ESSO BESTAAT 75 JAAR
„Hoe
staat
het Pijpje Drop vergaat
volgende Automaat"
Doe-het-zelf
werd zie-het-zelf
in
Oliereus had vorig jaar in
ons land omzet van 800 min.
DG GGbGGVAGGGM
Recordomzet
frisdranken
Nederlandse VN-waar nemers
hadden een boeiende tijd
Barometer is niet altijd
een goede weervoorspeller
BlUll^iy QTSjf QBI vw
Fa. B. ENGELENBERG
%m:.
m
Mevrouw Wijsmuller
bedankt voor V.V.D.
maar blijft raadslid
Vijf maanden patrouille lopen langs
In diaas-Pak istaa nse bestan dslijn
Onderzoek naar
keuzemotieven
van kiezers
F. Hermans na
loting toch
Statenlid
Honderdste tocht
naar oorlogsgraven
11
m NMP NBP fmm IMP sSÉ, m
Trouw
Paasvakantie
Angst
Goede radioverbindingen
Zo
weer
oorlog
Niemandsland
OFFICIËLE VERKOOP SIKKENS LAKKEN
„Tencolineum" groen voor schuur en
schutting.
„Hoe 't verder pijpje drop vergaat,
staat in de volgende Automaat". Lang
niet iedereen zal dit legendarische
slotzinnetje uit een beroemd gewor
den kinderfeuilleton in verband bren
gen met de nuchtere mededeling, dat
de oliemaatschappij Esso Nederland
n.v. deze week haar 75-jarig bestaan
viert. Toch vormt de tijd van pijpje
drop en De Automaat een grootse
episode in de geschiedschrijving van
het miljoenenbedrijf Esso, dat pas in
1951 zijn huidige naam verwierf. De
bekendheid van het zwarte manneke,
dat heden ten dagen als discrimi
nerend element uit iedere kinderstrip
zou worden geweerd, mag karakteris
tiek heten voor het succes van een
verkooporganisatie, die voor de oor
log een solide eerste plaats op de
Nederlandse petroleummarkt be
zette.
De maatschappij was in die dagen
hoofdzakelijk bekend onder de naam
A(merican) P(etroleum) C(ompany). Als
duizendvoudig uithangbord fungeerde een
leger van onvermoeibare „automaatman
nen", die zomer en winter, in weer en
wind hun vier-literblikken petroleum op
een handwagen aan huis bezorgden. Bij
hun vaste klanten verspreidden ze ook de
Automaatkrant, eigenlijk het eerste con
sumentenblad in Nederland, dat in zijn
glorietijd de ongehoorde oplaag van
600.000 exemplaren haalde.
Pijpje Drop is inmiddels geschiedenis
geworden, de „Automaat" verscheen na
de oorlog niet meer en de oude handkar
ren zijn vervangen door gestroomlijnde
■vrachtwagens, die hun produkt veelal met
honderden liters tegelijk afleveren. Maar
de maatschappij, die steunt op het ro
mantische herinneringsbeeld van de auto
maatgeschiedenis, bestaat nog steeds, ook
al gaat ze verscholen achter de „ima
ge" van een oliereus, die Esso Nederland
N.V. op zijn visitekaartje heeft staan.
ygp.W'f-W - www W
m •■"v.mw"
De Haagse oliehandelaar Leen van den
Berg (68) is één van de weinigen uit
het eertijds streng-geüniformeerde Auto
maat-korps, die zijn oude beroep trouw is
gebleven. Zo trouw, dat hij nog steeds de
handwagen niet heeft geruild voor een
moderne carrier; hij weigert ook om het
opschrift „Automaat" van de kar te ver
wijderen. „Mijn klanten weten dat, ik ben
„De Automaat", waarom zou ik die naam
veranderen?" Iedere dag is hij te vinden
in de omgeving van de Wehnarstraat-Gas
laan, waar de mensen bijzonder graag
zijn tot tien liter uitgegroeide eenheden af
nemen. „Zevenhonderd en vijftig kilo
staat er op die wagen, als je 't gewend
bent is 't niks."
