Al in het vijfenveertigste levensjaar
beginnen om vijfenzestig te worden
ZATERDAG 30 OKTOBER 1965
Erbij
15
Het Concilie van Rome blijft inspireren, ook tot humor. Na het kostelijk
mapje „aRoma" met getekende grapjes van cartoonist Cork, heeft nu diens
collega Fred Marcus een serie concilie-cartoons voltooid, die onlangs,
gebundeld tot een pocket, bij „M-65" in Venray verschenen is onder de
titel Windkracht 10 in Rome". Een daarvan drukken wij hierboven af.
De gepensioneerden werkge
meenschap in Den Haag, geves
tigd in de oude Frederïk-kazer-
ne. Het bedrijf komt langzaam
op gang. Met nog maar een der
tigtal deelnemers alleen een
„ochtendploeg" maar plaats
voor wat meer. Er zijn proble
men: tekort aan geschikte op
drachten (orders waarvoor niet
direct een heel machinepark no
dig is), moeilijke concurrentie
tegen beschutte werkplaatsen en
zelfs gevangenissen, slechts één
jaar steun van de gemeente. De
verwachting is echter dat „Sterk
door Werk" hier met wat me
dewerking van plaatselijke auto
riteiten en industriëlen voor
zichtig aan kan uitgroeien tot
een instelling van een wat groot-
steedser formaat.
EEN TIENDE deel van onze bevolking is boven
de vijfenzestig. Iets meer dan de helft zijn vrou
wen. De mannen hebben vrijwel allemaal tevoren
gewerkt, meestal in loondienst. Zij werden vijfenzes
tig, kregen een horloge en een enveloppe-met-inhoud
en konden thuisblijven. Genieten van een onbekom
merde oude dag.
Maar hoe? Vele vijfenzestigjarigen zijn nog fit. Wat
moeten zij gaan doen met tien of misschien wel
twintig jaar vrije tijd in het vooruitzicht? Het is een
probleem waarover het bedrijfsleven zich nood
gedwongen begint te buigen. Het woord „pensioen
begeleiding" is uitgevonden. Wij spraken daarover
met twee specialisten op dit nieuwe werkterrein.
„Sterk door Werk" herstelt
oud handwerk: beschadig-
de kroonluchters uit de
Leidse studentensociëteit
Minerva.
Complete fabriek
Prof. Roeterink (r)
de schepper van de
„bejaardenwerk
plaats" Sterk door
Werk bij een van
zijn AOW-discipe-
len. Ook in andere
steden begint dit
Eindhovense ini
tiatief navolging te
vinden. „Hetkan
overal", zegt de
hoogleraar, „als de
industrie voor
werk zorgt".
de factoren voorhanden zijn in de scha
duw van de Philipsfabrieken. Er gin
gen bij voorbeeld een paar draaiers
weg en een hele groep die afhankelijk
was van hun werk, kon niet verder.
DE HEER HORDIJK zegt enigszins
bitter: „Je moet de steun van de in
dustrie hebben, anders lukt het niet.
Maar wat wil je, de industrie zoekt de
goedkoopste uitbesteding. En dan
komt het erop neer dat je moet con
curreren tegen sociale werkplaatsen
die immers lager kunnen gaan met
hun prijs omdat ze subsidie krijgen, en
zelfs tegen gevangenisseri."
Het zijn maar een paar kanten van
pensioenbegeleiding: een zoeken naar
ideeën hier, een plaatselijk succes
daar, een mislukking elders. Het is een
nieuwe materie, die merkwaardiger
wijs met 't meeste gevoel voor de aard
der zaken bestudeerd en uitgewerkt
kan worden door vijfenzestigjari-
gen of ouderen. Want wie, die nog „on
der de leeftijd" is, kan beoordelen of
het waar is of niet, als prof. Roeterink
zegt: „In Rotterdam is het ook fout
gegaan omdat jongeren er zich mee
bemoeid hebben."
„DE MENS wordt zijn hele leven
door voorbereid en begeleid. Bij
zijn opvoeding, op school en in zijn
loopbaan. Maar bij zijn pensio
nering laat elke begeleiding hem
in de steek. Hij komt er helemaal
alleen voor te staan. De één denkt
dat de pensioentijd een plezierige
vakantie is. De ander had jaren
lang ideeën die nu niet te ver
wezenlijken blijken. Een derde
heeft hobby's die van zijn pensioen
niet te betalen zijn. Men is niet
voorbereid op de nieuwe situatie".
ONVOORBEREID en ineens zonder
begeleiding. Het is een gepensioneerde
die dat zegt. De heer A. Hordijk, 65,
sociaal deskundige van Unilever-Ne-
derland. Een gepensioneerde die geen
nieuwe leefwijze hoeft te zoeken. De
pensionering zelf was en is zijn werk.
In het Unilever-hoofdkantoor in Rot
terdam is nog een ruim bureau voor
hem ingericht en er staat nog altijd
een secretaresse tot zijn beschikking.
