Lezen als iemand uit de oudheid
u i' r- a a
r.hksr.r r/i, h u
.MÏÜHIb l'rM»
en „rellende"
legerpredikanten
Kerk in atoomcentrum
Zestien nieuwe Ridders van het
Heilig Graf van Jeruzalem
.Villi I» IMKS UV.KW-l.-h-
Op de kop?
Professor van Unnik zoekt naar de
horizon van het Nieuwe Testament
ii Hf-
3
Achteruitgang
Predikers
Conferenties
VRIJDAG 2 9 APRIL 1966
Erbij
20
t- j
Gemengd huwelijk
Resolutie Morele
Herbewapening
WAT WEET U VAM DE BIJBEL?
(Van onze correspondent)
UTRECHT. „Wat ik probeer is lezen met oren en ogen van iemand
uit de oudheid". Prof. dr. W. C. van Unnik, hoogleraar aan de Utrechtse
universiteit voor de uitlegging van het Nieuwe Testament en de oud
christelijke letterkunde, zegt het alsof het de doodgewoonste zaak van de
wereld is. Leren lezen als iemand van een kleine tweeduizend jaar ge
leden, het klinkt een beetje onwerkelijk, onmogelijk zou je bijna zeggen.
En toch komen we soms tot verbazingwekkende resultaten, zo gaat
prof. Van Unnik verder.
w
Er wordt bij voorbeeld in het Nieu
we Testament zo vaak gesproken van
„goede werken". Hoe vaak zijn die
niet geïnterpreteerd als: je best doen
om zaligheid te verwerven? Maar als
je Griekse schrijvers uit die tijd be
studeert, kom je tot de slotsom dat
goede werken" helemaal niet die be
tekenis hebben, maar opgevat moeten
worden als: plezierig, prettig doen en
dat is wel even wat anders.
Prof. Van Unnik heeft veel van die
„ontdekkingen" gedaan. Ontdekkin-
die hem een internationale faam heb
ben bezorgd. Wat hij doet is overigens
niet nieuw. In 1751 verscheen in Am
sterdam een uitgave van het Nieuwe
Testament van de hand van de uit
Zwitserland afkomstige Johan Jakob
Wettstein. Onder andere publiceerde
Wettstein daarin woorden en uitdruk
kingen van joodse en klassieke schrij
vers, die voor opheldering van het
Nieuwe Testament van belang leken.
Ook Wettstein had wat dit betreft al
voorgangers, één van hen was nie
mand minder dan Hugo de Groot. Tot
Wettstein had echter niemand het wer
kelijk systematisch en veelzijdig ge
daan en het werk van Wettstein stak
met kop en schouders boven het ande
re uit.
Wettstein is veel bewonderd door de
eeuwen heen, maar zijn werk is niet
voortgezet tot ongeveer 1910, toen de
Duitser Georg Heinrici een nieuwe
„Wettstein" ging opzetten. En hoewel
het allemaal niet zonder moeilijkheden
ging, is men voort blijven borduren op
het zelfde stramien als de Zwitserse
Hollander. Ook in Utrecht, waar prof.
Van Unnik zich met de hulp van slechts
één man, de wetenschappelijke amb
tenaar drs. G. Mussies, voor een ge
weldige opgave geplaatst ziet. Alles
wat uit de Griekse en Romeinse oud
heid bij schrijvers is opgetekend te on
derzoeken om zijn waarde voor een be
ter begrijpen van het Nieuwe Testa
ment, het lijkt een onmogelijke op
dracht.
We zeiden het hier boven al, toch is
het dankbaar werk, hoe lang ook een
nieuwe vondst op zich kan laten wach
ten. Voorbeelden zijn er te over. Zo
wordt er in Handelingen van Paulus ge
zegd, dat hij in Tarsus is geboren en
opgevoed en onderwezen in Jeruzalem-
Zijn geboortestad Was een centrum in
iftAA<WWWWWW\/WWWWWW\AAA<WWW\A
In „Kerk en Wereld" heeft ds. A.
