Opus Del in discussie (I)
Negen maanden
op het Japanse
godsdienststudie
eiland Hateruma
Mysterieuze octopus, die het
leven in Spanje omhelst
Concilie kostte
f 26 miljoen
Zendingscentrum twintig jaar
Open brief aan kardinaal
W ereldconf erentie
YMCA-jongeren
Dr. Stelma terug
Promoties in
Amsterdam
ZATERDAG
MAART
1966
(Van onze correspondent)
BARCELONA. In de politieke ontwikkeling van Spanje wordt de
laatste tijd herhaaldelijk de naam genoemd van de wijd verbreide or
ganisatie van katholieke leken, „Opus Dei". Deze organisatie is in alle
stilte in vrijwel alle terreinen van het Spaanse openbare leven doorge
drongen, van de belangrijkste ministeries tot de publiciteitswereld en van
de hoogste posten in het bedrijfsleven tot in de diepste schachten van de
mijnwerkers. Daar het lidmaatschap van „Opus Dei" geheim is, blijft deze
organisatie voor velen een groot mysterie, dat met wantrouwen wordt
bejegend en door het merendeel van de Spanjaarden ronduit een „roomse
imitatie van de Vrijmetselarij" wordt genoemd.
Dertig jaar
Falange
wmmm
5
;s
Priesteressen
J
Leidse methode
In boerenhuis
Naar noodgebieden
Jongerenbijeenkomst
Gereformeerde synode
„Antwoord '64"
Achter de woorden „Opus Dei" gaat
een organisatie schuil van katholieke
leken, die zich verplicht hebben tot het
leiden van een zeer principiële levens
staat en zich als doel hebben gesteld de
wereld van een christelijke levenssfeer
te vervullen. Het is een wereldverbrei-
de orde die thans in 54 landen is ge
vestigd. Ook in Nederland bestaat er
een centrum van.
Het sterkst is deze organisatie ech
ter ontwikkeld in Spanje, waar zij ont-
«WWtfWVWWWWWWWIAWIWWWWMIAIWWWWWWWWWUWIA
Het Vatikaanse concilie heeft van
1959 tot 1965 in totaal 4.5 miljard lire
(26 miljoen gulden) gekost.
Het Vatikaanse weekblad l'Osserva-
tore della Domenica heeft het cijfer
genoemd in een editie van 228 pagina's
welke aan het concilie gewijd was.
Hierin werd een overzicht gegeven
van het concilie van de voorbereidin
gen in mei 1959 totdat paus Paulus in
de afgelopen maand december de kerk
vergadering na vier zittingen sloot.
Het weekblad schreef dat het inrich
ten van de St. Pieter voor de kerkver
gadering en het aanbrengen van de ge-
luids- en lichtinstallaties 392.033.550 li
re gekost heeft. De reistoelagen voor
bisschoppen, die niet in staat waren
zelf de kosten te betalen, bedroegen in
totaal 1.325.829.281 lire. 1.491.225.49 lire
werd uitgegeven voor de voeding en
het verblijf van de ruim 2.200 concilie
vaders.
De drukkosten voor dokumenten,
itembiljetten en materiaal voor de
pers waren 364.320.683 lire. Diverse on
kosten beliepen één miljard lire.
Gemiddeld werden de vergaderingen
in de St. Pieter door 2.200 prelaten bij
gewoond. In totaal zijn echter 2.860 pre
laten op het concilie geweest.
Paus Joannes en paus Paulus hebben
296 nieuwe bisschoppen benoemd. 253
bisschoppen zijn gedurende de jaren
van het concilie gestorven. De gemid
delde leeftijd van de prelaten op het
concilie was 61.1 jaar, die van de kar
dinale 72, van de aartsbisschoppen 62
en van bisschoppen 58.5.
Slechts 47 concilievaders waren jon
ger dan 41 jaar.
staan is als conceptie van de Spaanse
geestelijke José Escriva Balaguer.
Diens boek, „El camino", (de weg)
vormt het fundament van de gedach-
tenwereld van de leden, die de taak van
de leek in de katholieke kerk op de
eerste plaats zien als een apostolaat in
de ontkerstende wereld en daardoor
trachten in alle terreinen van het open
bare leven door te dringen om deze te
doordrenken met de christelijke geest.
