Het circus
buigt voor
noodzaak:
Bertram Mills
de bittere
opheffing
Het einde van
een oer-Britse traditie
Kamermuziek met kabinetorgel
in de Bakenesserkerk
VANAVOND
Pop-art en grafiek in
Vishal te Haarlem
Karei Schuurman te
Wassenaar overleden
HAARLEMSE ORGELMAAND
DINSDAG 19 JULI 1966
6
Zomerexpositie
De radio geeft woensdag
T elevisieprogramma
Wie is de winnaar? Olie.
De oliehaard is winnaar. Want
olie is schoon. (1-0) En betrouwbaar. (2-0)
En makkelijk. (3-0) En efficiënt. (4-0)
En stabiel-in-prijs - want u betaalt voor olie
nauwelijks meer dan 10 jaar terug. (5-0)
En onafhankelijk - want u heeft
uw eigen voorraad thuis. (6-0)
Trouwens: waarom zou niet gewoon
de brandstof kiezen die u het veiligst vindt?
Cyril Mills vormt met zijn broer Bernard de directie
van het beroemdste circus van Engeland. Cyril Mills en
zijn broer hebben meer het uiterlijk van bankdirecteuren
dan van circusmensen. Dit komt omdat hun vader,
de reeds lang overleden Sir Bertram Mills, zijn zoons de
best mogelijke opvoeding gegeven heeft in de deftigste
en duurste Engelse „colleges". De beide broers hebben
zich dan ook vooral bezig gehouden met de zakelijke kant
van het circus. De rest lieten ze aan een paar echte ver
trouwde circusmensen over. Ze hebben, evenals hun
vader dat had, relaties in de hoogste kringen en dat is
een van de oorzaken, dat er nooit een buitenlands circus
vergunning gekregen heeft om op het Britse eiland zelf
standig voorstellingen te geven. Sarrasani is het nooit
gelukt, ofschoon hij het jarenlang gepoogd heeft. Gleich
MILLS IS ALTIJD het elite-circus van
Engeland geweest en ofschoon na de
laatste wereldoorlog de twee kermisdr-
cussen Chipperfield en Smart groot ge
worden zijn (Chipperfield zelfs groter dan
Mills) bleef Mills de plaats behouden die
in ons land Circus Strassburger onder
leiding van wijlen de grote Karei Strass
burger steeds innam. En dat bleek voor
al altijd weer tijdens de kersttijd in Lon
den; er zijn jaren geweest, dat er drie
circussen tegelijkertijd in Londen speel
den. De koninklijke familie bezocht ech
ter alleen maar Circus Mills; de Conden
se families beschouwden het als een oude
traditie Mills te bezoeken in de Olympia-
Hall. Zes weken lang werden er voorstel
lingen gegeven en tezelfdertijd was er in
de hall een grote kermis. Alle grootmoe
ders gingen met de kleinkinderen naar
het circus en daarna de kermis op. We
ken tevoren waren alle voorstellingen uit
verkocht ofschoon er drie voorstellingen
per dag werden gegeven en de artiesten
bleven de gehele dag in de hall, omdat
ze tussen de voorstellingen toch geen tijd
hadden iets anders te doen. Bovendien
had Mills het recht de plaatsen voor de
kermis te verpachten, waardoor reeds
het grootste gedeelte van zijn kosten ge
dekt waren.
heeft het ééns zover gebracht, dat hij er onder vele be
perkende voorwaarden voorstellingen kon geven; hij
moest voor het grootste deel Engels personeel en Engelse
artiesten engageren en zou van Holland uit oversteken.
Hij liet twee schepen van Van Nievelt Goudriaan ver
bouwen voor het vervoer van zijn reusachtige circus. De
reclamekolonnes waren het Kanaal al overgestoken.
Maar op het laatste moment werd de vergunning weer
ingetrokken: Gleich had geen tournee en moest toen van
Turnhout naar Wenen reizen. Dit kostte hem zijn laatste
kapitaal en toen de tournee in Oostenrijk zeer slecht was,
bleek dit de ondergang van Circus Gleich. Een jaar later
stak Circus Sarrasani met de twee schepen de Oceaan
over naar Zuid-Amerika.
