ELKE AVOND WORDT
WINNETOU VERMOORD
Karl May-Festival: anderhalf miljoen kijkers
Karl-May
X
Karl-lTlay-Sptcle Baö Segeberg
16
WM,
Segebercier
Voorgangers
■sv3
ZATERDAG 13 AUGUSTUS 1966
1I
lig!
Pfer" .-4i t, "SiËte. «Sfal' - u -
Elfbij
Als Winnetou zijn be
roemde zilverbuks op de
vijand richt, kijken dui
zenden in het openlucht
theater in ademloze
spanning toe.
M
SCHOTEN knallen.het
krijgsrumoer van de aanval
lende Comanchen vermengt
zich met de doodskreten van de
Apachen-Indianen. De eersten schij
nen de overhand te krijgen, totdat
opeens een breedgeschouderde
blanke zich in de strijd mengt. Hij
hanteert twee geweren.Het
recht zegevierten duizenden
toeschouwers halen opgelucht
adem. Luid applaus klinkt op. Ge
lukkig, dat Old Shatterhand te
rechter tijd ingreep; nu kan het
publiek straks na de voorstel
ling in het openluchttheater in Bad
Segeberg tevreden naar huis
gaan. Meen niet dat de boeken en
verhalen van de Duitse schrijver
Karl May voltooid verleden tijd
zijn geworden. Vraag maar eens
aan de Nederlandse uitgever die
enkele jaren geleden, toen vijf
tig jaar na de dood van deze Duitse
auteur een groot deel van zijn
werken in onze taal opnieuw, thans
in pocketvorm, werdejj ^itgegeven,
naar de financiële resultaten. „Fan
tastisch!", zo luidt zijn oordeel.
„Boven verwachting goed ver
kocht!"
DAT DEZE HERUITGAVE startte
in het jaar 1962 had een bijzondere
reden. Immers: vijftig jaar na de
dood van een auteur kan men zijn werk
vrijelijk zonder auteursrechten te
betalen opnieuw uitgeven. In Duits
land is de belangstelling voor deze
auteur van z.g. „kinderboeken" nog
heel wat groter. Daar is Karl May een
soort legendarische held, die welis
waar nooit echt al de avonturen be
leefde die hij vertelde. Toch, zo vindt
een groot deel van het publiek, is hij
ten onrechte verguisd en veroordeeld.
Vandaar dat men vijftien jaar geleden
in Bad Segeberg op de gedachte kwam
een groot openluchttoneel tot schouw
plaats te maken van een elk jaar te
houden Karl-May-Festival. Een jaar
later waren de voornaamste voorbe
reidingen getroffen en begonnen de
eerste voorstellingen. Dat was in 1952.
Nu is het openluchttoneel in Segeberg
hiervoor ook voortreffelijk geschikt.
Het is een groot plateau, dat als ech-
tergrond een 90 meter hoge kalkrots
heeft. Daarin en daarop zijn talloze
kleine en grote plateaus, zodat daar
ook nog toneel kan worden gespeeld.
Nu was het terrein al wat heuvelach
tig, maar die hoge kalkrots heeft wel
een soort „face-lift" gehad, met gips
en kunstmatig-aangebrachte kalkste
nen. Alles speciaal in orde gemaakt
voor Old Shatterhand en (want die
avonturen van Karl May vergeet men
in Bad Segeberg ook niet) Kara ben
Nemsi. Reeds in 1934 werd dit open
luchttheater aangelegd, maar pas
i !Pa
in de jaren vijftig heeft het zijn ware
bestemming gevonden.
IN DIT GEDEELTE van Duitsland
komen heel veel zomergasten. Niet al
leen uit het land zelf, maar ook uit de
Scandinavische landen. Het Oostzee
strand lokt; dit landschap is interes
sant. Hotels er. pensions telt men hier
in vele soorten, van heel rijk tot zeer
gewoon. Segeberg is een nijver plaatsje
met een imkersschool speciaal in
gericht voor vakantiegangers.
In de jaren dat de verschillende hel
den van Karl May er tot leven wer
den gebracht, zijn er niet minder dan
anderhalf miljoen bezoekers geweest.
En dat terwijl de opvoeringen toch
slechts in het weekeinde plaatsvinden
en dan nog alleen in juli en augus
tus tenminste als het niet regent.
Want het klimaat is daar misschien
„tuchthuisboef" zou zijn; verschillen
de malen wegens diefstal en oplichte
rij veroordeeld. En deze man zou de
jeugd een voorbeeld moeten geven?
