Recent werk van de glasblazer
Jos Böhm door musea en antiquairs
als antiek gekocht
M
bananen
zijn nil voordelig
echte
Duits museum betaalde 1200 mark voor glazen
terwijl een warenhuis ze voor 50 mark etaleerde
Toneelstuk van
A. Koolhaas
„Labyrinth" 23 juni in première
Van Goor neemt
binderij Stokkink
in A'dam over
Geslaagd concert door het
Symphonieorkest Haerlem
NEGEN MUZEN
WOENSDAG 3 NOVEMBER 196i>
13
„De
grondstof
van mijn
glas
was er
niet eens
in de
16e eeuw
DE GLASBLAZER JOS BöHM uit Utrecht is geen
Van Meegeren, maar zijn op oude vormen en technieken
geïnspireerde glazen hebben kunstexperts en antiquairs
herhaaldelijk op een dwaalspoor gebracht. Ze lijken zó
verbluffend echt, dat ze geregeld voor antiek worden
aangezien en als zodanig ook worden verkocht. Omdat
een Venetiaans renaissanceglas van Böhm onlangs het
Utrechtse kunstwereldje in rep en roer heeft gebracht,
zijn wij eens met hem gaan praten. Hoofdrolspelers in dit
„spel der vergissingen" waren de Utrechtse antiquair J.
Wiegersma en natuurlijk Jos Böhm. In 1961 maakt de
vernuftige glasblazer vier vleugelglazen naar Venetiaans
voorbeeld uit witgestreept buisglas. Twee ervan ver
kocht hij naar tussenhandelaar Herings in het Limburgse
Brunssum. De prijs: 30,per stuk. In juni van dit jaar
dook het glas op in de etalage van de antiquair aan de
Minrebroederstraat. Het was geprijsd voor 1250,Het
„antieke" glas door Wiegersma bij een kunsthandel
in München gekocht werd door zijn eigenaar in de
Antiekbeurs uitgestald. Het glipte door de keuring van de
ballotage-commissie heen en ook de bezoekers wisten
niet beter of het geëxposeerde glas was 16e eeuws. Böhm
werd attent gemaakt op de vreemde gang van zaken en
lietWiegersma weten, dat het glas van zijn hand was. De
glasharde reactie van de kunsthandelaar: „Dat bestaat
niet". Uitgedaagd door de hardnekkige bewering van
Böhm, stelt hij hem een weddenschap voor. Hij looft
600,uit als Böhm hem vóór 1 oktober twee gelijke
gelijke glazen levert. De 43-jarige glasblazer: ,,'t Was voor
mij minstens zo'n pijnlijke zaak als voor Wiegersma. Als
ik gefaald had, zou hij mij voor elk bedrag hebben kun
nen claimen. Ten slotte stond zijn naam op het spel".
Alberto Giacometti
T. V-nabeschouwingen
TV-Interpellatie
J. Damshuizer
Totaal theater" tijdens het Holland Festival
De radio geeft donderdag
T elevisieprogramma
OSRAM
lampen
W. J. N. van Ditmar f
VAN EEN BEVRIENDE RELATIE uit
Leerdam leende hij enkele stukjes spi
raalglas omdat zijn Oostduitse leveran
cier de Lauschafabriek in Hessen
negen maanden levertijd vraagt. „Ik zat
enorm in de zenuwen. U moet zich voor
stellen, zo'n vleugelglas had ik vier jaar
geleden voor het laatste gemaakt." Een
gespannen Böhm stapte 30 september de
zaak van Wiegersma binnen. Onder zijn
arm een kartonnen doos met de gevraag
de „Venetianen". Wiegersma, gecon
fronteerd met het bewijsmateriaal, zei de
verlossende woorden: „Ik heb me ver
gist". Böhm verlaat zegevierend 't strijd
perk; twee glazen armer, maar 600,-
rijker. Toch bleef één vraag onbeant
woord: waar zit het lek? Wie verkoopt
willens en wetens de broze meesterwerk
jes van Böhm voor antiek? De glasbla
zer zelf maakt er zich niet druk om: „Ik
maak m'n glas. Wat ze er achter m'n rug
mee doen, is niet mijn zaak. Trouwens
geld interesseert mij niet," is zijn laco
nieke commentaar. De antiquair Wiegers
ma, één oog somber starend achter don
ker brilleglas, denkt er anders over: „Ik
laat het hier niet bij zitten. Ik heb mijn
relatie in München al gevraagd waar hij
het vandaan heeft. Misschien komen we
er op die manier achter." Overigens tilt
hij minder zwaar aan zijn nederlaag dan
men geneigd is te denken: „Eerlijk ge
zegd heb ik er hard om gelachen. Dat
is misschien te sterk. Maar laten we zeg
gen, ik heb geglimlacht. Ik heb tegen
me zelf gezelf gezegd: kijk, daar is Wie
gersma met al zijn ervaring ingevlogen.
