wonderen
wetenschap
/Tl
1/
EEN MICRO-ELEKTRODE IN
UW HERSENS EN U BENT
DE WILLOZE SLAAF VAN
DE MAN-AAN-DE-KNOPPEN
Wat is een
geleerde
ZATERDAG 16 OKTOBER 1965
S*r Erbij
PAGINA ZEVEN
/JPf
Claude Edelman
„LABORATORIUM voor neuro
psychologie" staat er op de deur die toe
gang geeft tot een der gebouwen van de
beroemde Yale-universiteit, gelegen in de
vredige parken van New Haven in de
V.S. Een slanke man buigt zich over het
bureau van dr. José M. B. Delgado, dat
vol ligt met allerlei elektronisch mate
riaal. „Dokter", fluistert hij op serviele
toon, „mag ik u iets toevertrouwen?"
„Maar natuurlijk", antwoordt de dok
ter, terwijl hij zich vertrouwelijk naar
de man toebuigt.
„Het is een feestdag vandaag", fluistert
de man. „Omdat ik van u houd, dokter -
ik houd erg veel van u
de juiste localisering van de verschil
lende centra en functies in het mense
lijk brein.
Een deel van dit speurwerk wordt
verricht onder leiding van de hoogle
raar dr. Alfred Fessard in diens la
boratorium van het Collége de France
in het Bois de Boulogne. Ik was daar
op bezoek toen een luidspreker plotse
ling een hevig gekras liet horen en
zich scherpe golven aftekenden op het
registratiescherm.
„Wij ontvangen zojuist een bood
schap uit een „andere wereld", ver
klaart mevrouw Albe Fessard, de
charmante echtgenote van de profes
sor, die ook neuro-psycholoog is en
een belangrijk aandeel in het onder
zoek heeft. „Een zenuwcel, verborgen
in het diepst van de hersenen, geeft
een signaal.
Enkele jaren geleden, vervolgt zij,
leken de fysiologen op aardrijkskundi
gen, die slechts de provincies kenden.
Nu zijn wij op zoek naar de „ge
meenten". Wij karteren de hersenen
zo nauwkeurig dat wij kunnen gaan
speuren naar de functie van één enke
le hersencel van de circa twaalf mil
jard die de mens bezit. Een cel die
een doorsnee van amper 1/60.000 mil
limeter heeft.
Dit is mogelijk geworden dankzij de
uitvinding van de micro-elektrode, een
minuscuul zilverdraadje dat nog niet
de dikte heeft van een haar. Door
middel van sonden kan men dit bio-
elektrische „instrument" voorzichtig
op diverse plaatsen in de hersenholten
implanteren. Daar registreert het dan
de zeer kleine elektrische stroompjes
die de hersencellen produceren. Dip
stroomstoot] es variëren al naar gelang
van de informaties die de zintuigen
ontvangen van de buitenwereld. Ons
brein is een „natuurlijke" computer
die informaties verwerkt en reacties
op gang zet. Door de micro-elektroden
nu kunnen wij dit proces volgen. De
hersenstroompj es worden langs kunst
matige weg zo versterkt dat men ze
bestuderen kan. Zo zullen wij het me
chanisme van de emoties en de men
selijke reacties leren kennen, naarma
te wij verder in deze techniek voort
schrijden".
Maar dat is niet alles. Men kan het
hele proces ook omkeren door de her
sens van de proefpersoon via de zil
ver-elektrode te gaan „bestoken" met
elektrische prikkels overeenkomstig die
■welke de hersencellen zelf opwekken.
Op die manier is men in staat, bepaal
de reacties bij de proefpersonen te
voorschijn te roepen en hen aldus in
hun gedragingen te beïnvloeden en
dat is nu precies waar dr. Delgado
mee bezig is.
AANVANKELIJK was men al
leen in staat, micro-elektroden aan
te brengen op de oppervlakte der
hersenschors, waar o.m. de zintui
gen „zetelen". De laatste tijd is
men veel dieper doorgedrongen in
de „verborgen" centra (van het
z.g. diëncefalon) waarin de psychi
sche reacties zich afspelen. Dr.