Het aantal leden neemt in Spanje da
gelijks toe en hun invloed in de hoogste
regionen van de regering en het be
drijfsleven is zo groot geworden, dat ve
len zich in Spanje zijn gaan afvragen
of „Opus Dei" niet de katholieke ma-
telorganisatie is geworden van de lei
dende politieke groepering in Spanje.
Voor het eerst sedert het ontstaan
van deze organisatie thans meer dan
dertig jaar geleden is thans een
openbaar debat ontstaan rond deze
„Opus Dei" die door velen wordt ge
zien als een geheimzinnige octopus die
langzaam maar zeker het hele open
bare Spaanse leven in zijn grijpgrage
vangarmen omhelst.
Als .men de gewone Spanjaard naar
zijn mening over „Opus Dei" vraagt,
dan spuwt hij vuur. Voor hem is deze
organisatie de schuld van alles. Als hij
het moet afleggen tegen zijn concur
renten dan is hij er zeker van dat dezen
door Opus Dei worden gesteund.
Als zijn favoriete voetbalclub verliest
dan komt dat omdat „Opus Dei" zich
geschaard heeft achter de tegenstan
ders. Bij alles wat goed of slecht gaat
in Spanje is „Opus Dei" betrokken. De
Spanjaard is achterdochtig. Iemand die
succes heeft moet wel vriendjes hebben
in de hoogste regionen en het blijkt dat
alle mogelijke vriendjes lid zijn van
Opus Dei.
De leden van Opus Dei verplichten
zich tot een zeer streng orthodox-ka
tholiek leven. Zij voelen zich door hun
strenge levenswijze geroepen herders
van de dwalende massa te zijn. Zij voe
len zich een soort uitverkorenen, lei
ders en redders van het vaderland.
Hun oprichter, Jose Maria Escriva
de Balaguer, heeft zich ten doel gesteld
om zo veel mogelijk in het geheim,
een vroom, militant, rooms leiderskorp
te stichten en in Spanje is hij daar
zeker in geslaagd. Zijn bedoelingen
worden duidelijk bij het lezen van de
handleiding, „El camino" die 999 afo
rismen omvat. „Moet jij tot de grote
hoop gerekend worden, je bent voor
leiding geboren, by ons is geen plaats
voor luien."
Of: een leidende man zijn! Verman-
VtAMVWVWWVMMVVMMVWVIIIWVVWVWWWVtftfWVIWVIfl/WMAWWVVWUVWVIfVUVVVWVWWIfWVVVIfMfWVVWIWIWVtfWIW
Het zendingscentrum van de gere
formeerde kerken in Baarn bestaat
twintig jaar. Sinds de opening van dit
centrum in 1946 is „Baarn" een wel
bekend begrip geworden in de interna
tionale zendingswereld. Stond men
aanvankelijk vrijwel uitsluitend in
contact met Indonesië, thans onder
houdt het centrum relaties met ver
schillende landen in Azië, Afrika en
Zuid-Amerika.
Op het ogenblik werken 68 mensen
in dienst van de gereformeerde zen
ding in Indonesië, Pakistan, Ruanda,
Brazilië en Argentinië. Dit zijn predi
kanten, artsen, verpleegsters, land
bouwkundigen, leraren, bouwkundigen
en sociaal-economische medewerkers.
De kerken van Indonesië hebben in
middels aanvragen voor nog vijftien
nieuwe medewerkers ingediend. Ook
heeft de gereformeerde zending nog
een groot aantal medewerkers uit de
betrokken zendingslanden zelf geheel of
gedeeltelijk in dienst. Behalve met de
genoemde landen zijn er vanuit Baam
ook contacten met Algerije, Kongo,
Kongo, Ghana en India, waar mede
werkers van de gereformeerde zen
ding zijn „uitgeleend" aan buitenland
se kerken of zendingsinstanties.
De correspondentie, de boekhouding
en de administratie van deze wereld
wijd vertakte arbeid worden uitge
voerd in het moderne kantoorgebouw
van het centrum te Baarn, dat onlangs
nog moest worden uitgebreid. Behalve
de administratieve diensten vindt men
er ook een studio voor radio- en andere
geluidsopnamen, een fotostudio en een
filmarchief. Een omvangrijke biblio
theek is gevestigd in het hoofdgebouw
op het terrein, een grote villa, waar
in aanvankelijk al het werk geconcen-
treerd was.
