ROBOT ALS HULP IN DE
HUISHOUDING (v.
CURIEUZE UITVINDING VAN ZWITSERSE INGENIEUR
!l
GREENWICH VILLAGE: het artistieke
en bizarre gezicht van New York
OUD EN NIEUW IN METROPOOL
16
QP REIS DOOR
AMERIKA
„Experimenteel toneel"
ZATERDAG 23 JULI 1966
Erbij
NEW YORK, juli. Wij zijn halverwege het vroege ontbijt als we het
Vrijheidsbeeld passeren. De eerste bezienswaardigheid van New York.
Het symbool van vrijheid uit 1886 staat in de nevel. Er komt een
boekje van Kaf ka op tafel en iemand leest voor wat hij erover heeft ge
schreven. „Is dat nou het beeld?" Het klinkt schamper. Maar „Liberty"
komt inderdaad beter tot haar recht op films, foto's en kleurendia's. De
nevel het lijkt wel een Londense „fog" dus rook e n mist maakt de
wereld melancholisch. Langzaam wordt de Groote Beer de haven binnen
geloodst. Wij leggen aan bij pier 40 van de Holland-Amerika Lijn. Het is
een uur of acht en boven New York trilt de lucht. Het wordt tropisch
heet. De zoveelste dag, weten we later.
„De geweldigste"
l-Lr
i mIsil
^*1
Tl
St!
Henny Schoute
Meisjes die op het punt van trouwen
staan en een lijst hebben aangelegd voor
de benodigde electrische huishoudelijke
apparatuur, kunnen alles wel vergeten.
Huisvaders die hun vrouw een volauto
matische wasmachine beloofd hebben
kunnen alle folders wel weer terugsturen
en ophouden. Het is jammer maar het
hoeft allemaal niet meer, als wij de
Zwtiserse ingenieur Claus Scholz moe
ten geloven. Wat tot nog toe alleen maar
in kinderverhalen op de televisie of in
poppenfilms over de ruimtevaart moge
lijk was, heeft de ingenieur in zijn woning
gerealiseerd. Wie daar op bezoek gaat
wordt geconfronteerd met een robot die
de deur openhoudt, je uiterst vriendelijk
begroet en zorgvuldig je jas aan de kap
stok hangt. Hij geeft antwoord op al je
vragen. Hij is 1.82 meter lang en heeft
schoenmaat 49. Dat is wel wat abnormaal
maar 't kan. Bepaald uit de toon valt hij
als hij zijn speechje afsteekt over wat er
zich allemaal in zijn binnenste afspeelt.
Het is een hebbelijkheidje van hem en
hierin onderscheidt hij zich duidelijk van
de hem omringende menselijke wezens,
want welk normaal mens zal een ander
willen vermoeien met een babbeltje over
zijn stofwisseling? Ook geeft hij voortdu
rend hoog op van zijn huishoudelijke kwa
liteiten. Daarbij beweegt hij zijn lippen
en volgt de bezoeker nauwlettend met
zijn ogen. Als je hem in de rede valt,
maakt hij je er beleefd, maar nadrukke
lijk op attent, dat interrupties niet zijn
toegestaan. Ja, ja
Met een snelheid van 3l/2 kilometer per
uur kan hij in elke gewenste richting lo
pen, maar ook een groot aantal hande
lingen verrichten, die normaal tot de be
zigheden van de vrouw behoren. Hij kan
drankjes inschenken en het glas aanrei
ken. Hij kan de (parket)-vloer boenen, de
afwas doen en de bloemen water geven.
Dat zijn nog maar een paar dingen van
alle handelingen waartoe hij in staat is
en waardoor hij de huisvrouw zoveel werk
uit handen neemt.
Claus Scholz is ingenieur in de psycho-
electronica. Hij bouwde de robot hele
maal zelf en bewees dat wetenswaardig
heden uit de techniek, de biologie en de
sociologie te combineren zijn en bij een
dergelijk instrument hand in hand kunnen
gaan. De 48-jarige ingenieur heeft deze
robot, een produkt van veel fantasie
en technisch vernuft in twee jaar ge
bouwd. Dat kostte hem 1500 Zwitserse
francs aan materiaal (ongeveer 1275)
en 2500 Zwitserse francs (2125) aan ar
beidsloon.