Faber er op gewezen, dat de Neder
landse Hervormde Kerk aan de ene
kant toenadering zoekt tot het „meest
vrijzinnige kerkgenootschap in Neder
land" (de Remonstrantse Broeder
schap) en aan de andere kant het de
vrijzinnige hervormden, die al zestig
jaar in dezelfde kerk werken, moeilijk
maakt tot erkenning te komen.
„Wat met de ene hand aan de re
monstranten gul wordt toegeworpen,
wordt met de hand aan de vrijzinnig
hervormden ontnomen. Dat is toch wel
echt de geestelijke dingen op hun kop
zetten", oordeelt ds. Faber.
In Groot-Brittannië, een van de lan
den, waar het baptisme het sterkst
vertegenwoordigd is met ongeveer
300.000 leden, hebben de baptistenge
meenten vorig jaar een ledenverlies
van ruim zesduizend geleden. De totale
achteruitgang in de laatste vijf jaar
bedraagt bijna twintigduizend. De an
dere vrije kerken van Groot-Brittannië
vertonen hetzelfde beeld van gestadige
achteruitgang. Bij de methodistische
kerken is het verlies het grootst: de
ze kerken verloren sinds 1932 onge
veer 150.000 zielen. De Church of Eng
land daarentegen meldt de laatste ja
ren een lichte vooruitgang, zowel wat
de doopsbedieningen als de confirma
ties betreft.
In het Evangelisch Luthers Week
blad troffen we in de rubriek „Farra
go" enkele kernachtige stukjes aan,
die over het onderwerp „prediker"
handelden. Hier zijn ze:
In het boek „Actuele prediking" la
zen we de cynische uitspraak: „Een
toneelspeler is iemand, die met over
tuiging dingen zegt, die hij niet ge
looft, terwijl een dominee iemand is
die zonder overtuiging dingen zegt
waarin hij wel gelooft".
Een Engelse prediker, vol bittere
ervaringen met de gemeentezang, kon
digde op deze wijze het te zingen lied
aan: „Laten we nu lied 215 vermoor
den".
Een predikant die door een rood
stoplicht was gereden, werd vrijge
steld van boete als hij beloofde voor
taan eenmaal per jaar over de ver
keersveiligheid te preken.
tegenstelling tot Jeruzalem. Algemeen
is aangenomen dat Paulus pas na zijn
tiende jaar naar Jeruzalem is geko
men en een diepe onderbewuste in
vloed van zijn geboortestad met zich
meedroeg.
Prof. van Unnik ontdekte echter dat
bij Griekse schrijvers de trits gebo
ren, opgevoed en onderwezen een vast
staande uitdrukking vormt, waarbij
de woorden een vastomlijnde betekenis
hebben.
Zo wordt wat er in Handelingen
over Paulus staat opeens duidelijk:
Prof. Van Unnik
Dr. W. A. Visser 't Hooft, secreta
ris-generaal van de Wereldraad van
Kerken, heeft in Genève gezegd, dat
de versoepeling van de r.-k. voorschrif
ten op het gebied van het gemengde
huwelijk slechts een klein deel heeft
weggenomen van de moeilijkheden
waarmee de niet-katholieke huwelijks
genoten op 't ogenblik te maken hebben.
Hoewel de wijzigingen een kleine stap
vooruit betekenen voldoen zij niet aan
de verwachtingen, die bij de discussie
over het gemengde huwelijk tijdens
het Vaticaanse concilie zijn gewekt,
aldus dr. Visser 't Hooft.