Deze villa is een druk bezocht con
ferentiecentrum geworden, niet alleen
voor de zending, maar ook voor bij
eenkomsten van allerlei andere, voor
namelijk kerkelijke, instellingen. Op
het bosachtige terrein werd een kapel
van zeer moderne architectuur ge
bouwd. Daarin vindt het dagelijks
morgengebed plaats, maar de kapel
kreeg in Baam ook een algemene re
putatie als trouwkapel.
In het hoofdgebouw vindt men ook
het zendingsseminarie waar de mede
werkers praktische en theoretisch war
den voorbereid op hun uitzending.
Daarnaast is het seminarie een alge
meen studiecentrum op zendingsge-
bied, zowel voor theologen als niet-
theologen.
nelijk je wil, opdat God je tot een lei
der maakt. Of deze: „Je weet toch
dat je lichaam je vijand is, de vijand
van de verheerlijking van God in je
heiligheid, waarom pak je jezelf zo slap
aan?"
Het is geen wonder dat deze orga
nisatie kon ontstaan in de dertiger ja
ren, in de woelige voorgeschiedenis
van de Spaanse Burgeroorlog. In een
overvloed aan politieke ideologieën
ontbraken doelbewuste leiders. De be
hoefte aan dit leiderschap te vervullen
was ook het doel van de Falange, die
een soortgelijke kaderbeweging, maar
dan louter op politiek terrein wilde we
zen.
Vooral de exclusiviteit van Opus Oei
sluit aan bij het Spaanse karakter van
de generatie die de burgeroorlog heeft
beleefd. De beweging erkent het leider
schap, de meeste sterke hiërarchie, de
suprematie van de combinatie intel
lect en dynamiek boven de uit het
vlees levende massa en eist de uiterste
consequentie uit de integratie van ge
loof en leven.
De orde heeft wonderbaarlijk werk
verzet, dat ook paus Paulus VI tot
zeer lovende bewoordingen heeft bewo
gen. Zowel binnen als buiten de kerk
is Opus Dei echter een van de meest
becritiseerde organisaties van vandaag.
Maar zij past in het Spaanse beeld en
haar invloed in regering en kerk is
groot.
Opus Dei leidt in Spanje een eigen
universiteit, de enige naast die van
Salamanca die niet van de Spaanse
staat is; in alle universiteitssteden be
zit de orde huizen voor studenten; am
bachtsscholen, opleidingen voor ver
pleegsters, klinieken, retraitehuizen,
middelbare scholen; vrijwel alle soor
ten opleidingsinstituten zijn door deze
orde opgericht.
-
De Tynkerk in Praay
-nrmmuiJUUWMlIMMWmilWMI
Dezer dagen zijn na een verblijf van
een jaar in Japan in ons land terug
gekeerd de heer en mevrouw Ouwe-
hand-Kusunoki. Dr. C. Ouwehand is
wetenschappelijk hoofdambtenaar-con
servator van de Japanse afdeling van
het rijksmuseum voor volkenkunde in
Leiden. Ter zijde gestaan door zijn
echtgenote heeft dr. Ouwehand met
een subsidie van de Nederlandse orga
nisatie voor zuiver-wetenschappelijk
onderzoek ruim negen maanden lang
de godsdienst als cultuuraspect op
het Ryukyu-eilandje Hateruma bestu
deerd.
Hateruma, dat plus minus 1300 inwo
ners telt, is gelegen in de Ryukyu-ar-
chipel in het zuidelijkste deel van het
Japanse cultuurgebied en het bevindt
zich dus in de buurt van Formosa. Of
schoon Japanners bij tijd en wijze wel
ethnologisch onderzoek op Hateruma
hebben verricht is dr. Ouwehand de
eerste westerling die voor zo'n lange
tijd wetenschappelijk op het eilandje
in de weer is geweest.