Sem Jacobson, neurofysioloog aan
de universiteit van Oslo, bracht
bij katten elektroden aan op de hy
pothalamus, waar de emoties „ge
boren" worden. Hij slaagde erin,
door elektrische prikkels bepaalde
emotionele uitingen bij de proef-
yrf V
I ..-VI' 'V-v'V Ii'-fif- -i' vV 'V
- V rV >-■'•
-
MEDISCHE RESEARCH is niet mogelijk zonder experimenten met
levend materiaal. Als zulke proeven humaan gebeuren, en mens en
dier tot heil zijn, moet men er vrede mee hebben. Maar welk heil dienen
chirurgen, die hersenen van proefdieren en proefpersonen willoos maken,
opdat anderen hen kunnen rondcommanderen: Sieg Heil somsDe Franse
publicist Claude Edelman heeft in een reeks artikelen de „wonderen" onder de
loupe genomen, diefde wetenschap op het ogenblik in laboratoria, operatie
kamers en vorsingsinstituten uitdoktert. Het eerste artikel gaat hierbij.
Nietig zilverdraadje
bedreigt de
menseliike vrijheid
ven kan maken door massasuggestie
via de moderne communicatiemidde
len, door injecties of pillen die de
vrije wil uitschakelen (hersenspoelin
gen!!) of door hersenoperaties te la
ten uitvoeren op al zijn onderdanen en
overwonnen vijanden. De „geslaagde"
experimenten van dr. Delgado en an
dere wetenschapsmensen leveren het
verbijsterende bewijs dat Huxley's
waarschuwing geen dag te vroeg
kwam. Daarbij doet het er weinig toe,
of deze vorsers met de beste wil be
zield zijn (zij beweren dat radio-elek
trische hersenbeïnvloeding voor vele
geestesziekten een weldaad zal zijn).
Want als op een kwade dag de een of
andere onverlaat zich van dit procédé
meester zou maken, dan zijn de ge
volgen niet te overzien
Er is, gélukkig, ook twijfel. Twijfel
met name bij vele geleèrden, of het
wel mogelijk zal zijn, de mens op wat
voor manier dan ook tot een willoze
slaaf te maken. Het is onmogelijk, dat
liefde en vriendschap aan iemand wor
den opgedrongen door middel van het
indrukken van een knopje, zeggen zij.
Ook dr. Delgado zelf gelooft trouwens
rotsvast in het voortbestaan van de
vrije wil. „Mijn stimulansen vertroe
belen de functies van de hersenen,
maar zij „scheppen" niets. De mens
zal dus nooit een robot zijn. Als ik bij
mijn proefpersonen liefde of woede
naar voren breng, reageert élk van
hen toch overeenkomstig zijn eigen
temperament. Zo heb ik onlangs een
van hen „opdracht" gegeven tot ge
welddadigheid. De man greep 'n presse
papier en kwam dreigend op mij af.
Maar voor ik een andere knop had
kunnen indrukken om hem „tot ande
re gedachten" te brengen, corrigeerde
hij zichzelf. Hij bleef staan, zette de
presse papier neer en mompelde: „Nee,
nee u kan ik geen kwaad doen!"
De deken van de universiteit van
San Francisco echter acht het geens
zins uitgesloten dat de machthebbers
in deze wereld zullen trachten, de
mensen aan zich te onderwerpen
„langs elektronische weg". „Nu reeds
bestuderen specialisten in Amerika, in
Rusland en in Rood-China deze mate
rie en de hemel weet, waarop dat nog
eens zal uitlopen", verzucht deze hoog
leraar.
DWANG zou daarbij misschien niet
eens nodig zijn, gezien de ervaringen
opgedaan bij experimenten aan de uni
versiteit van Louisiana in Amerika.
