IJmuider Courant | 1965 | 27 oktober 1965 | pagina 13

VAN(X)

EEN <y
KATER?

O'Neills „Liefde onder de olmen"

echte

ananen

zijn HU voordelig

TONEEL IN

Toneelgroep Centrum brengt
een spel van Orton onder
regie van Peter Oosthoek

LASTX

Bijzondere premiere in Haarlem

"NEGEN MUZEN

WITTE KRUIS

N.Ph.O. met
(gedeeltelijk)
Poolse avond

Vier X „Van Harte":
333.000

Romantiserende opvoering door Toneelgroep Theater

La "-■

,De Meid'

WOENSDAG 27 OKTOBER 1965

13

EEN „HEVIG SPEL"

Vrijdagavond aanstaande zal in de
Haarlemse Stadsschouwburg „Liej
zijn voor Sloane", het eerste spel van
de Engelse schrijver Joe Orton door
de Toneelgroep Centrum in première
worden gebracht. Een belangwekken
de première dus, omdat hiermee een
nieuwe auteur wordt geïntroduceerd.

In Engeland heeft hij reeds een grote
naam, in het buitenland ook. „Lief
zijn voor Sloane" heeft de Londense
première beleefd, gaat in Duitsland in
vijf theaters tegelijk en wordt nu ook
op Broadway vertoond.

Jaag hem weg met

poeders!

De radio geeft donderdag

T elevisieprogramma

Beeldje van Leonardo da
Vinei voor 800 gulden

T.V-nabeschouwingen

J. Damshuizer

„Het vijfde zegel" van Simon Vestdijk. In

Joegoslavië is bij de uitgeverij Zalozba
Obzorja te Belgrado een vertaling ver
schenen van „Het vijfde zegel" van S.
Vestdijk, onder de titel „El Greco". Van
dit boek zijn al vertalingen verschenen in
het Duits, Engels, Frans, Zweeds, Itali
aans, Tsjechisch, Spaans. Met een Portu
gese uitgever en een Griekse uitgever
werden contracten afgesloten. Deze ge
beurtenis valt samen met de verschijning
van de zevende druk van „Het vijfde ze
gel" in de Nederlandse taal, ditmaal als
paperback.

Henny Orri als Kathy en Jules Ha
mel als Sloane in „Lief zijn voor
Sloane", het stuk van Joe Orton, dat
vrijdagavond a.s. in de Haarlemse
Schouwburg in première wordt ge
speeld.

Nog iets nieuws is, dat dit stuk het
«erste is, door Peter Oosthoek bij Cen
trum geregisseerd. Peter Oosthoek regis
seerde tot voor kort bij Studio maar komt
nu dus naast Walter Kous, Guus Hermus
en Broes Hartman te s*aan, die andere
regisseurs van Centrum.

Oosthoek heeft een sterke voorkeur voor
toneelstukken die actueel zijn, nieuwe
spelen, in de hoop daar de teksten tussen
te vinden die repertoire zullen blijven
houden, zo men wil, klassiek worden. Hij
zal daarbij het risico van het experiment
of absurdistisch toneel niet schuwen, doch
het ook niet beslist zoeken. Zijn drang tot
vernieuwing is er ook de oorzaak van,
dat hij bij Centrum een nieuwe Neder
landse auteur heeft geïntroduceerd, Lo-
dewijk de Boer, waarvan hij verwachtin
gen heeft.

Peter Oosthoek gaat ook spelen bij Cen
trum, binnenkort in de „Miljonaires" van
Shaw en daarna een grote rol in „De
Thuiskomst" van Harold Pinter, een stuk
dat bij deze groep in studie is.

De leden van de vriendenkring van
Centrum zullen op 4 november met Oost
hoek kunnen kennis maken. Hij zal op die
avond spreken over Joe Orton en diens
spel, iets van de achtergronden belichten.
Hij zal dat doen in gezelschap van Vladek
Sheybal, een Engelse regisseur van Pool
se afkomst, die momenteel „De Miljonai
res" bij Centrum als gastregisseur instu
deert. Deze zal dan vertellen over zijn le
ven en toneelopvattingen.