In de gehele Ryukyu-archipel, en
vooral in het zuidelijk deel daarvan,
speelt de vrouw als priesteres een grote
rol in de religie, zei de heer Ouwe
hand. De priesteressen zijn in het ge
wone leven meestal boerenvrouwen,
maar haar geestelijk ambt is erfelijk
en gaat bij voorkeur over van tante
op oudste nicht (oudste dochter van de
oudste broer van de priesteres). „Het
spreekt vanzelf," zei de conservator,
„dat voor het verkrijgen van de door
ons gewenste inlichtingen mijn echtge
note deze priesteressen beter kon be
naderen dan ik zelf."
Hoewel op alle Japanse scholen
ook in de Ryukyu standaard-Japans
wordt geleerd, spreekt men in de Ryu
kyu-archipel tal van dialecten en zo is
het geen uitzondering dat de bewoners
De Notre Dame van Genève.
van het ene eiland die van het andere
niet verstaan. Toch heeft onze landge
noot de bewoners van Hateruma via de
taal die hij als een der belangrijk
ste cultuuraspecten beschouwt wil
len benaderen en na een kleine vier
maanden waren zijn echtgenote en hij
zo ver dat dit ook praktisch mogelijk
was. Ofschoon zij wel de hulp van een
Amerikaanse linguist hebben gehad be
hoefden zij nimmer van de diensten
van een tolk gebruik te maken.
Dr. Ouwehand heeft de religie daar
bestudeerd volgend een typische
Leidse methode, dat wil zeggen via
het ritueel, de rituele teksten en lie
deren. Zo heeft hij in totaal onge
veer veertig uur teksten op de band
recorder opgenomen.
Voorts is hij volgens een ethnofilolo-
gische methode te werk gegaan. Hate
ruma telt namelijk vijf dorpen, waar
van elk zijn eigen teksten en liederen
heeft, alsmede zijn eigen priesteressen
die de teksten en liederen van ande
re dorpen niet kennen.
Nu komt het voor dat door omstan
digheden teksten onvolledig of foutief
zijn overgeleverd, waardoor bepaalde
passages een onduidelijk, door de pries
teres zelf niet meer begrepen karak
ter krijgen. Door nu de complete tek
sten van alle dorpen op de magneto-
foonband vast te leggen lukte het vaak
om door onderlinge vergelijking derge
lijke „duistere" passages te reconstru
eren en te verklaren. Dr. Ouwehand
heeft de teksten zo veel mogelijk ter
plaatse geanalyseerd.
Bij hun verblijf op het eiland heb
ben de heer en mevrouw Ouwehand
geheel met de bevolking meegeleefd en
tezamen met een inheemse familie, in
een boerenhuis gewoond.
Mevrouw Ouwehand heeft zelf her-
haaaldelijk aan het godsdienstig ritueel
deelgenomen en zelfs de retraite van
de priesteressen meegemaakt, waarbij
zij natuurlijk tal van waardevolle ge
gevens over de godsdienst aan de weet
is gekomen. Meermalen volgde zij ook
de rituele tochten, welke de priesteres
sen over het eiland maken.
Door zijn geïsoleerde positie heeft
Hateruma nog veel oude zeer goed
met klassiek Japans vergelijkbare
taalvormen bewaard. Om de zelfde re
den vindt men er ook nog tal van gods
dienstige elementen, die als vergelij
kingsmateriaal voor oude Japanse
godsdienstvormen van grote waarde
zijn. Als visueel documentatie-mate-
riaal hebben de heer en mevrouw
Ouwehand ongeveer 2500 foto's en
dia's van hun reis mee teruggenomen.
Binnen enkele dagen zijn bij het we-
relddiakonaat van de gereformeerde
kerken in Utrecht bijna zestig aan
meldingen ontvangen van mensen, die
zich beschikbaar willen stellen voor
hulpwerk in noodgebieden. Dit was een
reactie op het herderlijk schrijven van
de gereformeerde synode over de nood
in de wereld. Dit schrijven is in alle
kerken voorgelezen. De kerkleden wer
den daarin onder andere opgeroepen
zich af te vragen of niet veel meer
mensen zich persoonlijk moeten inzet
ten in de noodgebieden.