IN DE ZOMER GING het circus dan
op tournee door Engeland en elke drie
jaar werden dezelfde steden bezocht.
Mills was een circus, waarvan de pro
gramma's op een hoog niveau stonden.
Hij vertoonde een echt klassiek program
ma met veel paarden en andere dieren-
nummers. „Maar", zo vertelde Cyril me
onlihgs met een droef gezicht, „de ver
voerkosten van mijn circus werden de
laatste jaren door de hoge spoorwegtarie
ven zo hoog, dat het risico steeds groter
werd. Om de wagens te verbouwen, om
er mee over de weg te kunnen trekken
het was een zeer kostbare gelegen
heid. En zo bleef er mij niets over, dan
niet meer op reis te gaan en mijn circus
in het winterkwartier te zetten en mijn
dieren te verkopen. Dat dit mij aan het
hart ging, weet je, maar ik kon niet an
ders. Toen heb ik getracht om alleen tij
dens het kerstseizoen nog te spelen in
Olympia. Maar omdat ik mijn dieren
kwijt was, moest ik alle nummers van
het programma engageren en ook dat
werd me te duur. En nu heb ik besloten
Bertram Mills tijdens een bezoek aan
de Londense Lord Mayor.
Een door zes pony's getrokken post
koets reisde de dorpjes af ter af
kondiging van de komst van het
circus Bertram Mills.
om de Olympia-hall niet meer in te hu
ren, als mijn contract is afgelopen over
enige maanden, omdat ik het niet meer
aandurf de hall weer voor tien jaar te
huren, wat een bepaling,van hek contract
is. Ik heb de autoriteiten om subsidie ge
vraagd, want ik vind het zeer gerecht
vaardigd dat een klassiek circils' subsidie
krijgt, daar het de duurste tak van amu
sement is op dit gebied, duurder dan bal
let of wat dan ook. Maar op mijn ver
zoek heb ik nog niets gehoord en ik wacht
maar af, maar als er géén subsidie komt,
is het onherroepelijk afgelopen met het
circus Mills. Ik weet dat mijn vader zich
in zijn graf zou omdraaien, want zijn
levenswerk bestaat dan niet meer. Maar
het heeft ook geen zijn om elk jaar weer
kapitalen te verliezen, totdat het alle
maal op is." Nu, op zal het wel niet zo
spoedig zijn, want vooral Cyril Mills is
een buitengewoon rijk man, die altijd met
zijn privé-vliegtuigje Europa doorkruiste
op zoek naar nieuwe nummers. Zo kwam
hij ook elk jaar vroeger in Carré bij Cir
cus Strassburger.
CYRIL's VADER Bertram Mills was
oorspronkelijk een stalhouder en rijtuig
bouwer. B4. reed zeer veel met zi mnf4,g-
gante equipages voor de elite van Don-
den en had daar goede relaties. Tijdens
de eerste wêfeldoorlog was hij kapitein
geweest en toen hij gedemobiliseerd was,
werd er voor het eerst in 1919 een circus
programma vertoond tijdens de kersttijd
in Olympia door twee ondernemende
mannen, Wilkens and Young. Omdat
Bertram Mills veel verstand van paarden
had vroeg een van zijn relaties Lord
Daresbury, die in het bestuur van de
Olympia-hall zat, wat hij van het pro
gramma dacht in Olympia. Mills ant
woordde: „Niet veel en als ik het zelf
niet beter zou kunnen, wil ik mijn hoed
De spreekstalmeesler geeft taal
lessen aan artiestenkinderen.
Tot 29 augustus zijn in de Haarlemse
Vishal twee collecties moderne grafiek te
zien, een Amerikaanse en een Engelse.