Wie vermoedt, dat de ingenieur zijn in
strument uit louter liefhebberij in zijn
ongetwijfeld spaarzame vrije uur
tjes in elkaar zette om daarmee zijn echt
genote te verrassen, slaat de plank de
gelijk mis. Als men weet, dat de „Selec
tor", zoals ingenieur Scholz hem noemt,
het eerste produkt is van een uitgebreid
ontwikkelingsprogramma op dit gebied,
trekt men die conclusie snel in. De inge
nieur hoedt zich voor dergelijke moeder
dag-allures, want hij is nu reeds bezig
een robot te ontwikkelen met zintuigen.
WWW'* s
HS
Op het ogenblik worden met electronische
hulpmiddelen al een gezichts-, gehoor- en
tastzintuig ontwikkeld. Het electronenoog
moet de robot in staat stellen uit de hem
omringende wereld verschillende dingen
al of niet te herkennen door ze te verge
lijken met een beelden-archief, dat in
zijn binnenste is opgebouwd. Als men in
staat is zo'n oog verder te ontwikkelen
zou dat bijvoorbeeeld een uitstkende steun
voor blinden kunnen betekenen. Voor het
gehoororgaan legt men een „gedachten-
archief" aan, waarin woorden en zinscon
structies van personen uit de buitenwereld
worden ondergebracht, zodat het mogelijk
wordt een keuze te maken voor een juiste
reactie. Ook aan de ontwikkeling van een
tastzintuig wordt gewerkt. Het moet een
volledig vervangingsmiddel worden voor
handen, voeten en lichaam en het moet
reageren op temperatuursveranderingen,
vochtigheid en verschil in hoog en laag.
Een goede coördinatie van de „organen"
is noodzakelijk. Dan kan de robot zelf
standig reageren op indrukken uit de bui
tenwereld, want zonder zijn baas is de
robot van ingenieur Claus nu nog maar
een dode pop. Straks wordt dat allemaal
anders. Het is wel heerlijk te weten dat
de robot iedere dag even vrolijk en opge
ruimd zijn werk doet, maar het blijft na
tuurlijk oppassen geblazen met deze toch
wel „labiele" figuur. Als u gezellig
's avonds met hem bij de haard zit en be
langstellend vraagt hoe 't nu met zijn
koude voeten is, zal het best eens kunnen
gebeuren, dat hij ten antwoord geeft:
.derde deur links
V»
.2 -
Voorkomende „bullet" bij garderobe. Behulpzame „knecht in de keuken. Ir. C. Scholz (mm van vlees en bloedAttente „kamergenoot voor de plantjes. Werkeezelvoor de schoonmaak.
De paspoortcontrole verloopt stil
zwijgend. Amerikaanse autoriteiten in
hemdsmouwen hebben zich achter een
tafeltje geïnstalleerd en zetten stem
peltjes en vullen papieren in. Zij lij
ken wat onhartelijk. Er wordt volgens
een zorgvuldige routine gewerkt. De
man die de landingskaart in ontvangst
neemt, doet dat zonder een mond open
te doen. De douanier is lastig en dat
waarschijnlijk uit beroepsijver. Alle
koffers ook tasjes en beauty-cases
moeten geopend worden. Met één
hand woelt hij de zorgvuldig ingepakte
bagage door elkaar. „Vlees, etenswa
ren, bloembollen, zaad Ja, ik
heb bloemzaad bij me. „Koffer open!"
Als de hele inhoud omgekeerd in de
koffer ligt en de zakjes bloemzaad, die
ik in een washandje had ingepakt, niet
te vinden zijn wordt de douanier onge
duldig. Hij gelooft het wel en ik mag
de boel weer inpakken. Op de koffers
worden strookjes geplakt, waaruit blijkt
dat de inhoud is gecontroleerd.
In een air-conditioned bus rijden we
van de havenwijk naar de 7e Avenue.
New York is een blokkendoos op king
size-formaat, soms vuil en depres
sief. Je moet wennen aan de enorme
wolkenkrabbers die recht omhoog ste
ken en bijna tot aan de hemel reiken.
De hitte hangt tussen de gebouwen.
