Haarlem honderd jaar
van de Nederlandse
In 1866 werd de drukkerij
van 's Rijks Munt in
Utrecht opgeheven
Beverwijker
bekent tal
van inbraken
bakermat
postzegel
IN DE VISHAL EN OP ZEE
mm
m W,
wmm
WÈWÊm
wf tochtig
seispefi
breekt aan.
s
-ven
r Witteveen,
tét v
y iagetti
'emm
II
sasssiÉ'^r
7W-
Willi 'v
tig
l
Moeilijkheden
met „patatten"
WÊmMmk
net even anders
Acht miljoen stuks
„Monopolie'1 doorbroken
pgr Mi
i*
DINSDAG 27 SEPTEMBER 1966
II»
Kijk,
dit is er een van Witteveen
waar mantels kopen
h al zo',
n uitgesproken
genoegen is).
Pas 'm aan.
In leige, négre of rood.
Van bouclé diagonaal
met een warme
kraag van Mouton.
SEDERT HONDERD JAAR wor- hier een rijkszegel en op het maken en
den in Haarlem bij Enschedé aan hel "hgeven daarvan buiten de staat om zou-
Klokhuisplein postzegels gedrukt.den zware straffen staan. De staat zou
Een eeuw geleden, op 1 september
1866, werd bij Koninklijk Besluit be-1 Het pakte echter anders uit. De druk-
paald „dat de vervaardiging van post- kerij aan de Neude werd niet uitgebreid;
zegels na 1 oktober 1866 zal plaats ?ve,nr?in een nieuw pand neer-
- j gezet. Het pleit werd ten gunste van het
vinden m de ïnrtgting van de firma particuliere bedrijf beslecht. Uiteraard
J. Enschedé en Zonen te Haarlem", zou ae aanmaak van zegels onder
Dit besluit betekende de doodsteek trole bkjven van de staat,
voor de postzegeldrukkerij in Utrecht, spreekt vanzelf dat gezien het
waar tot dusverre de zegels waren ter van ?et dr,ukw®rk ,er toe"
i r?;-!, nir j at j zicht gehouden moest worden bil de pro-
gemaakt, s Rjjks Munt aan de Neude duktie. Hiervoor werd al in 185
in Utrecht was in 1851 aangewezen
om de (eerste) zegels te drukken. De
eerste Nederlandse postzegels wer
den uitgegeven op 1 januari 1852.
De postzegel bracht een omwenteling
teweeg in de Nederlandse postgeschiede
nis. Ons postwezen was tot het midden
van de vorige eeuw beheerst geweest
door de Franse wetgeving, die nog stam
de uit de tijd dat de Fbansen Nederland
hadden bezet. Het werd derhalve tijd dat I Collegie was er slechts tussen uitgehaald.
het postwezen zou worden aangepast aan
de eisen van de moderne tijd. Het was
vooral de volksvertegenwoordiging die
hiervan het belang inzag. Zij wenste de
„uniform taxe" en in de toen nieuwe
wet, ook de bepaling van een eenvoudige
en goedkope portberekening. Daarbij wil
de zij ook postzegels invoeren om het
publiek aan een zo spoedig mogelijke vóór-
frankering te wennen. Maar de minister
van Financien, onder wiens departement
de posterij viel, meende zich tegen de
vóórfrankering te moeten verzetten, om
dat de Nederlanders niet gewoon waren
hun post franco te versturen.
Toch kwam het, zij het na geharrewar,
zover. Aanvankelijk was het verkrijgbaar
stellen van postzegels bepaald op 1 janu
ari 1851, doch dit tijdstip werd toch nog
een jaar verschoven. De vooruitbetaling
van de portkosten was echter nog naar
keuze. De geadresseerde hoefde dus geen
extra port te betalen indien de post niet
gefrankeerd was.
De drukkerij werd in 1851 in Utrecht
ingericht. Het papier met watermerk, dat
in de molen van de Erven D. Blaauw in
Wormerveer werd geschept werd door
tussenkomst van en voor rekening van
Muntmeester was nauwelijks meer dan
de aannemer van het drukken van post
zegels. Bij hem stond het personeel in
loondienst dat al naar gelang de behoef
te was aangesteld en ontslagen. Slechts
de „Controleur op de fabricatie van post
zegels" was als rijksambtenaar bij de
drukkerij werkzaam.
DE PRODUKTIE van postzegels werd
in de loop der jaren steeds groter. Voor
de inrichting van de drukkerij, die rijks
eigendom was, ontving de Muntmeester
11.000. In deze som gelds was tevens
de levering van 300.000 postzegels inbe
grepen.
