1
y
HARENSE HUISVROUW
HEEFT IJZIGE HOBBY
¥E@ÜW
Mevrouw Bom: „Ik wil
dolgraag eens aan de
zuidpool rondkijken"
s
De Spaanse vrouw:
Bindend element in
een vrijechaotische
mannen-samenleving
>A"
door
HENNY SGHOUTE
Bitter beeld
1966
ZATERDAG
'^4
„ZOU MAMMIE NOU naar zó'n
koud land willen?" De achtjarige
Maria Bom wijst met haar vinger
tje naar een plaat waarop een ijs
berg aan de Zuidpool staat. Ze had
even daarvoor nog gezegd dat het
zo verschrikkelijk koud was, de af
gelopen winter. Toen de Ooster-
weg, waaraan zij woont, geïsoleerd
was door hópen sneeuw. Bijna on
gewoon voor ons land. „Zo koud
aan je hoofd, joh, met die harde
wind". En nu wil haar mammie
naar een nog veel kouder land.
Naar de Zuidpool. Wil mammie?
Ja„Nou, pfft, ik zou het niet
doen hoor", zegt Maria. Ze bladert
verder in het Zuidpoolboek. Er
staan nog mooie poolhonden in, en
//Tl
*3
iglo's en onderzoekers, van wie je
de gezichten niet eens meer kan
zien omdat er sneeuw en ijs op
kleeftMaar ook prachtige kleu
renplaten, fascinerende opnamen
van de natuur aan de bittere Zuid
pool. Zo ook confronteert ze zich
met de bijzondere hobby van haar
moeder: de Zuidpool met in het
verre verschiet een expeditie daar
heen.
DE EMANCIPATIE VAN DE VROUW in Spanje
heeft een andere weg ingeslagen dan elders in Europa.
In de meeste landen groeit een volledige aanvaarding
van de vrouw op allerlei terreinen van de samenleving.
In Spanje is het accent veel meer op het typisch vrou
welijke komen te liggen. De vrouw heeft meer vrijheid
gekregen zichzelf te zijn. Zij heeft echter nog (steeds)
geen toegang gehad tot de wereld van de arbeid die de
mannengemeenschap voor zichzelf opeist. Vrouwen
arbeid is voor Spanje nog altijd secundaire arbeid. Het
fabrieksmeisje is een wezen van lagere orde, dat met
moeite in de maatschappij wordt aanvaard.
M E I
''y...:
r
Het vooruitzicht: leden van een
Zuidpool-expeditie zijn dik inge
pakt bezig met onderzoekingen.
De adspirant-Zuidpoolreizigster
voor haar huis in het Groningse
Haren. De afgelopen winter leek het
hier een beetje op de Zuidpool. Bull
dozers moesten sneeuw ruimen om
een pad te maken.
ergste van alles is wel de blizzard.
De orkaan van sneeuw die ook ijs-
en sneeuwkorrels voortjaagt met
snelheden van 150 tot 250 km. Een
koude hel gelijk. Maar er is ook een
vredig beeld van de Zuidpool: dat
van zeehonden, walvissen, meeuwen,
pinguins („Ik ga er niet heen om de
pinguins een handje te geven, maar
voor de wetenschap"). Wie zou er na
deze beschrijving niet afschrikken om
er nog heen te gaan? Behalve dan mis
schien de stoere kerels, die koste-wat
het kost onderzoekingen willen ver
richten.
Maar dat is nog geen reden voor
mevrouw Bom om nee te zeggen te
gen een „uitje" naar haar geliefde ge
bied. Ze heeft zich zó in de materie
verdiept dat er geen weg terug is. Bo
vendien heeft ze publiciteit gehad en
zou niemand kunnen teleurstellen.
Maar wat is publiciteit voor haar? „Ik
heb er zelf niets aan. Alleen ben ik
blij de gelegenheid te krijgen om er
de nadruk op te leggen dat een huis-
'a-i T-$»-V
,y .v -
r j
,v.
v. ".w
•W-Xy," V - ,.V Xv.\
- Av;,
- -.va .v y
-oTy. -- -:«>y
VV" a
v
-
AKy.'--. ,v.-.< v.w
vrouw er iets bij moet doen, terwille
van gezin en omgeving èn terwille van
zichzelf. Een liefhebberij houdt je fris
en de mijne is wel de meest verfris
sende die ik me kan indenken!"
ONDANKS DE vastbeslotenheid eens
voet aan de witte Zuidpoolwal te
zetten, blijft het allemaal een hobby.
