
hun grootvader kon zijn, maar die het
zelfde ideaal in zijn leven nastreefde als
zij nl. écht te zijn en waar. Dat zou ook
het testament kunnen zijn. dat Schweit
zer aan onze tijd heeft willen geven: het
vertrouwen in de kracht van de waarheid
van de geest.
Immers daarvan hangt ook nu de toe
komst der mensheid af. Al het ande
re zal misschien vergaan: Lambarene zal
anders worden. Er zullen geleerden ko
men, die wellicht betere Goethekenners
zijn, organisten, die wellicht beter Bach
zullen spelen, theologen, die belangrijker
zullen zijn, cultuurfilosofen, die andere
gedachten zullen ontwikkelen, waardoor
de oudere weer overwonnen zijn.
Maar mensen, die even deemoedig,
even krachtig, even kernachtig en recht
lijnig in woord en daad zullen zijn, zul
len er niet gauw meer op dit niveau ge
vonden worden.
De wereld is Albert Schweitzer veel
dank verschuldigd voor zijn gevecht om
de waarde van de mens en de eerbied
voor de ander.
Wij sluiten ons aan bij die dank en be
seffen, dat met Albert Schweitzer een
van onze grootste tijdgenoten is heenge
gaan.
Dia-avondje
Na wat uurtjes aan de lessenaar willen
de beentjes wel eens uitgeslagen worden
en dan ga je wat drentelen door het dorp
bij-avond en ik beloof u dat dat een taaie
boel is: een enkele hond met de baas
achterop, wat suffig geleuter van blaad
jes hoog in de lindebomen lusteloos in
hun scharnieren rondhangende hekjes en
poortjes huizen met ogen star en groot
van slaap en aldoor knalt het geluid van
je eigen voetstap je om de oren. Ons
dorp heeft er 's avonds om een uurtje of
tien heel nadrukkelijk genoeg van, 't zal
het zo een zorg zijn wat er nu nog verder
buiten z'n huismuren gebeurt; gPoi 't
maar in m'n muts, zegt he dorp, 'k zoek
het morgen wel uit! en zakt ineen voor
de televisie of gaat naar bed en daar
drentel je dan tussenin en doorheen, door
zoveel flegma, onverschilligheid en duis
ternis. Een uitkomst is dan ifleens één
zo'n mooi, volverlicht raam, niet vaal
blauw aangevreten van de TV-kijkzucht
maar goudgeel, warm en gezond. Je holt
erop af en neemt er vóór plaats en bent
er voorlopig nog niet vandaan als, blijkt
dat daar achterin het zonnig verlichte
vertrek het vakantieverhaal van de be
woners schoksgewijs over de muur
springt. Er is een dia-avondje aan de
gang, voor vier kennissen en open tafel
wordt gehouden voor iedere wïllekeurling
die over het grauwe plaveisel in de duis
tere straat passeren mocht. Anders zou,
immers 't gordijntje wel zijn toegedaan?
Hè? Ik voel me, tegen de ligusterheg
leunend, dan ook bepaald geen pottekij-
ker maar wel degelijk genodigde.
„Kijk!" zegt meneer binnen (en ook
voor mij) „kijk, onze auto bij as
grens!" Ik zie een mooi, wit automobiel,
keurig gepakt, nette mensen. De auto
verdwijnt en springt weer tevoorschijn,
maar kleiner nu en geheel in groot groen
decor, glooiingen ,geen kerktoren, geen
bordje te zien. We zijn nu in het buiten
land. De glooiing gaat over in regelrecht
heuvelwerk. De heuvel staat zijn plaats
af voor recht op en neer berglandschap.
En de auto staat er steeds in en soms
mevrouw erbij of ernaast. En dat ver
zuimt ze niet te vermelden ze wijst, haar
spookachtige zwarte armschaduw met het
zwarte vingerveegje aan het eind, wijst
haarzelf aan: daar. Ja hoor, peinzend,
vanaf een steen langs de weg de bokke-
sprongen der natuur gadeslaand.
Meneer's arm wijst ook vooral hoe
hoog het was, hoger en hoger en als we
nog naar Zwitserland moeten dan zal 'r
een stoel bijgehaald moeten worden,
denk ik. Maar voorlopig lijkt 't nog al
tijd Duitsland. Vakwerkhuizev op een
pleintje, fraaie smeedijzeren uithangbor
den en de autobahnen die als witte wur
men verder en verder glibberen en onze
witte auto daarop, klein en groot, maar
steeds wel ergens in het beeld en op de
muur.
