Pillen en poeders gaan shockkuren
en hersenoperaties vervangen
Fr au Rotermunds sex^ winkels 2
omzet 10.5 miljoen per jaar
Ex-nazipilote bouwde zich op de puinhopen
van het Derde Rijk een erotisch imperium
ZATERDAG 18 JUNI 1966
Erbij
17
De laatste jaren zijn
verschillende geneesmidde
len ontwikkeld, die tot be
langrijke verbeteringen in de be
handeling van geesteszieken heb
ben geleid. Dank zij de nieuwe mid
delen worden de mensen kalmer en
rustiger. Ze worden toegankelijk
voor het woord van de dokter, en
openbaren hem zo hun zorgen en
angsten. Op deze manier wordt een
gesprek mogelijk met patiënten die
voorheen in vele gevallen weiger
den te spreken. In vele gevallen is
zelfs reeds gebleken, dat shock
behandeling en operatie niet meer
nodig zijn. Misschien is de tijd niet
meer veraf, dat alle geesteszieken
met medicamenten behandeld kun
nen worden.
Vreemd gedrag
Shockterapie
Moderne farmacie
Hersenoperaties
FRANKFURT (AP) Een Duitse vrouw, die in de tweede wereldoor
log jagers voor Hitiers „Lujtwaffe" naar het front bracht, drijjt thans met
veel succes een zelfbedieningszaak voor Westduitsers, die sexuele proble
men hebben. Van welvoorziene planken kunnen de klanten zichzelf hel
pen aan allerlei artikelen, van stimulantia tot een ongelooflijke sortering
anticonceptionele middelen en patentgeneesmiddelen. Als zij verlegen
zijn, kunnen zij nemen wat zij willen hebben, het laten inpakken en weg
gaan zonder een woord te zeggen. Maar als zij willen kunnen zij hun pro
blemen ook bespreken met de winkeldames, die heel precies weten, waar
de 1001 artikelen voor dienen.
Prikkelparadijs
Lichamelijke oefening voor ern
stige geesteszieken in een psy
chiatrische inrichting. Bij derge
lijke diep-gestoorden kunnen de
moderne psycho-farmacawel
licht ook verbetering, in enkele
gevallen misschien algehele ge
nezing bewerkstelligen.
Lijden door waanideeën
Persoonlijkheidsverlies
NIEUWE HOOP VOOR GEESTESZIEKEN
(Van onze medische medewerker)
In tal van inrichtingen voor geestes
zieken brengen vele patiënten een
groot deel van hun leven door. Jonge
mensen, wier ziekte hen ongeschikt
maakt voor de samenleving, verdwij
nen soms voor hun gehele leven uit de
maatschappij en beëindigen hun be
staan in zo'n inrichting. Zeer vaak
voelen zij zich daar volkomen thuis.
Zij volbrengen een opgedragen taak in
de huishouding of werkplaats van het
gesticht en de liefderijke zorg van dok
ters en verpleegsters maakt veel goed
aan het feit, dat zij zich niet vrij in de
maatschappij kunnen bewegen.
Goede behandeling, dikwijls met be
hulp van regelmatig arbeid en lang
durige en diepgaande beïnvloeding
door een psychiater (b.v. door psycho
analyse) brengt echter vaak geestes
zieken genezing. Voortdurend wordt
gestreefd naar methoden die een ac
tiever behandeling van geesteszieken
mogelijk maken, met andere woorden:
die het ziekelijk proces in het denken
en dientengevolge ook in het handelen
en optreden van de patiënt in de kern
aantasten en weer een gezonde geest,
een normaal handelend en normaal
reagerend persoon doen ontstaan.
Een der hardnekkigste geestesziek
ten is de krankzinnigheid die zich vaak
omstreeks het twintigste jaar open
baart door een vreemd gedrag van de
jeugdige patiënt. De jongeman of het
jonge meisje hoort stemmen, ziet
vreemde gedaanten en merkwaardige
personen, heeft soms het gevoel dat hij
of zij met elektrische stromen bewerkt
wordt of „in brand staat", en blijft
soms uren- of dagenlang in een vreem
de houding liggen of staan. De pa
tiënt vertoont een ziektebeeld, dat zo
wel voor hem of haar zelf als de omge
ving verwijdering uit de maatschappij
en opneming in een inrichting noodza
kelijk maakt.
Zulke patiënten bevolkten jarenlang
de inrichtingen voor geesteszieken. In
1936 gelukte het, door middel van in-
duline, bij deze lijders krampen op te
wekken die veel op toevallen leken.