Een „hevig spel"

Nog iets over „Lief zijn voor Sloane".
Het speelt aan de zelfkant van de Engelse
samenleving, met als centrale figuren een
broer en zuster, Eddie en Kathy, die zich
door onvolwassenheid moeilijk geestelijk
staande kunnen houden. Ze hebben een
oude vader, Kemp, een half mislukte fi
guur. Het meisje, of vrouw liever, heeft
in haar jeugd een kind gehad; de broer
heeft tegennatuurlijke neigingen, zonder
zich daar te veel bewust van te zijn.

In dit gezinnetje doet Sloane zijn intre
de, een amorele figuur, aardig, maar ver
dorven en met een „verleden". Dan be
gint een spel van aantrekken en afsto
ten tussen deze jongen enerzijds en broer
en zuster anderzijds. Het levert grote psy
chische spanningen op bij alle partijen.
De jongen, die de wederkerige genegen
heden heeft willen uitspelen tegen elkaar
en die van iedereen tracht te profiteren
wordt de centrale figuur in een zich he
vig toespitsend drama, met op de achter
grond de vader die slachtoffer van de ver
wikkelingen wordt. Dan gaan de ogen van
de anderen open. Er ontstaat een omme
keer in het spel en Sloane zal de „bedro
gen bedrieger" worden, zelf in de macht
van broer en zuster geraken en hun zieli
ge leven hebben mee te spelen.

Het stuk heeft ook humoristische ele
menten, wordt door de schrijver niet als
drama, doch als een blijspel gezien, zij
het met een zeer ernstige ondertoon. Het
is een spel met een verhevigd realisme,
niet absurd, met „gewone" figuren dus
van vlees en bloed, doch geladen met
«terke spanningen.

Henny Orri speelt de rol van Kathy,
Jules Hamel is Sloane, Piet Romer de
broer Eddie en John Koch neemt de va
derrol voor zijn rekening.

Advertentie

Christian Wiesbrod. De Oostduitse acteur
Christian Wiesbrod, die in augustus tij
dens het optreden van het (Oostduitse)
Berliner Ensemble asiel vroeg in de
bondsrepubliek, maar later naar Oost-
Berlijn terugkeerde, heeft zich ver
giftigd. Zijn lijk werd gevonden in de
Marienkirche in Oost-Berlijn.

Diplomatie. Nigeria en Frankrijk heb
ben besloten binnenkort weer diploma
tieke betrekkingen aan te knopen. De
ze werden door Nigeria verbroken, toen
Frankrijk in 1961 kernproeven ging
doen in de Sahara.

Een aantrekkelijk programma was sa
mengesteld voor het tweede dinsdag
avondconcert van het Noordhollands Phil-
harmonisch Orkest onder leiding van Hen
ri Arends. De opmaat werd gevormd door
een Intrada voor trompetten, trombones
en pauken van de Boheemse componist
Heinrich von Biber. Het stuk zou mis
schien meer effect gemaakt hebben als de
blazers zich aan de rand van het po
dium hadden opgesteld, in plaats van op
hun gewone plaatsen te blijven zitten,
achter de werkeloos toeziende strijkers.
Maar dat is meer een regiekwestie.