Een hard gelag? Welnee, vergissen is
toch menselijk. Iedere antiquair doet dat
weieens in zijn leven. Voor mij was dit
de eerste keer. 't Is een les geweest. Hier
trap ik nooit meer in".
„NOU JA, HOET GAAT DAT. Ik kom
In München voor zaken. Ik ga bij Kunst-
block langs. Dat is een modern flatge
bouw met een antiekgalerij. Ik sta voor
een etalage en daar zie ik opeens in een
prachtig verlichte vitrine dat glas. Een
dergelijk glas zie je zelden. Ik stap naar
binnen; de man is trouwens een relatie
van me ik vraag wat het kost. Ik bied
nooit. Dat weten ze wel van Wiegersma.
750,-. Die relatie is ook te goeder
trouw geweest. Die zag het voor een Fa-
con de Veniseglas aan uit Kassei, 't Was
aan de onderkant afgeslagen. Dat is een
van de kenmerken. Nee, ik ben geen
glasexpert. Ik heb normale kennis van
glas, heb er tientallen boeken over."
„Een paar weken later bracht hij het met
zijn auto bij me. Goed verpakt, want je
bent als de dood dat het breekt. Ik zet
het in de etalage voor 1250,-. Een hoge
winst, zegt u? Het geld speelt toch geen
roL In de antiek is 't toch wat een gek
ervoor geeft."
JOHN BöHM, FERVENT SHAGRO-
KER en met „minrebroederkapsel" om
kranst, zegt in zijn kelderatelier aan de
Vismarkt: „Waarom zou ik. Dat moder
ne kermisgedoe inspireert mij niet. Ze
hebben ook al gesuggereerd, dat ik mijn
glazen zou signeren om de verwarring uit
de wereld te helpen. Denkt u niet, dat het
'n koud kunstje is om mijn handtekening
weg te halen? Een bankbiljet vervalsen
is moeilijker. Trouwens, ik weet toch dat
er handelaren zijn, die mijn glazen aan de
onderkant met schuurpapier bewerken
om ze ouder te laten lijken. Ach, 't inte
resseert me gewoon niet wat ze ermee
uithalen. Waar ik me wel kwaad om kan
maken is, dat mijn werk voor veel duur
der wordt verkocht dan waarvoor ik 't heb
gemaakt. Dat steekt me." Vier jaar gele
den is Böhm begonnen met zijn siergla-
zen. Hij had toen al ruim twintig jaar er
varing als medisch instrumentmaker ach
ter de brede rug. Bij opgravingen in zijn
kelder aan Oude Kamp kreeg hij van
grondwerkers scherven van een middel
eeuws waldglas toegespeeld. Hij was ge
ïntrigeerd door de violette verweringslaag
die de aarde in de loop der eeuwen op
het glas had afgezet. Na reeksen van ex
perimenten met zuren en metaalzouten
wist hij achter het „geheim" van deze
patina te komen, ,,'t Was gewoon het ei
van Columbus," zegt hij. „Waar de grond
eeuwen voor nodig heeft, dat speel ik in
vijf minuten klaar."
DE GROEN GEKNOPTE GLAZEN met
hun „antieke" glazuur hadden grif af
trek. Aanvankelijk bij particulieren, later
bij tussenhandelaren en antiquairs, die de
glazen overigens voor moderne prijzen,
variërend van 15,- tot 30,- kregen aan
geboden. Tot over de grens naar Duits-
land, Zwitserland en Amerika toe wer
den Böhms scheppinkjes verhandeld. Te
gelijk ontstond de eerste rel. Het eerste
„slachtoffer" was de inmiddels overle
den antiquair Jack A. Vecht uit Amster
dam. In 1961 kreeg hij van een als bag
geraar vermomde tussenhandelaar een
antiek waldglas aangeboden. Zijn zoon A.
