DE HAARLEMSE KOEPELGEVANGENIS
I
m
Hmlkumnet Ifmudet Coutaul
0
7
vervolg van pagina 5
i
ZIJ VOERDE HEM uit de heldere kamer en in de ho-
nig-bruinige winkel weer, vol van vrijers en vrijsters
en vuurmandenIn klerenbakken lagen glanzende beu
lingen op mekaar; boterdege en blokkige zwarte letters en
hartekoeken
Zo beschrijft Jacobus van Looy de winkel van Bies in het
Haarlem van een eeuw geleden, als het jongetje Jaapje er
met zijn oudere zusje iets mag kopen voor Sinterklaas. Voor
de kinderen uit het Burgerweeshuis was de winkel een
groot wonder. Behalve allerlei snoep en lekkers voor Sin-
W ederaanpassing
De cel
'v gg
HnPi
-
De Haarlemse gevangenis werkt voor enkele speelgoedacties.
Het eten wordt bereid in een mo
derne keuken onder leiding van
chef-kok G. Schutte.
Buitenlanders
-7
terklaas waren er in de winkel ook al lekkernijen die bij
Kerstmis hoorden. Een „suikeren kribbe" met een Jezus-
figuurtje, Wijzen uit het Oosten van chocola-suiker en een
ezel van zuivere chocola. Dat was zo'n honderd jaar geleden.
Ook nu hebben kleine jongetjes en meisjes de nodige aan
dacht voor winkels waar snoep te koop is, maar het is voor
hen geen wonder meer. Hun moeder koopt immers geregeld
snoep. De huidige welvaart brengt mee dat er meer gesnoept
wordt, en op feestdagen zeker. Nauwelijks is 5 december
voorbij of de kerstklokken sieren de etalages en de kleuren
rood en groen voeren de boventoon op een witte ondergrond.
Marianne van der Zee
In de grote zaal wordt de kerst
boom versierd. Dit zal voor velen
een moeilijke tijd zijn. Mensen van
reclasseringsverenigingen, de gees
telijkheid en het Leger des Heils
doen in deze dagen dubbel goed
werk. Bij de deur nemen we af
scheid van directeur P. Hummelen,
die met zijn tachtig medewerkers
dag in dag uit een moeilijke taak
volbrengt.
Buiten waait een ijzige wind en
achter ons verkleinen de contouren
van de Haarlemse gevangenis: een
wereld in de wereld, een stadje in
de stad.
UIT HAARLEM GAAT NAAR
ALLE UITHOEKEN DER AARDE
Hierboven: Het inpakken van de
kerstpakketjes gebeurt bij de
n.v. Koninklijke Droste Fabrie
ken in Haarlem met de hand.
Hiernaast: Bjj de n.v. Union ca
cao- en chocoladefabriek in
Haarlem heeft men een uitge
breide sortering kerstchocolade.
Geheel rechts: De duvekaters,
een eeuwenoud feestbrood wor
den ook tegenwoordig nog ge
bakken. Bij n.v. Vermaats Bak
kerijen in Haarlem worden ook
speciaal voor Kerstmis duve
katers gemaakt.
•-S..
JlnnnJWWVn/wwwwuwwnnnftfvnnnnftWWtnWyVVVVVVVVP>A<uuut*AAiiAitA«*wiii^^
vreugde in zijn werk te vinden, vreug
de in goed werk, wat toch met doosjes
lijmen, zakjes plakken en wasknij
pers maken nauwelijks mogelijk is. Ik
denk in dit verband voor de Haarlem
se gevangenis aan een goede houtbe
werkingsindustrie.
Natuurlijk kan dit allemaal niet in
eens. We moeten bij het streven naar
de sociale wederaanpassing bij het be
gin beginnen. Hierbij denk ik aan het
bijbrengen van gemeenschapszin, wat
de meeste gevangenen volkomen vreemd
is. We proberen dat bijvoorbeeld nu
al te bereiken door sport. In onze ge
vangenis neemt de sport een belang
rijke plaats in. En zo moeten we ver
der bouwen tot we de drie (Adler)
pijlers: liefde voor het gezin, het werk
en de gemeenschap, hebben aange
kweekt. Ook in de gevangenis moet
de delinquent steeds voor ogen hebben:
„Van mij wordt gevraagd: „Wat pres
teer ik?" Dat is buiten namelijk ook
zo'n belangrijk criterium. Begrijpt u,
dat het na zo'n gevangenisperiode voor
een man een stuk gemakkelijker zal
zijn om zich goed te gedragen? Hij
heeft de idee: „ik kan wat en ik bèn
wat". Daarom trachten we ook nu al
de studiezin te bevorderen en de al
gemene ontwikkeling op te schroeven.
We hebben hier een uitstekende biblio
theek met goede boeken. Nee, geen
Betje Wolf of Marie Koenen, echte boe
ken voor kérels. Wolkers en Cremer?
