NOC EVEN TERUG NAAR KERSTMIS
1
Wan-teksten
Proefschrift over Calvijn
Bijbels Museum
Ramadanfeest
Rozenproject
Nes Ammim
GREETJES TIENDUIZEND PLATEN
Geen verschrikkelijke achterstand"
in protestants ziekenhuiswezen
18
VRIJDAG 31 DECEMBER 1965
Erbij
Luchtmachtgezang
Wat is Kerstmis
voor een feest?
Ds. Buskes' ring
MIS IN ESPERANTO
KORT NIEUWS
SIERLIJKE KAPEL IN EEN SPROOKJESWERELD
Gereformeerde kerken
gaven 12,5 miljoen voor
ontwikkelingshulp
«Hff
Prof. van Kleef
(Van onze redacteur geestelijk leven)
Hondérdvijftig kinderen van de Beth-
lehemkleuterschool hadden zich op de
eerste kerstdag opgesteld in het litur
gisch centrum van de hervormde Beth-
lehemkerk in IJmuiden. Zij zongen er
kerstliederen en voerden er een uitge
breid kerstspel op. „Een unieke gebeur
tenis" zei ds. J. van den Berg en daar
had hij gelijk in. Het was in IJmuiden
wel een van de hoogtepunten van de
kerstvieringen. Dat is ook de reden
waarom we op deze pagina nog even
op dit gebeuren wijzen.
De kinderen droegen allen glinste
rende kragen. Met hun gedisciplineer
de zang brachten zij een echte kerst
stemming in de kerk. De dienst duur
de lang: twee uur is voor een protes
tantse kerkdienst een hele tijd. Maar
niemand van de bezoekers had er spijt
van.
Overigens moeten we vertellen, dat
de kinderen in kwestie na hun spel de
kerk verlieten. Het zou te vermoeiend
voor ze zijn geworden. Erg vonden ze
het niet, want in huil kleuterschool
stond de dia-projector al klaar. De
leidsters hielden de kinderen bezig tot
de „grote mensen" uit de kerk kwa
men. Een ideale oplossing.
We bezochten ook op tweede kerst
dag een dienst, die wat buiten het ge
wone kader viel, en die nóg langer
duurde: de kerstviering in de Russisch
orthodoxe kerk van de H. Nicolaas in
het witte kerkschip aan het Spaarne in
Haarlem. Tweeëneenhalf uur kwamen
de gelovigen daar bijeen in de knusse
kerkzaal. Volgens het Russische ge
bruik bleven ze de gehele dienst staan.
Op het laatst een benauwde bezigheid,
want het zaaltje is maar klein en de
gemeente kijkt dan ook al uit naar een
andere behuizing.
Deze Russische kerstviering was een
kleurrijk gebeuren. Er was overigens
hoog bezoek, want niemand minder dan
aartsbisschop Basilius was ervoor uit
Brussel overgekomen om samen met
archimandriet Dionissios uit Rotter
dam te celebreren. De aartsbisschop
preekte in het Russisch, de archiman
driet zorgde voor de Nederlandse ver
taling. Om het geheel nog internationa-
ler te maken was uit Frankrijk dr. A.
P. Javoronkoff gekomen. Deze in Ste
Geneviève-des Bois woonachtige arts
heeft vroeger samen met archiman
driet Dionissios gestudeerd en is zes
tien jaar directeur van het theologisch
■jimmi—inMemmmammmm
1' -•
Aartsbisschop Basilios bij de
kerstboom
Na de dienst schallen de Russische
kerstliederen over het kerkschip.
instituut in Parijs geweest. Maar de
reden voor zijn komst naar Haarlem
was een andere: de 78-jarige dokter
kan nog steeds prachtig zingen en om
dat de dirigent ziek was kwam hij de
zang leiden. Zijn stuwende bas maakte
het beluisteren van de Russische litur
gische gezangen tot een feest.
