MURK LELS kijkt terug op een
halve eeuw zeesleepvaart
Er moeten schepen komen van
12.000 en misschien 1 5.000 pk
r
is nu overal mogelijk dank zij het unieke
w
SHELL
BON
HELE-HUISVERWARMING
Matroos dood
door ongeluk
op „Zuiderkruis"
Kustvaarder mag
zonder lading
Suez verlaten
WOENSDAG 31 AUGUSTUS 1966
12
Al jong directeur
Stationswerk
De toekomst
I 08
Vier weken vastgehouden
WEEKABONNEMENTEN
In het huis dat er staat f In het huis dat er komt s
Twee, drie of meer onder één kap
woning.
«v i i In huur- of eigen
Vul nu de bon in! Stuur hem vandaag nog weg en
omgaand ontvangt u onze gratis brochure waarin u
een schat aan informatie over centrale oliestook-
verwarming en over het THERMOSHELL - PLAN
wordt gegeven. Dit unieke plan maakt het iedereen
mogelijk om zijn warmte-wensdroom te verwezenlij
ken: in kamers, slaapkamers, de gang, de keuken,
de douche - overal behaaglijke warmte zonder de
minste moeite. En nu gemakkelijker te bereiken dan
ooit! Voor élke woning, in huur of eigendom, is met
centrale oliestook-verwarming het warmteprobleem
op te lossen. De kosten vallen mee! Vaak is met
ruim ƒ3.000,- een warmte-plan te verwezenlijken!
En u kunt nu alles voor 100% 'aten financieren! In
onze gratis brochure leest u ook alles over het au
tomatische afleveringssysteem van THERMOSHELL
en over gespreide betaling van de brandstofkosten!
Lees in onze gratis brochure alles over:
1OO0/0 FINANCIERING DER
APPARATUUR- EN INSTALLA-
TIEKOSTEN VAN EEN
COMPLETE CENTRALE
OLIESTOOK- VERWARMING
LAGE RENTE (aftrekbaar voor de
inkomstenbelasting)
ACHT JAAR maximaal voor aflossing
GRATIS LEVENSVERZEKERING
gedurende eerste 5 jaar indien lening
voor 60ste levensjaar wordt afgesloten
BORGSTELLING NIET NODIG
U KIEST ZELF uw installatie en
installateur
INSTALLATIE METEEN UW
EIGENDOM
HIER IS UW BON!
(desgewenst kunt u een brochure
ook per telefoon aanvragen. Belt u
dan: 070-183400? afd. Verwarming.
U kunt elke wefkdag bellen van 9
tot 17 uur)
Stuur mij gratis uw brochure
THERMOSHELL-PLAN VOOR
HELE-HUISVERWARMING
Naam:
Adres:
Plaats:
Stuur de bon in een enveloppe waarop
een postzegel van 20 cent naar:
SHELL
O
Vervolg Luidsprekers
van pag. 6
(Van onze correspondent)
ROTTERDAM. „Iets waarop ik toch wel een beetje trots ben is dat
we van het begin in 1892 af tot nu toe altijd onbetwist de grootste zeesleep
onderneming van de wereld zijn geweest en gebleven. Het is heus niet zo
moeilijk met iets aan de top te komen. Dat gaat dikwijls vanzelf. Maar daar
te blijven vraagt veel meer inspanning". Hij zegt het bijna aarzelend omdat
bescheidenheid in uitspraken hem altijd heeft gekenmerkt de 71-jarige
Murk Leis, tot voor viereneenhalf jaar oudste directeur van L. Smit en Co's
internationale sleepdienst, sindsdien commissaris. Terugblikkend op vijftig
jaar leidinggeven aan een zeesleepvloot van klasse, een halve eeuw die
zich kenmerkte door een enorm snelle ontwikkeling, de overgang van
stoomvaart op motorvaart en snel toenemend machinevermogen van 600
tot 9.000 paardekrachten. Waarmee de limiet nog zeker niet is bereikt.