De verzameling „Nieuwe stromingen
in Britse grafiek" is samengesteld door
het museum Boymans-van Beuningen. De
exposities omvat werken van onder meer
Henry Moore, Graham Sutherland, Lynn
Chadwick, Victor Pasmore, R. A. Kitaj,
Brett Whiteley en Eduardo Paolozzi!
Voorts wordt een collectie „Pop-art"-
prenten getoond van kunstenaars uit de
Verenigde Staten, onder wie Robert Rau-
schenberg, Allen Jones, James Rosen-
quist en Peter Phillips. Het Stedelijk
museum te Schiedam en een aantal par
ticulieren hebben deze werken afgestaan.
opeten". Het bestuur daagde hem uit het
dan zelf te doen en Mills nam de uitda
ging. aan. En in het seizoen 1920-1921 be
gon voor het eerst Circus Mills in Olym
pia met een vakkundig samengesteld
klassiek circusprogramma met prachtige
paarden. Het succes was overweldigend
en 39 jaar achter elkaar betrok Bertram
Mills de Olympia-hall, terwijl hij des zo
mers door Engeland een tournee maakte
met zijn tentcircus. Na zijn dood namen
beide zoons het bedrijf over. Bijna elk
jaar weer werkten in het kerstseizoen de
Schumanns uit Kopenhagen met hun
prachtige paarden in het circus mede
Eerst Albert en later diens twee zonen
Albert en Max, waarbij zich nog later
voegde Alberts Spaanse vrouw Paulina
met hun zoons Benny en Jacques en Max
met zijn dochtertje Katja. En dit was dan
circus op zijn best.
Dit seizoen is gebleken hoe tienduizen
den kinderen weer genoten hebben van
het circus met zijn dieren en mensen en
het zal voor hen een groot gemis zijn
als ze het volgend jaar alleen op een
„pantomime" aangewezen zijn, daar het
nu eenmaal een Londense traditie is, dat
de kinderen met hun ouders of groot
ouders in de kersttijd eenmaal naar het
circus en eenmaal naar de pantomime
behoren te gaan.
J. van Doveren
In zijn woning te Wassenaar is op zes
tigjarige leeftijd overleden de heer Karei
E. Schuurman, hoofd van de Dienst voor
Esthetische Vormgeving van P.T.T. en
oud-hoofdconservator van het Haagse Ge
meentemuseum. Hij was lid van de Haar
lemse Subcommissie Beeldende Kunst.
Na een studieperiode in Parijs en Lon
den werd hij in 1939 benoemd tot weten
schappelijk assistent aan Ket Rijkspren
tenkab.inet te Amsterdam. Aan het begin
varv dè oorlog—werd hij betrist met het
organiseren en begeleiden van transpor
ten van ons nationale kunstbezit naar
de Rijksschuilkelders en het toezicht op de
toestand van de schilderijen, die daar
waren samengebracht.
Op 1 augustus 1962 werd hij de
naaste medewerker van het toenma
lige hoofd van de Dienst voor Esthetische
Vormgeving, de heer Chr. N. E. de Moor
De begrafenis zal donderdag plaats
hebben te Driehuis-Westerveld, na aan
komst van de trein te 11.29 uur.
HILVERSUM I. 402 m.
7.00 Nws. 7.23 Gram.muziek en rep. 8.00
Nws. .9.00 Van alle markten thuis. 9.05
Klass.grammuziek. 9.35 Waterstanden. 9.40
Jeugd vraagt naar muziek. 10.00 Gram.mu
ziek. 10.45 Voor de kleuters. 11.00 Nws. 11.02
Gezinsmogelijkheden en moeilijkheden. 11.32
Fluit en clavecimbel. 12.00 Ensemble. 12.22
Voor het platteland. 12.27 Mededelingen t.b.v.
lnad- en tuinbouw. 12.30 Metropole orkest.