Hier bleken verschillende proefperso
nen dermate „verslaafd" geraakt te
zijn aan de wilsbeïnvloeding -van-bui
tenaf dat zij de leider van het experi
ment, dr. Robert J. Heath verzochten,
nog enkele micro-elektroden in hun
hersenen aan te brengen, en dan bij
voorkeur in de centra der lustgevoe
lens
flWAnAWAARftAfWIftflAWARAWWMWiflflWWA/yWWWfWWniWWIIWWifWWVfWWIMWfUWWWWWWWMWWWWWWWWW
In een Amerikaanse stad, waar een
grote universiteit en vele wetenschap
pelijke instituten zijn gevestigd, heeft
een leraar van de middelbare school
onlangs enkele lessen besteed aan de
taak en de betekenis van het genus
„geleerde". Hij vroeg daarop aan zijn
14- tot 16-jarige leerlingen, hun opvat
tingen over een „geleerde" op te
schrijven. Het resultaat? Volgens som
mige leerlingen zijn geleerden „men
sen die werken met wetenschap.en
koffiedrinken!"; ze„vinden nieuwe
theorieën uit", ze zijn „slordig ge
kleed" Een ander schreef dat „ze
zwelgen in de grootste onzin, want ik
ken geen enkele reden om een zadel-
liet af te schieten". „Zonder hen (al
dus een der leerlingen) zouden we
geen enkele van de moderne gemak
ken kennen, die we nu hebben". Vol
gens een hoopvolle leerling met mati
ge cijfers „hoeven ze heus geen ge
nieën te zijn, ook Albert Einstein had
maar een laag I.Q". Een jongen gaf
als zijn mening te kennen: „Ik denk
niet dat hij zó verschrikkelijk knap
had hoeven te worden, dat hij elk ge
zond verstand miste". Weer een ander
vond dat geleerden „in alle vormen en
afmetingen voorkomen", maar „ze
hebben alleen belangstelling voor we
tenschap, ze praten voortdurend over
wetenschap, zijn verder heel vriende
lijk en hebben verschrikkelijk veel ge
duld!" Een van de meisjes-leerlingen
vond, dat die zielige mensen in hun la
boratoria „vaak nauwelijks tijd heb
ben om zichzelf een beetje te verzor
gen. ze zijn altijd druk bezig met
experimenteren". Verschillende ande
re antwoorden kwamen neer op: „Ze
zijn meestal vrijgezel"; „Als ze al ge
trouwd zijn hebben ze weinig kinde
ren of helemaal geen"; „Maar wel
koppie koppie!"; „Ze gaan bijna nooit
naar bed!".
Foto „World Health"
dieren op te roepen, zonder dat er
enige uiterlijke aanleiding tot der
gelijke gevoelsuitingen bestond. De
beïnvloeding van de geest was be
gonnen
Dr. Belgado, daarop voortbouwend,
experimenteerde aanvankelijk met
mensapen. Bij sommige dieren slaagde
hij erin, tot twintig micro-elektroden
in de hersenen te brengen, die hij er
verscheidene maanden in liet zitten. De
operatie die daarvoor moest geschie
den was niet pijnlijk en na het ontwa
ken uit de narcose bleken de dieren
niet de minste last van de „Fremdkör-
per" in hun hersenen te hebben.
Voor het „voeden" der elektroden
besloot dr. Delgado tot draadloos toe
voeren van stroom. Kleine transistor
ontvangers werden op de rug van de
apen vastgehecht en via deze werden
de elektrische hersenprïkkéls toege
diend.
De resultaten zijn verbazingwek
kend. Drukt de onderzoeker een be
paalde knop op zijn bedieningspaneel
in, dan heft de aap een poot op. Het
dier probeert eerst de impuls te weer
staan, maar als dr. Delgado de
stroomsterkte opvoert, gehoorzaamt
het willoos. Dan wordt een andere
knop ingedrukt de aap brult van
angst alsof hij wordt aangevallen. Bij
het indrukken van andere knoppen
wordt hij aggressief jegens zijn soort
genoten of begint hij andere apen te
liefkozen
Kort voor zijn dood in 1963 heeft de
beroemde schrijver Aldous Huxley ge
waarschuwd dat een nieuwe tiran in de
toekomst de gehele mensheid tot sla-
VOOR MIJ als toehoorder is het
een gênant tafreeltje. Maar dr.