Hij zegt het als het gesprek over de
spectaculaire ontwikkeling in een halve
eeuw zeesleepvaart al op gang is geko
men. Soms rumoert in de verte even een
straaljager maar verder is de stilte bij
na hoorbaar in zijn landhuis „Hoog Zand"
te Doorn. Het ligt als een kraaienest
van een schip op de top van een heuvel,
die een prachtig vergezicht over bossen
en woeste gronden tot Wijk bij Duurstede
geeft. De rust van het land, ver van de
woelige zee waar zijn schepen hun ar
beidsterrein hebben. Gedwongen rust om
dat hij na vier weken behandeling in een
ziekenhuis wegens oververmoeidheid, pas
is thuisgekomen.
„Ik was vergeten dat ik op een leef
tijd ben gekomen dat ik het wat kalmer
aan moet doen. Ik mag dan nog genoeg
omhanden hebben met een aantal com
missariaten, het consulschap van Hondu
ras en nog enkele zaken en me nog op
de hoogte houden van de gang van za
ken in het bedrijf, bij mijn heengaan wil
de ik toch niet meer dan commissaris
zijn, omdat ik van mening ben dat je je
neus niet in de dagelijkse zaken moet
steken als de leiding in handen is van
jongere directeuren aan wie je alles kunt
overlaten. Je moet plaats kunnen maken.
Als om zich te verontschuldigen over
die lichamelijke inzinking zegt hij: „Een
mens kent de tijd niet dat zijn geest
zijn werkelijke leeftijd gaat weerspiege
len. Daarom dacht ik dat ik tijd tekort
zou kunnen komen om nog alles te doen
wat ik wilde doen. Je ziet dikwijls dat
veroudering ineens met verdubbelde snel
heid komt opzetten. Wanneer dat gaat be
ginnen weet niemand. Ik heb de laatste
tijd misschien ook te veel en te lang ge
reisd, vooral op zee. Van nu af maar wat
kalmer aan".
Dan ontrolt zich in het gesprek een
brok dynamische bedrijfsgeschiedenis
van een nog niet meer dan zeventig jaar
oude tak van speciale zeevaart waaraan
hij vijftig jaar heeft deel gehad
leiding geven, ontwikkelen, vooruitzien en
meermalen ook beslissingen nemen die
voor de toekomst van uitzonderlijk belang
waren en waaraan dikwijls risico's waren
verbonden. Het is eigenlijk niet zo ver
wonderlijk dat Murk Leis in de zeesleep
vaart terecht is gekomen.Op 21-jari-
ge leeftijd kwam hij met enkele jaren
opleiding in het buitenland als kantoor
bediende bij L. Smit en Co's sleepdienst.
Dat was in 1916. Directeuren waren zijn
vader Comelis Jan Leis en zijn oom
Piet Leis. Zijn bureau stond in een be
scheiden hoekje van de directiekamer,
zodat hij kon volgen hoe men directie
voert; leren ook op alle afdelingen. Vijf
jaar later trad zijn vader uit de direc
tie en werd hij tot directeur benoemd.
„Dat zou tegenwoordig een onmogelijk
heid zijn", zegt hij: „26 jaar en dan di
recteur. Maar toen kon dat nog. Het be
drijf was zoveel kleiner. Je was meer
reder; kon alles overzien, alles waarne
men en conclusies trekken. Met de grote
uitbreidingen, die het bedrijf heeft onder
gaan, kan je alles niet meer zelf overzien
en regelen. Je moet natuurlijk een zeke
re kennis van het rederijbedrijf hebben,
maar de eis is nu dat je meer organisa
tor en econoom bent. Veel van de details
moet je overlaten aan je naaste mede
werkers die in hun aandeel gespeciali
seerd zijn.
Dat reder-zijn zat er echter van huis uit
in: het zevende geslacht Leis. dat zich
met het rederijbedrijf bezighield, tot ver
terug in de 18e eeuw. Overgrootvader
Hessel Murk Leis was de eerste van de
familie die het levenslicht in het huis te
Kinderdijk aanschouwde. Hij was reder
van zeilschepen en huwde een juffrouw
Smit, wier vader directeur was van de
sleepdienst, die in 1842 door Fop Smit
was opgericht. Nog geen zeesleepvaart;
de toenmalige sleepboten beperkten zich
tot de zeegaten en de zuidelijke Noord
zee om zeilschepen te assisteren. Hij trad
in de firma en van die tijd af verdwijnt
de naam Smit uit de directie al blijft de
naam in de rederij voortbestaan en doet
de naam Leis zijn intrede.