Merkwaardigerwijs onderging de sto
ring in de geest van de patiënten een
gunstige invloed van de kunstmatig
opgewekte toevallen. Patiënten die ja
renlang in een inrichting waren ge
weest, konden weer in de maatschappij
terugkeren. De verklaring voor deze
genezingen is nog niet geheel rond.
Het was bekend, dat krankzinnigheid
soms verbeterde nadat de patiënt een
ernstige schok of schrik had doorge
maakt, terwijl het aan de andere kant
was opgevallen dat ernstige krankzin
nigheid slechts voorkwam bij mensen
die aan toevallen leden. Zo kwam men
ertoe, met kunstmatige opgewekte toe
vallen te experimenteren.
Tegenwoordig worden dergelijke
toevallen opgewekt met elektrische
stromen. Op de slapen van de patiënt
worden twee polen gelegd, waardoor
de zwakke elektrische stroom het
hoofd en de hersenen binnentreedt.
De stroom kan sterker of zwakker ge
maakt worden. Na korte tijd ziet men,
dat de patiënt krampen krijgt, die
sterk gelijken op de aanvallen die lij
ders aan epilepsie (toevallijders) van
tijd tot tijd doormaken. De krampen
vermoeien de patiënt sterk en putten
hem volledig uit. Meestal valt hij na de
krampaanvallen in een diepe slaap. Na
de slaap is de patiënt soms nog wat
verward. Hij kent zijn omgeving niet
meer en weet niet meer wat er met
hem, kort voor hij de behandeling
kreeg, gebeurd is.
Aanvankelijk werd deze „shock-
kuur", slechts bij ernstige vormen van
krankzinnigheid toegepast. In de loop
van de tijd werden ook andere geestes
ziekten door middel 1 van een aantal
kunstmatige opgewekte shocks (kramp
aanvallen) behandeld. Lijders aan ern
stige vormen van depressies, levens
angst en geremdheid op elk gebied,
konden door enkele shocks genezen
worden. Maar ook hun tegenstanders,
de patiënten die elke rem op hun doen
en laten verloren hadden, die te opge
wekt waren en zichzelf mateloos over
schatten, en alles aandurfden met ge
vaar voor leven (mensen, die wat men
noemt „manisch" waren) konden door
een serie shocks genezing vinden. Tal
rijke patiënten, die vroeger gedoemd
zouden zijn jarenlang of zelfs hun ge
hele leven in een inrichting te blijven,
kunnen nu na een of meer shockkuren
in korte tijd het ziekenhuis of de in
richting verlaten. Vanzelfsprekend
kan een dergelijke ingrijpende behan
deling slechts gebeuren in een inrich
ting, waar speciaal geschoold personeel
aanwezig is. Ook zal slechts een erva
ren arts kunnen uitmaken of bij een
geesteszieke patiënt verbetering te
verwachten valt van een elektrische
shockbehandeling. Tel bij de vele men
sen die „nerveus" zijn nog de duizenden
mensen op, die verslaafd zijn aan al
cohol, morfine e.d. en men heeft een
mdruk van de grote groepen mensen
met geestelijke of emotionele stoornis
sen, die de moderne samenleving kent.
Er is een grote verscheidenheid in
ernst en omvang van nerveuze stoor
nissen. De echte geesteszieken, die in
een inrichting tijdelijk of permanent
verpleging nodig hebben, vormen
slechts een deel van een veel grotere
groep, die eigenlijk allen psychiatri
sche hulp nodig hebben. Maar lang niet
allen krijgen deze hulp ook werkelijk.
In de eerste plaats is de mens, die
geestelijk of emotioneel steun nodig
heeft, vaak te angstig of verlegen om
dat te bekennen. Hij geneert zich er
voor, dat hij hulp van een psychiater
nodig heeft. De psychiaters betreuren
dat, maar aan de andere kant weten
zij maar al te best, dat als mensen met
lichte stoornissen zich tot hen om
dreigt. De mensen kunnen al deze kal
merende middelen zonder recepten
kopen, ze raken er aan verslaafd, zoals
ze ook verslaafd kunnen geraken aan
opwekkende middelen.
Goede kalmerende middelen zijn er
gelukkig ook. Zij maken de nerveuze
mens kalm, herstellen zijn verstoord
evenwicht en majten het hem mogelijk,
zelf de oorzaken van zijn onrust op te
sporen en tot verdwijnen te brengen.
