HmUtumat Ifmidee touted
Eenmaal per jaar openen de soldaten van
koning Hoessein de poort van het heilige
land voor de pelgrimage naar Bethlehem
RECORDAANTAL
VAN 30.000
PELGRIMS
VEEL WIJDING,
WEINIG ECHTE
GEZELLIGHEID
OOK NU IS ER
GEEN PLAATS
IN DE HERBERG
A
OA
15
i VH*
BETHLEHEM' met zijn zesduizend inwoners heeft zich dit jaar
opgemaakt voor een record-bezoek van kerstvierders: meer
dan dertigduizend pelgrims uit noord en zuid, oost en west, die de
meestentijds lange reis ondernamen om te bidden bij het graf van
Christus.
De wijzen, die, de ster volgend, zich meer dan negentien eeuwen
geleden naar Bethlehem begaven, waren met de herders de eerste
pelgrims naar Jezus' geboorteplaats. De weg van Jeruzalem naar
Bethlehem, die zij gingen, is ook dit jaar voor bedevaartgangers ge
sloten. Die weg loopt langs het klooster Mar Elias en is onbegaan
baar door mijnenvelden, prikkeldraad en draketanden. Er dwars
overheen loopt namelijk de grenslijn tussen Israel en Hoesseins ko
ninkrijk. Wie thans naar Bethlehem reist gebruikt eén nieuwe weg,
die in de Oude Stad van Jeruzalem begint en zich in talrijke haar
speldbochten slingert tussen uitgestrekte wijngaarden en knoestige
olijfbomen.
AAN DE Israëlische kant
wenst een groot spandoek de
vertrekkenden een prettige
Kerstmis toe. Rijk voorzien van
geschenken voor familie en
vrienden steken de feestgangers
na de controle het plein over in
de richting van de Jordaanse
slagboom om een of twee dagen
later terug te keren, even zwaar
bepakt en bezakt, maar dan met
waren van Jordaanse herkomst.
Israëlische en Jordaanse officie
ren kijken toe. Soms onderhou
den zij zich even met elkander,
als oude kennissen uit de dagen
toen zij samen bij het Britse
mandaatsbestuur dienden.
Nu zijn zij eikaars vijanden.
En niemand weet hoe lang deze
twee werelden, die elkanders
buren zijn, nog gescheiden zul
len blijven door dit vervallen
pleintje met zijn twee slagbo
men, waar eenmaal .per jaar vij
andschap en haat enkele uren
lang voor wat milde menselijk
heid plaats maken.
S. Hamburger
t ^Ok, -
KERSTMIS
IN BETHLEHEM
OOK DIT JAAR zal vrijwel geen
bedevaartganger zich op zijn gang
door de nauwe, met keien geplavei
de straten, rekenschap geven van de
onnauwkeurigheid der kalenderre
kening. De christelijke kalender,
die in de zesde eeuw door de Skyti-
sche monnik Dionysius Ereguus,
werd samengesteld, was er, chro
nologisch „naast". Volgens het
Evangelie was ten tijde van Chris
tus' geboorte Herodus de Grote Ko
ning. Herodus echter stierf in het
jaar 4 vóór de Christelijke tijdre
kening en op grond van de jongste
bijbelse onderzoekingen moet de
geboorte van Jezus van Nazaret in
het zesde jaar „vóór Christus"
hebben plaatsgehad.
Natuurlijk verandert dit niets aan
de belangrijkheid van het feit zelf.
En geen enkele pelgrim zal zich
het hoofd erover breken als hij de
op een vesting lijkende kerk bin
nengaat, die, naar de overlevering
wil, werd gebouwd boven de grot
waar Jezus het levenslicht aan
schouwde. Hij zal zich hoogstens het
hoofd stoten, want die kerk heeft
slechts één ingang, die nau
welijks een meter hoog is. Wie het
gebouw betreedt, heeft geen andere
keus dan zich in eerbied te buigen
voor deze plaats, geheiligd door een
traditie van vele, vele eeuwen.
DIE WIJDING werkt pas goed
op de bedevaartgangers in als zij
ootmoedig en schroomvallig naar
de veertienhoekige zilveren ster
in de bodem staren, die de plek
aangeeft, waar Jezus zou zijn ge
boren. Velen mompelen diep bewo
gen de Latijnse woorden, die hier
geschreven staan: „Hic de Virgine
Maria Christus Natus Est"
„Hier werd Christus uit de Maagd
Maria geboren".