Van den Berg kwam in 1919 in dienst
van de „Automaat" en bleef daar in
dienst, tot hij in 1936 de vrijheid kreeg
om zelfstandig te gaan werken. Met een
gevoel van heimwee kijkt hij terug op die
periode: „Machtige tijd, we hadden een
enorme klantenbinding, de mensen ston
den op je te wachten." De automaatkrant
werd stukgelezen. De klanten zagen het
blad vaak liever dan „De Prins" of „Het
Leven". Hij herinnert zich grijnzend het
antwoord van de A.P.C. op de daling van
de petroleum verkoop, die in de jaren twin
tig werd veroorzaakt door de groei van
het gas- en elektriciteitsnet. „We gingen
tegen kostprijs kachels, komforen en zelfs
lampen verkopen. Daar waren de mensen
gevoelig voor. Ze kochten die dingen,
stookten onze olie en de omzet steeg he
melhoog."
grootte van de maatschappij, die destijds
nog in kleinere bedrijven was onderver
deeld: het ontwerp van het kantoor had
een paar jaar eerder de tweede prijs ge
wonnen in een prijsvraag voor de bouw
van een nieuw Rotterdams stadhuis. Dat
betekent, dat ESSO toen al over een 1-
ministratief apparaat beschikte van een
even grote omvang als dat van één m-
zer grootste steden.
De toenmalige A.P.C. beschikte kort na
het begin van deze eeuw ook over paar
denstallen, die tot de grootste van ons land
behoorden. De dieren hadden toen al 14
dagen vakantie per jaar. Mééf dan de
menselijke werkkrachten destijds kregen.
Sinds in 1901 de eerste vaten benzine per
schip werden ingevoerd, werkten de paar
den zelf echter het hardst mee aan hun
overbodigheid. Na 1930 hadden grote tank
wagens hun taak vrijwel geheel overgeno-
Met dergelijke stunts consolideerde de
A.P.C. via „De Automaat" haar mono
poliepositie, die de maatschappij vrijwel
sinds haar oprichting in 1891 had beze
ten. Zó beangstigend was het overwicht,
dat de concurrentie deze situatie om
streeks 1900 als argument gebruikte in de
strijd om vestigingsvergunningen, die toen
ook al woedde.
Een hoogtepunt uit het bestaan van de
75-jarige ESSO (overigens een letter
woord voor S.O.-Standard Oil) was onge
twijfeld de opening van het monumentale
kantoorgebouw aan de (toen nog) Benoor-
denhoutseweg. De geschiedenis van die
vestiging is weer kenmerkend voor de
men. Nog een stuntje van de A.P.C.: iede
re automobilist die dat merk iankte kan
bij panne rekenen op de service van een
A.P.C.-montagewagen, die als een soort
wegenwacht gestrande auto's weer op weg
hielp
Hoewel ESSO nu zeker niet meer de
grootste in den lande is, heeft het bedrijf
juist na 1945 een enorme groei doorge
maakt. De detailhandel vroeger juist
de grote kracht van de A.P.C. is in par
ticuliere handen overgegaan, koele zake
lijkheid heeft de romantiek achterhaald
Weinig grote cijfers betekenen nu een
maal meer dan veel kleintjes in een mo
deme bedrijfsvoering. De 800 miljoen gul
den, die ESSO Nederland vorig jaar om
zette, maken beslist minder indruk dan
de belevenissen van dat onvergetelijke
Pijpje Drop. Daarom geeft oliehandelaar
Leen van den Berg het opschrift „Auto
maat" op zijn wagen nog regelmatig een
verfje. De jubilerende Esso vergeeft het
hem graag.
Ditmaal werd de was gedaan voor
mevrouw R.C.G. Ansems, Jericho-
plein 28, Maastricht. Door een
Sunil was-team. 't Resultaat?
„Witter!" concludeerde mevrouw
Ansems zelf. „Maar ik had het
écht niet verwacht"... En u? Al
ontdekt hoe intens wit alles wordt
in 't krachtsop van Sunil Ja, hlles!
Ook uw nylon. Sunil met ultra-
waswerking geeft het hóógste wit!
(Van onze correspondent)
AMSTERDAM Mevrouw G. Wijs-
muller-Meijer heeft in de vergadering van
de gemeenteraad van Amsterdam meege
deeld dat zij niet langer geacht wil wor
den deel uit te maken van de V.V.D.-
fractie in deze raad. Zij heeft het lid
maatschap van de V.V.D. opgezegd.