13.00 Nws. 13.10 Actualiteiten en kalender.
13.30 Jazzmuziek. 13.45 Gesproken portret.
14.00 Klass. kamermuziek. 14.05 Gewijde mu
ziek. 15.00 Voor de jeugd. 16.00 Nws. 16.02
Voor de zieken. 16.30 Tips voor vakantie- en
snipperd gen. 17.30 VARA's Popshow. 18.00
Nws. 18.15 Actualiteiten. 18.30 Nieuwe we-
tensch. gegevens inzake de Aarde, door drs.
A. A. Manten. 19.00 Voor kinderen. 19.10
Meisjeskoor. 19.30 Gram.muziek. 20.00 Nws.
20.05 Dodelijke zuiverheid, documentair
klankbeeld. 20.55 Gram.muziek. 21.10 We
reldkampioenschap voetbal en nabeschou
wing. 21.40 New York Pilharmonisch or
kest. 22.00 Boeketje romantiek. 22.25 Sport
halverwege. 22.30 Nws. 22.45 Actualiteiten.
23.00 Tango rumba-orkest. 23.30 Orkestmu
ziek. 23.55 Nws.
HILVERSUM II. 298 m.
7.00 Nws. 7.10 Dagopening. 7.20 Gram.mu
ziek. 7.30 Nws. 7.45 Radiokrant. 8.00 Nws.
8.10 Gram.muziek. 8.30 Nws. 8.32 Oude mu
ziek. 9.00 Voor de zieken. 9.40 Voor de huis
vrouw. 10.10 Orkestmuziek. 10.20 Morgen
dienst. 11.00 Gram.muziek. 12.00 Touring-
club: nws, informaties. 12.27 Mededelingen
t.b.v. land- en tuinbouw. 12.30 Nws. 12.40
Gram.muziek. 12.50 Meisjeskoor. 13.10 Frag
menten uit Franse opera'. 14.00 Het bos dei-
onbezorgde dieren, hoorspel. 15.10 Gram.mu
ziek. 15.50 Bijbelvertelling. 16.00 Voor de
jeugd. 17.00 Vioolconcert. 17.40 Voor de kleu
ters. 17.50 Overheidsvoorlichting. 18.00 In
strumentaal kwartet. 18.15 Jazzmuziek. 18.30
Oude Britse liedjes. 19.00 Nws. 19.10 Radio
krant. 19.30 Koorzang:geestelijke liederen
19.50 Wereldpanorama. 20.00 Holland Festi
val 1966: Residentie-orkest, Groot Omroep
koor. 21.30 Interview. 21.55 Gram.muziek.
22.15 Avondoverdenking. 22.30 Nws en herh.
SOS-berichten. 22.40 Orkestmuziek. 23.00 Mo
dern Calvinisme. 23.15 Gram.muziek. 23.55
Nws.
HILVERSUM III 240 m en FM-kanalen
9.00 Nws. 9.02 Gevar.platenprogr. 10.00
Nws. 10.02 Aktualiteiten. 10.05 Platenpro-
gr. 11.00 Nws. 11.02 Aktualiteiten. 11.05 Pla-
tenprogramma. 12.00 Nws. 12.02 Aktualitei
ten. 12.05 Holl. plaatjes. 13.00 Nws. 13.02 Ak
tualiteiten. 13.05 Platenprogram. 14.00 Nws.
14.02 Aktualiteiten. 14.05 Gevar. muziekpro-
gr. 15.00 Nws. 15.02 Gram.muziek. 16.00
Nws. 16.02 Volksliedjes uit Engels sprekende
landen. 16.30 Rhythm and blues. 17.00 Nws.
17.03 Gevar. platenprogr. voor automobilis
ten.
BRUSSEL 324 m.
12.00 Nws. 12.03 Lichte muziek. 12.40 Weer
bericht en SOS-berichten. 12.48 Gram.platen.
12.55 Buitenl. persoverzicht. 13.00 Nws. 13.20
Kamermuziek. 14.00 Nws. 16.00 Nws. 16.03
Beursberichten. 16.09 Lichte muziek 16.24
Jazzmuziek. 17.00 Nws. 17.15 Voor de kinde
ren. 18.00 Nws. 18.03 Voor de soldaten. 18.30
Lezing 18.50 Sport. 18.55 Lichte muziek. 19.00
Nws. 19.40 Intermezzo. 20.00 Openb. Kunst
bezit. 20.15 Gevar. muz. 22.00 Nws. 22.15 Ge
var. muz.