Men was nu in de stemming om te luis
teren naar de Poolse violiste Wanda Wil-
komirska die het Vioolconcert in E gr.t.
van Bach speelde. Haar toon vond ik wat
spichtig, wat in het adagio nog het minst
stoorde want het kreeg er een soort ijle
zeggingskracht door, iets nooddruftigs als
van een straatmuzikant die om een aal
moes speelt, maar dan een met een hele
goede techniek. In de hoekdelen miste
men toch wel een veerkrachtige cadans.
Vijf

De twee extra-trompetten waren niet
alleen voor Biber gehuurd, want ze deden
ook mee in een betrekkelijk modern
Pools werk, Muziek voor strijkers, vijf
trompetten en pauken van de componiste
Grazyna Basewicz. De moderne Polen
hebben een gevoel voor felle, flakkerende
klankkleuren die ze opladen met een ver
scheurde ritmiek en kortsluiten tot disso-

nante akkoorden. Evenals haar landge
noot Lutoslawski beheerst Grazyna Base
wicz dit klimaat van overspanning uit
stekend, vooral in het tweede deel met
suggestieve trillereffecten. Ook het soms
mistig opduiken, dan scherp opdoemen
van de koperblazers tegen de strijkers
was knap gerealiseerd. Henri Arends had
veel voorbereiding besteed aan deze pre
mière en de uitvoering gaf, leek me, een
duidelijke indruk van het werk.

Dit programma stond grotendeels in
het teken van Polen, want Wanda Wilko-
mirska kwam na de pauze terug en liet
zich nu horen in het Vioolconcert van haar
landgenoot Karol Szymanowski, het
tweede wel-te-verstaan, want naar ik ver
nam was hierover een misverstand aan
de dag getreden op de dag vóór het con
cert toen opeens bleek dat het orkest de
partijen van het tweede concert op de
lessenaar had staan terwijl de violiste
zich op het eerste had voorbereid. Zij
heeft zich toen snel aangepast en toch
het tweede concert gespeeld, hoewel zij
dat anderhalf jaar tevoren voor het laatst
had uitgevoerd. Maar ook zonder kennis
van dit voorval bleek duidelijk dat Wan
da Wilkomirska hier opeens in haar mu
zikaal element was en zij gaf een ster
ke gedrevenheid aan de vioolpartij die
zich afzet tegen een fond van donkere,
zeer ingenieus verweven kleuren in het
orkest.

Tenslotte kwam het orkest met de twee
de suite uit Ravel's Daphnis et Cloë. Na
een wat matte aanhef in het Lever du
jour, kwam de Pantomime fraai en poë
tisch tot zijn recht, vooral dank zij de
rank geblazen fluitsolo van Pieter Odé,
waarna de Danse générale een krachtige
overrompeling veroorzaakte. Het publiek
beloonde de virtuoze uitvoering met rusti
ge instemming. Ik zet daar graag een
uitroepteken achter!

Sas Bunge

Eugene O'Neill schreef zijn „Desire
under the elms" in 1923 op een boerde
rij bij Ridgefield in Connecticut. Daar
woonde hij in het hart van de Ameri
kaanse statengroep New England, het
vroegst gekoloniseerde deel van de Ver
enigde Staten en dus een gebied met een
voor Amerika vrij lange geschiede
nis. Dat vroege New England, met zijn
harde puriteinse bevolking, waarin
hartstochtelijk geloofd, geleefd en gehaat
werd, heeft O'Neill jarenlang gefasci
neerd. In dat New England van het mid
den van de negentiende eeuw, toen uit
Californië de wilde geruchten van enor
me goudvondsten kwamen en zelfs aan
Amerika's Oostkust de mensen dol maak
ten, heeft O'Neill de handeling van „De
sire under the elms" geplaatst. Een
Ephraim Cabot of een Abbie Putnam kon
hij ook in 1923 nog in elk dorp van New
England ontmoeten; maar hij ging drie
kwart eeuw terug om zijn figuren tegen
de achtergrond van die waanzinnige goud
dorst te projecteren en hen tegelijk te la
ten zien in hun eigen allesverterende heb
zucht en zinnelijke begeerte, hartstochten
die op een stenige akkergrond even goed
gedijen als op een goudveld.