Mevrouw Wijsmuller blijft echter lid
van de gemeenteraad. „In 1962 hebben
4300 kiezers een voorkeurstem op mij uit
gebracht. Ik acht het daarom niet juist
nu ook mijn raadslidmaatschap te beëin
digen". Zij liet zich niet uit over de
vraag of zij bij de komende gemeente
raadsverkiezingen met een eigen lijst zal
uitkomen.
Mevrouw Wijsmuller heeft geen plaats op
de V.V.D.-lijst voor deze verkiezingen ge
kregen, omdat de V.V.D. hiervoor 65 jaar
als maximum leeftijd heeft gesteld. Me
vrouw Wijsmuller is 69 jaar.
De voorzitter van de V.V.D.-fractie, de
heer R. Ie Cavelier, aanvaardt haar aan
blijven als gemeenteraadslid, al be
schouwt zij zich niet meer als fractielid.
Zij heeft bedankt op grond van regels die
pas kortgeleden werden opgesteld en
waarbij iemand die de leeftijd van 65 jaar
was gepasseerd niet meer op de groslijst
van kandidaten kan worden geplaatst.
Mevrouw Wijsmuller-Meijer („Tante
Truus"), begon reeds lang voor de tweede
wereldoorlog met sociaal werk.
Tijdens de bezettingsjaren wist zij zelfs
ver buiten de Nederlandse grenzen gele
gen joodse kampen te bereiken, waar zij
de gevangenen zoveel mogelijk bijstond.
Zij heeft ook zeer veel gedaan voor de
tbc-bestrijding in Suriname.
De producenten van frisdranken heb
ben vorig jaar een record omzet bereikt.
In Nederland is in 1965 393,5 miljoen li
ter frisdranken gedronken. Dat betekent
dat per hoofd van de bevolking 32,2 liter
is gebruikt. Dit is vandaag bekend ge
maakt door secretaris drs. C. J. Kievit,
tijdens de eerste dag van het congres van
de Algemene Nederlandse Bond van Bier
handelaren en Mineraalwaterfabrikanten
in het Kurhauspaviljoen.
Om een idee te geven van deze omzet
is in het jaarverslag van de bond ver
meld dat als de bereikte omzet werd uit
gedrukt in 1/5 liter flesjes, deze flesjes
een rij van 120.000 kilometer zouden vor
men. Niettemin heeft de omzet niet aan
de verwachtingen voldaan, wat men wijt
aan de slechte zomer van 1965. De waar
de van de produktie, af fabriek, bedroeg
227 miljoen gulden.
In zeer vele woningen prijkt ergens aan
de muur een barometer, een apparaat
waarop door velen elke dag een tikje
wordt gegeven om te zien of de naald
vooruit of achteruit gaat.
Is de barometer als weervoorspeller be
trouwbaar? Hierop kan met ja geant
woord worden, maar wel met enig voor
behoud. Er staat op: „Storm en regen";
Veranderlijk", „mooi weer" e.d. maar
het gebeurt af en toe dat de zon blijft
schijnen als de naald regen aanwijst en
dat er buien vallen bij een stand die mooi
weer aangeeft.
Van onze correspondent)
DEN HAAG. Na vijf maanden patrouillelopen langs de Indiaas-
Pakistaanse bestandslijn zijn dezer dagen in ons land teruggekeerd de ma
joors der Mariniers L. van Klinken (39 jaar, gehuwd, vijf kinderen), J.
Gravesteijn (38, gehuwd, twee kinderen), H. Klaassen (38, gehuwd) en de
kapitein P. Hiemstra (28, vrijgezel). Als waarnemers van de Verenigde
Naties hebben zij meegeholpen de wapenstilstand tussen India en Pakistan,
die na de Tasjkent-overeenkomst uitmondde in een volledige vrede, zo
goed en zo kwaad als dat ging, te bewaren. Overeenkomstige opinie van
alle vier: „Een machtig interessante tijd, die bovendien veel voldoening
gaf omdat deze V.N.-missie met zo'n duidelijk succes is bekroond".
