kinder-
spel
Het heelal geeft zijn
geheimen prijs
PANDA EN DE WEGDOENER
POLLE, PELLI EN PINGO
0
BRAMMETJE FOK
ft
MAANWOORD
TRIUMPH DEALER
iV
^>i Ifc
J
m
J
Verziend ,,oor"
Nieuw dimensie
Mysterieus gefluit
Researchwerk
Nieuwe
ruimte-objecten
D
E
WOENSDAG 16 MAART 1966
13
Ofts vervolgverhaal
DOOR AGATHA CHRISTIE
Belangrijke ontdekkingen door de
sterkste radiotelescoop ter wereld
H. B. Fortuin
HARRY OOMEN
t
I WIAMUMAMWWWIA
W/VWWWWIAWWWWW
moord
35
Dat was natuurlijk niet waar echt
een waandenkbeeld van een zieke
een heleboel mensen hebben dat, zei
Thomas maar zoveel was er wel
van waar die vrouwen hadden een
hekel aan haar. Dat is nou het erg
ste met vrouwen zij hebben het
altijd begrepen op hun eigen sekse."
„Ik veronderstel," zei Luke, zich
bewust dat hij zich onbeholpen uit
drukte, maar niet wetend hoe hij het
anders zeggen moest, „dat mevrouw
Horton een heleboel trouwe vriendin
nen had in Wychwood?"
„De mensen zijn erg vriendelijk ge
weest," zei de majoor met enige te
genzin. „Lord Whitfield heeft druiven
en perziken gestuurd uit zijn kassen.
En die oude tantes kwamen wel
eens bij haar op bezoek. Honoria
Waynflete en Lavinia Pinkerton."
„O, kwam juffrouw Pinkerton
vaak?"
„Ja, een echte oude vrijster
maar een vriendelijk schepseltje!
Maakte zich erg ongerust over Lydia.
Vroeg altijd wat zij at en wat voor
medicijnen zij gebruikte. Alles met
een heel goede bedoeling, maar met
wat ik noem een hoop kouwe drukte."
Luke knikte begrijpend.
„Van kouwe drukte moet ik niets
hebben," zei de majoor. „Er zijn hier
te veel vrouwen. Moeilijk om mensen
bij elkaar te krijgen voor eeh partij
tje golf."
„En hoe staat het met die jonge
kerel in de antiekwinkel?" vroeg
Luke.
De majoor snauwde: „Die Die
«peelt geen golf. Veel te veel een juf
fershondje."
„Is hij al lang in Wychwood?"
„Een jaar of twee. Akelig soort
vent. Ik mag die langharige, poeslie
ve kerels niet. Vreemd genoeg mocht
Lydia hem wel. Je kunt nu eenmaal
niet afgaan op het oordeel van een
vrouw over een man. Zij hebben soms
op met de raarste snuiters. Zij stond
er zelf op een soort kwakzalversmid
deltje van hem in te nemen. Spul in
een paarse glazen pot met de teke
nen van de dierenriem overal erop
gedrukt. Dat moesten zekere kruiden
verbeelden, die geplukt waren toen
het volle maan was. Een hoop flauwe
onzin, maar vrouwen slikken die
rommel slikken het letterlijk ook
nog ha ha!"
Luke zei, met het gevoel dat hij
wel wat plotseling op een ander on
derwerp oversprong, maar terecht
oordelend dat de majoor daar toch
niets van zou merken:
„Wat voor soort man is Abbot, de
plaatselijke advocaat? Is zijn wets-
kennis nogal goed? Ik moet rechts
kundig advies inwinnen over iets, en
ik dacht dat ik misschien naar hem
toe zou kunnen gaan."
„Men zegt dat hij vrij goed bij is,"
erkende majoor Horton. „Ik weet het
niet. Om u de waarheid te zeggen
heb ik herrie met hem gehad. Ik heb
hem niet meer gezien, nadat hij
hier is geweest om Lydia's testament
te maken, kort voordat zij is overle
den. Volgens mij is die man een vle
gel. Maar dat heeft natuurlijk niets
te maken met zijn kundigheid als ad
vocaat," voegde hij eraan toe.