Na de dienst verzamelden ouderen en
kinderen zich in het „vooronder" van
het kerkschip om de kerstboom en zon
gen er Nederlandse en Russische kerst
liederen. En toen ging iedereen aan ta
fel, nuttigde de van de communie over
gebleven „prosforas" ongedesemd
brood en genoot er van koffie en
gebak. De aartsbisschop voelde zich on
middellijk thuis in deze kerkelijke fa
milie. Hij is twintig jaar monnik op de
heilige berg Athos geweest, was daar
na negen jaar in Oxford en kwam toen
naar Brussel, nu zes jaar geleden. Ze
ven gemeenten heeft hij onder zijn
hoede, waarvan vijf in Nederland.
„U weet het, wij zijn tegen het
maken van proselieten," zegt hij.
„Daarom hebben we maar weinig jon
ge mensen. De kinderen van de Rus
sen, die deel uitmaken van onze ge
meenten, slaan vaak een andere weg
in. Zij leren de Russische taal niet
meer, en wat zullen zij dan in onze
kerken zoeken?" De aartsbisschop
spreekt met dankbaarheid over de
„broederlijke" verhouding tot andere
kerken. „Het is belangrijk dat wij op
het gebied van geloof en kerkorde sa
menwerken met de andere kerken in
de wereldraad," zegt hij, en hij
spreekt met veel waardering over het
werk, dat dr. Lukas Vischer in Genève
op dit gebied verzet.
Het bezoek van aartsbisschop Basil
was een hoogtepunt voor de Haarlem
se Russisch-orthodoxen. Het was ook
een hoogtepunt voor de Haarlemse
kerstvieringen in het algemeen.
tHA#WWVI#VWWWWWIA#VW\#WWWWVWW»#*AAA/VW\A#\/WWWWVWWV%A/V\/\/\A/W\/\A#\A/\/\AA/WW\/W\AA/W%A/WW^/WI*#WWH
In deze periode, waarin vooral de
schooljeugd veel vrije dagen heeft,
worden door jongeren èn ouderen weer
allerlei tentoonstellingen bezocht, spe
ciale of permanente. Het is misschien
dienstig te wijzen op een expositie, die
permanent het gehele jaar dus
aanwezig is in het Bijbels Museum
van Oudheden te Amsterdam.
Het is als bij een „beeldroman":
allerlei geschiedenissen, zeden en ge
woonten worden in dit museum van
bijbelse archeologie „aanschouwelijk
uitgebeeld", zoals door het unieke,
grote model van de Tabernakel, de
Tempel van Herodes, de oude stad
Jeruzalem, alsook door diverse vond
sten van opgravingen, met name uit
het oude Egypte en Palestina, die een
beeld geven van de godsdienst en de
cultuur uit de bijbelse tijden.
Het adres van het museum is: He-
monylaan tegenover no. 19, Amster-
dam-Z. Correspondentie-adres: Stad
houderskade 137, Amsterdam-8, telef.
(020) 72 64 10.
Dagelijks geopend, behalve op don
derdag en zon- en feestdagen, van 10-
12 en van 14-17 uur.
„Reveille", het veertiendaags tijd
schrift ten behoeve van de Nederland
se militairen, uitgave van het bureau
Protestantse Geestelijke Verzorging
KL, vermeldt dit „Luchtmachtgezang"
dat in de Amerikaanse luchtmacht
wordt gezongen.
Behoed o Koning van de lucht,
uw kinderen op hun hoge vlucht;
als zij door onheilswolken gaan,
wees hun een zon: verlicht hun baan.
Gij, die in grote tederheid,
de wiekslag van de vogel leidt,
blijf hun als goede gids nabij,
houdt hen van vrees en weif'ling vrij.
Laat hen, door uwe Geest verlicht,
behouden steeds het goede zicht,
verleen hun ook een vaste hand,
bij 't koersen naar een veilig land.
Omvangen door de eenzaamheid
van 't firmament, onmeet'lijk wijd,
bescherm, in Uwe genade groot,
hun leven tegen alle nood. Amen.
(AP) Van de mannen in West-
Duitsland beschouwt 31 percent Kerst
mis niet langer als een godsdienstig
feest. Voor de vrouwen is het cijfer
28 percent. Dit blijkt uit een pas ge
houden opinie-onderzoek door het Wic-
kert-instituut in Tübingen.
