Science
Honderd jaar Christian
MARY BAKER EDDY LEGDE GRONDSLAG
VOOR NU WERELDWIJDE BEWEGING
TUSSENTIJDSE BALANS VAN DE
WERELDRAAD VAN KERKEN
critieken op
aanvaardbaar of
preken
niet?
PATER ALS RUCBYSPELER
A
ZATERDAG 5 MAART 1966
Erbij
14
Kerkhandleiding
Vlucht en honger
Rome en Wereldraad
Moderne zending
Rhodesië en Vietnam
Ds. D. ter Steege
Grondstelling
Eigen kerk
1 t
„Waarom worden in dag- en
weekbladen geen critieken gegeven
op preken?", vraagt dr. A. van
Biemen zich af in „Tijd en Taak".
„Leent de godsdienstoefening, de
kerkdienst zich daar niet toe? Is
het een besloten bijeenkomst, die
voor de wereld geen betekenis
beeft, die de thuisblijvers niet
raakt? Best mogelijk. De kerk-
f
Honderd jaar geleden ontdekte Mary Baker Eddy,
die tijdens haar werkzame leven woonachtig is geweest
in de Verenigde Staten, Christian Science: De Christe
lijke Wetenschap. Het is een richting die „de woorden
van de Meester wil gedenken en het oorspronkelijk
christendom en zijn verloren gegane bestanddeel, het
genezen, wil herstellen". Hieruit is later een nieuwe
kerk ontstaan. Ter gelegenheid van het eeuwfeest van
Christian Science zal de hoofdredacteur van bet dag
blad Christian Science Monitor, Erwin D. Canham. een
wereldtournee maken. Tijdens deze rondreis zal hij
spreken over „De geestelijke omwenteling". Zijn bedoe
ling is het toenemend contact tussen de godsdiensten en
tussen godsdienst en wetenschap te bevorderen.
Mary Baker Eddy.
In april is voorts de verschijning: te
verwachten van „A Century of Chris
tian Science Healing:" (Een eeuw Chris
tian Science genezing). Het boek be
vat een beschrijving van de ontwikke
ling van de geestelijke genezing, die is
gebaseerd op gegevens uit het archief
van deze kerk. Ook geeft het boek een
uiteenzetting van de verschillen tussen
de geestelijke en hedendaagse metho
den van psychotherapie en psychoso
matische geneeskunde.
Het eeuwfeest beleeft zijn hoogtepunt
tijdens de jaarvergadering van de
kerk, die op 6 juni in Boston (VS) zal
worden gehouden.
Mrs. Eddy had al twintig jaar
voordat ze Christian Science ontdekte,
pogingen gedaan fysieke gevolgen te
rug te brengen tot een mentale oor
zaak. Zij was een vrouw, aldus enkele
biografen, die gedurende haar hele le
ven op ernstige wijze de Bijbel bestu
deerde. Toen deze Amerikaanse zij
werd in Bow New Hampton geboren
ruim 41 jaar oud was begon zij de re
sultaten van haar onderzoekingen op te
schrijven. Resultaten, waarvan zij ook
vrienden en bekenden kennis liet ne
men.
Mrs. Eddy verdiepte en intensiveer
de haar onderzoek nog toen zij in 1866,
nadat zij bij een val ernstig was ge
kwetst, nagenoeg op hetzelfde moment
genas. De plotselinge genezing noemt
zij in haar werk Retrospection and In
trospection (Terugblik en Inblik) „de
College was de leerlingen ervan ziekte
langs geestelijke weg te leren genezen.
Het College werd evenwel in 1889 ge
sloten. Mrs. Eddy wilde namelijk ver
schillende vraagstukken met betrek
king tot de vooruitgang van Christian
Science uitwerken. Zij trok zich terug
op haar bezitting in Concord in New
Hampshire.
Zij was toen ruim zeventig jaar,
maar nog lang niet aan het eind van
haar krachten. In 1908 vestigde zij zich
in een voorstad van Boston, aangezien
zij op deze wijze een veel eenvoudiger
en soepeler contact had met de leiders
van haar kerk. Datzelfde jaar werd
door haar ook The Christian Science
Monitor, een internationaal dagblad ge
sticht, dat nu een over de gehele we
reld bekende krant is.
Mrs. Mary Baker Eddy schreef
voor de structuur van haar kerk zelf
de Church Manuel, de kerkhandlei
ding. Deze geeft de algemene richtlij
nen aan, met een raad van directeu
ren van vijf leden (in Boston), die de
leiding heeft in de aangelegenheden
van de Moeder-kerk.