Daarvoor werd de kiem in de HBS-
tijd („de aardrijkskundeleraar vertel
de zó boeiend") gelegd en toen dat
boek van de griep eenmaal was
„verslonden", was er geen houden
meer aan. Bovendien wordt ze gesti
muleerd door haar gezin: haar man
en Maria (ondanks haar antipathie
voor de kou), haar zevenjarige zoon
Ruud en vierjarige zoon Watze. De boe-
„Ik wil dolgraag naar de Zuidpool",
zegt mevrouw L. H. Bom-Ruitinga
(45) uit het Groningse Haren. „Dol
graag. Het hoeft niet meteen, ik kan
best tien jaar wachten. De Zuidpool
blijft wel. En ik mag van Henk (haar
man, de bouwkundige, red.), als ik
maar zorg voor hulp, voor de kinde
ren". De liefde voor de Antartica is
met een griepje begonnen. Kou bij
kou dus. Haar man bracht een
boek over de Zuidpool mee. Dat werd
in een ruk uitgelezen. Na dat boek
kwam nog meer lektuur. Eén van de
planken in de boekenkast is bestemd
voor internationale lektuur over de
Zuidpool. Er staat bijna een meter.
Geleidelijk aan komt er steeds meer
bij. De knipsels stapelen zich op en
moeten nodig geordend worden. „Ik
heb eigenlijk een vakantie van drie
jaar nodig," zegt mevrouw Bom.
AAN DE ZUIDPOOL is het koud.
Ongeveer 28 miljoen kubieke kilome
ter ijs ligt er. Om dit voor te stel
len: dat ls een oppervlakte gelijk
aan Europa en Noord-Amerika sa
men! De winter is lang en donker.
De temperaturen kunnen dalen tot
ruim min 90 graden C. Er zijn vul
kanen, gletschers en bergketens. Het
(Van onze correspondent)
Langzaamaan ontworstelen de
Spaanse vrouwen zich aan het
keurslijf van conventies en tradities
van een typische mannenmaat
schappij. Vooral bij de vrouw uit de
middenklasse is dit zichtbaar te
merken.
zijn vrouw, want een mens heeft maar
een moeder en vrouwen zijn er genoeg.
Die zijn er inderdaad genoeg. Span
je kent een relatief betrekkelijk hoog
percentage ongehuwde vrouwen tussen
de dertig en veertig jaar. Vierhonderd
vijftigduizend vrouwen in deze leef
tijdsgroep zijn vrijgezel; bijna de helft
van het totaal van ongehuwde vrou
wen. Op een werkende bevolking van
ruim elf en een half miljoen zijn twee
miljoen vrouwen geregistreerd. Ruim
de helft werkt als dienstbode of land-
arbeidster. Een kwart verdient haar
brood in de kunstnijverheid en slechts
tien percent werkt in fabrieken of kan
toren.
ken en documentatie, de laatste aan-
aanwinsten, worden gretig doorgeno
men.
Uiteraard worden de ontwikkelingen
aan de Zuidpool bijgehouden. Want wie
weet hoe de kansen liggen om er
voor het eerst als vrouw heen te
gaan. En niet alleen een die de man
nelijke expeditieleden met vrouwelijke
en huishoudelijke zorgen omringt.
Maar ook een die zich er uit weten
schappelijk oogpunt voor interesseert.
Het eerste officiële onderzoek
werd bijna vijfhonderd jaar geleden
gemaakt. De expedities daarheen wer
den steeds vaker gemaakt naarmate de
eeuwen verliepen. Van recente datum
dateren de bemande expeditie-station»
(vooral voor weerkundige waarnemin
gen).
NAMEN ALS AMUNDSEN, Scott,
Fuchs en Hillary maakten geschiede
nis. Onlangs keerde een Belgisch-Ne
derlandse expeditie terug. Er zullen on
getwijfeld nog vele na deze volgen.
Mevrouw Bom ook? „Ze zitten er niet
op een huisvrouw te wachten, ook al
heeft die er nog zóveel belangstelling
voor." De mogelijkheid die aan toeris
ten geboden wordt om de Zuidpool te
bezoeken vindt ze niet echt genoeg. „De
Amerikaanse schepen leggen er aan en
dan kan je even met een pinguin pra
ten of een zeehond aaien. Bovendien
kan je op een groot gebied lopen. Maar
dat bedoel ik ook weer niet. Dat is ge
woon te kort. Ik wil er een paar maan
den heen en écht op expeditie."
IN DE KRINGEN der gegoede bur
gers heeft de emancipatie van de
vrouw ertoe geleid dat zij haar grotere
vrijheid kan gebruiken om steeds
meer het fleurige ornament in de sa
menleving te zijn. Moeders en dochters
van de middengroepen, die voorlopig
het meest van de Spaanse economische
opleving profiteren, zijn de vertegen
woordigsters van de „status". Hun
taak is snobistisch te flaneren in de
winkelstraten van de grote steden.