Het onderzoek is begonnen nadat
een overeenkomstige opiniepeiling in
Engeland had aangetoond dat twee-der
de van de ondervraagden Kerstmis
niet zag als een godsdienstig feest.
„Wat wonderlijke gedachten er in de
hoofden van protestanten kunnen rond
spoken, bleek mij deze week", zo
schrijft dr. J. J. Buskes in het blad
„In de Waagschaal". „Ik kwam heel
even in het tv-beeld. Een gemeentelid
belde mij op. Helemaal ontsteld. Ik
bleek ook al door de roomse bacil te
zijn aagetast. Zij had gezien, dat ik
mijn trouwring aan mijn linkerhand
droeg. Toen ik haar meedeelde, dat
die ring al van 1919 aan mijn linker
hand zat, omdat hij aan mijn rechter
hand niet past, zei ze verwijtend: „Do
minee, draait u er toch niet omheen."
En ik maar proberen om kleinen
niet te ergeren die ring aan mijn
rechterhand te krijgen. Het is niet
gelukt."
De ongeveer honderd Turkse arbei
ders, die op Botlek en Europoort wer
ken, zullen hun ramadanfeest kunnen
vieren in de Brielse Sint-Jacobskerk.
Deze kerk, die tot 1961 bij de Neder
landse hervormde gemeente in gebruik
was en sedert de restauratie van de
Sint-Catharijne kerk leeg is blijven
staan, werd door de Nederlandse her
vormde kerkvoogdij ter beschikking ge
steld als gebaar van gastvrijheid tegen
over deze buitenlandse arbeiders.
De bijeenkomsten zullen dagelijks
gedurende de Mohammedaanse vasten
maand, van 28 december tot 27 januari,
worden gehouden. De kerk is voor dit
speciale doel geheel belegd met tapij
ten.
Voor het eerst is een r.k. mis opge
dragen in het esperanto. Het gebeur
de in een kerk in Mexico ter gelegen
heid van het vierde Mexicaanse con
gres van esperantisten.
De twee mannen die voor de verta
ling hadden gezorgd, traden als mis
dienaar op. De mis werd opgedragen
door pater José Concepsion Lopez, die
zelf ook esperantist is.
De stichting Nes Ammim Nederland
gaat meewerken aan een rozenprojekt
in Nes Ammim, de christelijke neder
zetting in Israel. Voor dit projekt is
een bedrag van acht ton nodig. Om dit
geld bij elkaar te krijgen geeft de
stichting schenkingscertificaten van
vijfhonderd gulden uit.
De vruchtbare grond van de neder
zetting, waar behalve Nederlandse ook
Amerikaanse en Zwitserse christenen
werken, is uitermate geschikt voor de
rozenteelt. Uit een marktonderzoek is
gebleken, dat in Europa in de winter
maanden goede afzetmarkten voor de
rozen gevonden kunnen worden. Men
wil nu onder meer rozenkwekers en
kassenbouwers aantrekken.
Nes Ammim is een gebied van 110
hectare in westelijk Galilea. Het is in
1960 door Europeanen en Amerikanen,
die Israel wilden helpen met landbouw
en industrie, gekocht. De klimatologi
sche omstandigheden maken het land
geschikt voor de verbouw van granen,
aardappelen, suikerbieten, groenten,
zaden, citrusvruchten, bananen en
druiven. Het ligt ook in de bedoeling
er samen met de veertien joodse en
twee arabische nederzettingen in het
district Ga'aton industrieën te vesti
gen.
Voor de internationale en interker
kelijke nederzetting Nes Ammim heb
ben twee Israëlische architecten in sa
menwerking met een groep Zwitserse
bouwkundigen een plan uitgewerkt
voor een dorpsgemeenschap, die be
halve woongelegenheid ook een gezel
schapscentrum, werkplaatsen en een
huishoudelijke dienst omvat.
De stichting Nes Ammim Nederland
is gevestigd in Rotterdam, Noordsingel
11, telefoon 41661.