In 1892 begint de eigenlijke zeesleep
vaart met de sleepboten Oostzee en
Noordzee, die speciaal voor dit werk
fi an boord van het wachtschip „Zuider
kruis" in Den Helder heeft de 20-jarige
dienstplichtig matroos J. K. Borst uit
Delfzijl een laadboom tegen het lichaam
gekregen, waardoor hij met zijn hoofd
tegen een ankerspil viel. Hij overleed
korte tijd later.
worden gebouwd en de eerste bescheiden
reizen maken op de lange deining. Een
snelle ontwikkeling volgt. Vier jaren la
ter wordt al een droogdok versleept.
Die eerste boten hadden een schamele
600 pk in hun eenvoudige machine. On
danks zijn rederschap bij de zeesleep
vaart bleef vader Leis nog geruime tijd
ook zeilschipreder. Hij was wel een van
de laatsten met zijn twee viermasters
„Geertruida Gerardina" en „Jeanette
Frangoise". De laatste werd in 1913 ver
kocht.
De 26-jarige Murk Leis was geen direc
teur die zich vergenoegde in de schaduw
van oom Piet mee te lopen. Als de vraag
wordt gesteld bekent hij dat hij in 1922
het idee van de Atlantische hulpverlening
naar voren bracht,in de winter
dag sleepboten op stations rond de At
lantische oceaan leggen voor hulpverle
ning. „Er gebeurden elke winter tal van
rampen op de oceaan, die door hulpver
lening door sleepboten zouden kunnen
worden voorkomen", vertelt hij. „Meer
en meer schepen werden met draadloze
telegrafie uitgerust. Toen dat eenmaal zo
was konden ze ook laten weten als ze in
nood verkeerden. Daarop baseerde ik het
idee van de hulpverlening. Ik had geen
moeite het erdoor te krijgen. Dat sta
tionswerk bestaat nog, al is het veel min
der nodig dan vroeger. Er gebeurt door
het krachtiger worden van de voortstu
wers en de kwaliteit van de schepen
veel minder dan in die jaren. Die hele'
oceaan „omsingelen" hoeft niet meer.
Wij op de Azoren, de Duitsers in Vigo en
Wijsmuller aan de ingang van het Ka
naal. zo kan het tegenwoordig wel
zijn. Maar een succes is die hulpverle
ning door de jaren heen wel geweest".
In 1923 kwam de fusie met de Interna
tionale sleepdienst tot stand. Gezamen
lijk zouden die twee verder gaan.
Zijn tweede initiatief is wel van groot
belang geweesthet overgaan van
stoom op motor en het bouwen van de
supersleepboot „Zwarte Zee", nu „Ierse
Zee" geheten. Hij vertelt ervan:
„De Duitsers (Bugsier en Unterweser
later) werden concurrenten met wie je
danig rekening moest gaan houden. Zij
bouwden steeds sneller en krachtiger
sleepboten. Daarop moest een duidelijk
antwoord komen van onze zijde". En als
of hij de zwaarte van het toen genomen
besluit nu nog voelt, zegt hij:
„Het was een waagstuk wat ik toen
voorstelde, maar ik voelde dat het moest
wilden we niet in de toekomst achterop
raken. Vergeet niet, dat we in 1933 in het
diepst van de crisis zaten. We stonden
er financieel echt niet zo goed voor. Die
„Zwarte Zee" met zijn motor van 4200
pk, voor die tijd een duur schip, was en
bleef een waagstuk. Ik verheelde ook
niet dat we met deze in exploitatie dure
sleper de eerste tijd zeker geen winst
zouden maken. Hij zou geld kosten. Toch
liep het anders, al kon ik het toen niet
voorzien.
Van den beginne af heeft die sleep
boot, die een revolutie betekende met zijn
kracht .snelheid en accommodatie (de ka
pitein kreeg voor het eerst een bad tot
zijn beschikking) geld verdiend. Zo is het
dan ook geweest met onze nieuwe „Zwar
te Zee" met zijn 9000 pk, die drie jaar
geleden in de vaart kwam. Die heeft ook
tot nu toe goed gevaren. Waagstukken
kunnen ook goed aflopen.
De Duitsers antwoordden met de „See-
falke", maar wij liepen sneller en waren
krachtiger. In die jaren bestreden we el
kaar in felle concurrentie tot het tot een
soort pool kwam met de Duitsers. Die
heeft goed gewerkt. Wat de sleepboten
op stations opbrachten kwam in een pot
en werd naar het oceaangedeelte waar
het was verdiend, volgens een zekere for
mule tussen ons en Bugsier verdeeld. De
oorlog maakte er een eind aan".