Het was O'Neills bedoeling, in zijn dra
ma die oerkrachten in onbarmhartige
naaktheid en in meer-dan-levensgroot for
maat te laten zien, niet in het keurslijf
van naturalistische binnenhuis-typeringen
en evenmin onder een vernisje van roman
tiek. Hij noemde het stuk danook niet
„Love under the elms" maar „Desire
under the elms", want het ging hem om
de begeerte, om de hebzucht die ook in
het erotische zingenot aanwezig is. Het is

daarom jammer dat Dolf Verspoor voor
zijn nieuwe vertaling de oude Nederlandse
titel, „Liefde onder de olmen", heeft ge
handhaafd, want die titel roept een ro
mantische sfeer op en daarnaar heeft
O'Neill allerminst gestreefd.

De opvoering door de Toneelgroep
Theater, onder regie van Elise Hoomans,
die wij gisteravond in de Haarlemse
Stadsschouwburg te zien kregen, ging
echter van hetzelfde misverstand uit. Het
was een slap-naturalistische opvoering,
met trekjes van een gedramatiseerde ka
mertjeszonde ten plattelande, inplaats
van de keiharde, onromantische, alle slui
ers van de lage menselijke hartstochten
wegrukkende vertoning, die dit deels
toch wel gedateerde stuk nog tot een he
dendaags schouwburgpubliek had kunnen
doen spreken. Een popperig decor (van
Herman Gordijn), dat de spelers nauwe
lijks enige bewegingsruimte gaf, was al
een onmogelijke entourage voor een tra
gedie waarin de meest elementaire irn
stincten met elkaar in botsing komen;
die instincten schrompelden in dit kader
en bij deze uitbeelding danook ineen tot
kleine persoonlijke gevoelens die mis
schien wel goed pasten bij het jaar 1923,
waarin het stuk werd geschreven, maar
bepaald niet bij het jaar 1850, waarin de
handeling zich voltrekt, en zo mogelijk
nóg minder bij de 'tijdeloosheid waarin
O'Neill het eeuwigmenselijke van zijn
dramafiguren heeft willen zien.

Bij deze enscènering-voor-een-poppen-
theater (met een „salon" die nauwelijks
plaats biedt voor twee tegen elkaar ge
drukte stoelen en een boerenkeuken naar
rato) ontbrak al dadelijk de suggestie van
een kapitale boerderij om welks bezit va-

1 - - v v

f v, f'

- -

- ;;V

HILVERSUM I. 402 m. 7.00 KRO. 11.45
VPRO. 14.15-24.00 NCRV.

KRO: 7.00 Nieuws. 7.10 Meditatie. 7.15
Lichte grammof oonmuziek (7.30-7.32
Nieuws). 7.55 Overweging. 8.00 Nieuws.
8.10 Conciliejournaal. 8.15 Lichte gram-
mofoonmuziek. (8.30-8.32 Nieuws). 8.40
Voor de huisvrouw. 9.35 Waterstanden.
9.40 Schoolradio. 10.00 Aubade: geva
rieerd muziekprogramma. 11.00 Voor de
zieken. VPRO: 11.45 Licht instrumentaal
kwartet (opn.). 12.10 Leven op het land,
gesprek. 12.27 Mededelingen t.b.v. land
en tuinbouw. 12.30 Nieuws. 12.40 Deze
week, met bijdragen van binnen- en bui
tenlandse correspondenten. 13.15 Modern
strijkkwartet (gr.). 13.45 Voor de vrouw.
NCRV: 14.15 Lichte grammofoonmuziek.
14.30 Klassieke kamermuziek (opn.).
15.00 Kerken in de Diaspora, godsdiensti
ge uitzending. 15.30 Samenzang: geeste
lijke liederen. 16.00 Radio Filharmonisch
orkest: klassieke en moderne muziek.
17.00 Five o'clock, praatje. 17.10 Licht in
strumentaal kwartet. 17.30 Kinderkoor
met orkestbegeleiding (gr.). 17.50 Sport-
rubriek. 18.10 Orkest, koor en solisten
(opn.): amusementsmuziek. 18.40 Halte:
gevarieerd programma voor twintigers.
19.00 Nieuws en weerpraatje. 19.10 Radio
krant. 19.30 Koorzang: geestelijke liede
ren. 19.45 Op de man af, praatje. 19.50
Lichte grammofoonmuziek. 20.10 Boeren
en burgers in Buiten veen, hoorspel (31).
20.35 Samen uit - Samen thuis: geva
rieerd programma. 22.00 Pianorecital:
semi-klassieke muziek (opn.). 22.15
Avondoverdenking. 22.30 Nieuws. 22.40
Boekbespreking. 22.45 Kerkorgelconcert:
(opn.): klassieke en moderne werken.
23.15 Toonkamer: veertiendaags muziek
tijdschrift in klank. 23.55-24.00 Nieuws.
HILVERSUM II. 29 m. 7.00 AVRO. 7.50
VPRO. 8.00-24.00 AVRO.