Vecht zegt nu: „Die man kwam hier met
dat glas in een rode zakdoek verpakt. Het
zag er ontzettend vies uit, onder de mod
der zat 't. Wij zijn er aanvankelijk inge
vlogen, maar collega Dirven uit Eindho
ven ontmaskerde het glas. Het bleek van
Böhm te zijn. Tot in Luzern toe werden
ze als antiek verhandeld. Ik heb later
zelf antiquairs gewaarschuwd, die ze in
de etalage hadden staan."
IN 1962 KWAM HET TWEEDE „slacht
offer", de Duitse glasexpert dr. Heinlo
Madebach, directeur van het museum Ves
te Coburg, die twee Böhm-glazen aanzag
voor antieke waldglazen. Hij kocht ze
voor 1200 marken per stuk, nadat hij ze
wetenschappelijk had onderzocht. Trots
op zijn aanwinst liet hij zijn relatie Vecht
uit Amsterdam foto's zien van de glazen.
Deze hielp de Duitse deskundige uit de
droom. Curieus is dat op hetzelfde ogen
blik dezelfde glazen bij het Frankfurtse
warenhuis Lorey te koop lagen voor 50
marken. Leverancier was de Rotterdam
se firma n.v. Tradition.
Jack Vecht, een vergissing en een er
varing rijker, waarschuwde in hetzelfde
jaar in een glascongres in Leiden voor
het in omloop zijn van valse waldglazen.
Hij opperde zelfs de veronderstelling, dat
verschillende Duitse en Nederlandse mu
sea waldglazen hadden van Böhm. Böhm
zegt: „Ik heb hier diverse museumfigu
ren aan de deur gehad, die informeerden
of bepaalde glazen in hun collectie soms
van mij waren." Namen herinnert hij
zich overigens niet meer.
„Slachtoffer" nummer drie was de
heer Wiegersma. Of hij de laatste zal
zijn? De heer Wiegersma betwijfelt het:
„Kijk, ik kan die zaak nu wel laten uit
zoeken, maar zolang de bron niet is op
gedroogd, zullen er moeilijkheden blij
ven." Böhm zélf komen de vergissingen
als een raadsel voor: „Iedereen in Euro
pa weet, dat ik die glazen maak. De
De toneelgroep Studio heeft een nieuw
Nederlands stuk op het repertoire geno
men. De titel is NIET DOEN, SNEEUW
WITJE, een spel in drie bedrijven van
A. Koolhaas.
Het stuk is in opdracht van het minis
terie van Cultuur, Recreatie en Maat
schappelijk Werk speciaal voor Studio
geschreven.
In het prentenkabinet van het Stedelijk
Museum te Amsterdam wordt van 5 no
vember tot en met 19 december een ten
toonstelling gehouden van tekeningen van
Alberto Giacometti.
Jos Bohm aan het werk met een
„zestiende-eeuws" glas.
grondstof, waaruit ik mijn glazen maak,
bestond nota bene nog niet eens in die
tijd waarvoor ze worden aangekeken
Trouwens een kenner ziet 't meteen."
In de vraaggesprekken, die hij voor
zijn AVRO-rubriek „Parlementaire Spie
gel" met enige politici had, sneed drs. F.
Hoogendijk belangrijke actuele zaken
aan, te weten de huurverhoging, de ver
houding FrankrijkE.E.G. en de verdere
reacties in de Kamer op „de brief van
Nederhorst". Natuurlijk leverden deze in
terviews niet altijd de duidelijke uitspra
ken en prognoses op, die men als kijker
zou wensen, maar politiek is tenslotte
politiek, een spel van voorzichtig wikken
en wegen. En zeker kan deze uitzending
bijdragen tot meer belangstelling voor
het werk van regering en volksvertegen
woordiging.