Maar ook zijn zij hulpmiddelen gewor
den voor de psychiaters als zij toegang
willen krijgen tot de ernstig gestoorde
menselijke geest, tot de werkelijke
geesteszieken. Immers, bij vele geeste-
zieken is het gevoels- en denkleven
voor een gezond mens niet aanvoel-
baar. We begrijpen de geesteszieke niet,
omdat hij gevoelens en gedachten op
een andere wijze uit of verwerkt dan
wij. Geesteszieken menen vaak stern-
middel van „shocks" niet meer tot ge
nezing te brengen zijn.
De leukotomie, ook wel frontaal-
lobotomie genoemd, is een operatie die
tot doel heeft het gestoorde geestelijk
leven bij geesteszieken te herstellen.
Proefnemingen bij dieren, maar ook
ongevallen en verwondingen aan de
schedel en hersenen bij mensen, heb
ben psychiaters en neurologen in staat
gesteld, de hersenen „in kaart te bren
gen". Zo heeft men bepaalde functies,
zoals smaak, bewegingen, gevoel, reuk,
gezichtsvermogen, maar ook het denk
en gevoelens, kunnen lokaliseren in
bepaalde, scherp omschreven gedeelten
van de emoties kan dan pas tot stand
van de moties kan dan pas tot stand
komen als er een ongestoorde verbin
ding bestaat van uit dieper gelegen
kernen in de hersenen naar de hersen-
schorsgebieden, die vlak onder het
raad zouden wenden, zij overladen zou
den zijn met werk. Er is geen medische
arbeid die tijdrovender is dan juist dat
van de psychiater. Dat werk bestaat
immers goeddeels uit het luisteren naar
levensgeschiedenissen en gebeurtenis
sen uit het leven van anderen mensen.
Uit die verhalen moet de psychiater in
de eerste plaats de objectieve werke
lijkheid zien te distilleren. De patiënten
vertellen ri.l. hun levensgeschiedenis
sen allen op hun eigen wijze, zij zien
hun leven door een gekleurde bril. Dit
maakt voor hen de aanpassing aan de
maatschappelijke werkelijkheid vaak
zo moeilijk. Vaak kan de patiënt zich
niet schikken in zijn gezin, zijn familie
of omgeving. Ook dan is soms het in
zicht van de psychiater nodig, om aan
passing tot stand te doen komen. De
psychiater moet invloed uitoefenen op
de gedachten van de mens, op zijn
gevoel en op zijn gedrag. Dit kan op
velerlei wijzen geschieden, b.v. door te
appelleren aan de diverse diepe gevoe
lens van de patiënt, door levensom-'
standigheden te veranderen, door de
patiënt opnieuw op te voeden, door
beloning of straf in het vooruitzicht te
stellen, maar ook door een zekere over
dracht te doen plaats vinden van zijn
eigen gedachten- en gevoelswereld en
die van de patiënt.
De moderne maatschappij met zijn
spanningen, met zijn vaak harde strijd
om het bestaan, met zijn nerveus en
gejaagd leven, bevordert zeker niet een
tot rust komen van een menselijke
geest. Vaak zijn de oorzaken in gezin
en omgeving duidelijk aanwijsbaar.
Een verkeerde levensgezel (lin) kan de
mens geestelijk uit zijn evenwicht
brengen. Financiële zorgen kunnen
iemand voortdurend bezig houden, zo
zeer dat zijn gevoelsleven verzwakt en
zijn aandacht voor persoonlijke pro
blemen, die niet in het financiële vlak
liggen, verdwijnt. Hoewel mensen ver
waarlozen niet zichzelf, hun gezin en
hun gezinsleven, terwille van het na
jagen van meer geld, en luxe? Het ge
zonde evenwicht tussen werk en de
zorg voor en door het werk, en tussen
aandacht en zorg voor het gezin, is in
Nvele families verdwenen. De huisvader
„heeft geen tijd", hij moet naar kan
toor of de zaak, naar conferenties en
besprekingen. Een innerlijk conflict
ontstaat vaak bij deze mensen, als ze
zich bewust worden, dat zij hun gezin
verwaarloosd hebben ten voordele van
hun „zaak" of bedrijf. Voor deze men
sen is gelukkig lang niet altijd psychi
atrische hulp nodig. Zij zijn ontevre
den met zich zelf, geprikkeld en ner
veus geworden door makkelijk aan
toonbare uitwendige omstandigheden.
Ze slapen slecht door zorgen over werk
en gezin.