AVRO: 7.00 Nieuws. 7.10 Ochtendgym
nastiek. 7.20 Lichte grammofoonmuziek.
VPRO: 7.50 Dagopening. AVRO: 8.00
Nieuws. 8.10 Lichte grammofoonmuziek.
(Om 8.25 De groenteman). 8.45 Morgen
wijding. 8.55 Grammofoonmuziek. 9.00
Operamuziek (gr.). 9.40 Lichte grammo
foonmuziek. 10.00 Voor de kleuters. 10.10
Lichte grammofoonmuziek. (11.00
Nieuws). 12.00 Stereo: Metropole orkest:
amusementsmuziek. 12.27 Mededelingen
t.b.v. land- en tuinbouw. 12.30 Dansorkest
en zangsolisten. 13.00 Nieuws. 13.10 Actua
liteiten. 13.30 Licht orkest. 13.55 Huishou
delijke zaken, praatje voor de vrouw.
14.10 Ontvangst in Gooiland, gevarieerd
programma. 15.20 Symfonie-orkest van

Radio Beromünster en solist (opn.): mo
derne muziek. 15.40 Fagot, piano en kla
vecimbel: oude muziek. 16.00 Nieuws.
16.02 De geschiedenis van een boek, lite
rair klankbeeld. 16.30 Stereo: Viool en
piano: klassieke muziek. 17.00 Voor de
jeugd. 18.00 Nieuws. 18.15 Actualiteiten.
18.20 Uitzending van de Pacifistisch So
cialistische Partij. 18.30 Licht orkest.
18.55 Voor de kinderen. 19.00 Gesproken
brief. 19.05 Sportparade. 19.30 Lichte
grammofoonmuziek. 20.00 Nieuws. 20.05
Land der Muzen: kunstrubriek. 20.20 Hol
land Festival 1965: De droom, opera
(opn.). 21.15 Hammerbeck, hoorspel.
22.30 Nieuws. 22.40 Actualiteiten. 23.05
Discotaria: nieuwe grammofoonplaten.
23.55-24.00 Nieuws.

HILVERSUM II (F.M.-kanalen) NRU
GEZAMENLIJK PROGRAMMA
9.00-18.00 Voorbereid door VARA.
NRU/VARA: 9.00 Nieuws. 9.02 Vlotte
start: lichte grammofoonmuziek. 10.00
Nieuws. 10.02 Opgeruimd: lichte grammo
foonmuziek en tips voor de huisvrouw.
11.00 Nieuws. 11.02 Volksliedjes en -dans
jes (gr.). 11.30 Metropole-orkest: amuse
mentsmuziek (opn.). 12.00 Nieuws. 12.02
Top Talent Tijd: tophits (gr.). 12.30 Ac
tualiteiten. 12.35 Melodieën-Express: ge
varieerd licht muziekprogramma. 13.00
Nieuws. 13.02 Top Talent Tijd: tophits
(gr.). 13.30 Dansorkest. 14.00 Nieuws.