Als de harde, maar zeer nobele revol-
verheld Paladin leidde Richard Boone
daarna onze gedachten van de dingen van
de dag af in een vervolg van de serie
Have Gun, Will Travel", die een origi
nele aanvulling blijkt te zijn van wat er
tot nu toe aan „Westerns" op het scherm
werd gebracht.
„Interpellatie" werd wederom een pro
gramma-onderdeel, dat deed vergeten,
hoeveel er op de dinsdagavonden, door de
AVRO in dit seizoen verzorgd, gepraat
wordt. Samensteller Pim Elfferich was er
weer in geslaagd geen gemakkelijke
opgave een Nederlander, die midden
in het licht van de belangstelling staat,
bereid te vinden zijn ideeën en opvattin
gen te verdedigen tegenover drie journa
listen. Nu was dat het liberale kamerlid
Th. Joekes, die ineens grote bekendheid
kreeg door het door hem in de Kamer
aangeboden VVD-plan tot beperking van
de uitbreiding der regeringsuitgaven, zo
als vastgelegd in de begroting van minis
ter Vondeling. Dit plan, volgens Joekes
ten onrechte een bezuinigingsplan ge-
nbemd, gaf de journalisten mr. dr. Van
Reenen, H. Hanekroot en E. Peereboom
genoeg aanleiding tot het stellen van vra
gen; vooral laatstgenoemde trachtte het
de heer Joekes zeer lastig te maken, al
bleek tenslotte de heer Van Reenen een
gevaarlijker gesprekspartner te zijn. Voor-
en tegenstanders moesten onzes inziens con
cluderen, dat de geïnterpelleerde er zich
bijzonder goed doorheen sloeg en daar
mee bewees, dat hij zowel als zijn voor
stellen de uitgebreide aandacht verdien
den, die zij eindelijk ook van de
televisie kregen.
De bokspartijen, die de tweede door de
AVRO rechtstreeks uitgezonden serie
„Helpers wegeerste ronde" liet
zien, waren voor het merendeel niet zo
fraai als Theo Huizenaar, de befaamde
promotor en verslaggever, zich misschien
wel gewenst had. Voor de pugilisten en
hun sport ging in deze reportage slechts
een minimum aan propaganda schuil: de
kijker kon namelijk slechts zien en ho
ren, hoe de amateurs, die in de ring wa
ren, door de regels, de scheidsrechters en
de ringarts tegen zichzelf beschermd wor
den. Niettemin hopen wij, dat de volgen
de uitzending beter laat zien, dat dit een,
zij het harde en mannelijke, goede tak
van sport kan zijn.
De intendant van de Nederlandse Opera en de jonge componist Peter Schat zijn
tijdens een persconferentie in Amsterdam nader ingegaan op de problemen inzake
de opvoering van „Lybarinth" tijdens het aanstaande Holland festival 1966. Dit werk,
een moderne vorm van totaal theater, vereist een zaal waarin geen scherpe scheiding
bestaat tussen uitvoerenden en het publiek. De enige zaal waarin dit in ons land kan
worden bereikt, is voorlopig Carré in Amsterdam. Daar zal de Nederlandse Opera dit
werk op 23 juni in première brengen en in de periode tot 10 juli nog vijf uitvoeringen
ervan geven. De medewerkenden zijn o.a.: Bruno Maderna en het Utrechts Stedelijk
Orkest. De speelduur is, zonder pauze, circa tweeënhalf uur.
De heer Huisman zei vertrouwen te
hebben in de groep, die de moed heeft
tot dit experiment. Op de hem wel eens
gestelde vraag of de kosten daarvoor
niet te hoog zijn, gaf de intendant als
antwoord, dat de kosten niet hoger zijn
dan die voor enige andere grote opera,
doch dat het belangrijkste is „dat hier
mee een deur naar de toekomst wordt ge
opend". Hij heeft in overweging dit werk
ook elders, onder meer in Brussel, te doen
uitvoeren.
„Labyrinth" is ontstaan uit de samen
werking tussen Peter Schat (componist),
Lodewijk de Boer (toneelschrijver), Al-
bert Seelen (fotograaf-cineast), Kurt
Stuyf (choreograaf), de graficus Gerard
van den Eerenbeemt (costuum), de ar
chitect Aldo van Eijck (decor) en Peter
Oosthoek (regisseur). Als technisch advi
seur voor de filmgedeelten werkt Bert
Haanstra mee.