Ik had het over boeken, niet over
troep. Vestdijk? Ik geloof van wel. Re
marque? Jazeker. Avonturenromans en
detectives? Natuurlijk.
Hij neemt zijn sleutelbos en gaat
voor door het gigantische gebouw.
DE RECREATIEZAAL, waar de
gevangenen eens per week aan
tafeltjes hun bezoek mogen ontvangen
dat hoeft niet zoals velen denken
achter de tralies is thans opslag
ruimte voor speelgoed bestemd voor
Sinterklaas- en Kerstacties: hobbel
paarden, straten-met-ophaalbruggen en
ander speelgoed dat straks vele kinde
ren in verrukking zal brengen. Van de
werkruimte is de boekbinderij belang
rijk'. Hier worden oude boeken keu
rig ingebonden en jaargangen van
tijdschriften ingenaaid. De gevangenis
van Haarlem werkt veel voor univer
siteitsbibliotheken. De keuken vertoont
veel overeenkomst met die van een ka
zerne. Op het menu voor Kerstmis
's morgens ontbijt met krentebrood.
om tien uur koffie met amandelbrood
om twaalf uur diner met soep, aard
appelen, sperciebonen, halve kip en
kerstpudding, 's avonds krentebrood,
wit en bruin brood. Dat alles wordt
geserveerd en klaargemaakt door chef
kok G. Schutte, die hierbij geholpen
wordt door zes vrijwilligers, gerecru-
teerd uit de gedetineerden.
De cellen zijn uitstekend verwarmd.
In cel 34 krijg ik gelegenheid rustig
rond te kijken en mijn gegevens te or
denen. Buiten de ijzeren deur het
slot is zo geconstrueerd dat de deur
door de bewaker op slot gedraaid moet
worden en dus niet dicht kan vallen
dringen de galmende schreeuwen van
de sportende gevangenen door. Zij bas
ketballen onder leiding van een
instructeur. Aan de wand hangt een
kleurenfoto van de koninklijke familie,
het bed staat opgeklapt en op de tafel
'//yJiitLa Jt
wordt Hollands Glorie van Jan de Har-
tog gedeeltelijk bedekt door een grote
asbak.
In de gevangenisgebouwen wordt het
dagprogramma afgewerkt: 's morgens
om zeven uur opstaan, ontbijt met
brood en thee, om half acht het sein
voor het werk de cellulair gestraf
ten in de cel, de anderen in de werk
zalen, om half tien koffiepauze, om
twaalf uur warm eten, daarna luchten
op de hoog-ommuurde binnenplaats in
groepen en om half twee weer aan het
werk. Om vier uur theepauze en tegen
zessen avondeten met brood en
koffie. Daarna vertelt een klik in de
speaker dat de radio wordt ingescha
keld.
Drie keer in de week is er recreatie
onder leiding van huis vlij tleider Corne-
lissen. Maandelijks wordt er in de gro
te zaal een recreatieavond gegeven.
Met Kerstmis voeren Bloemendaalse
padvindsters een kerstspel op, wordt er
een filmvoorstelling gegeven met door
een speciale commissie gekeurde
films en voert de Rederijkerskamer Al-
berdink Thijm een toneelstuk op.
ZO VERSTRIJKEN de dagen in de
grijze koepel van Haarlem,
waar behalve natuurlijk vele Nederlan
ders, ook een niet gering aantal bui
tenlanders huizen: Joegoslaven, Span
jaarden, Fransen, Italianen, Marokka
nen en Duitsers.
Wanneer de koepeldeur dichtvalt
wordt binnen juist het middageten
rondgebracht, keurig in messtins waar
bij elke gevangene zijn eigen genum
merde bestek ontvangt. De messen zijn
van een speciaal zacht materiaal, want
het is al eens voorgekomen dat een
handige jongen er een zaag van maak-
AAAAAAAAAAAAAAIIAAAAAAAA/VVWVWWV\AAA/\/\/\AA/IIVVVVVVWV\A/WW\A/WVVVVMAAAAA/NA/VyiAA/VWW\AAAM\AAA/t
j
DE VERKOOP van kerstlekkernijen
duurt hoogstens twintig dagen. De dag
na Kerstmis is het direct uit met '.ïulst
en dennetakken en in de winkels ver
schijnen weer de gewone artikelen.
De laatste vijf jaren heeft vooral het
speciale kerst-lekkers meer aandacht
gekregen. Het zijn twee Haarlemse fa
brieken die in Nederland de grootste
collecties brengen, N.V. Union en de
N.V. koninklijke Droste-fabrieken.
TEGENWOORDIG blijken de kersen
bonbons, verpakt in fleurige zilverpa
piertjes met rood en groen versierd een
kerstartikel bij uitstek te worden.