Binnen de richtlijnen van de kerk
handleiding geniet elk van de dochter
kerken volledig plaatselijk zelfbestuur.
Derhalve kiezen zij hun eigen functio
narissen en stellen hun eigen regle
ment vast. Alle belangrijke beslissin
gen worden bij stemming door hun
eigen leden genomen.
In de kerk is evenwel één punt uni
verseel, namelijk de vorm van de
godsdienstoefeningen. Opmerkelijk is
dat deze kerk geen aangestelde voor
gangers kent; het is een beweging die
louter uit leken bestaat. Daarom stelde
men van de stichting af dat de Bijbel
en mrs. Eddy's Wetenschap en Gezond
heid met sleutel tot de Heilige Schrift
de rol zouden vervullen van predikant.
Bijbellessen, die uit aanhalingen uit
deze beide boeken zijn samengesteld
vormen de kern van het opvoedende
stelsel van de kerk. Voor de sacra
menten worden geen formele ceremo
niën in acht genomen. Evenwel zijn in
hun geestelijke betekenis de doop en
het avondmaal zwaar verankerd als
een belangrijk element van haar leer.
De kerk beschouwt dit eeuwfeest al
lereerst als een voorbereiding voor de
tweede eeuw van Christelijke Weten
schap. In deze eerste eeuw van haar
bestaan heeft de Christian Science be
reikt dat ruim zevenduizend beoefe
naars van haar leer in veertig landen
hun genezend werk uitoefenen.
Er zijn voorts een groot aantal
openbare leeskamers, die door de doch
terkerken in stand worden gehouden.
Een raad van sprekers houdt per jaar
ongeveer 4500 lezingen. Er zijn voorts
radioprogramma's, die door ongeveer
950 zenders in verschillende landen
worden uitgezonden. Voor de geestelij
ke verzorging voor de strijdkrachten
zijn 447 lekenwerkers ingeschakeld.
Ook kent de Christian Science tal van
studentenorganisaties.
De stichtster van deze kerk overleed
op 3 december 1910 in Chestnut Hill
in Massachusetts. Zij is driemaal ge
trouwd geweest. Eerst in 1843 met
George W. Glover, die spoedig over
leed. Tien jaar later huwde zij met Da
niel S. Patterson. In 1877 tenslotte trad
zij in het huwelijk met Asa Gilbert
Eddy, de eerste van haar leerlingen,
die zijn leven verder wijdde aan de
praktijk van de Christian Science-ge-
nezing.
Twee jaar na de dood van mrs. Ed
dy vestigde zich ook in Haarlem een
kleine groep van deze kerk, die thans
aan de Raamsingel is gehuisvest. Op
6 oktober 1931 werd de vereniging bij
Koninklijk Besluit erkend onder de
naam Christian Science Society, Haar
lem, welke naam in 1953 werd gewij
zigd in First Church of Christ, Scien
tist, Haarlem. In het gebouw van de
beweging is ook de leeskamer onder
gebracht.
Frans Keijsper
Het Centrale Comité van de
Wereldraad van Kerken, dat in
jaarlijkse vergaderingen het beleid
van de Wereldraad bepaalt, heeft
de zittingen van 1966 afgesloten.
Voorgelicht door rapporten van de
verschillende afdeling heeft men
tal van zaken besproken en nu de
volledige verslagen voor ons liggen
kunnen wij u een indruk geven van
wat de Wereldraad anno 1966 be
zighoudt.
Het zal u reeds bekend zijn dat de
opvolging van de secretaris-generaal
nu eindelijk is geregeld: in de plaats
van onze landgenoot dr. Visser 't Hooft
is benoemd dr. Eugene Carson Blake.
De verkiezing heeft plaats gevonden
achter gesloten deuren uit een voor
dracht die het vorige jaar werd opge
steld door een daartoe aangewezen
commissie. De geheimhouding die
daarbij toen werd opgelegd is zeer
goed gehandhaafd, zodat er niets was
uitgelekt.
Men heeft zonder twijfel de belang
rijkste- en voornaamste kandidaat be
noemd in dr. Blake. Deze in 1906 ge
boren predikant van de Verenigde
Presbyteriaanse Kerk van Noord-Ame-
rika is sinds 1951 „stated clerk" van
die kerk (stated clerk te vergelijken
met secretaris-generaal). Vanaf de op
richting van de Wereldraad in 1948
heeft hij deelgenomen aan de arbeid
van de Wereldraad en ook werd hij tot
lid van het Centrale Comité en van
het uitvoerend Comité gekozen. Sinds
1961 is hij voorzitter van de afdeling
voor Interkerkelijke Hulpverlening van
de Wereldraad.