Daarvoor halen zij wekelijks bij hun
onderbetaalde naaister nieuwe toilet
ten af en laten hun uiterlijk door kap
pers en schoonheidsspecialistes wijzi
gen.
De afstand tussen hen en de volks
vrouw wordt steeds groter. Hoewel of
ficieel het aantal werkende getrouwde
vrouwen in Spanje klein is, mag men
aannemen dat onder de „volksvrou
wen" een uitermate groot percentage
ongeregistreerde arbeid verricht. Voor
al vrouwen van ongeschoolde arbeiders
moeten elke kans aangrijpen er een
paar peseta's bij te verdienen als land-
arbeidster, schoonmaakster of huishou
delijke hulp. Zij verdienen daarbij een
inkomen dat dikwijls aanmerkelijk
minder is dan het officiële minimum
loon van de man, ook al leveren zij
meer werkuren.
VOOR DE SPAANSE wet is de
vrouw gelijk aan de man, maar de
Spaanse gemeenschap is er een die
door de heren der schepping betrek
kelijk comfortabel uitsluitend voor hen
zelf is ingericht. Taboe voor de vrouw
die haar plaats heeft in het huis als
echtgenote en verzorgster van de vele
kinderen. In deze mannenmaatschap
pij bestaat een grote scheiding tussen
het huiselijk leven en het openbare,
tussen woning en arbeid. Daartussen
ligt de vrije tijd, die door de Span
jaard in zijn eigen omgeving, buitens
huis wordt doorgebracht. Voorname
lijk in de taveerne (waar hij domino
speelt), rond het voetbalveld of de are
na, of gewoon op straat. De open lucht
is het grootste vergaderlokaal dat
Spanje kent.
De maatschappelijke status van de
Spaanse vrouw wordt bepaald door
haar eigen persoonlijkheid. In de rela
tie met de man is haar houding voor
namelijk defensief. Het is haar door
ouderwetse opvoeders en verdedigers
van een antieke moraal ingeprent dat
de man een belager is die des te ge
vaarlijker wordt wanneer zij zich op
zijn terrein gaat bewegen. Daardoor
laat de Spaanse vrouw zich gemakke
lijk terugdringen tot haar huis, dat
haar eigen bolwerk is.
ONDANKS pogingen tot emancipatie
van de vrouw, is de laatste halve eeuw
haar positie niet wezenlijk veranderd.
Uiterlijk lijkt de Spaanse vrouw mee
te gaan met de evolutie van de. laatste
vijfentwintig jaren in Europa. Steeds
meer meisjes studeren aan de Spaan
se universiteiten. In de sport excelleren
vele Spaanse vrouwen. Zij gaan met de
mode mee en lezen meer dan vroeger.
Het aantal werkende vrouwen neemt
snel toe. Maar dit zijn in dit geval
uiterlijke verschijnselen. De meeste
psychologen die zich met de positie
van de Spaanse vrouw bezighouden,
zijn het erover eens dat haar mentali
teit niet evolueert.
Daarbij wordt zij beslist niet door de
mannenmaatschappij geholpen. On
langs hoorde ik een parlementslid over
de vraag of vrouwen tot de rechterlij
ke macht moeten worden toegelaten,
verklaren: „De natuurlijke bestem
ming van de vrouw is het huwelijk.
Zij dient voor haar huis te zorgen en
niet voor het paleis van Justitie". Een
ander voegde daaraan toe: „Het recht
om te oordelen is niet aan de vrouw
maar aan de man voorbehouden."
DE SPAANSE VROUW vormt het
bindend element in de vrije chaotische
mannensamenleving. Zonder veel pre
tenties doet zij het zwaarste werk. Zij
is de goedkoopste arbeidskracht in de
landbouw, drijft haar kleine negotie en
verzorgt haar gezin onzichtbaar voor de
buitenwereld, dienstbaar aan de man.
Door dit zorgende leven ziet de Span
jaard haar altijd meer als moeder dan
als vrouw. Een oude anekdote vertelt
dat bij een schipbreuk, de Spanjaard
eerst zijn moeder zal redden en dan
m *i:
wm& immtÊÊi
De veertienjarige Jill Parker uit New York City poseert hier, na een bang
avontuur, met haar vader en haar lievelingshond, de poedel Gigi. Jill namelijk
kreeg op een nacht ongewenst bezoek van een insluiper. De man was zo brutaal
dat hij bij haar in bed kroop. Jill deed drie kwartier lang of zij sliep, terwijl Gigl
alsmaar blafte. Eindelijk werd Jill's vader wakker. Hij ging naar de slaapkamer
van zijn dochter waar hij het ongure individu vond. De man kon op het politio-
bureau uitslapen en Jill in haar eigen kamer. Maar nu alleen.