Net als we middenin de muizenval van
wat een Schlucht zal wezen, zitten komt
er een nieuwe kijker aangedrenteld. Hij
ziet de muur, 't gezelschap, mij en trekt
na enig nadenken een conclusie: Kleu
rentelevisie zeker" zegt ie.
„Nee hoor" zeg ik „gewoon dia's, die
mensen laten hun vakantiedia's zien." Hij
denkt daarover na en zegt dan: „Maar
toch niet voor u?"
„Jazeker wel!" zeg ik, want u kent
mijn standpunt.
„Waarom belt u dan niet aan en gaat
u niet d'rbij?" zegt ie leep.
„Waarom zou ik?" vraag ik terug, „ik
sta hier best."
Hij legt zich erbij neer en drentelt ver
der net als een enorme waterval van de
muur af begint te gudsen ,net op 't ta
pijt. We zijn in Schaffhausen en waar
schijnlijk op de terugw.ja! Nog één
keer de blanke auto, en weer aan de
grens. Meneer binnen maakt door een
druk op de knop van de muur weer ge
woon een muur ,'t gezelschapje klapt en
lacht en praat dooeen, ik maak me los
van de ligusterhaag en keer moe doch
voldaan huiswaarts, 't was een héél end
maar een mooie avond.
INCASSO WEEKABONNEMENTEN
De incasso van hel abonnementsgeld
iedere week kost veel tijd en moeite,
aan u en aan onze bezorgers.
Er zijn twee mogelijkheden om het
ongemak in dit opzicht te vermijden
ft. Overgang op een kwartaalabonne
ment
b. Betaling aan de bezorger voor een
periode van 4—5 weken. U krijgt
dan een door de bezorger onder
tekend ontvangstbewijs. Misver
stand over de betaling is daardoor
uitgesloten.
Het resultaat voor u Minder geloop
naar en gebel aan de deur; in uw wijk
daardoor een vlottere bezorging. Voor
de bezorger minder last Probeert u
het eens.
DE ADMINISTRATIE
Labnurlijst. Generaal Mosje Dajan, de
voormalig Israëlische stafchef, is lid
geworden van de „Israëlische labour-
lijst" een nieuwe politieke groepring on
der leiding van oud-premier Ben-Goe-
rion.
Sprong. Tommy Hollis zestien jaar
is om een weddenschap van drie dollar
te winnen en een ambitie te bevredigen
van een- 27 meter hoge brug in Nash
ville gesprongen. De jongen kreeg een
pak slaag van zijn moeder en hij moest
haar beloven het niet nog eens te doen.
Hij mankeerde niets.
IJselijk. Vandaag begint in Fairbanks in
Alaska de eerste wereldconferentie
waarop men zich beraadt over maat
regelen om de ijsbeer voor uitroeiing te
behoeden. Aan de conferentie wordt
deelgenomen door afgevaardigden van
Canada, Noorwegen, Denemarken, de
Sovjet-Unie en de Verenigde Staten. In
1964 zijn er in Alaska 251 ijsberen
ruim tweemaal het normale jaargemid
delde gedood. In de Sovjet-Unie mag
men alleen voor wetenschappelijke doel
einden op ijsberen jagen.
Kermis. Twee stalen torens van een
luchttram op een kermis in Lincoln
(Engeland) zijn zondag ineengestort.
Een persoon werd gedood en vijftig
mensen werden gewond.
Toeristen. Meer dan vier en een half mil
joen buitenlandse toeristen hebben in
juli Italië bezocht. Dat is bijna een mil
joen meer dan in juli vorig jaar.
Koran. Volgende maand zullen in Indone
sië twee miljoen exemplaren van de
koran in de Bahasa Indonesia worden
verkocht, „tegen een zeer lage prijs".
Er is ook een begin gemaakt met de
vertaling van de bijbel, één versie voor
katholieken en één voor protestanten.
„Muistronaut" Tieners in Middleburg, in
de staat New York, hebben een „muis
tronaut" gelanceerd die met een snel
heid van 720 kilometer per uur 1.600
meter hoog kwam, in een cabine die be
vestigd was aan een eigengemaakte ra
ket. De muis kwam veilig aan een pa
rachute naar de aarde terug. Het pro
ject, dat ongeveer 400 dollar kostte,
stond onder leiding van de zoon van
een ingenieur bij General Electric.