Vanaf het hoogste gebouw ter wereld,
het Empire State Building, kun je heel
goed zien, dat New York een onper
soonlijke maquette is. De reusachtige
gebouwen, licht van kleur en vaak
vierkant van vorm, worden gelijkma
tig gescheiden door vertikaal lopende
genummerde straten die uitkomen op
horizontaal lopende, eveneens genum
merde Avenues. Enkele daarvan heb
ben slechts een naam, zoals Broadway.
De hitte is ondraaglijk. De hotelka
mer lijkt op een stoof, 's Nachts ver-
Henny Schoute, tot voor kort als
redactrice aan onze krant verbon
den, gaat zich mettertijd in Enge
land vestigen. Op het ogenblik ver
blijft zij als gaste van het Experi
ment in International Living ge
durende drie maanden in Amerika.
Experiment in International Living,
dat ongeveer dertig jaar geleden
werd opgericht en in ruim dertig
landen is vertegenwoordigd, heeft
vooral tot doel onderling begrip te
kweken tussen de volken. Om dat
hooggestemde ideaal te verwezen
lijken worden elk jaar enige dui
zenden, vooral jonge mensen in de
gelegenheid gesteld gedurende een
paar maanden in een voor hen
vreemd land te verblijven. Omdat
de jongelui bij gastfamilies worden
andergebracht zijn zij meer dan an
ders het geval zou zijn in de ge
legenheid met allerlei mensen in
contact te komen. Vanuit ons land
vertrokken onlangs achttien jongens
en meisjes naar Amerika. Zij maak
ten onder auspiciën van het Neder
landse Bureau voor Buitenlandse
Studenten Betrekkingen (NBBS) de
reis met het voormalige troepen
transportschip Groote Beer. Henny
Schoute was een van hen. Haar eer
ste indrukken over Amerika vindt
de lezer vandaag in ERBIJ.
huizen we van de zeventiende naar de
vijftiende verdieping van het 28 eta
ges tellende Governor Clinton Hotel.
Air-conditioning is geen luxe. Je accep
teert het als een vanzelfsprekende
noodzakelijkheid. Dat vind je niet van
het televisietoestel, dat je op je kamer
aantreft. Als- je er zin in hebt kun je
van 's morgens half zes tot 's nachts
drie uur „kassie kijken".
„WELKOM IN NEW YORK", zegt
burgemeester John V. Lindsay. „Onze
stad is de geweldigste stad van de we
reld en een uitmuntende keuze om er
een zomervakantie door te brengen.
De New Yorkers zijn trots op hun stad
en ze willen de bezoeker daarvan graag
deelgenoot maken. We hopen dat u het
erover eens bent, dat New York meer
biedt dan elk ander vakantie-oord."
Wat doe je, als je in drie, vier da
gen New York moet bekijken? Je pro
beert zoveel mogelijk af te werken,
hetgeen een opgave is bij deze tempe
ratuur. Je móét naar het Empire State
Building, naar het Vrijheidsbeeld, het
Lincoln Centre, Central Park, tenmin
ste naar een paar musea, een boot- en
bustoer maken, naar Carnegie Hall en
naar de Fifth Avenue voor exclusieve
boodschappen. Maar je moet vooral
Greenwich Village gezien hebben, de
artiestenwijk van New York. Het is
een vergaarbak van mensen en din
gen. Toeristen, pseudo-artiesten en ech
te kunstemakers. Ik besteedde drie
avonden aan Greenwich Village. Een
Hollande kennis zei: Greenwich Village
maakt de trieste indruk van New York
weer goed, omdat je voelt, dat de men
sen er echt leven. Een collega uit het
goede vaderland die al zeven jaar in
Amerika woont vond Greenwich Vil
lage gemeen en slecht. De mening van
een politieagent, een van de zevenen
twintigduizend in New York City:
LSD, prostitutie, homo-seksualiteit. Het
in een zwarte maillot geklede serveer-
stertje van café WHA zegt: de jeugd is
hier niet zo slecht als men wel be
weert.
Op het supersmalle terrasje van een
van de kroegjes in Greenwich Village
drink je ijs-cola's. Rechts een agent
met bullepees, links ook en recht te
genover me twee. Op iedere straathoek
een. Reden: onmiddellijk ingrijpen
als er iets gebeurt. Er loopt veel
„tuig" op straat. Samenscholingen
worden niet geduld. De agenten ste
vig van postuur horen bij het tafe
reel. Zij worden met respect behan
deld en delen uiteraard en vooral in de
vuile opmerkingen die in dit oord wor
den gemaakt. „Doorrijden", zegt een
agent tegen een automobilist die te lang
op de hoek blijft staan. „Ik sla je niet
dood", is het antwoord. Een neger
meisje van hooguit veertien gilt: „hé,
juut waar kan ik een bar voor homo's
vinden?" Dat is de eerste kennisma
king met The Village.