Het Vaticaan heeft deze maand ver
ordend, dat een r.-k., wiens huwelijk
door een niet-r.-k. geestelijke is ge
sloten, niet langer geëxcommuniceerd
zal worden. Gehandhaafd blijft de toe
stand, dat het huwelijk van een r.-k.
met een niet-katholiek gesloten moet
worden door een r.-k. geestelijke, wil
het geldig zijn. Ongewijzigd is ook de
bepaling, dat de kinderen in r.-k. geest
opgevoed dienen te worden, maar deze
belofte zou niet schriftelijk gegeven be
hoeven te worden.
In de slotresolutie van de paasconfe-
rentie van Morele Herbewapening op
de Volkshogeschool „Ons Erf" te Berg
en Dal hebben de deelnemers, afkom
stig van twintig middelbare en hogere
onderwijsinstellingen het hele land
zich uitgesproken voor een nieuwe
koers voor de Nederlandse jeugd. Zij
willen ons land het besef hergeven dat
het een opdracht in de wereld heeft
te verrichten.
In de resolutie dringen zij er bij de
Nederlandse regering op aan dat zij
evenals de regering van de Duitse
bondsrepubliek de musical show „Sing
Out '66" zal uitnodigen. Deze Ameri
kaanse show van Morele Herbewape
ning, waaraan honderdvijftig jongeren
van verschillende rassen deelnemen,
beoogt de democratie van nieuwe in
houd en overtuiging te vervullen en zo
doende een einde te maken aan het
wijdverbreide negativisme en cynisme.
Hij wordt begin mei in Duitsland ver
wacht.
De resolutie van de jongeren dringt
er tevens bij de minister van Cultuur,
Recreatie en Maatschappelijk werk op
aan zendtijd voor radio en televisie
aan Morele Herbewapening te verlenen.
Zij wil het gehele Nederlandse volk
actief laten deelnemen „in het bouwen
van een wereldsamenleving, die vrij is
van haat, angst en hebzucht en waarin
iedereen genoeg voedsel, onderdak en
kleding heeft en een levenswijze vindt
die werkelijk bevredigt."
Paulus heeft gewoon van zijn vroeg
ste jeugd af in Jeruzalem gewoond en
helemaal geen heidense invloeden mee
gekregen vanuit zijn geboortestad Tar
sus.
Hoe is de Utrechtse hoogleraar tot dit
onderzoek gekomen? Ach, ik wilde do
minee worden, maar op het gymna
sium had ik een leraar (de latere hoog
leraar in Utrecht dr. J. H. Thiel) die
me een grote liefde voor de klassie
ken bijbracht. Die twee liefdes heb ik
mooi kunnen combineren in mijn speur
tochten bij Griekse en Romeinse schrij -
vers voor een beter begrip van de
bijbel.
Waarom zijn juist schrijvers uit de
oudheid zo belangrijk bij de uitlegging
van het Nieuwe Testament? Prof. Van
Unnik heeft daarop zijn antwoord
klaar: Wat Jezus heeft verkondigd is
niet binnen een klein gebied gebleven,
het heeft zich wonderlijk snel verbreid
ook buiten de grenzen van Palesti
na. Dat hield automatisch in, dat de
boodschap van Christus vertaald moest
worden, in het Grieks, in het Latijn.
En hoeveel is daarbij weggevallen of
onbegrijpelijk geworden? Zeker voor
ons die twintig eeuwen later leven. Het
jonge christendom ging van een land
waar één God was naar een gebied
waar een veelheid van goden werd
vereerd. Het was een totale verwisse
ling van decors.
Dat is nu wat dr. Van Unnik intri
geert. Welke lading hebben die woor
den uit het Nieuwe Testament, wat is
hun horizon, tegen welke achtergrond
moeten we ze plaatsen?
Prof. Van Unnik hoopt de oplossing
te vinden in het „Corpus Héllenisti-
cum" zoals het materiaal uit de oud
heid, dat dienst doet bij de uitleg van
het Nieuwe Testament, ook wel wordt
genoemd.