14.02 Langs de weg: lichte grammofoon
muziek en tips voor de weggebruikers.
15.00 Nieuws. 15.02 Hoogtepunten uit de
musical Kismet (gr.). 16.00 Nieuws. 16.02
Populaire grammofoonmuziek. 16.30 Keu
ze van de omroeper: jazzmuziek uit 1925-
1965. 17.00 Nieuws. 17.02 Licht ensemble.
17.25 Actualiteiten. 17.30 Top Talent Tijd:
tophits (gr.).

BRUSSEL 324 m.

12.00 Nieuws. 12.03 Lichte muziek. 12.40
Weerbericht, mededelingen en SOS-be-
richten. 12.45 Persoverzicht. 12.50 Beursbe
richten en programma-overzicht. 13.00
Nieuws en weerbericht. 13.20 Klassieke
muziek. 14.00 Nieuws. 14.03 Schoolradio.
(15.00 Nieuws). 15.45 Grammofoonmu
ziek. 16.00 Nieuws. 16.03 Beursberichten.
16.09 Koffietijd. 17.00 Nieuws, weerbe
richt en mededelingen. 17.15 Lichte mu
ziek. 17.30 Kampliederen. 18.00 Nieuws.

18.03 Voor de soldaten. 18.28 Paardesport-
berichten. 18.30 Operettemuziek. 18.45
Sportkroniek. 18.52 Lichte muziek. 19.00
Nieuws, weerbericht en radiokroniek.
19.40 Zeg het met muziek. 20.00 Klassieke
muziek. 21.05 Klassieke muziek. 21.15
Boekbespreking. 21.30 Moderne muziek.
21.50 Klassieke muziek. 22.00 Nieuws en
berichten.

VOOR WOENSDAG

NEDERLAND I

AVRO: 17.00-17.35 Voor de kinderen.
NTS: 19.00 Nieuws in het kort. 19.01
19.35 Sportprogramma. NTS: 20.00 Jour
naal en weero verzicht: VPRO: 20.20
Franse chansons. 20.55 Randfiguren,
letterkundig programma. 21.25 Ruimte
voor miljoenen, documentaire over de ge
daanteverwisseling van een klein land.
21.55 De Verlosser, spel. NTS: 22.25-22.30
Journaal.

NEDERLAND II

NTS: 20.00 Nieuws in het kort. AVRO:
20.01 Voorpagina, selectie uit actualitei
tenprogramma's van de Franse Televisie.
20.30 Hoe vertel ik het mijn ouders, film
(voor volwassenen) NTS: 22.10 Sterren
kijken, 22.20-22.25 Journaal.

VOOR DONDERDAG

NEDERLAND I

NCRV: 14.30 Voor de vrouw. 15.05 Pau
ze. NTS: 15.15-15.45 Teleac: Kennis van
textiel (les 5). 19.00 Nieuws in het kort.
19.01 Klaas Vaak. 19.05 De Verrekijker:
Internationaal jeugdjournaal. 19.15 Van
gewest tot gewest: regionaal journaal.
NCRV: 19.35 De Lucy Show. NTS: 20.00
Journaal. NCRV: 20.20 Nacht in de mid
dag, TV-spel. 22.15 Attentie: actualiteiten
rubriek. 22.40 Het grafschrift van Biblios,
een reisoverpeinzing. NTS: 22.45-22.50
Journaal.

NEDERLAND II

NTS: 20.00 Nieuws in het kort. VARA:
20.01 Een zekere Brent, thrillerfeuilleton
(deel 1). 20.25 Oh what a lovely war, sa
tirische muzikale komedie. NTS: 22.25
Journaal. 22.30-23.30 Turnen: reportage
van een ontmoeting tussen de beste tur
ners uit Europa te Lugano.

Mevrouw E. Heijermans-Jurgens en
minister m.r. M. Vrolijk op het po
dium in de Amsterdamse Stads
schouwburg.

Mevrouw E. Heijermans-Jurgens was
dinsdagavond de eerste die het verzamel
de werk van de toneelschrijver Herman
Heijermans ontving. Dit geschiedde op
een bijeenkomst in de Amsterdamse
Stadsschouwburg, waar ter gelegenheid
van het veertigjarig bestaan van de VA
RA twee werken ten tonele werden ge
bracht welke door de televisie werden uit
gezonden.