Een uitgever die wandteksten in
de handel brengt, doet uit de iard
der zaak een bepaalde keuze. Hij
moet zijn wandteksten nu eenmaal
aan de man brengen. Ik ben in nijn
leven in honderden huiskamers ge
weest waar een wandtekst aan de
muur hing. Eén zie ik nog duide
lijk voor mij, omdat ik hem vele
malen gezien heb: De Heer is mijn
herder! Witte letters op zwart flu
weel en in de regel wat schaapjes
er omheen.
Zo in de geest van: Op de grote
stille heide dwaalt de herder een
zaam rond, wijl zijn wit gewolde
kudde trouw bewaakt wordt door
zijn hond.'
Zo'n wandtekst noem ik een wan-
tekst. Zij roept een godsbeeld op,
dat weinig of niets te maken heeft
met God zoals Hij zich in het bij
bels getuigenis aan ons doet kennen.
Dat geldt voor de meeste wandtek
sten. Geen uitgever denkt erover
wandteksten in de handel te bren
gen met woorden als: Onze God is
een verterend vuur, of: Gij zijt een
God, die zich verborgen houdt! Hij
zou ze niet kwijtraken!
Dit schrijft ds. J. J. Buskes in
Tijd of Taak.
Aan de Rijksuniversiteit in Utrecht
is de heer R. J. -Mooi uit Amstelveen
gepromoveerd tot doctor in de god
geleerdheid op een proefschrift geti
teld: „Het kerk- en dogmahistorisch
element in de werken van Johannes
Calvijn". Promotor was prof. dr. G.
P. van Itterzon.
De heer Mooi toont aan, dat het
kerk- en dogmahistorisch argument
voor Calvijn nimmer beslissend was.
Te allen tijde beriep Calvijn zich in
zijn argumentatie op de Heilige Schrift.
Dikwijls werd Calvijn tot het geven
van citaten uit de geschriften van de
grote kerkvaders gebracht, omdat zijn
tegenstanders, met wie hij in discus
sie stond, hem hiertoe verplichtten.
Steeds vond Calvijn zijn mening bij de
kerkvaders in de wezenlijke punten
van het geloof bevestigd.
In het tweede deel geeft de heer
Mooi een overzicht van de kerk- en
dogmahistorische stof, bij Calvijn ge
ordend naar historisch gezichtspunt.
Het blijkt dat Calvijn een grote be
wondering had voor de kerk der eer
ste vijf eeuwen, maar dat naar zijn
mening daarna een steeds toenemend
verval intrad.
Opvallend is dat Calvijn hoofdzake
lijk aandacht had voor de westelijke
Greetje Kersbergen uit Nieuwerkerk
aan de IJssel, zeventien jaar oud,
heeft een bijzonder initiatief genomen.
Het is begonnen, toen koorleider Arie
Pronk Greetje hoorde zingen. Pronk
was al geruime tijd op zoek naar een
stem, die net iets anders was dan ge
woon. Toen hij het meisje uit Nieu
werkerk hoorde zingen was hij ver
rukt. Hij nodigde haar uit voor een
auditie. Na afloop hiervan bood het
centraal cultureel adviesbureau te Rot
terdam Greetje een contract aan.
Greetje, die na de Ulo op het ge
meentehuis in haar woonplaats is gaan
werken, heeft er diep over nagedacht.
„Goed", zei ze, „ik doe mee, maar er
is één voorwaarde aan verbonden.
Geef me de winst van de eerste tien
duizend platen. Wij hebben een nieuwe
kerk nodig, want de oude is heel
slecht en niet te herstellen."
De platenmensen hebben diep nage
dacht, maar ze zeiden ja en Arie Pronk
wilde pro deo meewerken. Hij bewerk
te vier liederen voor dit doel. In Nieu
werkerk zelf heeft Greetje een kleine
groep enthousiasten betrokken bij de
organisatie van de verzending van de
platen, die zaterdag in de handel zijn
gekomen.