De Vrije Universiteit in Amsterdam
zal volgend jaar na de Kamerverkiezin
gen een uitgebreid landelijk onderzoek
instellen naar het „stembusgedrag" van
de Nederlandse kiezers. Met name zal
worden nagegaan door welke motieven
de kiezers zich laten leiden bij het be
palen van hun politieke keuze. Voorts zal
worden onderzocht onder welke bevol
kingsgroepen bepaalde politieke partijen
vooral hun aanhang hebben en welke
factoren van invloed zijn op het veran
deren van politieke richting. Het plan
voor dit onderzoek is al geruime tijd ge
leden, lang voor de Statenverkiezingen,
opgekomen. In ons land is nog nooit een
dergelijk omvangrijk kiezersonderzoek
gehouden. Het zal waarschijnlijk worden
gesubsidieerd door de Nederlandse Orga
nisatie voor Zuiver Wetenschappelijk On
derzoek. Het geschiedt onder supervisie
van prof. dr. G. Kuijpers, hoogleraar in
de politicologie aan de Vrije Universi
teit. Het onderzoek geschiedt in overleg
met andere universiteiten, met name de
gemeentelijke universiteit te Amsterdam
prof. dr. H. Daalder van de rijksuniver
siteit te Leiden en prof. mr. L. G. A.
Schlichting van de katholieke universiteit
te Nijmegen.
Waarnemer voor de V.N. zijn langs een
dertienhonderd kilometer lange, maar on
duidelijk door het ruige landschap van
Lahore slingerende bestandslijn betekent
afstand doen van het comfortabele offi
ciersleven. Vooral de Nederlanders onder
de uit 95 officieren van twaalf nationali
teiten bestaande unipom-missie werden
snel na aankomst het terrein ingestuurd,
omdat zij qua uitrusting en medische
preparatie doorop volkomen voorbereid
waren.
Daar, in loopgraven en schuttersputjes
van de soms minder dan vijftig meter
tegenover elkaar liggende troepen, moes
ten zij dan maar onderdak en voeding
zien te krijgen. Dat betekende een nap
rijst naar Pakistaans of Indiaas gebruik,
met veel kerrie en andere kruiderijen,
maar zonder verse groenten en ook
hard gelag voor een marineofficier
zonder pilsje.
De eerste weken waren er bovendien
weinig hulpmiddelen. Overnachten deden
de Nederlanders in de van huis meegeno
men slaapzak, vervoermiddelen waren er
niet, communicatiemogelijkheden nauwe
lijks. Later werd dit snel beter. Alle
waarnemers, dienstdoende in acht teams
aan beide zijden van de bestandslijn, kre
gen toen de bekende witte V.N.-jeeps met
blauwe vlag en werden uitgerust met te
lefoon en radio-verbindingen waarover zi;
nu nog met ontzag spreken. Juist deze
uitstekende verbindingsmiddelen hebben
dan ook het meeste bijgedragen tot een
goed verloop van de wapenstilstand.
Majoor Van Klinken vertelt: „U moet
goed begrijpen, een schot van een ner
veuze schildwacht lokt mitrailleurvuur
van de overkant uit. Licht mitrailleur-
vuur wordt beantwoord met zwaar, van
de zware mitrailleur komen we op de
mortieren en voor je het weet heb je
weer totale oorog.
stuurd. Voor het afscheid organiseerden
de V.N.-ers meestal een bijeenkomst tus
sen de commandanten van de troepen
die soms maandenlang tegenover elkaar
hadden gestaan en vaak bleek dan dat
ze goede bekenden waren. De meeste of
ficieren van beide kanten hadden dienst
gedaan in het Britse leger. Soms hadden
ze schouder aan schouder gevochten in de
tweede wereldoorlog in Noord-Afrika.
Commentaar van de Nederlanders na
vijf harde, zware maanden: „Fijn om
weer thuis te zijn, maar als we geroepen
worden gaan we morgen weer"
Wat wij moesten doen als zich in je
district zo'n geval voordeed was niet met
een witte vlag in het schootsveld gaan lo
pen, maar zo gauw je kon naar de staf
van de schietende partij rijden en trach
ten de compagniescommandant te overre
den zijn kalmte te bewaren.
Na de eerste moeilijke ervaringen kon
den we er zeker van zijn, dat onze colle
ga's aan de andere kant van het front het
zelfde deden en via de radio hadden v/ij
dan al gauw contact. Bevelsgezag be
stond er niet tussen ons en de strijdende
troepen, maar met een goed woord op
de juiste plaats kon je veel doen".