In 1933 betekende de „Zwarte Zee" een
revolutie. Het tijdperk waarin wij nu le
ven, laat op het gebied van de zeesleep
vaart een zeker niet minder revolutionair
beeld zien.
„De ontwikkeling", zegt hij gedeci
deerd, „blijft gaan in de richting van nog
sterker en sneller materieel. De boorei
landen onze belangrijkste klant zal
voorlopig wel de olie-industrie blijven
worden steeds groter. Een boot als onze
huidige „Zwarte Zee" maakt met zo'n
nieuwe reus achter zich niet meer dan
twee of drie mijl per uur. De tankers
worden ook steeds groter. Men spreekt
al over 300.000 ton en meer. Als er veel
van die reuzen komen en die raken in
moeilijkheden, dan hebben we meer bo
ten als de „Zwarte Zee" en de nieuwe
„Witte Zee" nodig.
„Daar gaat het naar toe. Dan gaan we
al denken aan 12.000 en misschien 15.000
pk. Technisch is dat mogelijk, maar ande
re problemen steken dan de kop weer
opDie schepen, duur in aanschaf
en exploitatie, lonend laten varen en be
mannen. Daarmee zijn we ook nog niet
klaar. De olie-industrie wil op tijd afleve
ring. Zo'n booreiland kost elke dag een
lief sommetje tijdens de sleepreis. Hoe
sneller die geschiedt hoe minder verlies
voor de eigenaar.
„Die is er", zegt hij, „Ongetwijfeld. De
Japanners kunnen al aardig meedoen,
maar veel verder dan het Verre Oosten
komen ze niet. De Duitsers mogen er ook
zijn. In IJmuiden weten ze ook drom
mels goed wat zeeslepen is. Wat de En
gelsen, Portugezen en Grieken doen, kun
nen we verwaarlozen. Maar tot nu toe zijn
we van den beginne af de belangrijkste
geweest en gebleven en daar ben ik wel
een beetje trots op".
Murk Leis mag dan geen directeur
meer zijn en als commissaris het bedrijf
van een afstand" volgen, zijn visie is,
na vijftig jaar, nog even breed en klaar
enzijn blikvooruit nog even scherp als
in de dagen toen hij als jong directeur
nieuwe wegen zocht en vond om zijn re
derij aan de top te houden.
Murk Leis van L. Smit en Co's
internationale sleepdienst.
De Nederlandse kustvaarder „Comelis
van der Schoot" uit Harlingen mag na
het conflict met de Egyptische regering
over een lading landbouwwerktuigen, be
stemd voor Israel, morgen uit Suez ver
trekken. De „Cornelis van der Schoot"
heeft als gevolg van deze moeilijkheden
vier weken vertraging opgelopen. De in
beslag genomen landbouwwerktuigen ter
waarde van 3,5 miljoen, afkomstig uit
Kismayoe (Somaliland) blijven in Suez
achter.
Vier weken heeft de Nederlandse kust
vaarder in de haven van Suez gelegen in
afwachting van een eventuele herziening
van het besluit de lading te confiskeren.
De Egyptische Suezkanaal-autoriteiten
presenteerde bovendien een rekening van
13.000 voor loskosten. De rederij heeft
onder protest dit bedrag betaald. Over
het in beslag nemen van de landbouw
werktuigen zal volgens de rederij waar
schijnlijk een proces worden gevoerd tus
sen de verkoper in Kismayoe en de
Egyptische staat.
■»OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOCCOOOOOOCÖOOOCXXX)OOQOOOOOOOOOOOOOr)r
dienen uiterlijk op woensdag te worden
betaald, daar de bezorgers op donder
dag moeten afrekenen.
DE ADMINISTRATIE
«M»,
centrale
hele-huisverwarming
THERMOSHELL- PLAN
Shell Nederland Verkoopmaatschappij N.V.,
afd. Verwarming, Postbus 69, Den Haag.HD 8
Mod. prullemand Deze geslo
ten raffia prullenmand staat
reuze leuk in ieder interieur.
Verwen U zelf er eens mee,
want de prijs is geen bezw.