In de schouwburg waren vele prominen
te figuren van de omroep, de vakbewe
ging en de Partij van de Arbeid bijeen,
toen minister M. Vrolijk op het toneel
verscheen en de uit drie delen bestaande
uitgave uitreikte, niet alleen aan de we
duwe van de schrijver, maar ook aan de
burgemeester van Amsterdam, mr. G.
van Hall. De minister bracht hulde en
dank aan allen die de uitgave hebben
mogelijk gemaakt en in het bijzonder
richtte hij zich tot de uitgeverij G. A.
van Oorschot.

Mevrouw Heijermans dankte voor de
hulde aan de nagedachtenis van haar
echtgenoot gewijd en burgemeester mr.
Van Hall herinnerde in zijn dankwoord
aan de banden van Herman Heijermans
met Amsterdam.

Hierna gaven leden van de Nederland
se Comedie voorstellingen van „De Meid"
en „De brand in de Jonge Jan". In de
televisierubriek worden deze stukken be
sproken.

De Amerikaanse kunsthandelaar Fow-
les beweert dat het Metropolitan Museum
in New York voor 800 gulden in het bezit
is gekomen van een beeldje dat onge
veer 1% miljoen gulden waard is. Het
kunstwerkje werd vorige week bij Parke-
Bernet geveild. Volgens Fowles is het
vervaardigd door Leonardo da Vinci of
dienst tijdgenoot Andrea Del Verrocchio.

Advertentie

der, zoon en stiefmoeder elkaar letterlijk
naar het leven staan. En evenmin waren
het O'Neills harde, fanatieke puriteinse
boeren, vergroeid met hun grond en vast
gezogen aan het eindeloze heuvelland
schap van Connecticut, die men hier te
zien kreeg. Het waren en bleven verkle
de acteurs. Vooral in de beginscènes met
de twee oudere broers die bezeten zijn van
de gouddorst als tegengif voor de haat te
gen hun vader, wiens bezit zij zich zien
ontgaan. De manier waarop deze scènes
waarin O'Neill al de haat-en-hebzucht-
motieven van het drama krachtig heeft
opgezet door Jan Gorissen en Onno
Molenkamp werden gespeeld, was een
aanfluiting van de bedoelingen van de
schrijver.

Een zo voortreffelijk, maar goedmoedig
acteur als Hans Tiemeyer had nooit mo
ge -• worden belast met de rol van Ephraim
Cabot, een wrede, aartsvaderlijke gewel
denaar, die hem in het geheel niet ligt.
In plaats van een oude bruut, wiens
schijnheiligheid in oppervlakkige gelovig
heid omslaat wanneer hij zich voelt af
takelen en die zich dan des te krampach
tiger aan zijn aardse bezit vastklampt,
werd Ephraim hier een soort ouderling-
in-ruste wiens veelzeggende mededeling
dat hij alleen bij de koeien in de stal
goed kan slapen, slechts lachlust opwekte.
Het beste deel van de voorstelling vorm
den nog de scènes tussen Mia Goossen als
Abbie, Ephraims derde vrouw, en Jules
Croiset als haar jongste stiefzoon, Eben,
van wie zij een kind wil hebben niet
uit liefde, maar alleen om haar aanspra
ken op de erfenis van Ephraim te ver
groten. Maar zelfs al waren deze twee ver
tolkingen dan nog het meest aanvaard
baar, ook daarin kwam de ouderwetse
liefdesromantiek toch af en toe om de
hoek kijken. Het ontstellende cynisme en
de onverzadiglijke begeerte van Abbie
werden door Mia Goossen wel aangeduid
maar niet uitgespeeld met de niets ont
ziende felheid waar O'Neill om vraagt.
Hoewel het deze actrice toch niet ont
breekt aan het daarvoor benodigde ta
lent.