De farmaceutische industrie heeft
de laatste jaren op het gebied van de
hulp aan licht gestoorden mensen gro
te vorderingen gemaakt. Er zijn alle
mogelijke pillen en tabletten in de
handel gekomen, welke werking naar
twee richtingen gaat: het kalmeren
van een onrustige geest, of het juist
weer opwekken van een te rustige,
wat gedeprimeerde persoonlijkheid.
Rust naast opwekking, dat is de wer
king van de vele geneesmiddelen, die
nu de artsen ter beschikking staan voor
patiënten met nerveuze klachten.
Slaapmiddelen en kalmerende mid
delen worden in geweldige hoeveel
heden geproduceerd en bijna dagelijks
verschijnen nieuwe middelen op de
markt.
Erkend moet worden, dat diverse
middelen inderdaad bij zenuwachtige
mensen rust en kalmte kunnen bren
gen. Het gestoorde emotionele even
wicht kan met behulp van tabletten of
pillen weer hersteld worden. De over
gevoeligheid voor indrukken van bui
ten af kan worden teruggebracht tot
een normale gevoeligheid. Er zijn ook
middelen, die sterker werken in de
richting van het afzwakken van het
gevoel en de prikkelbaarheid voor ge
beurtenissen en emoties van buiten af.
Deze laatste medicijnen stompen het
gevoel bijna geheel af. Mensen die on
der invloed staan van deze middelen
blijven bijna geheel onverschillig voor
de ergste rampen, welke hen persoon
lijk of zakelijk kunnen treffen. De
dood van een familielid raakt hen nau
welijks, ïij vernemen glimlachend dat
zij aan de rand staan van een faillisse
ment, storen zich aan niets of niemand
en trekken zich van geen sterveling
iets aan.
Artsen en sociale werkers in Ame
rika hebben het grote gevaar van deze
onverschillig-makende geneesmiddelen
ingezien. Maar ze zijn vooralsnog
machteloos tegen het gevaar dat hier
men te horen, die hen bedreigen. Hun
verzet komt vaak voort uit angst voor
een mogelijke aanval van „vermeende"
belagers. Hun reacties zijn daarom vol
gens hèn wel logisch en consequent,
maar komen voort uit een gestoorde of
onjuiste waarneming en zijn voor ons
moeilijk te doorgronden.
De moderne geneesmiddelen bren
gen hen voldoende tot rust om te kun
nen en willen luisteren/naar de psy
chiater. Begrijpt en kent deze hun
hallucinaties en droomwaarnemingen,
dan leert hij de stoornis verstaan en
kan hij de zieke zijn kwaal duidelijk
maken. Zo bereiden de geneesmiddelen
de weg voor het woord van de psy
chiater, dat zonder geneesmiddel geen
gehoor vindt bij de patiënt.
Bij zeer ernstige vormen van geestes
ziekte gaat men tegenwoordig ook wel
tot een operatie aan de hersenen over.
Dit betreft dan patiënten die ook door
voorhoofd gelegen zijn. Snijdt men de
vezels, die de diepe kernen verbinden
met de schorsgebieden van de voor-
hoofdhersenen door, dan ontstaat een
verlies van combinatievermogen, een
beperking van het geheugen en ver
nietiging van het associatievermogen.
Bij mensen die in de eerste wereld
oorlog verwondingen kregen van de
voorhoofdshersenen, had men ook ver
anderingen in de spraak en het uit
drukkingsvermogen van het gelaat, de
mimiek, opgemerkt terwijl men ook bij
gezwellen van de hersenen in deze ge
bieden vaak veranderingen in de
geestelijke structuur bij de patiënten
ontstaan zag.
Voorts was gebleken, dat verwijde
ring van de voorhoofdshersenen zon
der nadelige gevolgen voor de geeste
lijke vermogens kan geschieden. Deze
operaties vinden bij hersengezwellen
wel eens plaats en het is verwonderlijk
te constateren, dat ook grote delen van
de hersenen kunnen worden weggeno
men, zonder schade voor de patiënt.
Lichte stoornissen in het oriënterings
vermogen van tijd en plaats na een
dergelijke hersenoperatie verdwijnen
meestal zeer spoedig.