Vrije dagen waren er niet bij voor de
waarnemers. Hun werk ging alle dagen
en soms letterlijk dag en nacht door. In
rustige ogenblikken als er niet gescho
ten werd, geen nieuwe prikkeldraadver
sperringen werden aangebracht of mij
nenvelden gelegd werkten zij aan hun
primaire taak, het in kaart brengen van
de wederzijdse stellingen en het opzenden
van deze informaties naar de V.N.-staf.
Hoewel de strijdende partijen de wapen
stilstand en later het Tasjkent-r.kkoord
over het algemeen loyaal nakwamen,
stonden zij incidenteel nog lange tijd als
kat en hond tegenover elkaar.
Majoor Gravesteijn is op deze manier
zelfs in zijn eentje midden in een plotse
ling uitbarstend vuurgevecht terecht ge
komen.
„Dat was bij het dorpje Dograi aan het
irrigatiekanaal van Lahore naar Am.it-
sar. De Pakistani zaten aan de ene kant
op de oever; de Indiërs hielden zich schuil
in het dertig meter achter de tegenover
liggende over gelegen dorp en ze kre
gen geen kans om ook maar een meter
dichter bij het water te komen. Wie zich
liet zien werd onherroepelijk beschoten.
Dat gebeurde net weer toen ik in dat
stukje niemandsland liep en voor mij was
dat de gelegenheid om af te leren met je
armen zwaaiend in de kogelregen te gaan
lopen".
Na het Tsj ken takkoord zijn de partijen
eerst op twee kilometer afstand van el
kaar gebracht en vervolgens naar h n
vroegere nationale territoir terugge-
(Van onze correspondent)
MAASTRICHT De auteur F. Her
mans te Sittard is vanmorgen na loting
door het Centraal Stembureau gekozen
als lid van de Provinciale Staten van
Limburg. Hij is echter eerder deze week
uit de P. v. d. A. getreden wegens een
ernstig meningsverschil met het bestuur
van het gewest Limburg van de P. v. d. A.
omdat hij loten om een zetel na een ver
kiezing niet democratisch vindt. Tevoren
had hij echter te kennen gegeven de zetel
eventueel persoonlijk en niet als partij
lid te willen bezetten. Hij wil ook de
voorzitter van het gewest van de
P. v. d. A., dr. ir. A. P. Oele, uitdagen
in een openbare discussie het democra
tisch karakter te verdedigeh van de door
de Partij van de Arbeid in Limburg ge
volgde procedure bij de samenstelling van
de kandidatenlijsten. Hij heeft verklaard
dat het niet zijn toeleg is de Partij van de
Arbeid schade te berokkenen, maar hij
wil in het krijt treden voor de interne
partijdemocratie.
Het is de luchtdruk, die door de baro
meter wordt aangegeven. Neemt de druk
op de vrijwel luchtledige trommel die in
de barometer zit toe, dan gaat de naald
naar mooi weer. Bij een depressie neemt
de druk af en gaat de naald naar regen.
Vrijwel normaal is een luchtdruk van 760
mm. Dit betekent dat de druk van de lucht
op dat moment overeenkomt gelijk aan de
druk van een kwikkolom van 76 cm. of
760 mm.
De barometer geeft alleen aan of wij
ons in een hogedrukgebied of bij een de
pressie bevinden. Vaak echter bevinden
wij ons juist aan de rand van een hoge
drukgebied of een depressie en daarin
zijn de weertoestanden geheel verschil
lend.
Op vrijdag 18 en zaterdag 19 maart deed
zich een situatie voor waarbij men de ba
rometer onbetrouwbaar zou kunnen noe
men. Via de Britse eilanden bewoog zich
langzaam een hogedrukgebied naar de
Noordzee. De barometer steeg tot boven
770 mm. (mooi weer) en toch vielen er
in de noordelijke luchtstroom nog enkele
buitjes, doordat het hogedrukgebied een
zeer ongunstige positie innam voor ons.
Eenzelfde barometerstand bij een hoge
drukgebied boven Frankrijk of Denemar
ken zou geen buien maar overwegend zon
hebben gegeven, want dan had de Noord
zee er vrijwel geen invloed op kunnen
uitoefenen.