Vooral kreeg dr. Blake bekendheid
door zijn in een toespraak in 1960 uit
gesproken oproep aan de kerken zich
aaneen te sluiten tot een „waarachtig
katholieke, waarachtig hervormde en
waarachtig evangelische kerk". In 1963
bracht hij het plan naar voren om te
komen tot een vereniging van de Pres
byteriaanse, de Episcopaalse en de
Methodistenkerk in de Verenigde Sta
ten. Ook in de strijd der kerken tegen
rassendiscriminatie neemt hij in zijn
land een vooraanstaande plaats in.
Vanwege zijn grote verdiensten op
theologisch gebied werd hij geëerd met
wel vijftien academische eredoctora
ten!
De oecumenische beweging is een
hulpgemeenschap. Dit kwam duidelijk
tot uiting in de verslagen en voorstel
len van de afdeling voor interkerkelijk
hulpverlening. In 1965 werd voor alle
projecten samen dertien miljoen dol
lar uit de kerken bijeengebracht. Op
de lijst van te steunen projecten wor
den niet minder dan 600 gevallen ver
meld, waarmee een totaalbedrag van
22 miljoen dollar gemoeid is. In het
bijzonder de hulp aan vluchtelingen
door de kerken trekt zeer de aandacht.
In het afgelopen jaar konden verdre
venen uit Tibet en Pakistan, uit Su
dan, Angola, Mozambique en Vietnam
geholpen worden. Dr. Leslie E. Cooke,
de directeur van deze afdeling, wees
nog speciaal op de moeilijkheden in
Afrika, waar de regeringen van vele
landen iedere keer weer een beroep
doen op de kerken om niet alleen acu
te noden te helpen lenigen, maar ook
om bij te dragen tot de nationale op
bouw. Verheugend noemde hij het ook.
dat aan de hulpacties niet uitsluitend
door kerken in welvarende landen
wordt deelgenomen.
Voor de nood in Vietnam kwamen in
het bijzonder ook de kerken van Oost-
Azië in actie. Zij konden reeds honderd
ton rijst verdelen, toen er voedsel
schaarste was. Een grote partij vlees
uit Denemarken werd bestemd voor
vluchtelingenkampen en schoolvoeding.
Er werden slaapmatten geproduceerd
voor de vluchtelingen en thans worden
plannen gemaakt voor beroepsoplei
ding van door amputatie gehandicap
ten. Tot nu toe was al deze hulp al
leen in Zuid-Vietnam mogelijk. Via het
Rode Kruis konden slechts medicijnen
naar Noord-Vietnam gezonden worden.
Men hoopt echter deze mogelijkheden
verder te kunnen uitbreiden, opdat ook
de bevolking van Noord-Vietnam door
de kerken geholpen zal kunnen worden.
Bijzondere aandacht werd van het
Centrale Comité gevraagd voor de si
tuatie in India: de ernstigste hongers
nood sinds honderd jaar. Door het uit
blijven van de regentijd wordt de oogst
op maximaal 35 percent van normaal
geschat. Door de nationale actie in
Nederland is er bij ons reeds veel pu
bliciteit voor deze zaak geweest en
daarom willen wij volstaan met de
mededeling dat het Centrale Comité
besloten heeft om voor India een spe
ciaal hulpprogramma op te stellen.
Men wil hiervoor drie miljoen dollar
reserveren en tevens de kerkelijke
hulpverleningsorganen oproepen om
overal de aanwezige voedselvoorraden
onverwijld naar India te zenden. Bo
vendien heeft men bij alle regeringen
aangedrongen op snelle materiële en
technische hulp.
Dr. Carson Blake
Aan het eind van zijn rapport over
de laatste zitting van het Tweede Va-
tikaanse Concilie, waarin hij uitvoerig
was ingegaan op de verschillende do
cumenten en verklaringen, die werden
afgeqondigd, wees dr. Lukas Vi-
scher, de vaste waarnemer namens de
Wereldraad, op bepaalde ontwikkelin
gen, die het beeld van een bijzonder
verwarde situatie geven. De rooms-
katholieke kerk heeft zich in staat ge
toond andere kerken open tegemoet te
treden, maar toch heeft ze er moeite
mee zich met hen in gemeenschap te
begeven. Het oecumenisme is een offi
ciële aangelegenheid der rooms-katho-
lieke kerk geworden, wat het gevaar
meebrengt, dat de zaak bevroren
wordt. De vraag hoe de kerken met
elkaar in één gemeenschap kunnen le
ven is nog steeds onbeantwoord.