Hij heeft „al lees je zo gemakke
lijk over de dingen heen" al zo
veel gevonden dat hij welgemoed door
gaat. Samen met enkele anderen, on
der wie de jonge Duitser, prof. Bentz,
die in het Amerikaanse Claremont met
hetzelfde onderzoek bezig is, graaft de
De meeste mannen van deze buiten
gewone gemeente werken dagelijks
met de kernreactors, in de kernlabo
ratoria, op de tekenkamers of op de
administratie van het grootste van de
vier door de Euratom ingerichte centra.
Varese, aan de zuidrand van de Alpen,
was afgezien van zijn leerindustrie een
niet zo erg belangrijk plaatsje, totdat
in 1960 Euratom in het nabijgelegen
Ispra een klein Italiaans kerncentrum
overnam. Sindsdien zijn ongeveer 1300
deskundigen uit de zes EEG-landen
daarheen gekomen. Voor hun kinderen
werd in Varese een Europese school
ingericht, die in vier taai-afdelingen
meer dan 1000 leerlingen telt. Omdat
onder de nieuwe bewoners ook veel
niet-rooms-katholieken waren, moest
ook voor hen raad verschaft worden.
Dankzij het kernonderzoek en het stre
ven naar Europese eenwording moest
er hier een Evangelisch-oecumenische
gemeente ontstaan.
Na veel overleg werd tot grond
slag genomen, dat in deze gemeente
„evangelische christenen van verschil-
De doopsgezinde broederschap houdt
van 2 tot 7 juli een conferentie over
„Leven uit nood of hoop" in het vor
mingscentrum. De Haaf te Bergen. In
lichtingen „De Haaf", Natteweg 9,
Bergen, telefoon 02208-2006.
De doopsgezinde vredesgroep en Kerk
en Vrede houden op 7 en 8 mei een
oriënteringsconferentie in „Fredes-
hiem" te Steenwijk. Het thema is „Ik
heb geen andere handen dan de uwe".
Inlichtingen Anne de Jong, kasteel
Poelgeest, tel. 01710, 53662.
Utrechtse hoogleraar in een gebied,
dat naar hij weet voor het grootste
deel nog onontgonnen is en dat naar
hij verwacht nog vele schatten zal
prijsgeven.
lende nationaliteit, taal en belijdenis
elkaar ontmoeten, opdat onder hen en
door hen gezamenlijk het Evangelie
van Jezus Christus verkondigd wordt
zoals dat in de Heilige Schriften van
het Oude en Nieuwe Testament te vin
den is". In deze gemeente kunnen wor
den opgenomen „christenen van ver
schillende belijdenis, die voorheen lid
waren van een evangelische kerk, die
was toegetreden tot de Wereldraad van
Kerken of tenminste de basis van deze
raad aanvaardt".
Sinds 1963 is daar werkzaam de uit
Hamburg afkomstige Pfarrer Otfried
Reinke, die thans het werk verdeelt
met de uit de gereformeerde kerken
afkomstige ds. H. den Boeft. Zij hou
den om beurten zondags de kerkdienst
in de kleine kerkzaal van de Baptisten
gemeente in Varese, de ene dienst in
het Duits, de andere in het Nederlands.
Het bezoek aan deze kerkdiensten is
als in een grote stad. Gemiddeld komt
elk gemeentelid eenmaal per maand
naar de kerk, ofschoon de wijd ver
spreid wonende gezinnen soms wel 25
km. weg wonen. Eens in de drie we
ken wordt er een tweetalige kerkdienst
gehouden, waarbij de ene predikant
de liturgie en de ander de prediking
voor zijn rekening neemt. Om de drie
maanden komt er verder een uit Zwit
serland afkomstige Waldenzenpredi-
kant uit Milaan naar Varese om een
dienst in het Frans te houden voor de
twaalf Franssprekende gezinnen in het
bereik van de gemeente. En ook de
Italiaanse gastheren worden niet ver
geten. Regelmatig wordt de Baptisten
gemeente uitgenodigd tot een drieta
lige gezamenlijke dienst.