Meestal geeft men de barometer 's mor
gens een tikje. Doordat de naald een .dei-
ne wrijving moet overwinnen komt deze
bij dit zwakke tikje in de juiste stand,
De correctie naald, die op het glas ver
stelbaar is, wordt recht boven de onderlig
gende naald geplaatst. Kijkt men dan
middags, 's avonds of de volgende mor
gen weer op de barometer, dan is te zien
of de luchtdruk is gedaald of gestegen
Wanneer men het weer aan de hand van
de eigen barometer wil volgen dan is een
eerste vereiste dat de barometer de juiste
luchtdruk aangeeft. Het KNMI geeft om
morgens 6 uur 40 minuten een uitzending
met weerrapporten, waarbij ook de baro
meterstanden van de vijf hoofdstations
worden vermeld. Aan de hand daarvan
kan men nagaan of de luchtdruk die de
eigen barometer aangeeft juist is. Wel
wordt deze druk in millibar gegeven. De
meeste barometers vermelden de lucht
druk in millimeters. Nu is dit vrij eenvou
dig om te rekenen door het aantal mini
baren door vier te delen en drie keer te
nemen. Twee voorbeelden: 1000 millibar
gedeeld door 4 wordt 250, dit 3 maal is
750 mm luchtdruk; 1024 millibar gedeeld
door 4 wordt 258, dit 3 maal is 774 mm,
op de barometer.
De grootste sprongen maakte de baro
meter meestal in de herfst en winter. In
het voorjaar is de luchtdruk vaak aan
de hoge kant als gevolg van hogedrukge
bieden bij IJsland of Scandinavië met
koud weef, in de zomer vaak vrij sta
biel. Op warme dagen is er in de mid
dag een zwakke daling en 's nachts
een kleine stijging. Wanneer in de zomer
de barometer ook 's nachts blijft dalen
dan betekent dit meestal, ook al is het
weer nog mooi, een toenemende onweer
kans. Wanneer men de opschriften re
gen en wind, mooi weer of zeer schoon
niet te letterlijk neemt mag de barome
ter betrouwbaar worden genoemd, al
komt het voor dat er bij een hoge stand
toch een bui valt en bij een lage stand
de wind toch geen stormkracht krijgt.
Voor het corrigeren van de naald vindt
men aan de achterzijde een klein schroef
je, waarmee de juiste stand kan worden
ingesteld.
Advertentie
Doclstraat 59 Haarlem - Tel. 15152
Dankzij de opbrengst van de klaproos
collecte 1965 is het Nederlands Oorlogs-
gravencomité in staat om ook dit jaar
weer vijf grote groepen nabestaanden
van in Nederland gesneuvelde en begra
ven geallieerde militairen gastvrijheid
aan te bieden. Bovendien zullen ook tal
rijke afzonderlijke nabestaanden de gas
ten van het comité zijn.
De komst van Engelse nabestaanden,
die van 6 tot en met 10 mei als gasten
in ons land zullen vertoeven, is de hon
derdste pelgrimstocht die het comité
heeft georganiseerd. Bovendien zal tij
dens de komst van Canadese nabestaan
den van 20 tot en met 28 september de
duizendste Canadese nabestaande worden
begroet.
De Britse organisatie van oud-strijders
en hun nabestaanden, „The British Le
gion", heeft 33 Nederlanders, drie uit
elke provincie, uitgenodigd voor een gra
tis vakantie in Engeland. De geïnviteer-
den zijn collectanten, die hebben meege
werkt aan de vorig jaar in november
gehouden „klaprooscollecte".
EXAMENS
Nijmegen. Doctoraal geschiedenis: P. L.
H. Savelkoul (Obbicht). Doctoraal Engels
mevrouw Goetzee-De Vries (Rijswijk/ZH)
en G. A. M. Oonk (Bornerbroek). Docto
raal Frans P. R. M. Bagchus (Nijmegen).
Arts mevrouw B. Snijder-Labruyère (Nij
megen) en M. A. M. Willems (Venray).
Een Amerikaanse firma heeft een
supersonisch transportvliegtuig ont
worpen, dat een concurrentie van de
Franse Concorde kan worden. Het
toestel is gemaakt van een tempera-
tuurbestendig metaal. De foto toont
de maquette van het vliegtuig.
tmrnwlmtiTT