Dr. Ouwehand meent, dat het onder
zoek, dank zij de grote medewerking
van de bevolking, succesvol genoemd
mocht worden. Mevrouw Ouwehand
heeft het yolle vertrouwen der
priesteressen I weten te winnen en
een gezamelijk doorstane, hevige ty
phoon heeft de banden met de bevol
king nog versterkt. „Hateruma", zo
zegt dr. Ouwehand, „is een klein para
dijs. Er is één politie-agent maar deze
heeft niets te doen, want diefstal is er
onbekend en er is nog nimmer een
moord gepleegd. Rijzen er conflicten,
dan worden die steeds in de familie
kring opgelost."
Dr. J. H. Stelma, voorheen predikant
in Bloemendaal en voorzitter van de
Raad voor de Zending der Neder
landse Hervormde Kerk, thans docent
aan de theologische school van de kerk
van Kameroen te Ndoengué, hoopt met
zijn vrouw in de zomervakantie van dit
jaar naar Nederland te komen. Daar
na zal dr. Stelma opnieuw naar Afrika
vertrekken om tot zijn emeritaat zo
mer 1967 in Ndoungué werkzaam te
blijven.
Aan de gemeentelijke universiteit
van Amsterdam is tot doctor in de theo
logie (cum laude) gepromoveerd de
heer I. B. Horst uit Lancaster, Penns.
U.S.A., op een proefschrift getiteld
„Anabaptism and the English reforma
tion to 1558". Promotor was prof. dr.
W. J. Kooiman.
Het proefschrift geeft een volledig
overzicht van de doperse stromingen
en figuren onder Hendrik VIII, Eduard
VI en Mary en toont aan, dat het ana
baptisme in Engeland een geheel eigen
spiritualistisch karakter had en niet
separatistisch was. De wederdoop, die
gewoonlijk als karakteristiek be
schouwd wordt, werd niet toegepast.
Het anabaptisme trad in het spoor der
Lollarden en bereidde in menig opzicht
de weg voor de puriteinen.
Eveneens tot doctor in de theologie
promoveerde de heer J. H. Meesters
uit Amsterdam op een proefschrift ge
titeld „Op zoek naar de oorsprong van
de Sabbat". Promotor was prof. dr. M.
A. Beek.
Het onderzoek naar de oorsprong
van de Sabbat wees uit, dat deze iede
re zeven dagen weerkerende rustdag
geen parallel heeft in niet-Is-
raelitische instellingen. Wel kan de
herinnering aan (Egyptische) vuurta-
boes aanvankelijk het karakter van de
ze dag hebben bepaald. Evenals de ze
vendaagse week is de Sabbat een uniek
Israëlitisch gegeven. Derhalve kunnen
alleen de bijbelse teksten ons over de
eigen aard van deze dag nader infor
meren. Altijd was de Sabbat een feest
dag. De arbeidsverboden komen pas na
de Babylonische ballingschap centraal
te staan, aldus de heer Meesters in zijn
proefschrift.
Een internationale bijeenkomst voor
rooms-katholieke en protestantse jonge
ren wordt van 20 juli tot 1 augustu»
1966 gehouden op kasteel Oud-Poel
geest in Oegstgeest.
Het thema zal zijn: „Europa in da
schaduw van Azië's reuzen." De be
langrijke rol van China en India in da
wereldverhoudingen zal aan de orde ko
men en men zal zich bezinnen op zijn
houding als christen in Europa ten aan
zien van de ontwikkelingen rondom de
ze landen.
Het programma bevat naast inleidin
gen en discussies ook bijbelbesprekin
gen, creatieve expressie, sport en spel
en excursies.
Belangstellenden kunnen zich voor in
lichtingen wenden tot Kasteel Oud-
Poelgeest, Oegstgeest, Nederland, tel.
01710-50382.
Voor de eerste maal zullen vertegen
woordigers van de generale synode
van de hervormde kerk aanwezig zijn
op de generale synode van de gerefor
meerde kerken. Dit gebeurt op woens
dag 16 maart. Van 15 tot 18 maart ver
gadert de gereformeerde synode te
Lunteren.
Met deze hervormde afvaardiging
wordt uitvoering gegeven aan het be
sluit, dat de gereformeerde synode in
januari nam, om over te gaan tot af
vaardiging naar eikaars synode. De
hervormde synode had hierom ver
zocht.