„Nee, natuurlijk niet," zei Luke.
„Maar hij lijkt toch wel een twist
zieke man te zijn. Schijnt met een
heleboel mensen ruzie te hebben ge
had, naar wat ik zo hoor."
„Wat hem mankeert is dat hij zul
ke vervloekt lange tenen heeft," zei
majoor Horton. „Schijnt te denken
dat hij Onze Lieve Heer zelf is, en
dat iedereen die het niet met hem
eens is zich schuldig maakt aan ma
jesteitsschennis. Hebt u gehoord van
zijn ruzie met Humbleby?"
„O, heeft hij met hem ook ruzie
gehad?"
„Nou, en niet zo zuinig ook, .Hoog
lopende ruzie. Trouwens, dat verwon
dert mij niets. Humbleby was een
eigenwijze ezel!"
„Zijn dood was wel een tragisch ge
val."
„Van Humbleby? Ja, dat zal wel zo
zijn. Gebrek aan normale voorzichtig
heid. Bloedvergiftiging is een ver
draaid gevaarlijke zaak. Ik doe altijd
jodium op een wond dat doe ik
altijd. Dat is een heel eenvoudige
voorzorg. En Humbleby, die nota
bene dokter is, laat dat gewoon na.
Zo zie je alweer."
Luke was er niet helemaal zeker
van wat hij moest zien, maar dat
liet hij maar lopen. Hij keek op zijn
horloge en stond op.
Majoor Horton zei:
„Loopt het al tegen lunchtijd? O
ja. Nou, ik ben blij eens een praatje
met u te hebben gemaakt. Het doet
mij goed eens iemand te ontmoeten
die iets van de wereld heeft gezien.
Wij moeten later nog eens een praat
je maken. Waat hebt u gezeten?
Mayang Straits? Ben ik nooit ge
weest. Hoor dat u een boek aan het
schrijven bent. Over bijgeloof en zo."
„Ja ik
Maar majoor Horton draafde maar
door.
„I kan u verscheidene interessante
dingen vertellen. Toen ik in India
was, mijn jongen
Luke ontsnapte ongeveer tien minu
ten later, na de gewone verhalen
over fakirs, de verdwijntruc met de
mango en de truc met het touw te
hebben moeten aanhoren, welke ver
halen gepensioneerden uit het oude
Brits-Indië zo dierbaar zijn.
Toen hij buiten kwam, hoorde hij
de majoor brullen tegen Nero achter
zich, en hij stond versteld over het
wonder van het huwelijksleven. Ma
joor Jorton scheen werkelijk te treu
ren over het verlies van een vrouw
die, naar algemeen zeggen en ook
volgens hemzelf, nauw verwant ge
weest moest zijn aan een mensen-
etende tijger.
Of was het Luke stelde zich zelf
plotseling die vraag was het een
buitengewoon slimme poging om hem
een rad voor de ogen te draaien?
Gelukkig was het op de middag van
het tennispartijtje mooi weer. Lord
Whitfield was in zijn allerbeste bui,
en had er echt schik in de rol van
gastheer te spelen. Hij had het vaak
over zijn nederige afkomst. Er waren
in totaal acht spelers. Lord Whitfield,
Bridget, Luke, Rosa Humbleby, me
neer Abbot, dokter Thomas, majoor
Horton en Hetty Jones, een gieche
lend jong meisje, dat de dochter
was van de bankdirecteur.
In de tweede set van de middag
was Luke Bridgets partner tegen
Lord Whitefield en Rose Humbleby.
Wordt vervolgd.)