Vanuit zijn eigen oosters-orthodoxe
achtergrond gaf ook de andere waar
nemer, prof. dr. Nikos Nissiotis, zijn
visie op het Concilie. Daarbij ging hij
uitvoerig in op de verhouding tussen de
westerse en oosterse kerken. De ver
sterking der interkerkelijke contacten,
waartoe het Concilie heeft bijgedragen,
kan niet aan beide zijden in gelijke
mate geconstateerd worden. Het Con
cilie is namelijk beter vertrouwd met
de denkwijzen, de bezwaren en in het
algemeen het taalgebruik der prote
stantse theologie dan die der oosters-
orthodoxie. Bovendien liggen de pro
blemen van de oostelijke kerk anders
en deze kunnen niet door „vertaling"
worden opgelost. Zij vereisen een nieu
we grondige bestudering en verande
ring van opvatting.
Psychologisch is het klimaat verbe
terd door de opheffing van de weder
zijdse banvloeken, maar de wezenlijke
oorzaken van de scheiding tussen oost
en west bestaan nog. Voor een ortho
doxe is de gedachte onaanvaardbaar
van een paus die bevoegd is in het ver
loop van een Concilie in te grijpen om
het een andere richting te geven. De
grote autoriteit in en boven het Conci
lie was de lege paus-troon, die daar
stond waar bij de vroegere concilies
het Evangelieboek was geplaatst. Maar
toch kan gezegd worden: „De rooms-
katholieke kerk neemt praktisch, be
wust en officieel, volledig aan de oe
cumenische arbeid na het concilie
deel".
Belangrijk is ook het rapport geweest
van de afdeling voor Wereldzending en
Evangelisatie, waarin aandacht werd
gevraagd voor de veranderingen in het
zendingswerk. Was dat vroeger meest
al zaak van zendingsgenootschappen,
die hun internationale contacten kregen
in de Internationale Zendingsraad,
thans zijn zeer vele genootschappen
kerkelijke instellingen geworden en
staat de zendingsarbeid op de voorma
lige zendingsvelden tegenover zelfstan
dige kerken. Zo komen de zendingsin
stanties voor de vraag om nieuwe doel
stellingen te formuleren.
Hoe meer de zendingslichamen ban
den krijgen met hun kerken, en hoe
meer ook de kerken op de voormalige
zendingsvelden onafhankelijk worden,
des te sterker worden de betrekkingen
tussen de kerken. Theologisch heeft de
ze ontwikkeling geleid tot een nieuw be
schouwen van de taak der kerk tegen
over de wereld, van de dialoog met de
wereld en het christelijk present zijn in
de wereld. In deze gedachtengang ko
men nieuwe vormen van de zendings
arbeid aan de orde. Tekenend voor de
integratie en samenwerking binnen de
Wereldraad is wel, dat de afdeling voor
wereldzending en evangelisatie graag
medewerking wil verlenen in de taken
van de afdeling voor interkerkelijke
hulpverlening. Hiermee wordt nu een
andere houding ingenomen dan voor
heen.
Op politiek terrein aanvaardde het
Centrale Comité een oproep tot alle lan
den om de maatregelen tegenover de
regering-Smith in Rodesië te verscher
pen, opdat de eenzijdige onafhanke
lijkheidsverklaring van onwaarde
wordt. Er moet weerstand geboden
worden aan de poging om voor onbe
paalde tijd de overheersing van een
zwarte meerderheid door een blanke
minderheid te bestendigen.
Ten aanzien van de kwestie-Vietnam
noemde het Centrale Comité het ophou
den met vechten de meest effectieve
stap om tot onderhandelingen te ko
men. Er werd een programma van tien
punten aanvaard om de partijen aan
de conferentietafel te krijgen. Daaron
der werd de suggestie gedaan van een
wapenstilstand met een afkoelingsperio
de, gedurende welke de mogelijkheden
voor onderhandelingen afgetast kun
nen worden en uitbreiding van de In
ternationale Controle Commissie.
Ook werd gepleit voor de toelating
van China tot de Verenigde Naties. Na
tuurlijk zou er een eind moeten komen
aan het bombarderen van Noort-Viet-
nam en aan de infiltraties van Noord
naar Zuid. Met waardering werd ge
sproken van verschillende pogingen
om een eind te maken aan de strijd,
zoals bijvoorbeeld is gedaan door de
Nationale Raad van Kerken in de Ver
enigde Staten en door de Paus.
ontdekking, hoe men zelf gezond kan
zijn en anderen gezond kan maken".
Haar herstel geschiedde toen zij in het
evangelie van Mattheus las over de ge
nezing van een lamme door Jezus.