Met haar vijfhonderd leden is deze
gemeente op drie na de grootste evan
gelische gemeente in heel Italië. Er
zijn natuurlijk heel wat meer mensen,
maar de toetreding is uiteraard op ba
sis van vrijwilligheid. Alleen al het
Duitse contingent omvat 232 gezinnen
volgens het kaartsysteem van Pfarrer
Reinke, maar slechts de helft ervan
heeft zich opgegeven voor lidmaat
schap van deze gemeente. Deze betalen
De bijbel, waarin prof. Unnik vorst,
is een in tal van levende talen ver
taald boek. Dit is een afbeelding
van de eerste bladzijde van de Ar
meense bijbel, die in 166S te Am
sterdam werd gedrukt.
ook mee in de onkosten van de ge
meente waarvan een Nederlander pen
ningmeester is. De fondsen zijn niet
ruim, maar dank zij financiële steun
uit de verschillende moederlanden kan
de gemeente bestaan. Bovendien is men
al begonnen met de voorbereidingen
voor de bouw van een eigen kerkge
bouw, waarvoor de grond dank zij een
bijzondere gift uit Duisland aagekocht
kon worden. Achtereenvolgens hoopt
men een kerkgebouw, een gemeente
zaal en een predikantswoning te bou
wen.
Er wordt aan de predikant van Va
rese niet de eis gesteld dat hij alles
over de atoomwetenschap beheerst.
Wel valt het in deze gemeente op hoe
groot de belangstelling van de mensen
van de natuurwetenschap is voor theo
logische vragen. Dat blijkt niet alleen
uit de regelmatig bijeenkomende ge-
sprekskringen, waarin levendige dis
cussies over geloofsvragen worden ge
houden, maar blijkt ook uit de uitwis
seling van boeken „theologie tegen
techniek" tussen de predikant en de
vakmensen van Euratom.
Ds. D. ter Steege
In de Metropolitane Kerk in Utrecht
is de investituur van de Ridderorde van
het Heilige Graf van Jeruzalem door de
groot-prior van de Nederlandse Com
manderij e mgr. Th. G. A. Hendriksen
aan de volgende heren verleend:
Mr. P. M. H. van Boven, algemeen
voorzitter van het Nederlands Katho
liek Werkgeversverbond, Breda; prof.
dr. A. Chorus, hoogleraar in de psycho
logie, Oegstgeest; F. G. van Essen, di
recteur van de Stichting Bond Zonder
Naam, Zandvoort; drs. L. A. H. van
Eyseren, directeur van de N.V. Maas-
trichtsche Spijker- en Draadnagelfa-
briek v/h Thomas Regout Co, Scharn-
Heer (L.)mr. J. A. Geukers, burge
meester van Helmond, Helmond; dr. ir.
H. J. A. de Goey, directeur van de
V.N.U. (Verenigde Nederl. Uitg. Mijen),
Overveen; mr. B. H. M. Gransjean, ad
vocaat en procureur, Wassenaar; dr. C.
M. Grasveld, chirurg, Hilversum; drs.
F. J. W. Gijzeis, burgemeester van
Heerlen, Heerlen; mr. dr. C. Ch. A. van
Haren, bestuursjurist, Wassenaar; W.
Ch. J. M. van Lanschot, bankier, Eind
hoven; ir. P. J. Lardinois, voorzitter van
de Noordbrabantse Christelijke Boeren
bond, Eindhoven; dr. R. L. H. Sampi-
mon, oogarts, Utrecht; dr. A. J. M. Smul
ders, geneesheer-directeur van de G.G.D.
Breda; drs. C. H. M. Verhaak, directeur
eigenaar van de N.V. Drukkerij Ver
haak, Grave; dr. M. W. R. van Vollen
hoven, oud-gezant te Madrid.