In de straten en stegen van Beth
lehem spreekt alles van Bijbel en
historie. Hier bracht David zijn
jeugd door voordat hij de machtige
koning van Israel werd. En hier
ontspon zich ook de lieflijke idylle
tussen Boas en Ruth, die zovele ge
slachten van minnenden heeft geïn
spireerd.
Het is waar, dat vele huizen in
moderne stijl uit ruw-gehouwen
steen zijn opgetrokken.
Het is óók waar, dat van een
eerbiedige stilte in de straten van
Bethlehem niet veel te bespeuren
valt. Maar in weerwil van dit alles
heeft de stad een air van tijdloos
heid, die onwillekeurig tot medita
tie voert. Verschillende plechtighe
den worden telkenjare in en bij het
moderne Bethlehem gehouden, die
rechtstreeks in verband staan met
het Evangelie-verhaal. Duizenden
trekken altijd naar het „Dal der
Herders", om er te zingen op de
plek, waar de engelen de geboor
te van de Verlosser aankondigden.
Ook dit jaar zullen er de tweedui
zend jaar oude woorden klinken, die
toenmaals, naar mag worden aan
genomen, in het Hebreeuws werden
gezongen: „Ere zij God in den hoge
en op aarde, vrede zij de mensen,
die van goeden wille zijn".
MAAR OM OP DE kerstpelgri
mages terug te komen, die gelden
niet alleen Bethlehem. Ook dit jaar
is er weer de grote trek naar an
dere heilige plaatsen in Jordanië.
Talloze Israëlische christen-Arabie
ren grijpen deze gelegenheid aan
om er, al of niet tezamen met de
Geboortekerk in Bethlehem, hun
familieleden en vrienden te bezoe
ken. Hun personalia worden op het
bureau van de Israëlische districts
gouverneur geregistreerd en door
gegeven aan de Jordaanse autori-
NOCHTANS: de gezelligheid,
waarom de Hollandse kerstviering
beroemd is, ontbreekt hier. Voor
mij is dat een reden om telkenja
re weer opnieuw een vaag heimwee
te voelen als de decembermaand
begonnen is. De kerstviering met
haar intimiteit blijft natuurlijk be
perkt tot de christelijke bevolkings
minderheid, waarvan het grootste
deel nog uit Arabieren bestaat,
mensen dus die de Westerse men
taliteit missen en in wier huiselijk
leven geen plaats is voor wat maar
op Hollandse knusheid lijkt. Waar
mee natuurlijk niet gezegd wil zijn,
dat zij het zelf niet gezellig vinden.
Maar in onze lijn ligt hun feeste
lijke stemming niet. Wij zijn het
anders gewend. Van het kerstfeest
merkt men in Israel nog het meest
in Nazaret, dat de grootste chris
telijke gemeenschap van het land
heeft. De vele kerken en kloosters
zijn tegen Kerstmis behangen met
De veertien-puntige zilveren ster
die de plek aanduidt waar Jezus
geboren zou zijn, is voor de
kerstpelgrims de voornaamste
heilige plaats. Hiernaast: pano
rama van Bethlehem.
Dit „Gloria in Excelsis" vormt
ook de climax van de beroemde
middernachtsmis in de Geboorte
kerk. Onder sonoor klokgelui zingt
het koor, ditmaal in het Latijn, de
woorden, die zo treffend de Kerst
gedachte weergeven: „Gloria in
Excelsis Deo et al Terra, pax Ho-
minibus bonae volutatis". Een
grote, kleurig versierde kerstboom
staat op het ruime plein voor de
kerk, het „Plein van de Kribbe".
Hier, op deze plek, verenigen zich
de duizenden in stil gebed, die op
kerstavond geen plaats konden vin
den in de betrekkelijk kleine kerk,
die in 326 door keizer Constantinus
werd gesticht.
DE MODERNE TIJD moge
ook Bethlehem niet onbeïnvloed
hebben gelaten, de weinige logies-
gelegenheden zijn bij lange na niet
voldoende om de massa's onderdak
te verlenen, die per vliegtuig, auto
bus, op romantische wijze op de
rug van een kameel of ezel of te
voet naar de stad in de grauwe
bergen van Judea zijn gekomen.