SYDNEY. De reusachtige nieuwe radiotelescoop bij Parkes in de Au
stralische staat Nieuw-Zuid-Wales was nog maar nauwelijks in bedrijf, ol
de astronomen ontdekten reeds een nieuw soort „ster die een hele omme
keer in het astronomisch denken kan veroorzaken. De ontdekking betrof
een radio-„ster", die de prozaïsche naam 3 c 273 kreeg toebedeeld en onge
looflijk helder, onvoorstelbaar ver en verbazingwekkend klein was. De ge
leerden zijn van mening dat de ontdekking van dergelijke voorwerpen van
groot belang zijn voor de kennis van de evolutie van het heelal.
het heelal onontdekt zijn gebleven. „Nu is
gebleken dat het in de ruimte bijzonder
„druk" is. De uiterst „zwarte" gedeelten
van de Melkweg, die men vroeger als le
ge ruimte beschouwde, blijken nu gevuld
te zijn met mistbanken, bestaande uit
kleine deeltjes ijs, koolstof en calcium,
de z.g. kosmische mist. De optische as
tronoom kan nooit een volkomen helder
beeld krijgen van onze Melkweg. Maar ra
diologen kunnen door de wolken heen
dringen. Behalve kosmische mist drijven
er grote hoeveelheden waterstof tussen de
sterren van de Melkweg genoeg om het
ontstaan van nieuwe sterren mogelijk te
maken. De radio-astronomie heeft vastge
steld dat deze Melkweg, waarin de zon
een onbeduidend sterretje tussen miljoe
nen andere is, de vorm van een vlakke
spiraal heeft.
TOCH WAS dit opzienbarende snelle re
sultaat van de Parkes radiotelescoop in
werkelijkheid niet zo vreemd als men zou
verwachten. De gigantische verrekijker is
dan ook een van 's wereld verst „ziende"
astronomische instrumenten, zelfs
krachtiger dan die van Jodrell Bank in
Engeland en veel gevoeliger voor „sei
nen" uit de ruimte. Dank zij dit appa
raat kunnen astronomen verder en duide
lijker „zién" dan ooit tevoren zonder, zo
als bij optische telscopen, te worden gehin
derd door wolkenvelden. De seinen die
ontvangen worden zijn geen lichtsignalen,
maar een oneindigde hoeveelheid radio
golven. Hierdoor kan de radio-astronoom
zijn eigen beeld van het heelal opbouwen.
Een sterrenkundige kijkt niet met een ra
diotelescoop, hij luistert.
RADIOTELESCOPEN hebben een nieu
we dimensie aan de astronomie toege
voegd. Zonder deze apparatuur zou veel in
Nu ik de oppervlakte van de maan be
ter ken dan de tuin van mijn buren
dank zij de t.v.-camera's van onze Russi
sche ruimtevrienden voel ik een ern
stig gemis aan nauwkeurige kennis van
mijn omgeving.
Wat gebeurt er achter het schuurtje van
de Jan van Gaalenschool op woensdag
middag? Wat doet meneer Burgermo
len op zijn binnenplaatsje als de dochter
van de werkvrouw de was komt binnen
halen?
Deze vraagtekens van het menselijke
leven op aarde heb ik tot dusver met
een wijsgerige zucht aan mij voorbij la
ten gaan. Maar nu is mijn eerzucht ont
waakt. Waarom niet sparen voor een
eigen satelliet met poten en een came
raatje (een kleine camera, geen Rus), en
het ding zachtjes neer laten dalen ia aar
mijn nieuwsgierigheid of leergierigheid
maar verlangt.
„Pa, daar is weer zo'n griezelding
hoor ik ze al roepen op het stille strand
bij Gorlicum-aan-Zee. „Suus, doe je bad
pak omhoog". En ik zit thuis en zie alles
op drie meter afstand.
Natuurlijk is dat niet altijd zo aange
naam. Al die honger en al dat vechten
op de aarde is alleen te verdragen zo
lang je er niet aan denkt. Als je je ruim
tecamera ergens in de honger gebieden
van India neer liet komen of in de Viet
namese vlakte, kon je wel eens een le
lijke schrik krijgen. Aan de andere kant,
als het geld niet aan ruimtespeeldingen
maar aan eten en drinken besteed was,
waren er wellicht niet zulke lelijke
plaatjes te zien.