Zijn pensionering van enkele maanden
geleden heeft weinig uitgemaakt voor
de drukte van zijn bezigheden. Wel is
er een verschuiving geweest. Hij kan
zich nu des te intensiever en meer als
ingewijde bezighouden met een unieke
taak: het ontwerpen van een pensioen
begeleiding voor het Unilever-concem
met zijn 15.000 werkenden en 2500 ge
pensioneerden.
„Pensioenbegeleiding", zegt hij, „be
staat uit twee dingen. Voorbereiding; en
nazorg. Nazorg is er in de vorm van
ondememings- en bedrijfspensioen.
Maar voorbereiding is er in het geheel
niet."
WAT VOOR voorbereiding staat de
heer Hordijk voor ogen? Het is geen
kleinigheid: „Twintig jaar van zijn le
ven moet de man gebruiken om zijn
positie tegen de tijd dat hij wordt ge
pensioneerd te verbeteren. Je kunt
twee mijlpalen in zijn leven aanwijzen.
Rond zijn vijfentwintigste trouwt hij.
Daarna werkt hij om zijn kinderen op
te voeden, enz. Rond zijn vijfenveer
tigste is hij wel zo ongeveer van de
zwaarste druk van die lasten af. Wat
zie je dan gebeuren? De mensen gaan
zich meer veroorloven. Een autootje,
een duurder huis, vakantie in het bui
tenland. Dat hebben zij verdiend en het
zij hun gegund, maar zij vergeten dat
zij in een periode zijn gekomen waar
in zij zich ook moeten voorbereiden op
hun pensionering."
Doet hij dat niet, redeneert de heer
Hordijk, dan maakt de werkende mens
bij zijn pensionering onherroepelijk
een val. Met zijn dan te dure autootje,
met zijn te dure huis en met zijn hele
bestaan. Maar welke vijfenveertig-,
vijftig-, of zelfs zestigjarige komt er uit
zich zelf toe systematisch te gaan zor
gen voor zijn oude dag? Wie denkt
lang genoeg te voren aan zijn pensio
nering?
De heer Hordijk neemt graag de sug
gestie uit een Engels tijdschrift over:
Ga op je vijftigste eens een maand of
drie op basis van een pensioeninko
men leven en ondervind dan eens
welke moeilijkheden dat geeft. Hob
by's blijken te duur geworden. Het on-
De captain die vlakbij woont is van
zelfsprekend de belangrijkste. Een ze
ventigjarige „jongen" uit het bedrijf
zegt: „Philips steunt ons natuurlijk,
want wij maken hier reclame voor
hem."
Overigens hoeven zij voor die steun
niet te diep te buigen, want met een
verlet dat lager ligt dan in de Philips
fabrieken, een koffiepauze die zij zon
der een sein zelf op tijd beëindigen,
en met een zeldzaamheid aan retour
zendingen die niet meer van deze tijd
is, staan zij zelf in voor het bestaans
recht van hun werkplaats.
HET EINDHOVENSE „Sterk door
Werk" heeft navolging gekregen.
In Amsterdam, Rotterdam, Woerden
Den Haag, Alblasserdam. En er zijn
werkgemeenschappen in Nijmegen,
Heerlen, Almelo en Arnhem in voorbe
reiding.
In hoeverre zij slagen hangt er van
af of zij even gunstig in de schaduw
van een arbeidsintensieve industrie zit
ten als het bedrijf in Eindhovén. En
dat verschilt nog wel eens. In Woerden
bij voorbeeld, is er voor de bejaarden
weinig ander werk dan kaas snijden
voor voorverpakking.
OM NOG even terug te komen bij
de heer Hordijk, ook hij heeft zich be
ziggehouden met 'n bejaardencoöpera
tie. Maar die in Rotterdam werd een
teleurstelling. Opgezet voor honderd
twintig man werd het bedrijf na an
derhalf jaar met een groot financieel
tekort en nog slechts zestig leden geli
quideerd.
Er waren geen goede werkopdrach
ten te krijgen en er was ook niet dat
assortiment geschoolden, zoals die bei-
derhoud van een bewerkelijk huis
vraagt te veel.
ZO'N PROEFPERIODE kan de wer
kelijkheid maar zeer ten dele en al
leen materieel benaderen. Die werke
lijkheid is dat het gezinsleven wordt
verstoord. De vrouw is niet gepensio
neerd. Die werkt gewoon door in haar
huishouding. Maar haar hele systeem
wordt verstoord door het voortdurend
thuis zijn van de man.
Als er geen gezondheidsproblemen
zijn, gaat de man een baantje zoeken.
Wat hij kan krijgen is echter vaak ver
beneden het niveau van zijn vakman
schap.
Of een wensdroom wordt gereali
seerd. Men gaat buiten wonen. Wat al-
Op het punt van hobby's die betaal
baar zijn - „Niet die postzegelverzame
ling waaraan, als de mensen op een
krapper inkomen zitten, alleen nog een
paar peperdure exemplaren ontbre
ken."