VOOR DINSDAG
NEDERLAND I
16.20 Eurovisie: Wereldkampioenschappen
voetbal: Mexico en Uruguay. 19.00 Nws.
19.01 Klaas Vaak 19.05 Journaal voor gehoor
gestoorden. 19.30 Wereldkampioenschap
voetbal: Portugal en Brazilië. (20.15 Jour
naal.) 21.15 Chansonprogr. met interview.
22.00 Attentie: actualiteitenrubriek. 22.25
Journaal.
NEDERLAND II
20.00 Journaal. 20.01 Cello en piano: klass.
muziek. 20.30 Achter het nws. 20.55 Zang en
piano: blues. 21.15 Z-Cars, TV-film. 22.05
Tot het uiterste, documentair programma.
22.35 Journaal.
VOOR WOENSDAG
NEDERLAND I
17.00 Voor de kinderen. 18.30 Teleac: De
Attische Tragedie. 19.00 Nws. 19.01 Klaas
Vaak. 19.05 Socutera: Astma Fonds. 19.20
Eurovisie: WEreldkampioenschap Voetbal:
Spanje en W. Duitsland. 20.15 Journaal. 21.15
Nieuwe Oogst. 22.00 Ik pas, quiz. 22.35 Jour
naal.
NEDERLAND II
20.00 Nws. 20.01 De vogels en de kinderen.
Japanse film. 20.40 30 Jaar Franco, docu
mentaire. 21.00 Branguignol, kolderieke film,
22.15 Journaal.
HET KAMERMUZIEKCONCERT dat maandagavond plaats had in de
Bakenesserkerk te Haarlem gaf wellicht voor velen een verrassende kijk
op de aanwending van het orgelpositief als continuo-instrument in de solo-,
duo- of trio-litteratuur voor strijkers. Men denkt allicht dat in deze huis
muziek uit de zeventiende en achttiende eeuw hoofdzakelijk het clave
cimbel thuishoort; zo ziet men de combinatie immers bij voorkeur voor
gesteld door onze schilders uit die tijd. Maar daar staat tegenover dat vele
composities die hierbij aan bod kwamen als kerkmuziek bedoeld waren, dus
uiteraard met orgelcontinuo. Bovendien deed in de achttiende eeuw het
pijporgel in kabinetvorm zijn intrede en werd als meubel dat tevens mu
ziekinstrument was, een geduchte concurrent van het clavecimbel. Het was
dus redelijk dat de rol welke dit instrument gespeeld heeft in de huis
muziek van de barok, in de Haarlemse Orgelmaand werd gedemonstreerd.
HET ORGELPOSITIEF, van de firma
Flentrop, dat in november j.l. aan het
Haarlems gemeentelijk orgelbezit werd
toegevoegd, was er voor deze avond voor
verhuisd van het Concertgebouw naar de
intieme kerk over de Bakennessergracht
Daar werd gemuciseerd door de violisten
Willem Noske en Piet Nijland, de gam-
biste Veronika Hampe en de organist Al-
bert de Klerk. Het werd een rustgevende
hoogst beschaafde muziekavond, een
smaakvolle onderbreking van de stilte
pause del silentio die een schat van
muzikale levenskunst als op een goud
schaaltje serveerde. Men hoorde een inge
togen Canzona van Frescobaldi, gevolgd
door een levendige triosonate van Legren-
zi. Hiêrna was te genieten van het even
vaardige als delicate vioolspel van Willem
Noske in een solosonate van Pietro degli
Ahtonii, waarbij Albert de Klerk de kunst
van het continuospel als een gelijkwaar
dig element wist aan te wenden. Een
fraaie Sonata da chiesa met een bijzon
der petillant slotdeel, werk van Corelli,
werd gevolgd door een kerksonate van Ro-
senmüller, waarin men germaanse ge
moedsdiepte ervoer onder een Italiaans
aandoende bovenlaag.