TV, radio, satellieten zijn er opdat we
onze ogen en oren kunnen sluiten. De
stofwolken bleken niet te bestaan op de
maan. Ze hangen in onze eigen geest.
DE RADIO-ASTRONOMIE werd in 1932
geboren, toen de Amerikaan Karl Jansky
een onverklaarbaar regelmatig gefluit
hoorde op zijn eigengemaakte kortegolf
ontvanger. Men kon bewijzen dat de ge
luiden afkomstig waren van de Melkweg.
Toch werden in deze nieuwe tak van we
tenschap geen vorderingen meer gemaakt
tot na de tweede wereldoorlog. Verschil
lende ontdekkingen in Australië in 1946
leidden naar een periode van intensieve
ontwikkeling van de radio-astronomie. Die
ontdekkingen werden gedaan met behulp
van een radiotelescoop die dicht bij de in
gang van Sydney Harbour was geplaatst.
Nu bleek dat er soms krachtige radio
golven met de zonnestralen werden uit
gezonden en dat er niet duidelijk zichtba
re „radiosterren" bestaan. Australië heeft
bij de ontwikkeling van de radio-astrono
mie een grote rol gespeeld. Tot de vele
instrumenten die in Australië zijn ontwik
keld behoort de Mills Cross, een set an
tennes, in de vorm van een kruis gevat,
met een diameter van 805 meter.
HET IN GEBRUIK nemen van de Par
kes radiotelescoop in 1961 betekende de
bekroning van vijftien jaar ontwikkelings
werk. Dit werd geleid door dr. E. B. Bo-
wen, hoofd van de afdeling Radiofysica
van de Commonwealth Scientific and In
dustrial Research Organisation. Dr. Bo-
wen en zijn mensen wisten precies welk
soort instrument ze nodig hadden om de
nieuwe wetenschap verder te brengen. De
telescoop moest zo groot mogelijk zijn en
„bestuurbaar" zodat hij in alle gewenste
richtingen gedraaid zou kunnen worden.
Bovendien moest de apparatuur op elke
gewenste frequentie kunnen worden ge
bruikt. De plaats van vestiging van dit
gevoelige instrument was eveneens van
groot belang, daar er geen elektrische sto
ringen door nabijgelegen fabrieken mocht
optreden, het omliggende land vlak moest
zijn, vrij van zware regenval en harde
winden en ver genoeg van de kust moest
liggen om gevrijwaard te blijven van cor
rosie door zeezout.
DE KEUZE viel op Goobang Valley, 20
km ten noorden van Parkes. Dit plaatsje
heeft ongeveer 8.000 inwoners, ligt 320
km ten westen van Sydney en wordt om
ringd door een van de mooiste tarwe
gebieden van Nieuw-Zuid-Wales. Britse,
Westduitse en Australische ondernemin
gen werkten samen bij het ontwerp en de
bouw van de telescoop, die in oktober 1961
slechts 27 maanden na de ondertekening
van het contract, in gebruik werd geno
men.
DE PARKES radiotelescoop heeft een
grote parabolische reflector, die de radio
golven opvangt en gebundeld leidt naar
een antenne die boven het midden is ge
plaatst. De reflector heeft een doorsnee
van 64 meter en een reflectiegebied van
ha. Ofschoon de reflector een gewicht
heeft van 700 ton, kan deze tot 1/60
graad nauwkeurig worden ingesteld. Een
maal ingesteld op een bepaald gedeelte
van de ruimte, blijft hij op het object
gericht, ondanks de draaiing van de aar
de, dank zij een speciale installatie. Ook
uit het oogpunt van constructie is de
Parkes radiotelescoop een grote vooruit
gang op het gebied van grote bestuurba
re antennes. De installatie is op een mas
sieve toren geplaatst, die extra verste
vigd is, een doorsnee heeft van 12 meter
en een hoogte van 13 meter. Het uit drie
verdiepingen bestaande gebouw is geïso
leerd van de buitenlucht en air-conditio-
ned, zodat er een constante temperatuur
en vochtigheidsgraad is en de omgeving
stofvrij blijft.