Het talrijke publiek heeft aan het slot
vriendelijk geapplaudisseerd. Geschokt
was het kennelijk niet. Maar misschien
vermag dit stuk zelfs bij een betere op
voering niet meer te schokken in onze
tijd, waarin de realiteit en de moderne
toneellitteratuur om het hardst proberen
het publiek „shock-proof" te maken.

Simon Koster

Het bedrag dat de VARA in het radio
programma „Van Harte", voor de Poolse
generaal Maczek vroeg is opgelopen tot
bijna 112.000 gulden. Het programma, dat
wordt gepresenteerd door Henk van Sti-
priaan, is weer een overrompelend succes
geworden.

Een overzicht van de vorige vier „Van
Harte"-uitzendingen

1. „Het oude koetshuis" 26.000

2. Ernst Bruno Motzko 100.000

3. Recreatiecentrum 95.000

4. Kameractie studenten:

800 kamers

5. Generaal Maczek112.000

333.000

Het viel te verwachten, dat de VARA
bij de viering van haar veertigjarig be
staan ook hulde zou brengen aan Herman
Heijermans, wiens toneelwerken vooral
hun dramatische kracht ontleenden aan
de klassetegenstellingen en het daaruit
voortgekomen verzet tegen slaafse onder
drukking, onderbetaling en uitbuiting. En
wij weten het allemaal: al zijn de stuk
ken van de toenmalige vernieuwer van het
Nederlandse toneel, voorzover bepaald
door die elementen, uit de tijd, speelbaar
zijn ze nog altijd. Voor alles toch was
Heijermans een groot toneelschrijver, die
de kunst beheerste een sterk stuk op te
bouwen en een taal te bezigen, die direct
aansprak.

De komedie van haat, getiteld „De
Meid", die gisteravond als onderdeel
van het VARA-feestprogramma in de Am
sterdamse Stadsschouwburg gespeeld en
van daaruit uitgezonden werd, mag zeker
ingedeeld worden bij die weliswaar nog
zeer speelbare, maar toch verouderde
stukken van deze auteur. Met deze viering
viel waarschijnlijk niet zo geheel toe
vallig de eerste uitgave samen van het
verzameld toneelwerk van Heijermans.
Dit feit, op zichzelf verheugend, kreeg tij
dens de uitzending van gisteravond zoveel
aandacht, dat het op den duur wel wat
ging irriteren. De uitgave, mede mogelijk
gemaakt door aan de VARA verwante or
ganisaties, werd ons wat al te sterk aan
gepraat, onder meer door de heer Simon
Carmiggelt, die terecht een groot be
wonderaar van de meergenoemde auteur
zich toch niet zo op zijn gemak scheen
te voelen als boekverkoper. Gesprekken
met de uitgever, met een bejaarde socia-
liste (vroeger zelf derde „meid") en een
bepaald niet zo sterk filmfragment van
de Heijermans-actrice-bij-uitstek, me
vrouw Esther de Boer-van Rijk, versterk
ten het commerciële karakter van deze
feestavond, waaraan mevrouw Heijer
mans, minister Vrolijk en burgemeester
Van Hall door hun aanwezigheid luister
bijzetten.

Niettemin hebben wij, als kind van een
latere tijd. nog geboeid het stuk „De
Meid" en de eenakter voor een virtuoos
acteur, getiteld „De Brand in de Jonge-
jan" gevolgd. Daarbij werden we zeker
geïmponeerd door de wijze waarop Nell
Koppen de rol speelde van de meid, die
in chantage het middel zag om zich te
wreken op haar kapitalistische mevrouw
tje en een beter leven te kunnen leiden.
Te zeggen, dat wij van de beide stukken
genoten hebben, zou teveel zijn. Evenals
de televisiecamera's, die het was ten
slotte een schouwburgvoorstelling wei
nig bewegingsvrijheid hadden, keken wij
er zij het dan met bewondering voor
Heijermans meer tegen aan.