Op dat ogenblik zou mrs. Eddy de
diepere betekenis van Gods macht tot
genezen hebben beseft. Zij was er toen
van overtuigd dat het beginsel, dat
aan het leven en de leer van Christus
ten grondslag ligt, fundamenteel is
voor het bestaan zelf.
Hieruit ontsproot een grondstelling
van de Christelijke Wetenschap, die
mrs. Eddy als volgt formuleerde: „Wij
moeten leren inzien dat God oneindig
veel meer is dan een persoon of een
eindige vorm kan omvatten; dat G(jd
een goddelijke volledigheid is, en dat
Hij alles is, een alles vullende intelligen
tie en liefde, een goddelijk, oneindig
beginsel; en dat het christendom een
goddelijke wetenschap is".
Zo beschouwt mrs. Eddy een gees
telijke genezing als een van de natuur
lijke gevolgen, indien een mens zijn
leven inricht vanuit het standpunt van
deze grondstelling.
Op de ontdekkingvan Christian Science
en de publikatie van Science and Health
with key tot the Scriptures (Weten
schap en Gezondheid met sleutel tot de
Heilige Schrift) in 1875 volgde in 1879
de stichting van een nieuwe kerk:
Church of Christ, Scientist. Mrs. Ed
dy en haar eerste volgelingen hadden
gehoopt dat de leer van de Christelijke
Wetenschap zonder bezwaren zou wor
den aanvaard in de christelijke ker
ken, waarvan de meeste aanhangers
lid waren. Het tegendeel was echter
waar. Zij stuitten op tegenstand. Nog
in het stichtingsjaar werd voor de kerk
een charter verkregen.
In de volgende dertig jaar ontston
den de structuur van de kerkorganisa
tie en haar bestuursvorm, die perma
nent zijn gebleven. Twee jaar na de
oprichting werd een charter verleend
aan het Massachusetts Metaphysical
College in Boston. Het doel van dit
De moederkerk in Boston.
iyy|^/t^||/\/^A/W\WftAAA/VVVVW\A/V/WIAW/VVVt/IAft/VV\AAftAAAIVWW\/WWVWIfVWVVWWVIA/V\/\AWAA/\WWAfW\i
Pater John Cootes, die onlangs door de paus tot priester is gewijd, is een goed
rugbyspeler. Hij heejt Lazio in Rome al aan veel overwinningen geholpen. Links
de pater bij de paus, rechts na een wedstrijd
gangers critiseren de preek wel
degelijk, hetzij op weg naar huis,
hetzij bij de koffie. Mogen zij hun
aandeel toetsen aan dat van een
deskundig dagbladcriticus? Ik heb
zo'n idee, dat het idee alleen al ver
foeilijk moet heten in ons vader
land".
De aanleiding tot deze ontboezemin
gen is een rubriek in het Berlijnse
„Spandauer Volksblatt", waarin zon
dags in Berlijn gehouden rooms-katho-
lieke en protestantse diensten worden
beoordeeld op vorm en inhoud. De be
kende schrijver Günter Grass schijnt
de geestelijke vader van de rubriek te
zijn.
Dr. van Biemen schrijft dat er on
der de lezers verschillend wordt ge
dacht over deze openbare beoordeling
van preken. Uit een artikel in de „Jun-
ge Kirche" blijkt dat sommigen er
bezwaar tegen hebben omdat het on
gepast is de beschrijving en uitbeelding
van het vrome zelfbewustzijn openlijk
te beoordelen. Anderen daarentegen
zijn van mening dat de evangeliever
kondiging een openbare aangelegen
heid is en bedoeld is om door ieder
mens te worden verstaan. Dan moet
de prediking ook openlijk besproken en
beoordeeld kunnen worden.
Veel te veel nog is de kerk een mo
noloog, een alleenspraak. Deze
„preekcritiek" is een begin van een
dialoog, een tweegesprek: de wereld
zegt, of ze de preek verstaan kon, of
het evangelie zo vertolkt werd, dat het
iets te zeggen had tot de mensen van
deze tijd en met het oog op hun be
staan in deze wereld. Wanneer nu de
predikanten de critiek ernstig nemen
en er in hun prediking op ingaan, ont
staat er tenminste ergens het begin
van een gesprek met de wereld.
„Het idee is boeiend, de vorm voor
herziening vatbaar", oordeelt dr. Van
Biemen. „Duitsland is tenslotte nog
behoorlijk kerks, ons land is veel on-
kerkser. Doch wellicht zou zelfs in
ons land door zulk een preekcritiek
de boodschap van het evangelie een
zaak van openbaar gesprek kunnen
worden'.