De componist vertelde het volgende:
„Labyrinth" is samengesteld uit afwisse-
In de jaarvergadering van Stokkink's
Boekbinderij N.V. te Amsterdam is aan
deelhouders meegedeeld, dat van de zijde
van G. B. van Goor Zoonen's Uitgevers
maatschappij N.V. een bod op aandelen
Stokkink is uitgebracht.
Van Goor Zonen was eerder dit jaar
in het nieuws door de fusies die zij met
ingang van 1 januari aanging met uitge
verij N.V. W. van Hoeve (waarin voor
dien reeds opgenomen uitgeverij Kra
mers) en met drukkerij Geuze en Co. te
Dordrecht. Deze fusies betekenden een in
tegratie in tegelijk verticale en horizon
tale richting. De fusie met de binderij be
tekent een logische voortzetting van de
eenmaal begonnen vertikale integratie,
die intussen al opmerkelijke vruchten
heeft afgeworpen, mede ten gevolge van
de uitbreiding in horizontale richting.
Van Goor nam enige jaren eerder de
oude, van 1739 daterende uitgeverij
gebr. Van Cleef over. Ook in België heeft
de groep door participatie belangen.
Het ligt in de bedoeling, dat de van
1880 daterende N.V. Stokkink, zoals alle
ondernemingen binnen het concern, onder
eigen directie en in de bestaande juridi
sche ondernemingsvorm blijft werken.
Advertentie
HILVERSUM I. 402 m. 7.00 AVRO. 7.50
VPRO. 8 00- 24.00 AVRO.
AVRO: 7.00 Nieuws. 7.10 Ochtendgym
nastiek. 7.20 Lichte grammofoonmuziek.
VPRO: 7.50 Dagopening. AVRO: 8.00
Nieuws. 8.10 Lichte grammofoonmuziek.
(8.25 De groenteman). 8.45 Morgenwij
ding. 8.55 Klassieke grammofoonmuziek.
9.00 Operamuziek (gr). 9.35 Waterstanden
9.40 Tophits van toen voor mensen van
nu (gr). 10.00 Voor de kleuters. 10.10 Ar
beidsvitaminen (gr). (Om 11.00 Nieuws).
12.00 Dansorkest en zangsolisten. 12.27
Mededelingen t.b.v. land- en tuinbouw.
12.30 Licht instrumentaal ensemble en
vocaal trio. 13.00 Nieuws. 13.10 Radiojour
naal en beursberichten. 13.30 Lichte or
kestmuziek. 13.55 Huishoudelijke zaken,
praatje. 14.10 Volksliedjes voor de jeugd.
14.35 Vier Sans, radiostrip. 15.05 Dans
ensemble. 15.20 Stereo: Alt, bariton en
piano: klassieke en moderne liederen.
16.00 Nieuws. 16.02 Van vier tot vijf, een
radioprogramma in een Notedop. 17.00
Voor de jeugd. 18.00 Nieuws. 18.15 Aktu-
aliteiten. 18.20 Uitzending van de Boeren
Partij. 18.30 Lichte orkestmuziek (opn).
18.55 Voor de kinderen. 19.00 Gesproken
brief. 19.05 Sportparade. 19.30 Voor de
jeugd. 20.00 Nieuws. 20.05 Stereo: Ber-
lijns Filharmonisch orkest, kerkkoor en
viool (opn): moderne muziek. 22.00 Ste
reo: Amusementsmuziek (opn). 22.30
Nieuws. 22.40 Aktualiteiten. 23.05 Stereo:
Nieuwe grammofoonplaten. 23.55-24.00
Nieuws.
HILVERSUM II. 298 m. 7.00 KRO. 11.45
VPRO. 14.15-24.00 NCRV.
KRO: 7.00 Nieuws. 7.10 Het levende
Woord. 7.15 Lichte grammofoonmuziek.
(7.30-7.32 Nieuws). 7.55 Overweging. 8.00
Nieuws. 8.10 Conciliejournaal. 8.15 Lichte
grammofoonmuziek (verv). 8.45 Voor de
huisvrouw. 9.40 Lichte orkestmuziek en
koorzang (gr). 1.000 Aubade: gevarieerd
muziekprogramma. 11.00 Voor de zieken.