Delgado glimlacht en zegt: „Het
is niets bijzonders - deze man ge
hoorzaamt alleen aan een bevel,
dat ik hem zojuist gegeven heb. Hij
handelt niet uit vrije wil, hij vol
brengt een opdracht, hem radio
grafisch gegeven via een kleine
elektrode in zijn hersenen. Ik kan
hem op commando laten lachen of
huilen, hem woedend of vrolijk
doen reageren, ja welhaast elke
emotie bij hem opwekken
EEN LUGUBERE grap? Ja, dat
menen velen. Deze zielige gebogen fi
guur is een patiënt van het New Ha
ven-ziekenhuis, een van een groepje
mensen, die zich vrijwillig beschik
baar gesteld hebben voor de opzien
barende experimenten van dr. Delga
do en zijn medewerkers. Experimen
ten die, in de meest letterlijke zin, de
mens tot slaaf van de wetenschap ma
ken. Hij toont liefde of haat, naar ge
lang de dokter „beveelt" via een elek
trische ontlading in zijn hersenen. Zijn
„zieleleven" is een kastje met druk
knoppen op het bureau van dr. Del
gado. Enhij beseft het zelf niet.
Hij rookt en praat heel gewoon, hij
voelt het zelfs niet eens als de dokter
hem een impuls geeft. Hij is een wil
loos werktuig in de hand va.n zijn mees
ter. Zo bont heeft zelfs Orwell het in
zijn toekomstfantasie „1984" niet ge
maakt. „Big Brother is watching
you" dreigt nu „Big Brother is con
trolling you" te worden.
We zijn hier inderdaad op een ge
vaarlijke weg, erkent dr. Delgado (48
jaar en van Spaanse afkomst). Maar
toch geloof ik dat we moeten doorgaan
er is geen andere mogelijkheid. We
hebben de kernenergie gebreideld, we
staan op de drempel van de interplane
taire ruimtevaart. Maar de mens zelf,
zijn diepste roerselen en aandriften,
zijn nog vrijwel even duister als in de
jaren toen Alexis Carrel zijn „l'Homme
eet inconnu" schreef. Voor wij verder
gaan dienen we eerst onszelf te ken
nen.
Maar er is toch de psychologie men
hoeft toch niet „als een slager" in
te grijpen in het leven zelf, met scal
pel, schedelboor en hersenelektroden?
Mensen als dr. Delgado zijn het daar
niet mee eens. „Elders in deze ver
deelde wereld, in wat men noemt het
potentieel-vijandelijke kamp, is men
ook druk bezig met proeven als de
onze. Raken wij achter, dan bestaat
het gevaar, dat „de anderen" ons op
een kwade dag tot hun slaven maken,
door hypnose-per-radio of op wat voor
manier dan ook. En daarom moeten
wij doorzetten, ondanks alle ethische
bezwaren en protesten."
Er zijn vele protesten geweest, uit al
le kringen en milieus. Van kerken en
particulieren, leken en wetenschaps
mensen. Ook van artsen, zenuwspecia
listen, neurochirurgen. Zij vinden dat
dit te ver gaat.
Andere geleerden zijn enthousiast.
Dr. Carl Rogers, de bekende psychia
ter van de universiteit van Wisconsin,
zegt: „Wij zijn doende, ons meester te
maken van een wetenschap die alles
in de schaduw stelt." een kwalifi
catie die men, helaas, op twee manie
ren kan uitleggen.
Ook de Amerikaanse regering hecht
grote waarde aan de onderzoekingen
van dr. Delgado. Het werk wordt b.v.
financieel gesteund door de Ameri
kaanse marine. Geleerden in binnen-
en buitenland helpen mee bij het on
derzoek o.a. door de vervaardiging van
een nieuwe „hersenkaart" met een
precisie van een vierde mm. voor