Daarnaast zijn er bij Union de Duet
blaadjes, verpakt in rood en groen, de
kersttabletjes met verschillende kerst-
tafrelen, de Napolitains met wintereti-
ketten en de pastilles verpakt als een
kaars met een standaard erbij. Union
heeft zich vooral toegelegd op het
stuksgewijze verpakken in kerstverpak
king. Droste heeft meer kleine pakket
jes gemaakt. Uiterst geschikt om aan d»
kerstboom te hangen. Er zijn lantaarn-
tjes, gevuld met chocolaadjes, de
ouderwetse pistaches, tabletten choco
la, allemaal versierd met rood lint en
hulsttakjes. Dit inpakken gebeurt met
de hand en brengt veel extra werk
mee. Elk pakketje wordt apart van
een lintje voorzien er er wordt een tak
je kunsthulst opgestoken. Deze kunst
hulst komt niet uit Nederland, de an
dere verpakking bij Droste wel. Union
zoekt in het begin van het jaar bij
een Zwitserse aluminiumfabriek al een
passende verpakking uit, nadat eerst
de ideeën zijn uitgewerkt. Alleen de
vilten laarsjes, die gevuld worden met
tabletjes chocolade komen uit Japan.
Al maanden voor december zijn de
bedrijven geconcentreerd op de komen
de feestdagen. Voor 5 december zijn
de laatste kerstbestellingen de deur uit
gegaan, zodat de winkeliers direct op
6 december hun etalages konden in
richten. Terwijl bij Union in de ene
afdeling nog aan de nabestellingen voor
Sinterklaasletters werd gewerkt, was
er in de anderei afdeling al druk werk
met de Paaseitjes. Deze bedrijven zijn
de seizoenen altijd vooruit.
Ook het buitenland vraagt Haarlemse
chocola. Naar alle uithoeken van de
wereld waar Europeanen zijn gevestigd
wordt geëxporteerd. Verder naar Ame
rika, Arabië en Hongkong, en ook wel
dichterbij naar Duitsland, Engeland of
Scandinavië.
DE GESCHIEDENIS van de kerst
kransjes en hulstblaadjes van chocola
is niet zo oud, veel ouder is de his
torie van het kerstbrood. Oorspron
kelijk werd er geen apart kerstfeest
gevierd, maar vooral in de noordelijke
landen het „Joelfeest". Het heidense
feest van de vruchtbaarheid ter
ere van de terugkeer van het licht. De
kortste dag was voorbij, de dagen gin
gen lengen en er werden offermaaltij
den gehouden. Voor het christendom in
ons land zijn invloed uitoefende -er-
den er ook dierenoffers gebracht, la
ter werden dit offerbroden, in plaats
van dierlijke offers. Uit die tijd moet
ook de „Duvekater" stammen. Voor
al in de Zaanstreek is het nu nog een
algemeen brood, dit zoete brood met
zijn eigenaardige vorm. Toch is dit een
van de oudste vormen van brood die
iets met Kerstmis te maken hebben.
Brood is tegenwoordig niet meer in
tel, met Kerstmis er naast de Duve
kater al ruim een eeuw de Weih-
nachtsstol. De Weihnachtsstol is nau
welijks gewoon brood te noemen. Dit
feestgebak wordt door vele banketbak
kers gemaakt. In tegenstelling tot cho
colade en suikerwerk moeten het brood
en banket nog vlak voor Kerstmis wor
den gemaakt.
De Weihnachtstol brengt ook
extra werk mee, want de vorm kan
niet machinaal worden gemaakt. Als
het deeg gerezen is wordt dit lux»
„krentenbrood" met de hand gevormd.
Dat dit lekkere brood gretig aftrek
vindt bewijzen de cijfers die de n.v.
Vermaat in-Haarlem geeft. Verleden
jaar fabriceerde de fabriek 67.000 Weih-
nachtsstollen.
HET SNOEPEN neemt nog steeds
toe. De gewoonte om met Kerstmis
buitenshuis te gaan dineren heeft hier
geen invloed op. De banketkransen,
versierd met vruchten en snippers wor
den thuis gretig aangesneden, evenals
de Weihnachtsstol, bestrooid met poe
dersuiker. Ons kerstfeest is zo langza
merhand een wat rommelig geheel ge
worden. De on-Hollandse gewoonte om
het kerstmannetje te laten verschijnen
neemt toe. Dan zijn er pakjes met
Sinterklaas en ook pakjes onder de
kerstboom. In de kerstboom branden
elektrische lichtjes. Na de kerstdagen
herinnert het massaal verbranden van
de bomen echter aan de oude heidense
offervuren. Naast de oude Duvekater
wordt luxe chocola en suikerwerk ge
snoept. Maar voor zeven centen, zo
als Jaapje honderd jaar geleden voor
zijn lekkers bij Bies betaalde, is er te
genwoordig niets meer te koop
te en er zijn tralies mee doorzaagde.
Enkele jaren terug had een delinquent
een dun armbandje om zijn pols. „Ik
ben er erg aan gehecht," zei hij. „Wie
let daar nu op?" vraagt directeur Hum-
melen, „het bleek echter een soort dia-
mantvijl te zijn waarmee de slimmerik
met een engelengeduld elke avond een
stukje van zijn tralies doorvijlde.
l