Het liep dadelijk storm. Na afloop
van een muziekavond in de Oude Kerk
werden tweeduizend platen besteld. In
verscheidene plaatsen in ons land zijn
cpmplete acties op touw gezet, die de
verkoop van de plaat moeten stimule
ren. De rooms-katholieke kerk in Nieu
werkerk heeft zich spontaan achter de
actie geplaatst en ook van hervormde
zijde doet men met graagte mee aan
de actie voor een nieuwe gereformeer
de kerk.
De directeur-secretaris van de stich
ting interkerkelijk protestants zieken
huiswezen, mr. L. C. Wesseldijk, heeft
in een artikel in het blad „De Protes
tant" ten stelligste ontkend, dat er in
het protestants ziekenhuiswezen een
verschrikkelijke achterstand zou be
staan, met name ten opzichte van het
katholieke. Hij noemt de ontwikkeling
van het protestantse ziekenhuiswezen
juist in alle opzichten gunstig.
Het „ziekenhuiswezen" omvat behal
ve ziekenhuizen ook andere instellingen
zoals sanatoria, psychiatrische inrich
tingen, verpleegtehuizen en inrichtin
gen voor zwakzinnigen.
Het aantal ziekenhuisbedden in Ne
derland bedraagt ongeveer 55.000. Hier
van staan er 26.000 in rooms-katholieke
19.000 in algemene en 10.000 in protes
tantse ziekenhuizen. Zowel de rooms-
katholieke als de protestantse psychia
trische inrichtingen hebben ieder 9.000
van de in totaal 27.000 bedden in de
Nederlandse psychiatrische inrichtingen.
De erkende inrichtingen voor zwak
zinnigen tellen samen 11.000 bedden,
waarvan 4400 in protestantse en 4800
in rooms-katholieke instellingen. Van de
10.000 bedden in verpleegtehuizen staan
er 3.000 in protestantse.
Mr. Wesseldijk voegt hieraan toe,
dat de thans bestaande initiatieven
voor nieuwe verpleegtehuizen onge
veer 17.500 bedden omvatten. Het aan
tal bedden in nog te bouwen of al in
aanbouw zijnde tehuizen van prote
stantse signatuur bedraagt ruim 6500.
Hiermee is een investering van 260
miljoen gulden gemoeid.
Mr. Wesseldijk komt tot de conclu
sie, dat het protestantse aandeel voor
wat de ziekenhuisbedden betreft op 18
percent van het totaal ligt, terwijl het
in de psychiatrische inrichtingen, de
verpleegtehuizen en de zwakzinnigen
inrichtingen 30 percent of nog meer
bedraagt.
In alle sectoren van het protestantse
ziekenhuiswezen, zo schrijft hij, is men
druk bezig met sanering, uitbreiding
en nieuwbouw. Sinds de oorlog is het
aantal protestantse ziekenhuisbedden
al meer dan verdubbeld. Ook in de
sector van de zwakzinnigeninrichting
gen staan tal van nieuwe projekten op
stapel.
Het Amerikaanse Hoge Gerechtshof
heeft geweigerd voor eenvoudige ge
bedjes, die vrijwillig op de openbare
school worden opgezegd, een uitzonde
ring te maken op het algemene verbod
tot bidden in de openbare school.
*WWW\/WV\A/WVWW\^A/V»AiVWW\A»%*WWWM>#W%*WW^W\/\AA*WWW^/WVW\A#VWWWWWWVWVWWWWWWV\#%/W\/W^%/WV^WWW\/V\fV\A/V\/WWW\/\A/W\/V\/W\/WWW\/WVW\A/VWW\/VWWW
kerkvaders en onder hen bovenal voor
Augustinus Voor de scholastische
theologen had hij in het algemeen wei
nig waardering en iemand als Ansel-
mus noemde hij nauwelijks. Bemar-
dus van Clairvaux daarentegen werd
door Calvijn verschillende malen ge
prezen.
De gereformeerde kerken van Neder
land hebben de laatste vijf jaar bijna
twaalf en een half miljoen gulden be
steed aan ontwikkelingshulp, voorna
melijk in Azië, maar ook in Afrika en
Zuid-Amerika. In 1965 kwam alleen al
voor het gereformeerde werelddiako-
naat ruim 1.850.000 gulden binnen.