Prof. Egas Moniz uit Lissabon kwam
tot de conclusie dat het mogelijk moest
zijn door het wijzigen van de banen,
langs welke de prikkels in de herse
nen zich bewegen, ook de betrokken
gedachtengangen en daarmede het ge
hele denken, in andere banen te ge
leiden. Twee jaar lang nam Moniz
proeven bij dieren, van de diverse fa
cetten van het probleem van doorsnij-
'ding der hersenbanen. Hij was er van
overtuigd, dat juist de schors van de
W///////f////////////U////////////////ff////f//f///////////////////////////////////f///////////////////f/////////////////////j
DE DIRECTRICE van dit „sex-
imperium" is de 47-jarige Beate Roter-
mund, moeder van vier kinderen. Zij
schrijft haar succes toe aan ver
scheidene factoren, die zich vlak na
de oorlog hebben doen gelden, hoofd
zakelijk het gebrek aan voorlichting
over geboorteregeling. Haar zaken in
Hamburg, Flensburg en Frankfurt
worden gedreven onder haar eerste
huwelijksnaam. Beate Uhse. Herr
Uhse, piloot bij de Luftwaffe, is neer
geschoten en om het leven gekomen.
Frau Rotermund leeft bescheiden in
een landhuisje nabij haar hoofdkwar
tier te Flensburg en steekt haar win
sten in uitbreiding van haar onderne
ming.
VORIG JAAR bedroeg de omzet
van die onderneming 10,5 miljoen gul
dens. Zij vertelde aan de A.P. ver
slaggever dat zij altijd een groot
vliegenthousiaste is geweest en dat
haar vliegkunst haar goed te stade is
gekomen, toen de Russen in Oost-
Duitsland opmarcheerden. Ze stapte
met haar gezin in een geroofd vlieg
tuig en ontkwam, laag vliegend, naar
het westen, waar zij krijgsgevangen
werd gemaakt. Later vestigde zij zich
met haar vier kinderen in een dorp in
Sleeswijk-Holstein in een noodwoning.
ZIJ WILDE er zeker van zijn, dat
zij geen kinderen meer zou krijgen,
maar litteratuur over geboorterege
ling was evenmin te krijgen als an
dere dingen. Tenslottekwam zij in
het bezit van een manuscript over de
methode der periodieke onthouding,
dat zij publiceerde. „De nazi's hadden
voorlichting over kinderbeperking ver
boden en ik kon me de nood van de
Duitse vrouwen in die hongerjaren
heel goed indenken. Niemand wilde
kinderen en niemand kon ze zich ver
oorloven". De publikatie werd niet al
leen gretig gekocht, maar de vrou
wen stroomden ook naar Beate Uhse
om advies. Dat was het begin.
TEGENWOORDIG heeft de onderne
ming behalve aphrodisiaca een hele
reeks boeken over het geslachtsleven te
bieden, van dr. Kinsey's bekende „re
ports" tot de beroemde Japanse Sjoen-
ga-deeltjes, en dikke, dure werken over
de geschiedenis van de sex in films en
kunst- „Realistische" romans, werken
over huwelijk en jeugd, naaktfoto's,
studies over het liefdeleven van pri
mitieve volken dit alles is bij haar
te krijgen en in een catalogus met dis
crete verspreiding vindt men voorts het
nieuwste in pikant ondergoed.
Maar het meest befaamde van alle
sex-artikelen, de pil, is niet te krijgen.
Daarvoor moet men in Duitsland, even
als in de meeste andere landen, een
doktersrecept hebben.
In het reclamemateriaal van de fir
ma wordt meegedeeld, dat de beste
klanten komen uit academische krin
gen en dat zij 20 percent van de omzet
afnemen. Na hen komen de hoofdarbei
ders met 6.7 pet., overheidsdienaren en
soldaten met 3.4 pet., de arbeiders met
3.3. pet., beoefenaars van vrije beroe
pen en zelfstandigen met 2.3 pet. en
landarbeiders met 0.9 pet.
Uit een rangschikking van de klanten
naar leeftijdsgroepen blijkt, dat jong
gehuwden, die slechts 1.9 percent van
de omzet afnamen, de minste moeilijk
heden met hun geslachtsleven hebben.
Mannen tussen 31 en 40 jaar nemen
38.9 percent van de omzet voor hun re
kening.
De directeur van het filiaal Frank
furt schrijft dit toe aan het gejaagde
tempo van het moderne leven. Na hen
komen de vrouwen van 21 tot 30 jaar
met 28 percent van de omzet en verder
in afdalende reeks de mannen tussen 41
en 50 met 17.2 percent, die van 51 tot
60 met 3.8 percent en die van boven
de 60 met 3.8 percent.