VPRO: 11.45 Noordzeefestival 1965: Piano
slagwerk en bas: lichte muziek. 12.10 Le
ven op het land, gesprek. 12.27 Medede
lingen t.b.v. land- en tuinbouw. 12.30
Nieuws. 12.40 Deze week, praatjes. 13.15
Klassieke grammofoonmuziek. 13.45 Voor
de vrouw. NCRV: 14.15 Lichte orkestmu
ziek (gr). 14.25 Oude kamermuziek (opn).
15.00 Bijbeloverdenking. 15.30 Geestelijke
liederen (opn. herhaling van vrijdag 29
oktober jl.)16.00 Stereo: Radiophilhar-
monisch orkest en solist: klassieke en se
mi klassieke muziek. 17.00 Lichte gram
mofoonmuziek. 17.10 Licht instrumentaal
kwintet. 17.30 Kinderkoren (gr). 17.50
Sportrubriek. 18.10 Stereo: Metropole or
kest en zangsoliste. 18.40 Voor de twinti
gers. 19.00 Nieuws en weerpraatje. 19.10
Radiokrant. 19.30 Geestelijke liederen
(gr). 19.45 Op de man af, praatje. 19.50
Lichte grammofoonmuziek. 20.10 Boeren
en burgers in Buitenveen, hoorspel, (deel
32). 20.35 Samen uit - samen thuis, ge
varieerd programma. 22.00 Pianorecital:
semi klassieke muziek. 22.15 Avondover
denking. 22.30 Nieuws. 22.40 Boekbespre
king. 22.45 Kerkorgelconcert (opn.): oude
muziek. 23.15 Moderne pianomuziek (gr).
23.30 Voordracht van gedichten. 23.55-
24.00 Nieuws.
HILVERSUM III. F.M.-kanalen). NRU-
GEZAMENLIJK PROGRAMMA 9.00-
18.00 Voorbereid door VARA.
NRU/VARA: 9.00 Nieuws. 9.02 Lichte
grammofoonmuziek. 10.00 Nieuws. 10.02
Opgeruimd: lichte muziek en tips voor de
vrouw. 11.00 Nieuws. 11.02 Mexicaanse
muziek (gr.). 11.30 Beroemde filmmelo
dieën uit de jaren '30, '40 en '50 (gr).
12.00 Nieuws. 12.02 Top Talent Tijd (gr).
(12.30 Aktualiteiten). 13.00 Nieuws. 13.02
Muzikaal VARA-allerlei (gr). 13.30 Geva
rieerd grammofoonplatenprogramma.
14.00 Nieuws. 14.02 Langs de weg: ge
varieerd programma voor de weggebrui
kers. (gr). 15.00 Nieuws. 15.02 Operette
muziek (gr). 16.00 Nieuws. 16.02 Popu
laire grammofoonmuziek. 16.30 Keuze van
de omroeper (gr). 17.00 Nieuws. 17.02
Licht instrumentaal ensemble. 17^.25 Aktu
aliteiten. 17.30-18.00 Top Talent Tijd (gr).
BRUSSEL 324 m.
12.00 Nieuws. 12.03 Nieuwe grammo
foonmuziek. 12.40 Weerbericht, medede
lingen en SOS voor de schippers. 12.45
Buitenlands persoverzicht. 12.50 Beursbe
richten en programmaoverzicht. 13.00
Nieuw en weerbericht. 13.20 Kamermu
ziek. 14.00 Nieuws. 14.03 Schoolradio. 15.00
Nieuws 15.45 Lichte muziek. 16.00 Nieuws.
16.03 Beursberichten. 16.09 Franse les. 16.24
Lichte muziek. 17.00 Nieuws, weerbericht
en mededelingen. 17.15 Grammofoonmu
ziek. 17.30 Volksliederen. 18.00 Nieuws.
18.03 Voor de soldaten. 18.28 Paardesport-
berichten. 18.30 Operettamelodieën. 18.45
Sportkroniek. 18.52 Grammofoonmuziek.
19.00 Nieuws en weerbericht en radiokro
niek. 19.40 Klassieke muziek. 19.50 Vrije
21.25 Boekbespreking. 21.40 Klassieke mu-
politieke tribune. 20.00 Klassieke muziek,
ziek. 22.00 Berichten en nieuws.