En, op meer gevorderde leeftijd, me
dische voorlichting om het fit blijven in
de hand te werken.
Behalve langzaam opkomende ideeën
over de nog nieuwe problematiek van
de pensioenbegeleiding, kent Neder
land hier en daar 'n praktische aanpak
van enkele facetten ervan. Dat ge
beurt door de gepensioneerden-coöpe
raties, waarvan die in Eindhoven de
eerste en tegelijk de meest geslaagde
is.
wordt na een wederzijdse proeftijd van
twee maanden mede-eigenaar. Ieder
een werkt drie uur per dag; er is een
ochtend- en een middagploeg. Ieder
een krijgt een gulden per uur en deelt
gelijkelijk in de winst. Dat brengt de
uurverdiensten op 1,45. Of wel onge
veer duizend gulden per jaar.
Dat is een plezierige aanvulling van
het pensioen. Maar het is geen hoofd
doel. De statuten van „Sterk door
Werk" zeggen: „Doel is het bevorde
ren van de geestelijke gezondheid van
gepensioneerden door middel van het
verschaffen van nuttige vrijetijdsbe
steding op grondslag van een financiële
regeling".
De stichter zegt: „Tegen eenzaam
heid, melancholie, vergeten worden".
tijd prachtig leek, wordt echter een
desillusie. De gepensioneerde burgert
niet meer in een dorp op de Veluwe,
zelfs niet in zijn eigen geboorteplaats.
Soms maken gepensioneerden daar
door al woningruilend hele omzwervin
gen door het land.
SOORTGELIJKE drama's doen zich
voor als gepensioneerden hun huis op
geven en gaan inwonen bij hun kinde
ren. Of, als zij om de financiële las
ten te verminderen, inwoning in hun
huis nemen zonder goed te overzien
wat voor andere lasten dat weer met
zich meebrengt.
WAT WIL de Unilever-deskundige
hier tegenover stellen? Hij werkt nog
aan zijn studie van het probleem en
zijn remedies zijn nog maar vaag om
schreven.
Voorlichting, dat is in elk geval het
hoofdthema. De heer Hordijk vindt dat
elk bedrijf van enig formaat die voor
lichting aan zijn ouder wordende werk
nemers moet gaan geven. Goed gedo
seerd over de laatste twintig werkja
ren.
Voorlichting over bezitsvorming
„Een eigen huis, maar op de juiste
plaats",
„Toen ik vijfenvijftig was zei Frits
Philips: Zou jij niet eens naar de ge
pensioneerden om kunnen kijken.
Maar daar voelde ik niets voor, want
wie ziet op die leeftijd in wat er voor
gepensioneerden gedaan moet wor
den? Zes jaar geleden, toen ik zelf
met pensioen ging, ben ik er toch aan
begonnen. Ik heb er wat vrienden bij
behaald. Een koopman, een veilig
heidsman, een ingenieur, en ook de
oud-voorzitter van de kern om het ver
trouwen van de arbeiders te hebben."
PROF. ROETERINK, 71, is de trot
se grondlegger van een bloeiend be
drijf met tweehonderdzeventig wer
kers in een Eindhovense industriewijk.
Hun gemiddelde leeftijd: negenenzes-
tigeneenhalf jaar. De oudste is vieren
tachtig.
Prof. Roeterink heeft het over „de
jongens". Hij zegt: „Toen de koningin
ons bedrijf bezocht zei ze: Als ik ge
pensioneerd ben kom ik naar u toe.
Koffie schenken voor uw jongens."
„Sterk door Werk" is een coöpera
tieve werkgemeenschap. Er zijn geen
werknemers, maar leden. Wie er komt
HET IS een complete fabriek, daar
in Eindhoven. Met een kantine, een
EHBO-kamer, tekenkamers, admini
stratie, constructiewerkplaats en as
semblage-afdelingen. Er werkt een
precisiemodelbouwer aan verkleinde
kranen en andere werkstukken waar
voor het vakmanschap in de jongere
maatschappij buiten niet meer te vin
den is. Er werken er ook aan de rou
tine-assemblage van achterlichten.
Philips is de zaak begonnen. De ge
meente stelde een krediet beschikbaar.
De machinerieën kwamen van Philips.
Strikt tegen betaling, maar op zeer ge
makkelijke condities.
Van de tweehonderdzeventig die er
nu werken is tweederde oud-Philips-
werknemer, eenderde komt van ande
re bedrijven. Hun vroegere functies
variëren van ingenieur tot koffiejuf
frouw. Iedereen komt daar bij „Sterk
door Werk" zoveel mogelijk in terug.
HET WERK, waarmee vorig jaar
een omzet van een half miljoen werd
gemaakt, komt merendeels van Phlips.
Prof. Roeterink zegt: „Ik probeer voor
mijn bedrijf en voor de idee vooral ds
captains of industry te interesseren."