OP DE BOVENSTE etage bevindt zich
de controlekamer voor alle instrumenten,
op de middelste verdieping staan de
uiterst gevoelige ontvangers, die alle ge
luiden uit het heelal hoe zwak of hoe
ver ook, opvangen en registreren, terwijl
de machinekamers en de onderhoudsafde-
lmg zich op de begane grond bevinden.
In maart 1962 begon men in Parkes met
belangrijk researchwerk. Men bestudeert
o.a. de 11, 21, 30, 75 en 220 cm golfleng
ten. Belangrijk werk is ook het vaststel
len van de verspreiding van waterstof in
onze en andere melkwegen. Waterstof
kenmerkt zich o.a. door speciale radio
golven en heeft een speciale betekenis als
een basisstof waaruit alle elementen en
voorwerpen in de ruimte zijn voortgeko
men.
Door deze studie hopen de geleerden
in Parkes meer te weten te komen om
trent structuur en stuwkracht van de ster
renwereld. Zo houdt men zich onder meer
bezig met de observatie van de z.g. Grote
en Kleine Wolken van Magellan en het
in kaart brengen van de waterstofver
spreiding van de dichtstbijzijnde zuide
lijke melkwwegen. Dank zij de Parkes ra
diotelescoop slaagde men er voor het eerst
De enorme reflector-antenne van de
nieuwe Australische radiotelescoop, die
in de korte tijd dat hij in gebruik is, al
enkele belangrijke ontdekkingen, o.a.
in het Melkwegstelsel, gedaan heeft.
in magnetische wolkenvelden buiten ons
eigen zonnestelsel waar te nemen.
Vreemde voorwerpen als „vallende ster
ren" worden bestudeerd. Voortdurend
houdt men zich bezig met radiogolven
van de zon, die het weer kunnen beïn
vloeden en storingen in radioverbindingen
teweeg kunnen brengen. Grote aandacht
heeft ook de planeet Jupiter, waar de
zware bewolking de optische astronoom
de waarneming belette.
VAN DE PARKES telescoop werd en
wordt ook een dankbaar gebruik gemaakt
voor het volgen van kunstsatellieten die
om de aarde cirkelen. Toekomstige lan
dingen van ruimtevaartuigen op de maan
en andere planeten worden eveneens ga
degeslagen door de Australische tele
scoop. Zoals reeds gezegd, was deze de
ontdekker van ster 4c 273, die daarna
gefotografeerd werd door de optische te
lescoop in het Amerikaanse Mount Palo
mar observatorium. Vier voorwerpen die
aanvankelijk voor sterren waren aange
zien, bleken na onderzoekingen met het
instrumentarium in Parkes een geheel
nieuw soort ruimteobjecten te zijn. De 3p
273 bijvoorbeeld verspreidde 100 maal
meer licht dan de helderste tot nog toe
bekende ster, toch was deze 100.000 maal
kleiner. Hoe deze enorme energie is ver
kregen is nog een groot probleem, maar
de oplossing hiervan kan de sleutel bete
kenen tot een begrip van'de evolutie van
het heelal. De opsporing van dit nieuwe
object dat 5.000 miljoen lichtjaren (1) van
ons vandaan is, kon alleen geschieden
dank zij de enorme radiotelescoop.
Advertentie
voor Haarlem en omstreken
AUTOBEDRIJF
LANGE MOLENSTRAAT 12 - TEL 19000
16. Hoewel Panda niet op de hoogte was van de
alarminstallatie die professor Kalker had aangelegd,
twijfelde hij er niet aan of het oorverdovend beige-
snerp dat de slaapkamer vervulde was een teken van
onraad. Zijn werkgever had echter zijn gevoelige oren
goed beschermd, zodat zijn eigen alarmsignaal hem
niet vermocht te wekken.