Onlangs waren vertegenwoordiger»
van de gereformeerde synode reeds in
de vergadering van de hervormde sy
node te Driebergen. De deputatie be
stond uit ds. P. van Strien, praeses van
de synode, dr. P. G. Kunst, assessor en
ds. H. W. H. van Andel, actuarius.
Zij werden hier zeer hartelijk ontvan
gen en zij maakten onder andere de
bespreking van het rapport over het
open en oecumenisch avondmaal mee.
Bij de gereformeerde synode is een
hiermee verwant rapport, namelijk
over de intercommunie, aan de orde.
Het is de bedoeling, dit op 16 maart
in tegenwoordigheid van de hervormde
deputatie te behandelen.
WWWIAIWMWII>fMWAWIIWM>IIIIJIII*AAA«<>*AM««lll««ll«ll«ii««««««..nrrt(VVVMVVVyWWVWWWVWWOTnnnftnfw
Twee leden van de r.k. studenten
vereniging „Veritas" in Utrecht heb
ben in „Vox Veritatis", het blad van
de vereniging, een open brief aan kar
dinaal Alfrink gepubliceerd. Hierin be
klagen zij zich ovër de primitieve om
standigheden waaronder de studenten
parochie in Utrecht als organisatie
moet werken.
Zij noemen de studentenparochie on
misbaar, omdat de r.k. studenten la
ter niet alleen als academici, maar
als katholieke academici leiding moet
geven.
De studenten spreken hun waarde
ring uit voor de geestelijken die voor
de studentenparochie werken, te meer
daar de parochie over geen enkele ac
commodatie beschikt: er is geen ruim
te voor missen, vergaderingen, bijeen
komsten van gespreksgroepen, een bi
bliotheek, een archief of de administra
tie. De katholieke studenten maken al
naar gelang dat mogelijk is gebruik
van universiteitsgebouw of kerk.
Uit gegevens van de parochieraad,
aldus de open brief, blijkt dat de pa
rochie sinds de oorlog al talloze po
gingen heeft gedaan om een betere
huisvesting te krijgen, maar dat op dit
punt de contracten met het bisdom
zeer eenzijdig zijn geweest. Men heeft
nooit enige reactie ontvangen. De stu
dentenparochie heeft noch financiële,
noch morele steun gehad, zo zeggen de
studenten.
Zij vragen zich af of de geestelijken
in de studentenparochie alleen staan
met hun problemen en zij zeggen dat
het hun niet zou verbazen als de pries
ters, die elke steun ontberen, hun im
proviserend bestaan zouden opgeven
en de studentenparochie zouden ver
laten. Volgens de studenten is er spra-
van een algemene bezorgdheid die met
name wordt ingegeven door het ach
terwege blijven van enige merkbar»
steun van de kerkelijke overheid.
In Utrecht zijn ongeveer 6400 katho
lieken studenten, van wie er 1400 lid
zijn van „Veritas".
Enige jaren geleden is de wereldkon-
ferentie van jongeren uit de YMCA ge
houden in Loosdrecht. Dit jaar wordt
deze konferentie gehouden in Stavanger
van 28 juni tot 7 juli 1966. Aan deze
konferentie zullen jongeren uit onge
veer tachtig landen, aangesloten bij de
wereldbond van YMCA's en YWCA's,
deelnemen.
Het Christelijk Jongeren Verbond,
aangesloten bij de YMCA en de YWCA
vaardigt naar deze konferentie een de
legatie af van veertig jongeren. De de
legatie staat onder leiding van mej. H.
Hopman en de heer J. A. H. Stigter,
beiden werkzaam bij het Christelijk
Jongeren Verbond.
Inlichtingen bij de heer J. A. H. Stig
ter, Stadhouderskade 9, Amsterdam-13
telefoon 020-81373.
De (gereformeerde) stichting steun
kerkbouw heeft tijdens de kerkbouw-
acite „Antwoord '64" bijna achteneen-
half miljoen gulden binnengekregen.
Daarvan was 670.000 als het gerefor
meerde aandeel, bestemd voor de in
terkerkelijke pot van „Antwoord '64",
terwijl de gereformeerde kerken uit
die pot weer 580.000 kregen.