VOOR WOENSDAG
NEDERLAND I
NCRV: 17.00-17.35 Voor de kinderen:
wedstrijdprogramma. NTS: 19.00 Nieuws
in het kort. 19.01 Klaas Vaak. 19.05 Fran
se les. VARA: 19.35 Mickey Rooney Show.
NTS: 20.00 Journaal. 20.20 Uitzending van
de Christelijk Historische Unie. VARA:
20.30 Achter het nieuws. 20.55 Tel uit je
winst, quiz. 21.30 Beklaagde Maasdam
voor de TV Krijgsraad. (Om 22.45
NTS-Journaal.) VARA: 23.00 Actueel Hu
manisme, een uitzending in samenwer
king met het Humanistisch Verbond.
NEDERLAND II
NTS: 20.00 Journaal. NCRV: 20.01 Die
ren kijken, een programma over robben.
20.20 't Is zó bij de luchtmacht, TV-film.
20.45 Wijzer worden, documentair pro
gramma. NTS: 21.15 Hootenanny in Hol
land. NCRV: 21.40 Boeren, burgers, bui
tenlui, een programma voor mensen, die
naar de stembus mogen. 22.05 Dankdag:
dagsluiting. NTS: 22.10-22.15 Journaal.
VOOR DONDERDAG
NEDERLAND I
KRO: 14.30-15.05 Voor de vrouw. NTS:
15.15-15.45 Teleac: Textielcursus: Kennis
van textiel, een cursus voor ïuisvrouwen.
19.00 Nieuws in het kort. 19.01 Klaas
Vaak. 19.05 De Verrekijker: internatio
naal Jeugdjournaal. 19.15 Van gewest tot
gewest: regionaal journaal. KRO: 19.35
De Flintstones. NTS: 20.00 Journaal.
KRO: Brandpunt. 20.55 De kamer, een
akter. 21.55 Het Amsterdams Kunst-
maandorkest: klassieke en moderne mu
ziek. SOC: 22.30 Uitzending Socutera.
NTS: 22.35-22.40 Journaal.
NEDERLAND II
NTS: 20.00 Journaal. VPRO: 20.01 Con
cert voor jonge mensen. 20.50 Kabaret-
Kroniek. 21.35 En Familie, TV-film. 22.05
Extra. NTS: 22.20-22.25 Journaal.
Advertentie
lenden koppelingen van muziek, toneel
spel, dans, film, decor en publiek. Het
kan omschreven worden als een drieluik
over de vrouw. De muzikale „laag" geeft
een beeld van Noëma de „ideologische
vrouw". De geacteerde „laag" bevat de
geschiedenis van Beauty Kitt, de „alle-
daags-reële vrouw". De film geeft een
beeld van de lichamelijkheid van de
vrouw. Met de film wordt, door middel
van desoriëntatie, een nieuwe confronta
tie met de erotiek nagestreefd. Een oude
vrouw, die buiten de eigenlijke handeling
blijft en die in verschillende gedaanten
optreedt, dwingt tenslotte het koor dat
als „publiek" van het stuk voortdurend
aanwezig is aan de handeling deel te
nemen.
Het uitvoeringsapparaat omvat drie
zangsolisten (alt, tenor en bas), vier in
strumentale solisten, vijf acteurs, dan
sers, een orkest van zeventig man, koor,
een elektronische bankapparatuur en
filmprojectoren. Peter Schat vertelde dat
hij tot zijn werk onder meer werd geïn
spireerd door „Laterna Magica" van Kas-
lik in Praag. Zijn werk laat op vele plaat
sen ruimte voor improvisatie. Van een
eenhoofdige leiding kan niet worden ge
sproken. Het stuk groeit tijdens de repe
tities. Het zal eerst in de eerste uitvoe
ring zijn vorm vinden.
MET SOLISTISCHE medewerking van
de pianovirtuoos George van Renesse
heeft het Symfonieorkest „Haerlem", on
der leiding van Marinus Adam dinsdag
avond een concert gegeven in de grote
zaal van het Haarlemse Concertgebouw.