Daarnaast gaf de gereformeerde zen
ding dit jaar bijna 1.150.000 gulden uit
aan sociaal-economisch opbouwwerk,
onderwijs, medische zorg en ander
werk dat niet tot de direkte zendings-
arbeid behoort.
In de afgelopen vijf jaar kwam van
de 12,5 miljoen gulden ruim zeven mil
joen binnen via het werelddiakonaat,
dat in 1960 werd opgericht. In dezelfde
periode besteedde de gereformeerd»
zending bijna 5,5 miljoen gulden aan
opbouwwerk. Voor de zending geldt,
dat in de meeste landen het onderwijs
en het medische werk de grootste pos
ten vormen. Hieraan gaf men 3,5 mil
joen gulden uit.
In de uitgaven van het werelddiako
naat is niet alleen het opbouwwerk op
langere termijn begrepen, maar ook de
onmiddellijke hulpverlening bij ram
pen, hongersnood en oorlog. Dit laat
ste geldt thans met name voor India
en Pakistan, waar duizenden vluchte
lingen om hulp vragen.
De inzameling voor hulp aan de door
de oorlog getroffen gebieden van deza
twee landen, die enige tijd geleden in
de gereformeerde kerken van Neder
land is gehouden, heeft ruim 650.000
gulden opgebracht. Dit bedrag zal nog
wat hoger worden omdat van een aan
tal plaatselijke kerken de collecte-op
brengsten nog niet binnen zijn.
„De laatste tijd is er in Italië een
lange reeks schandalen aan het
licht gekomen", vertelt de Pravda
in een onderschrift bij de tekening.
„De politie ontdekte toevallig, dat
de „heilige vaders" van een kloos
ter zich lange tijd hadden bezigge
houden met sigarettensmokkel. Nu
lezen de monniken hun gebeden in
een cel achter de tralies. De teke
ning laat één van die priesters zien,
die in een cel zittend, treurend con
stateert: ja, tabak is werkelijk
schadelijk".
De dezer dagen te Hilversum over
leden professor dr. B. A. van Kleef
was erekanunnik van het Metropoli-
taan Kapittel van Utrecht, oud-presi
dent en hoogleraar van het seminarie
te Amersfoort en oud-pastoor o.a. te
Egmond aan Zee.
Professor van Kleef was eredoctor
van de Universiteit van Bern (Zwitser
land) en begiftigd met het herinne-
ringskruis van het Rode Kruis. Hij ont
ving deze onderscheiding, nadat hij in
de hongerwinter van 1944 meer dan
tweeduizend voedselzoekenden in het
oud-katholiek seminarie huisvestte.
Van 1926 tot 1938 was hij pastoor te
Egmond aan Zee waar hij ook als
wethouder en loco-burgemeester
veel sociaal werk in de crisisjaren ver
richtte. In die tijd richtte hij ook het
oud-katholiek Verbond van vakvereni
gingen op, waarvan hij zelf geestelijk
adviseur werd.
Van 1938 tot 1945 was hij president
en van 1938 tot 1949 hoogleraar in de
nieuw-testamentische bij belweten-
schap aan het seminarie te Amers
foort.
Professor Van Kleef publiceerde tal
van artikelen, vooral van kerkhistori
sche aard, in periodieken in binnen-
en buitenland. Het standaardwerk: „Ge
schiedenis van de Oud-Katholieke kerk
van Nederland" is van zijn hand.
Hij was de eerste gehuwde priester
in de Oud-Katholieke kerk van Neder
land.
Met professor Van Kleef is zowel
een sociaal voelend pastoor, als een ge
zien wetenschapsman heengegaan.
Dit is de kleine kapel van de tech
nische hogeschool in Otaniemi (Fin
land). Architecten zijn prof. Heikki
en Kaja Siren. Het gebouwtje heeft
maar driehonderd zitplaatsen, maar
vele duizenden hebben de kapel, in
een bergachtig bosgebied gelegen,
bezocht. De gebruikte materialen
zijn gebakken klei en hout. (Foto
„Baksteen").