DE ONDERNEMING van mevrouw
Rotermund heeft een zodanige omvang
aangenomen, dat zij computers heeft
moeten aanschaffen om de vloed van
postbestellingen uit de gehele wereld te
helpen verwerken.
Over enkele weken opent zij haar
grootste filiaal het vierde in
West-Berlijn. Deze zaak zal gevestigd
worden in twee verdiepingen van een
groot gebouw.
Zij is tegenwoordig ook eigenares
van een fabriek, die dames ondergoed
fabriceert, van twee uitgeverijen, die
een groot deel van de in haar zaken
voorhanden boeken uitgeven en van een
industrieel laboratorium, waar een ge
deelte van de door haar aangeooden
1400 produkten wordt vervaardigd.
voorhoofdshersenen van de grootste
betekenis was voor het geestesleven.
Door alcoholinjecties vernietigde hij in
1955 bij een patiënt de vezels, die de
verbinding vormden tussen voorhoofds
hersenen en dieper gelegen hersen
kernen. Later begon hij met een spe
ciaal apparaatje deze vezels door te
snijden. De witte stof van de hersenen,
de hersenschors, bevat zeer weinig
bloedvaten. De ingreep levert dus wei
nig gevaar op voor een bloeding. Deze
operatie heet de leukotomie, d.w.z. het
doorsnijden van de witte vezelverbin
ding, terwijl men vooral in Angelsak
sische landen ook wel spreekt van de
lobotomie, hetgeen het doorsnijden van
de verbinding met de hersenkwab be
tekent
Hoewel de ingreep op zich zelf niet
gevaarlijk is, kan de persoonlijkheid
van de geopereerde patiënt toch dus
danig veranderen, dat men in het alge
meen slechts dan tot deze operatie
overgaat, als andere geneesmethoden
in de psychiatrie gefaald hebben. De
beste resultaten bereikt men bij pa
tiënten, die jarenlang geleden hebben
aan angsten en wanen. De beleving van
bepaalde emoties geschiedt bij deze pa
tiënten op abnormale, veel te sterke
wijze. In hun hallucinaties trekken zij
verkeerde conclusies uit voor normale
mensen gewone, dagelijkse verschijnse
len. Zij lijden in vele gevallen ernstig
door de waandenkbeelden, waarvan zij
noch door gesprekken, noch door an
dere middelen te bevrijden zijn. Zij
interpreteren de werkelijkheid ver
keerd en passen zich dus niet aan bij
de realiteit van de hen omringende
wereld. Dit brengt hem in conflict met
de gemeenschap en maakt hem soms
onmaatschappelijk en moeilijk te
handhaven binnen de gewone mense
lijke samenleving.
Na een leukotomie wordt de ver
werking van emoties en gewaarwor
dingen bij zo'n patiënt in andere banen
geleid. Hij verliest vaak zijn angsten
en hallucinaties, vooral ook omdat, de
emoties, angsten en dergelijke niet
meer tot zijn volledige bewustwording
doordringen.
Omdat emoties dan niet volledig
meer „beleefd" worden, is het bij een
aantal geopereerde patiënten, of hun
persoonlijkheid vervlakt, gevoelslozer
is geworden. Het „fijne" van de per
soonlijkheid is dan verloren gegaan,
een minder genuanceerd mens is over
gebleven. De intellectuele vermogens
kunnen intact zijn gebleven, het die
pere gevoelsleven kan afgestompt en
verminderd zijn. Ondanks deze be
zwaren tegen de hersenoperatie, wordt
deze ook in ons land toch bij vele pa
tiënten met chronische geestesziekten
uitgevoerd. In vele gevallen lukt het
hen na de operatie aan hun gezin en
maatschappij terug te geven.
Prof. Moniz, die de theoretische en
praktische grondslagen heeft gelegd
voor de leukotomie. kreeg in 1948, te
zamen met W. R. Hess, de Nobelprijs
voor geneeskunde en fysiologie.
Wij kunnen dus al vele licht-gestoor-
den en ook ernstige geesteszieken
helpen, waar tot voor enkele tientallen
jaren nog geen hulp mogelijk was. In
middels worden er steeds nieuwe en
krachtiger middelen vervaardigd om
psychische stoornissen te kunnen bloot
leggen, in de kern aangrijpen en of
genezen. Het is te verwachten dat deze
zogenaamde „psychofarmaca", nog veel
verder verfijnd en gedifferentieerd, op
den duur de tamelijk „ruwe" heelmid
delen als shockbehandeling en hersen
operaties geheel overbodig zuilen
maken.