Maar in 1860 bleek dat er tegen 1865
negen miljoen postzegels zouden moeten
worden gedrukt, 's Rijks Munt zou een
dergelijke produktie niet kunnen opbren
gen. Acht miljoen was voor de Utrechtse
drukkerij het hoogste aantal dat te berei
ken was. Voor een tweede pers bleek het
gebouw te benepen te zijn. Er werd aan
gedacht de lokaliteit uit te breiden. Hier
voor zouden dan een paar aangrenzende
panden moeten worden gekocht. Aange
zien de prijs hiervan hoog zou zijn en
daarbij nog de kosten van een ingrijpen
de verbouwing zouden moeten worden ge
teld overwoog men een nieuw gebouw in
gereedheid te brengen. Het zou in de tuin
kunnen staan van het ministerie van fi
nancien te 's-Gravenhage.
IN DE TWEEDE KAMER gingen de
volksvertegenwoordigers uitvoerig in op
de zaken die aan de nieuwe postzegelaan-
maak kleefden. Zo meende een afgevaar
digde dat de regering nog minder fabri
kant dan koopman moet zijn en merkte
daarbij tevens op dat de uitvoering van
postzegels moest worden overgelaten
„aan de particuliere concurrentie". Een
ander had weer bezwaren tegen het feit
dat de particulier bedrijf postzegels zou
maken. Want, zo meende deze, het gold
J.
ADVERTENTIE
zet de zon spelenderwijs naar uw hand met
LUXAFLEX aluminium jaloezieën
wmmmmmmmmmmmiimmmk
Vakkundige plaatsing.
Pasklaar voor uw raam.
Off. Luxaflex - dealer
arkiptan 29 Umutdan 0?550-7541
Marktplein 29 - IJmuiden - Telef. 7541
(Er is bij ons altijd plaats voor uw auto).
het overlijden van hoofddirecteur
Hofstede.
Het spreekt vanzelf dat elk snippertje
papier, dat voor het drukken van de
waardepapieren is bestemd, verantwoord
moet zijn. De drukkerij moet dan ook elk
verstrekt velletje papier, waarop de post
zegels moeten kc-men kunnen terugleve
ren. In bepaalde aantallen worden de vel
len napier door de Controle aan de druk
kerij overgedragen om te worden be
drukt. Als de vellen zijn bedrukt en te
ruggeleverd moet de controleur alles na
zien en de afgekeurde vellen (misdruk
ken) apart houden.
Alles wordt scherp gecontroleerd. De
drukplaten, die onder de persoonlijke be
waring van de controleur blijven, staan
onder zijn verantwoordelijkheid. Hij moet
er derhalve voor waken dat misbruik
wordt voorkomen. Ook de verfstoffen, de
gom en andere benodigdheden voor de
druk van de oostzegels of de verdere be
werking ervan moet de controleur onder
zoeken en goedkeuren eer zij kunnen wor
den gebruikt.
Overige kon de drukkerij Joh. Ensche
dé in Haarlem niet meteen op 1 oktober
met het vervaardigen van de zegels be
ginnen. Er moesten nog diverse machines
en andere benodigdheden van Utrecht
naar Haarlem worden overgebracht. Dat
was bijvoorbeeld het geval met de per-
foreermachine (op de taxatiestaat stond
daarvoor 10 vermeld).
DE AANMAAK van de postwaarden
moest strikt beperkt blijven tot dit Haar
lemse bedrijf. Er mocht derhalve geen
werk worden uitbesteed, aangezien dit on
gunstige gevolgen kon hebben voor een
efficiënte controle. Maar toch zijn er om
standigheden geweest, die ertoe noopten
dat het „monopolie" van Joh. Enschedé
werd doorbroken. Dat was bijvoorbeeld
het geval in de tweede wereldoorlog toen
briefkaarten, postbewijzen en banderolles
bij Van Gestel in Eindhoven werden ge
drukt. Postzegels werden vervaardigd bij
Een 44-jarige inwoner uit Beverwijk is
door de politie van zijn woonplaats aan
gehouden, aangezien hij zich schuldig
heeft gemaakt aan een groot aantal dief
stallen. De man werd ervan verdacht een I
aantal kratten bier te hebben gestolen uit
een box, die bij een winkelier van de Wij-
kerbaan in gebruik is. Toen hij door de
politie aan een uitgebreid verhoor werd
onderworpen bekende hij tevens schuldig I
te zijn aan andere diefstallen in zijn woon-1
plaats, in Amsterdam en bij Hoogovens.