De Ridderorde van het Heilige Graf
van Jeruzalem heeft haar wortels in een
ver verleden. In 1846 kreeg de Orde als
pauselijke orde een nieuw statuut met
als speciale taak om de kerk en het hei
lige land te steunen. Deze taak is onder
de huidige grootmeester kardinaal Tis-
serant breder geworden.
De Nederlandse Commanderije be
staat als zelfstandige Commanderije
sinds 1955. Vóórdien was Nederland
een onderdeel van de Belgische Com
manderije.
De Nederlandse Commanderije, die nu
56 leden telt, heeft in de afgelopen jaren
onderscheidene scholen gebouwd, zoals
in Madaba en Naur (in Jordanië) in
overleg met het Latijnse patriarchaat
van Jeruzalem, en in Dbayeh (Libanon),
„Wij zijn ervan overtuigd dat
met de „progressieve instelling"
van enige legerpredikanten de zaak
van Gods koninkrijk allerminst ge
diend is. Het maakt op ons de in
druk, dat hun „rellen" veel meer
is gericht op het dienen van eigen
belangen dan van de zaak waar
voor men zegt het pleit te voeren".
Dit stelt de Nationale Christen On
derofficieren Vereniging in haar ver
enigingsblad „Onze Banier" naar aan
leiding van enkele opmerkingen van
ds. Diekerhof, die tot voor drie jaar
redacteur was van het protestantse sol-
datenblad „Reveille".
De N.C.O.O.V. is verontwaardigd
over de uitlating van ds. Diekerhof
dat de vereniging een integratie van
kerk en krijgsmacht zou hebben aan
vaard onder het motto dat het de dure
plicht is van de kerk de zwaard
macht te steunen." Wij hebben altijd
duidelijk gesteld, aldus „Onze Banier",
dat de geestelijke verzorging de taak
van de kerken is en we zijn het nog
steeds eens met de opvatting, „dat de
legerpredikanten de loopjongens van
de kerk zijn die de boodschap van het
evangelie in het leger moeten brengen"
De N.C.O.O.V. vindt het pijnlijk, dat
er nog steeds dominees zijn die blij
ven rebelleren tegen de administratie
ve regelingen die voor hen gelden. Vol
gens de vereniging zou de weg van
overleg en gesprek een meer christe
lijke vorm zijn om bezwaren te doen
wegnemen of wensen ingewilligd te
krijgen: „Per slot van rekening zullen
de gezamenlijke kerken moeten bepa
len op welke wijze zij de boodschap
van Jezus Christis in het leger en op
de vloot willen uitdragen".
Ergerlijk noemt het blad de bewe
ring van ds. Diekerhof, dat veel leger
predikanten zoeken naar een compro
mis tussen Jezus en de krijgsmacht
en teveel onderworpen blijven aan de
andere macht dan die van Christus
alleen. De N.C.O.O.V. hoopt, dat het
gros van de legerpredikanten zich van
deze aantijgingen niet zal laten welge
vallen.
Het blad merkt verder op dat ran
gen en onderscheidingstekenen in geen
enkel opzicht een belemmering beho
ren te zijn voor een goede en vrije
verhouding van de predikant met hen
die op zijn bijstand zijn aangewezen.
Het zegt ook, dat de N.C.O.O.V. nooit
enig teken van medeleven of toenade
ring heeft ontvangen van de „progres
sieve groep legerpredikanten" toen zij
streed voor een ogenblik stilte voor
en na de maaltijden in de kazernes,
toen ze opkwam voor de zondagsrust
of toen ze inging tegen vloeken en ge
bruik van ruwe taal in de krijgsmacht.