De pedagogen in zijn vaderland, en
ook in ons land, waren uitermate ver
deeld over de waarde van de Karl
May-boeken voor de jeugd. De een
veroordeelde „deze bloederige geschie
denissen", „deze Kitsch, deze handige
constructie, als een schaamteloze spe
culatie op de naïveteit van een weinig
critisch publiek", zoals de heer Daal
der schreef. Maar daartegenover
stonden mensen die toch wel iets be
tekenden in deze wereld en die zonder
meer de boeken van Karl May roem
den; mensen die wel tot oordelen be
voegd zijn, zoals Albert Schweitzer,
Einstein, Thomas Mann, Karl Lieb-
knecht Bertha von Süttner en vele,
vele anderen. Mensen die allemaal
Zijn ouders waren straatarm. Zijn va
der was wever en zocht zijn troost,
om zijn geringe verdiensten te verge
ten, in de alcohol. Spoedig na de ge
boorte (1842) was de kleine Karl blind
geworden. Dat bleef hij enkele jaren.
Een zwak en teer ventje, maar uitzon
derlijk begaafd. Toen hij hersteld was,
bleek die begaafdheid al spoedig en de
familie besloot desnoods honger te lij
den, als de kleine Karl maar kon stu
deren. Dit gebeurde en hij werd ten
slotte leraar van de volwassen arbei
ders in een fabrieksschool in Chemnitz.
Daar begon de ellende. Een horloge
verdween in het kosthuis waar Karl
verbleef. Hij bleek dit sieraad te heb
ben „gestolen". „Geleend", zei hij,
„met medeweten van de eigenaar".
Wat deze heftig bestreed. Zes weken
gevangenisstraf was het oordeel. Na
zijn straf probeerde hij opnieuw een
„Dr." Karl May,
tuchthuisboef en
aartsleugenaar,
maar nog altijd de
favoriet van dui
zenden romanti
sche zielen.
halzend naar de volgende aflevering
uitzien. Karl May leert hier veel, on
der meer de „gave", eindeloos-lange
boeken te schrijven. Die hij dan ook
al spoedig voor een „nette" uitgever
zou gaan schrijven. Maar deze
kitsch van de colportageromans zou
hem zijn hele leven vervolgen
Mi*''-' - -
1
«TÖMSmRfScki; dmAtTÜHO. 'MÏÏNOANt WUtC UHSN6R ||f PSP UNÖ6SSOHNÏ #ChttSWt©,«X3tSTtiN
VfPAHJUttl» DUtCH Diï iJAOX »AO SCH! RM H t C t IA M E S N N t MM) N t Sïf DX. t itt.Xt
a»c« wut rc*
liAÏiu M3iMMiicyot' SWriiili
Een der eerste boeken
van Karl May, versche
nen als colportagefeuil-
leton.
wat milder dan bij ons, veel verschilt
het toch niet. Toch komen er heel veel
toeristen, de meesten met kinderen,
want het Oostzeestrand is voor jonge
ren vrij ongevaarlijk. En zo wordt dan
voor klein en groot elke zaterdag en
zondag twee maal per dag in de
zomerweken Winnetoe weer tot leven
gebracht om aan het einde van de
voorstelling te worden doodgeschoten.
DEZE BEKENDE volgens velen
zelfs beruchte Duitse schrijver heeft
tijdens zijn leven, en zijn werk ook na
zijn dood naast heel veel waarde
ring ook veel critiek gekend. Hij
had al naam gemaakt toen aan het
begin van deze eeuw in de pers berich
ten verschenen dat Karl May een
voor Karl May in de bres sprongen
toen de hetze tegen hem in het begin
van deze eeuw onvoorstelbare vormen
aannam. Totdat in 1910 de meest be
ruchte brochure „Die Zeugen Karl May
en Klara May" van R. Lebius, wegens
laster werd verboden. En toch één
ding was waar, en allerminst laster.
Karl May had gezeten. Hij was ,als
men het zwart wil zien, een ordinaire
tuchthuisboef .Men kan het ook an
ders uitleggen en wel op deze wijze,
dat hij leed aan kleptomanie
IN IEDER GEVAL zou men hem in
deze tijd niet zonder meer hebben ver
oordeeld tot vier jaar gevangenisstraf.