Aan de hand van deze bekentenis kon een
grote hoeveelheid bier, wijn, frisdranken, I
een partij koffie, textiel, speelgoed en een j
partij hout in beslag genomen worden.
De waarde van deze goederen is aanzien
lijk.
Bradbury in Londen. Het Haarlemse be
drijf beschikte ook over een filiaal in
Groningen.
Het produkt dat de firma Enschedé af
levert moet volkomen gaaf zijn. De mis
drukken worden er zorgvuldig uitgewipt.
Iedereen weet dat er vaak veel ophef
wordt gemaakt als er een misdruk van
postzegels of een foutief bankbiljet ergens
wordt aangetroffen: een waardepapier,
dat de dans van de controle is ontsDron-
I gen.
Honderd jaar drukt Enschedé nu post
zegels. Vele kunstige ontwerpen zijn op
de persen in Haarlem gedrukt en zijn op
vele Uithoekjes van de wereld in de brie
venbussen gerold. Elke keer opnieuw het
visitekaartje van dit grafische bedrijf. En
ook tcch een beetje een naamkaartje van
Haarlem, dat als drukkersstad bekend
staat. Zelfs de boekdrukkunst zou er bin
nen zijn veste zijn uitgevonden. Een
waardiger plaats dan Haarlem voor het
drukken van postzegels is haast nauwe
lijks denkbaar.
Maandag werden in IJmuiden 11.300
kisten vis aangevoerd. Bij de aanvoer wa
ren: 1490 kisten tong en tarbot, 4 heilbot,
6 griet, 1825 schol, 32 schar, 1585 haring,
1028 makreel, 1325 schelvis, 1282 wijting,
1936 kabeljauw en gul, 16 leng, 12 haai,
3 ham, 20 poon, 683 koolvis en 53 diversen.
Per kilogram werd, in guldens betaald
voor: heilbot 7,10-4,70, gr. tong 6,76-6,50,
grm. tong 6,54-6,38, kim. tong 2,45-2,30,
kl. tong I 2,24-2,04, kl. tong II 2,15-1,79,
tarbot 6,20-5,30,.
Per 50 kilogram: tarbot IV 220-140, gr.
griet 176-96, gr. en grm schol 71-60, kim.
en kl. schol I 70-59, kl. schol II 58-22,
schar 35-26, kl. rode poon II 36-30, verse
haring 31-12,50, makreel 27-11,50, poontjes
24-16, kl. koolvis zw. 40-20, kl. koolvis wit
51-32, gr. schelvis 63-47, grm. schelvis 50-
43, kim. schelvis 47-34, kl. schelvis I 32-16,
kl. schelvis II 43-15, wijting 25-10, gr. gul
33-28, mid. gul 28-23, kl. gul 23-15, kl. leng
30-26, kl. haai 33-25, ham 152.
Per 125 kilogram: gr. kabeljauw 260-72,
gr. koolvis zw. 124-96, gr. leng 90-82.
Maandag werden in IJmuiden de vol
gende besommingen, in guldens, gemaakt:
KW 51-8.490, 165-8.530, 29-7.200, 114-6.840,
103-5.750, 182-4.880, 26-4.530, 178-6.670,
34-5.070, 108-4.250, 28-6040, 143-5.990, 126-
3.980. 156-5670. 172-5.450. 148-6,700, 24-
5.890, 52-6.570, 186-6.160, 166-4.670, 164-
7.370, 197-8.020, 136-8.150, 194-5.560, 200-
9.030, 73-8.620, 8-10.400. 101-15.200, 195-
10.600, 87-1.580, 220-3.790, 17-5.530, 146-
-8000. 110-4.030, 116-2.380, 160-4.420, 105-
4.220, 91-4.620, 94-3.290, 109-1.730, 79-3020,
40-6.630, IJM 45-7.390, 73-6.160, 81-3.600,
3-5.340, 30-4.890.
Aanvoer van dinsdag
Door 28 vaartuigen zijn hedenmorgen
in IJmuiden aangevoerd: 5.900 kisten vis,
7.500 kilogram tong en 1.050 stijve kabel
jauwen. Bij de aanvoer waren: 1.260 kis
ten schelvis, 1.050 wijting, 140 gul en
kabeljauw, 1.480 kleine gul, 10 koolvis,
510 haring, 3.800 kleine kisten haring,
490 makreel, 160 kleine kisten makreel,
510 schol, 10 tarbot en 290 varia.