HET MUZIEKGENOT dat we bij dit al
les proefden was voor een niet gering ge
deelte te danken aan het voorbeeldige sa
menspel van het viertal doorgewinterde
vertolkers van intieme kunst. Met de
mooie stevig gebouwde Fuga in c van
Friedemann Bach kwam het orgelpositief
nu solistisch in behandeling. Het had tot
nogtoe als begeleidingsinstrument in be
scheiden registraties geklonken, hoewel
toch met enig echo-effect. Thans mocht
het met ruimer geluid het rijke polyfone
weefsel kleur en karakter geven. En in
Mozart's even liefelijke als ranke Adante
voor een mechanische reproductie in een
klok, kwamen, als ik het wel heb, de
negen timbres van het pierementje aan de
beurt, wat als een demonstratie van zijn
mogelijkheden kon gelden.
Met drie van Mozart's kerksonates voor
orgel en drie strijkers werd het concert
besloten. Geen wonder dat ze in deze om
geving meer indruk maakten dan toen de
Salzburgers, die eind april het Mozartfes-
tival kwamen openen, twee van deze stuk
jes in de toen ijskoude Grote Kerk ver
tolkten. Atmosfeer en temperatuur tellen
ook mee.
Het hartelijk applaus na de bijzonder
briljant klinkende laatste sonate, kon me-
begrepen worden als een „tot weer
de
ziens
Jos de Klerk
Herhaling eenakter
op VARA-tv
Op 1 april 1965 zond de VARA-televisie
de eenakter „Het uur der waarheid" uit
van de Oostenrijkse toneelschrijver
Arthur Schnitzler. Donderdag 21 juli
wordt deze eenakter opnieuw uitgezonden
via Nederland 1.
De hoofdrollen worden gespeeld door
Elisabeth Andersen, Max Croiset en Ton
Lensink. De regie is in handen van Theun
Lammerse.
Nederland 1: In het kader van de
Wereldkampioenschappen voetbal wordt
vanmiddag de wedstrijd gespeeld Mexico-
Uruguay. 's Avonds om ongeveer half
acht ziet men de wedstrijd Portugal-
Brazilië. In de pauze volgt het journaal.
In het programma van de NCRV wordt
een show uitgezonden van de Belgische
dichter-zanger Jacques Brei. Hij zal enke
le van z'n eigen composities zingen name
lijk „Les Timides", „Les Bobons" en
„L'Ivrogne." Een gedeelte van dit pro
gramma is gereserveerd voor een gesprek
dat de correspondent van de NCRV in
Parijs, Yvan Delord, met de 37-jarige
Jacques Brei had. Brei werd geboren in
Schaerbeek. waar zijn vader industriëel
is. Hij voelde weinig voor de fabriek en
toen hij 21 jaai was trok hij naar Parijs,
maar het zou zes jaar duren voordat hij
succes had met „La valse a mille temps",
„Ne me quitte pas" en „Les flamandes."
De NCRV zendt vanavond op
Nederland 1 een programma uit
rond de Belgische chansonnier
Jacques Brei.
Nederland 2: De Russische musici
Mstislav Rostropowitsj en Sviatoslav
Richter spelen een sonate voor cello en
piano van Beethoven. Het is een opname
gemaakt tijdens het festival van Edin
burgh 1964. Daarna wordt een program
ma uitgezonden met de Amerikaanse
blueszanger Memphis Slim. Later op de
avond volgt het programma van het CVK
en IKOR. Het is de tweede aflevering
van een Engelse serie over vijf ruimte
vaarders, die op een afgelegen post ge
sprekken houden over literatuur.
«JSUKATK VAN DE STICHTING VOORUCHHNG5 CENTRUM OUESTOOK RIOUWSTRAAT 63 DEN HAAG
Olie, dat is een rustig idee