Een figuur met touwhaar en een
„ongetrimde" baard schreeuwt dat de
Verenigde Naties „rot" zijn. Even ver
derop speelt een bohemien op zijn gi
taar. De omstanders, jongelui in mini
rokjes en bloemetjesbroeken, zingen
protestliedjes. Er sjouwen verschillen
de jonge kinderen rond met hün kin
deren aan de hand, onder de arm of
in een wandelwagentje. Het is een uur
of tien 's avonds. Het donkere schoen
poetsertje ruimt zijn handeltje op. Het
is een kermis van blank en gekleurd,
met een uitgesproken hekel aan bur
gerlijkheid. Er kan veel, erg veel, tot
blote middenriffen toe. Men komt er in
eigen vermomming. Het hoort bij de
entourage van de (pseudo) artiesten-
wijk. Je vindt er jongelui die iedere
avond en nacht weer uit hun wijken
vooral de Bronx en New Jersey
naar The Village komen.
Amusement is er voor iedereen. Wie
geen zin heeft om op straat te liggen,
te zingen of gitaar te spelen dat is
uiteraard het goedkoopst kan naar
een dancing, een café, waar semi-
professionele bandjes optreden en
waar je je kan laten hypnotiseren,
naar discussiegroepen, waar de laat
ste ervaringen op seksueel gebied wor
den besproken of naar een one-man-
show van Adam, een blote danser. Er
zijn tientallen pizza-tentjes, want pizza
eten is populair. Je kan ook je schil
dersezel uitzetten om toeristen te por
tretteren, want in The Village is altijd
wel plaats voor nog meer artiesten.
IN CAFé „LA MAMA" brandt nau
welijks licht. De stalen stoelen zijn
oud, de tafeltjes evenzeer. Achter in
het zaaltje, boven een onderkomen
winkelpand, liggen stukken hout, kle
den en andere rommel. Aan de onge-
pleisterde muren hangen wat affiches.
Rechts is een bar zonder krukken.
Voor in het zaaltje is een bouwvallig
toneel met daarop het decor van een
al even bouwvallig huisje. Café „La
mama" is een van de eerste experi
mentele toneelclubs, een off-off Broad
way-theater. Voor een dollar krijg je
toneel en een kartonnen bekertje met
Oud en nieuw in New York: de kerk van St. Thomas aan de 5th Avenue met
haar tierelantijnen tegen de rechtlijnige muren van twee wolkenkrabbers.
Links het Tishman-gebouw, rechts het Canadahuis.
ijs en limonade. Na de voorstelling
gaat een van de bezoekers rond voor
de laatste gift. Het ongesubsidieerde
experimentele toneel heeft het arm. De
betrokkenen idealistisch en enthou
siast stellen dan ook nauwelijks
eisen. Ze experimenteren in krotten,
oude koffiehuizen en kerken.
Die avond zien wij „Potsy", absurd
toneel. De hoofdpersoon brengt een
goed deel van de voorstelling door in
wat in dit geval eufemistisch een toi
let heet te zijn. Hij slaat daar volzin
nen uit, eet als hij niet aan het
woord is pruimen, draait een grammo
foonplaat of scheurt bladzijden uit een
boek. Af en toe wordt hij onderbroken
door zijn zeurende vrouw die hem zijn
lunch brengt en door twee werklui die
op last van de gemeente een elektri
sche leiding in Potsy's privé-huisje ko
men aanbrengen. Potsy wordt tenslot
te vermoord door zijn moeilijke stoel
gang. De dwaas verdwijnt in het gat
achter hem
Er is applaus van het publiek, wat
lui uit de buurt, een criticus en enke
le toeristen. Is het de moeite waard
met experimenteel toneel door te
gaan? De schrijver van Potsy, Lee
Baxandall, zegt ja. „Eens toch moet
het zaadje ontkiemen. Dan is Broad
way niet belangrijk meer. Dan wil
iedereen off-off Broadway".