2.45. Loendersloot, IJmuiden.
Goede gebruikte wasmachi
nes geheel gereviseerd v.a.
f 50.-. Radio A. Tol. Langa
Nieuwstraat 5.
Solex, Rap, Puch. Verkoop
service, reparatie. Van
Bugnum, Planetenweg 40-44.
Tel. 5290.
Voor uw bril naar Mr. Opti-
ciën J. de Boer. L. Nieuw
straat 789. Leverancier van
alle ziekenfondsen.
Plastic golfplaten, 1ste soort
ook in fraaie kleuren, vanaf
f 6.50 per m2. Zaanlandsche
Houthandel. Kalverstraat 1-3.
telefoon 7543.
Agb. nwe. exportkratten 2
t.e.m. 4 mtr. lang ca. 75 br.
Gesch. v. afscheidingen, ko
lenhokken etc. Zeer voorde
lig. Franco huis. Zaanland
sche Houthandel. Kalverstr.
1-3.
Kasten in een enorm grote
sortering en direct uit voor
raad. „De Houthal", Kenn-
merlaan 159.
Spaanse Wijn v.a. f 2.20;
vruchtenwijn v.a. f 1.95. Slij
terij Swier, Lange Nieuwstr.
447.
Kenmore overhemden met de
perfecte boord en manchet
ten in 3 mouwlengtes bij C.
Lodder, Driehuis.
Mooie pyjama's voor het hele
gezin vindt u bij C. Lodder,
Driehuis.
Ijzer- en metaalhandel. Fa.
Velman, Opslagplaats Vel-
sen-Zuid. Tel. 5609.
Vishandel Kras. Velserduin-
weg 111 (hk. Willemsbeek-
weg). Dagelijks aanvoer ver
se gebakken en gerookte vis,
stoofaal en zuurwaren, zalm
salade en verse garnalen. Wij
leveren ook voor bruiloften
en partijen. Ook dinsdagmid
dags geopend.
Een T.V.-toestel huren is het
voordeligst en gemakkelijkst.
Huur een nieuwe T.V.-ontv.
v.a. f 25.- p.m. en maak bij
ons keus uit Philips, Erres,
Grundig en Aristona. Desge
wenst door huur in eigend.
Onbeperkte serv. Vr. z. ver
plicht. inl. en demonstr. bij
Hees Co., Stephensonstr.
61. IJm. Tel. 4325.
Wie heeft Dieneke haar zil
veren bedelarmbandje gev.?
Omg. Planetenweg. Mevrouw
Ullehaken, Planetenweg 247.
Wie kan een bej. echtpaar
helpen aan een theemeubel.
Dirk Hartogstraat 48.
Gevr. kolenconvector in pr.
st. Scheldestraat 6. Tel. 2284.
Te kp. z.g.a.n. kinderwagen
hoog model. KI. wit. 10 mnd.
oud. Lindenstraat 14.
Te kp. nieuwste mod. Höff-
ner gitaar m. koffer. Tel.
02560-7571.
Te kp. box met kleed f 15.-;
wandtoilettafel m. bankje
f 35.-; z.g.a.n. opklapbed met
plank en kindergord. f 40.-.
Orionweg 43. Tel. 2399.
Te kp. Renault Dauphine 61
met schuifdak 50.000 km. gel.
Ie eign. Orionweg 43. Tel.
2399.
Te kp. pr. herenkostuums
o.a. abonnementkleding. Alle
kleuren en maten Pr. f 40.-,
f 45.-. 50.-. Joh. Verhulst-
weg 32, Bl'daal, grens Sant-
poort-Z. Part. huis Telefoon
02560-6097.
Postzegels te kp. Nederland
overz. gebiedsdelen. Dolfijn
straat 63. Tel. 7952.
Voor de liefhebber. Renault
bj. 60 f 680.-. Feithl. 1, Drie
huis. Zond. maand, na 6 u.
2 p. Haller gasstel als nieuw
f 20.-; 1 elektr. kookpl. f 10.-.
Br. L. 5090.
Te kp. prachtige kolenhaard
als nieuw. Tel. 8695 IJm.
Te kp. Puch brommer, 1 jr.
oud z.g.a.n. Saturnusstr. 42.
Te kp. agb. jongensfiets. Lft.
tot 12 jr. L. Nieuwstraat 542.