Men zou in het geding gebracht heb
ben dat hij zo'n nare jeugd had gehad.
carrière op te bouwen. Weer „leende"
hij verschillende dingen en op 10 juni
1865 werd nij tot vier jaar tuchthuis
veroordeeld. Hij las en leerde daar
veel, werd vrijgelaten en enige tijd>
later opnieuw veroordeeld. Alweer
diefstal en oplichterij. Dan, in die
tweede gevangenisperiode, gaat hij
schrijven. Een uitgever heeft belang
stelling voor de fantasierijke verhalen
van de jongeman. Hij biedt hem na
zijn vrijlating een baantje aan als re
dacteur in zijn bedrijf waar vervolgro-
mans worden uitgegeven. Het zijn ech
te colportagewerkjes, die in afleverin
gen verschijnen en die zo spannend ge
schreven moeten zijn en liefst veel,
heel veel pagina's moeten beslaan -
dat de kopers elke week opnieuw reik-
NU MOET men wel oog hebben voor
het feit dat Karl May voorgangers
heeft gehad. Hij ging verder op een
pad dat anderen voor hem hadden
platgetreden. Reeds in het begin van
de negentiende eeuw hadden de Ame
rikaan Fennimore Cooper, de Ier May-
ne Reid, de Fransen Gabriel Ferry en
Gustave Aimard wild-west-boeken ge
schreven. Hun boeken hadden succes
sen beleefd. Maar over het algemeen
werd de Indiaan niet hoog aangeslagen
in deze werken. Dat is het grote ver
schil met Karl May. Want en dit
moet hier toch even worden rechtge
zet men heeft wel eens gezegd dat
Karl May met zijn boeken het nazi
dom zou hebben helpen grondvesten.
Doch men kan veilig aannemen dat hij
zich beslist van Hitier zou hebben af
gewend als hij nog had geleefd. Hoe
men ook over Old Shatterhand en Ka-
ra ben Nemsi mag oordelen, rassen
haat is hen volkomen vreemd. Zij zijn
belijdende christenen, op een manier
als toen gebruikelijk was
TOEN MEN in 1952 Karl May's ge
boortedag toen 110 jaar geleden
wilde herdenken, leek een May-festi
val de aangewezen weg. Het museum
in Radebeul, in de „Villa Shatter
hand", door de DDR stilzwijgend voor
bijgegaan, bleek 'n plaats in West-
Duitsland te kunnen vinden en in Bam
berg wedden de „Winnetou-souvenirs"
opnieuw tentoongesteld. Overigens tot
grote spijt van de Oostduitse macht
hebbers, want al waren „de dagdro
men van een weverszoon" politiek
niet gewenst, een Poolse uitgave van
drie banden „Winnetou" met een op
lage van bijna een half miljoen exem
plaren was in twee weken volledig uit
verkocht! En het museum bleek een
aardige bron van inkomsten te zijn.
Reeds enkele malen waren de boe
ken van Karl May voor openluchtspe
len bewerkt. Rijdende Indianen, ach
tervolgde postkoetsen, schieten, dan
sen en dat alles meer zijn inderdaad
zeer spectaculair als kijkspel.
ZO KWAM MEN dan in Bad Sege
berg op de gedachte de traditie van
een Karl May-festival te grondvesten.
In de eerste jaren van de Karl May
spelen zaten de vrouwen uit de stad
dikwijls tot laat in de nacht voor hun
mannen en zonen kostuums volgens
modellen uit het Amerikaanse westen
te naaien. Deze moeizame arbeid be
hoeven zij thans niet meer te verrich
ten: in modern ingerichte Karl May-
werkplaatsen werken vakmensen het
hele jaar aan nabootsingen van kos
tuums, vellen, Indiaanse banden en
buffeltanden. Indianenvrienden uit 't
buitenland willen deze werkstukken
steeds weer kopen. Er is een drukke
handel in.
In juli begonnen bij de Segerber-
ger kalkrots de opvoeringen van het
wild-westspel „Winnetou". Dertig be
roepstoneelspelers uit alle delen van
de Bondsrepubliek werden geënga
geerd om de avonturen van Ribanne
en Old Firehand opnieuw tot leven te
wekken. Meer dan 130 Segeberger bur
gers zullen het spel als „Indianen"
een kleurrijk aanzien geven. De be
kende Duitse toneelspeler Heinz-Ingo
Hilgers speelt dit jaar al voor de zes
de maal „Winnetou". Regisseur Wulf
Leisner heeft ook voor de andere
hoofdrollen kunstenaars gekozen, die
sinds jaren in Bad Segeberg spelen.
Ook een echte Indiaan bevindt zich
onder de medewerkers. De 43-jarige
Silkirdis Nichols stamt uit de Ameri
kaanse staat Arkansas en behoort tot
de stam van de Cherokees. Al in 1965
liet hij tijdens de Karl May spelen dan
sen uit zijn vaderland zien. En al
wordt dan elke avond Winnetou „dood
geschoten". hieruit blijkt wel
evenals trouwens uit de films die in
deze jaren nog naar de verhalen van
Karl May worden gemaakt dat de
romantiek van het Wilde Westen nog
springlevend is. Ondanks de ijverige
pedagogen die deze lectuur uit de kin
derkamer wilden en willen verwijde
ren.