En ook daarin voltrekt de histo
rie zich weer aan de pelgrim. Im
mers, ook in de dagen, waarin Jo
zef met de zwangere Maria naar
Bethlehem trok, was er geen plaats
in de herberg
Toch laat niemand zich door dit
gebrek aan accommodatie ontmoe
digen. Nog meer dan op andere da
gen wemelt het er op Kerstmis
van mensen van allerlei huidskleur
en ras. Als het geboortefeest na
dert, is Bethlehem één kaleido-
scoop van priesters in zwarte of
bruine gewaden, van kloosterzus
ters in zwarte of witte kledij. Ara
bieren in lange mantel en met de
zwarte-witte kefiye (hoofddoek) om
het hoofd gewonden, van soldaten
van het Arabische Legioen in
khaki, van vrouwen uit India in
sari, van koorknapen in witte hem
den, van de vrouwen uit de stad
zelf in hun middeleeuwse dracht,
fluweel met borduurwerk, en van
westerlingen in moderne kostuums
en jurken. Het is een leven en be
weging van belang. De vrolijkheid
viert hoogtij. Maar het is een vro
lijkheid met ootmoed vermengd Wie
hier eenmaal is beland, kan zich
aan de boodschap van het kerst
feest evenmin onttrekken als aan
een mijmering over de gebeurtenis,
die zich twintig eeuwen geleden
afspeelde in een der ontelbare spe
lonken van het land van Judea en
die de cultuurgeschiedenis der mens
heid een eigen reliëf heeft ver
leend.
teiten, die ieder jaar een aantal
gegadigden de toegang tot het Has-
jemitische koninkrijk zonder opga
ve van redenen ontzeggen, hetgeen
betekent, dat zij in Amman te
boek staan als sympathiserend of
althans samenwerkend met de jood
se staat.
Diplomaten, consuls en UNO-
mensen passeren de grens bij de
Mandelbaum-post zonder formali
teiten, maar de Israëlische Arabier
en zijn gezin moeten tweemaal
spitsroeden lopen: eerst langs ta
fels met Israëlische douane- en po
litiemannen en dan langs hun Jor
daanse collega's. Dat laatste ge
beurt in een stuk Niemandsland,
sen pleintje, waar het vóór de mas
sale invasie der Arabische legers in
Israel een gaan en komen was van
en naar de Oude Stad, maar dat
er nu troosteloos uitziet met zijn
triest decor van kapotgeschoten en
vervallen huizen, waar Israëlische
en Jordaanse militairen achter bar
ricades van zandzakken elkanders
bewegingen beloeren.
dennegroen. Jn de straten slingeren
zich guirlandes van gekleurde gloei
lampen en vaak is er het stemmig
geluid van kerkklokken, die de ge
lovigen, merendeels Arabieren, in
alle toonaarden en sterkten oproe
pen tot het gebed.
IN DE MEESTE bedehuizen
heerst in deze dagen nog meer dan
anders een sfeer van mystieke hei
ligheid. Koren van kloosterzusters,
paters en fraters bezingen veel
stemmig Jezus' geboorte en prote
stanten en katholieken verdiepen
zich opnieuw in het blijde gebéu
ren, dat het Jordaanse Bethlehem,
waar zijn kribbe stond, meer dan
negentien eeuwen geleden een
stempel opdrukte van lokkend be
devaartsoord.
Ook elders in Israel is van Kerst
mis wel iets merkbaar. Men moet
het echter zoeken, want zo duide
lijk als in Nazaret treedt het ner
gens aan de dag. Het feestelijkst is
het nog in Jeruzalem met zijn
UNO-personeel, zijn diplomatieke
In deze omgeving leefde en
werkte Jezus voor hij als dertig
jarige in de openbaarheid trad.
Linksboven: Jordaanse soldaten
bij een der controleposten in
Niemandsland. Borden met „dan
ger" (gevaar) waarschuwen de
weg niet te verlaten; ter weers
zijden zijn mijnenvelden.
en consulaire vertegenwoordigin
gen en zijn kloosters en zendings
instituten. Op kerstavond- en mor
gen hoort men er sonore klokken-
muziek, die grens kent noch de
marcatielijn. De robuuste toren
van de Dormitio-Abdij op de (Is
raëlische) Zionsberg en de klokken
van de tientallen kerken en kloos
ters in de Oude Stad, waar koning
Hoessein van Jordanië regeert, zet
ten de een na de ander hun ma
nende zang in, die ook aan de
joodse sector van Jeruzalem even
iets plechtigs geeft, ook al is het
er in de regel een normale werk
dag.
Maar ook daar zijn, zoals gezegd,
niet voor allen de kerstdagen van
feestelijkheid gespeend. Voor de
vensters van de paar honderd chris
telijke gezinnen staat vaak een
kerstboom kleurig te pralen en aan
menige tafel doen christelijke Is
raeli of tijdelijke ingezetenen zich
te goed aan kerstgans of kalkoen.