De vereniging pleit voor „broeder
lijk overleg" tussen alle kerken en le
gerpredikanten. Volgens haar zou het
zeer te betreuren zijn, als door het rel
len van sommige dominees de vrijheid
en de mogelijkheden om het evangelie
in de krijgsmacht te brengen een
knauw- zouden krijgen of als het ertoe
zou leiden, dat sommigen zich met af
keer van de geestelijke verzorging af
wenden. „Een kostelijk goed wordt be
dreigd en eist van allen die de ver
spreiding van de christelijke beginse
len in de krijgsmacht een warm hart
toedragen, hernieuwde waakzaamheid",
aldus „Onze Banier".
in overleg met het pauselijk werk voor
de Palestijnse vluchtelingen. (Comité
„Pro-Palestina").
De laatste jaren heeft het Palestijnse
vluchtelingenvraagstuk steeds meer de
zorg gevraagd van de commanderije. Dit
vraagstuk is het gevolg van de Joods-
Arabische oorlog toen honderdduizen
den Arabieren zijn verdreven en ge
vlucht. Door de hoge geboortecijfers is
de groep nu aangegroeid tot V/3 miljoen
personen, van wie de helft jonger is dan
18 jaar. Slechts een van de tien van hen
krijgt vakonderwijs.
De Nederlandse Commanderije wil de
ze overwegend islamitische vluch-
telingenbevolking helpen door:
het verstrekken van studiebeurzen
aan jongens van de technische school
der Paters Salesianen in Bethlehem,
de bouw van een huishoudleraressen-
school in Amman,
het verstrekken van studiebeurzen
aan jongens en meisjes van de vak
scholen, die de UNWRA (de speciale or
ganisatie van de UNO voor de Palestijn
se vluchtelingen) in de aan Israel gren
zende landen heeft gebouwd,
het via de UNWRA verschaffen van
leermiddelen voor de onderwijzers in de
kampen en
het steunen van de doofstommen-
school van father Roberts in Harissa
(Libanon).
Onder de slagzin „GEEF ZE DE VIJF"
zijn de Ridders van het Heilige Graf een
actie voor de Palestijnse vluchtelingen,
in het bijzonder voor de vluchtelingen-
jeugd, begonnen, samen met de Bond
Zonder Naam in Haarlem.
In politiek opzicht streven de Ridders
een strikte neutraliteit na. Zij willen
door gebed en door alle geëigende mid
delen meehelpen om de vrede tussen
Joden en Arabieren in het heilige land
voor te bereiden en te vestigen.
De Nederlandse Commanderije heeft
in 1961 het initiatief genomen tot de op
richting van het „Genootschap van Je-
ruzalemvaarders", dat de pelgrims naar
het heilige land wil verenigen. Zij geeft
een tijdschrift uit: „De Jeruzalemvaar-
der".
Omstreeks het
jE? jaar 200 was
Si de Bijbel geheel
-=■ samengesteld
I
woord Bijbel
beeft de bete
van:
periode
geschreven
Tot de schrijvers van de
de Bijbel kan men ca. 40 s—7'
personen rekenen.
Bijbel is het meest
gedrukte boek v.d. wereld
\v
Oorspronkelijk kende
de Bijbel geen hoofd-\Av\W»
De Bijbel omvat
totaal 66 boeken
en en verzen.
Op de gekalkte wanden van de Chiesa Christiana Evangelica in Varese
staan bijbelteksten in het Italiaans. Maar ook andere talen hoort men
's zondags in de kerkzaal van de Baptistengemeente van deze Noord-
italiaanse stad: Duits, Nederlands en zo nu en dan Frans. Een ruimte in
de parterre van een eengezinswoning, niet veel groter dan een garage,
werd tot punt van samenkomst van de eerste Evangelisch-oecumenische
gemeente van Europa. Deze gemeente is internationaal en interconfessi
oneel. Tot haar horen leden van de Lutherse kerken uit Duitsland, Ne
derlanders uit de Hervormde en Gereformeerde kerken, hervormden uit
Zwitserland en Frankrijk, doopsgezinden en ook een Nederlandse re
monstrantse.