„Professor! Professor Kalker", riep Panda, flink
schuddend. „Er is iets aan de hand! Een bel! Dieven!
Inbrekers! Brand!"
Het gelukte hem, de uitvinder voor een enkel ogen
blik tot het waakbewustzijn terug te brengen.
„Laat dat, Platna", knorde de hoogleraar. „Ik
droom net een interessante formule en als ik niet op
schiet vergeet ik hem weer
Na deze woorden zeilde hij terug naar de gebieden
waar hij zich gelukkiger voelde. Het was duidelijk dat
Panda er alleen voor stond.
Beneden slaagde Joris Goedbloed er ondanks ver
woede pogingen niet in zich uit de klem te bevrijden.
„Welk een in-gemene streek heeft men mij ge
leverd!", klaagde hij. „En welk een misselijke, achter
dochtige inborst moet deze geleerde hebben om zulk
een val op te stellen.
En op dat ogenblik ging het licht aan en zag hij
Panda op de drempel staan.
„Joris!", riep deze, onaangenaam, verrast. „Joris
Goedbloed, weer uit inbreken! Ik had het kunnen
weten!"
FIETSEN IS EEN PRIMA BEWEGING
IK RIOD MEE DE JAi DAN KON 16 METEEN
H60VEL AF J V BERGOPWAARTS DUWEN I
IK HE8 EEN NIEUWE FIETS GEMAAKT - MET
l DRIE WIEDEN GAAT HET
EN 16 HEBT \66MAKKEDUKER
DEZ6DFD6 S00m~^/
IA -PHOE
- PRIMA
BEWE&lNIb
s S g
©PIB
COPENHAGEN
2<m-b.
totmoroénJ wetJtP.iKHeB
PAN, DAVY! ££N*£I
FNM! én ZÉbMAAR
Atice
WéOéFéNéN IN ONDIÉP
WATÉIR TOt O AAN DÉ 01T-
RUSrWö ÓÉWÉND BÉNT,
MISS ÓORDON'
006STKIAAR!
DAT IS
6ÉN0É6
MOR VANDAA6.
Alice I
DAVY VéRMOéDT
NIETS 1
SamLeff
476. Het weerzien tussen de baron en
zijn gemalin was onbeschrijfelijk, en we
zullen het dan ook niet beschrijven. In
nig tevreden stond Bram erbij en zijn
glimlach werd breder, toen de baron aan
kondigde, dat er een feestmaal zou wor
den gegeven.
„Op de kosten wordt niet gekeken," riep
de baron en de barones pakte echt uit
met een helder soepje, peentjes en peul
tjes met gehakt en een trosje druiven toe.
Ook de trouwe bediende werd niet verge
ten. Hij mocht aan een tafeltje niet één,
maar drie boterhammen met suiker eten.
Was het wonder, dat hij straalde van
geluk? Hij vond, dat hij het met zo'n
meesteres maar héél goed getroffen had.
En hij begreep niet, dat Tutu hem een
beetje meewarig zat aan te kijken.
„Ziezo," zei Bram innig tevreden.
„Voorlopig heb ik weer genoeg beleefd.
Voor mij geen avonturen meer."
Dat had hij na bijna elk vorig avontuur
gezegd. En let eens op.het zou net
zomin waar zijn als na zijn belevenissen
met de Vuurberg, de gestolen broekskno-
pen of, heel lang geleden, alweer, de pi
raten van IJzeren Hendrik. Geen idee had
Bram ervan, dat hij spoedig al het goede
schip Kokanje zou verwisselen voor een
dobberende lade uit een ouderwets kastje.
„Lust u nog peultjes?" vroeg de baro
nes.
EINDE VAN DIT VERHAAL