Hoofdnummer van het programma was
het Pianoconcert no. Ill van Beethoven;
voor George van Renesse gesneden koek,
voor het orkest een zware kluif, die ech
ter dermate voorbereid bleek dat het een
zeer aanvaardbaar geheel werd, ja zelfs
verrassende momenten te horen gaf van
zuiver en accuraat samenspel, welke de
idee amateurisme konden doen vergeten.
Dit betrof vooral het middendeel, het
contemplatieve Largo, dat, door de solist
sfeerwekkend ingezet, van het ensemble
een gelijksoortige medewerking kreeg, die
niet naliet een gevoelige indruk te maken.
HET VRIJ TALRIJK BEZETTE
„strijk" kreeg in het werk van Beetho
ven een opvallend klankgehalte, dat ik gro
tendeels gemist had in de Ballet-Suite op
fragmenten uit het oeuvre van Gluck, in
bewerking van Felix Mottl, welk werk aan
het Pianoconcert was voorafgegaan. Ach
teraf kwam ik tot de conclusie dat Mottl
met al te vrije overorkestrering de klank,
zoals je die bij Gluck verwacht bedorven
heeft. Maar zoals gezegd, de strijkersbe
zetting kon in Beethoven haar waarde to
nen. De vaart waarmee Van Renesse de
Finale aanpakte, werd door het orkest
technisch zeer behoorlijk volgehouden,
dankzij Adams punctuele leiding. De ge
vierde solist musiceerde met een overtui
gend inleven van de romantiserende geest,
die naast kracht en temperamentvol élan
de oase der melancholische overweging
kent. Renesse vertolkte een eigen cadens.
Het uitbundige succes noopte hem tot een
duik in zijn Schubert-repertoire; de glim
lachende weemoed, waarvan hij als geen
tweede het geheim kent.
DE GOEDE KWALITEIT van de strij
kersbezetting openbaarde zich ook in de
uitvoering van Schuberts Onvoltooide,
lijke modulaties in de coda van II zui
ver te realiseren. Ook de blazers lieten
zich hoogst verdienstelijk gelden; alleen
dien ik erop te wijzen dat het met een
syncopische begeleidingsfiguur niet altijd
in orde was. In voltallige bezetting met
groot koper en slagwerk ging ten slotte
met het nodige effect de Finlandia-rapso-
die van Sibelius.
Dit verslag zou mank gaan indien de
stijlvolle interpretatie niet vermeld werd
die de solofluitist Poolman ten beste gaf
van het vermaarde fragment uit het Or-
pehus-ballet van Gluck.
De uitvoering van „Haerlem" was goed
bezocht en haar programma van „popu
laire klassieken" genoot hartelijke bijval.
Jos de Klerk
In Argentinië is na een kortstondige
ziekte overleden de heer W. N. J. van
Ditmar. De heer Van Ditmar was voor de
oorlog directeur van Van Ditmar's Uitge
verij in Amsterdam en van Van Ditmar'g
Couranten en Kioskonderneming in Rot
terdam.
Hij is voorts directeur geweest van het
Dagblad van Rotterdam (de voorloper
van het Algemeen Dagblad), voorzitter
van de Buitenlandse Persvereniging en
correspondent voor Nederland van The
Times. De heer Van Ditmar is 81 jaar ge
worden. Hij woonde sinds 1939 in Argen
tinië.
Riooldekselkunst. Het moest er tenslotte
van komen. Eerst Pop Art, toen Op Art
en nu Sewer-Top Art of riooldeksel
kunst. De baanbreekster is Lillian Pe-
trovic, een 23-jarige, donkerogige bru
nette, die schoonheid vindt in riooldek
sels. 's Nachts, als er zo goed als geen
verkeer is, zwerft zij zoekend door de
straten van Begrado, gewapend met pa
pier, een verfroller en een emmer zwar
te verf. Als zij een „goed" riooldeksel
ontdekt smeert zij die in met verf, legt
er papier op en haalt daar de roller
overheen, zodat zij een afdruk krijgt.
Lillian beschouwt het resultaat als „zeer
spontane grafische kunst", die het we
zen grijpt van een functioneel aspect
van het stadsleven. Zij vindt dat riool
deksels verschillend van karakter zijn
en in elke stad anders.