Prijzen van dinsdag
Per kilogram, in guldens: heilbot 6,40
3, tarbot 6,10—5,80, grote tong 6,75—6,70,
grootmiddel tong 6,426,11, kleinmiddel
tong 2,72—2,58, tong I 2,69—2,46, tong II
2,16—2,03.
Per 125 kilogram: grote kabeljauw
11272, middel kabeljauw 10280, grote
koolvis 84, middel koolvis 88, grote witte
koolvis 94.
Per tien stuks: grote kabeljauw 106
180, middel kabeljauw 4532.
Per 50 kilogram: grote schelvis 5432,
middel schelvis 4227, kleinmiddel schel
vis 3120, schelvis I 2915, schelvis II
2315, kabeljauw I 3332, kabeljauw II
3328, kabeljauw III 1815, koolvis I
32—25, witte koolvis I 40, witte koolvis II
4025, grote en middel schol 6855,
Hedenmorgen omstreeks tien uur ont
stonden er in een bakkerij aan de Over-
biltweg in Santpoort, bij het voorbakken
van patates frites enige moeilijkheden
met vuur en wet. waardoor de vlam ho
ger uitsloeg dan was gewenst. Omdat het
dak begon te schroeien waarschuwde
men voor alle zekerheid de Velsense
brandweer, bij wier komst de vlam echter
alweer tot normale proporties was' terug
gebracht. Vandaar dat de activiteiten van
de brandweer tot een minimum konden
worden beperkt.
kleinmiddel en schol I 7056, schol II
6055, schol III 42—26, schar 2720, haai
4338, gestripte wijting 2715, dichte
wijting 2112, haring 2712,50, makreel
42—16.
Scheveningen
De aanvoer te Scheveningen bestond he
denmorgen uit: 60 kisten schelvis, 30 wij
ting, 100 gul en kabeljauw, 40 koolvis, 410
haring. 3600 kleine kisten haring, 650 ma
kreel, 725 kleine kisten makreel, 150 schol
en 800 kilogram tong.
Katwijk
Er waren 1858 kantjes haring en 48 kant
jes makreel. Prijzen: kleine volle haring
59-62, volle haring 70,40-82,60, ijle steur-
haring 52-53,10, ijle haring 49,10-51, ma
kreel 49,20-52.10.
1851
het Munt-Collegie in Utrecht belast,
die het toezicht had op de muntmeester.
Het collegie belastte een van zijn ambte
naren ermee een oogje op het Muntge-
bouw in het zeil te houden. Hij droeg de
naam van „controleur over de postzegel- I
fabricatie". Toen de firma Joh. En
schedé met de aanmaken van de zegels
begon verhuisde hij mee naar Haarlem.
Hij kreeg evenwel een nieuwe instructie,
waarmee hij onder de bevelen kwam van I
het departement van financiën. Het Munt-
Hierin kwam in 1877 verandering toen
de controleur werd geplaatst onder het
Hoofdbestuur van de posterijen. Op 1 ju
li 1893 werd zijn positie evenwel ingrij
pend gewijzigd toen het Magazijnder I
postzegels, dat in Den Haag was geves-
tigd, werd overgebracht naar Haarlem,
waarbij het verenigd werd met de con
trole. De man ontving nu de titel van
„controleur magazijnmeester". Maar het I
zou nog zeventien jaar duren voordat de
postkantoren hun aanvragen rechtstreeks
naar Haarlem konden zenden.
Het werk was inmiddels flink gegroeid.
Zo tussen 1866 en 1898 werden er niet al
leen zegels van Nederland vervaardigd,
maar ook postzegels voor Nederlands Oost-
Indië, Suriname en Curacao, post- en
plakzegels voor Luxemburg en voor de
Zuid-Afrikaansche Republiek en postze
gels voor Perzië.
HET HOOFDBESTUUR van de poste
rijen, aanvankelijk een afdeling van het I
departement van financiën zoals ver-
meld werd op 6 november 1877 over
gebracht in het nieuwe departement van
waterstaat, Nijverheid en Handel. Op 15
april 1893 werd het Hoofdbestuur der
na
P.
wËms?'//* v .'/MaW/t
AMSTERDA Aïj KALVERSTRA AT- EINDHOVEN- AMERSFOORT NIJ
MEGEN - HAARLEM - ROTTERDAM - AMSTELVEEN -MAASTRICHT
AMSTERDAM I OSDORP - UTRECHT - DEN HAAG - VLAARDINGEN
