Onkerkelijkheid in Polen groeit
Praten over de kerk van nu en straks
Richtlijnen voor het
pastoraal concilie
NIEUWE UITGAVEN
De kerk en het
tweede huwelijk
Dominee in een
nachtclub
Conferenties
Kort nieuws
WARSCHAU Polen heeft naast Spanje de reputatie het meest
rooms-katholieke land van Europa te zijn. Deze reputatie is nu door de
ironie van het lot meer waar dan ooit in de vooroorlogse jaren, nog wel
onder een communistisch regime.
Redenen? De miljoenen joden, die voor de oorlog in Polen woonden,
zijn er met meer. De oostelijke gebieden van het vooroorlogse Polen,
waar talrijke orthodoxen woonden, behoren niet meer bij het land. Nadat
in 39 de zoveelste poging was gedaan om Polen definitief van de kaart
e verwijderen, dook het land weer op in '45, „bevrijd"' van de minder
heidsgroepen, en daardoor met een bevolking, die nominaal voor 95 per
cent rooms-katholiek is. Dit is een toename van 22 percent vergeleken
met voor de oorlog.
Polak-katholik
Starre houding
Aan de rand
„Ik voel me vaak alleen in de gemeente. Ik deed belijdenis, maar eer-
yk gezegd ik word vaak zo bang door dat hele kleine aantal mensen
dat ook die kerk „kerk" wil laten zijn, juist voor de toekomst". Dat is een
van de opmerkingen, die men op gespreksgroepen voor jongeren heeft
fi™e" horen. uitlating is als motto gebruikt voor de actie „Kerk
bb/2000 van de Nederlandse Hervormde Kerk, die de gedachten, die onder
de jongeren over de kerk leven, wil kanaliseren.
Mi
Oecumenische leergang
Geloof en kerkorde
Kernvragen
Opbouwende functie
Duplicaat van de
stenen tafelen
Protest tegen de
rassenscheiding
(Van een medewerkster)
Een en ander lijkt ook gepaard te
{aan met een grotere activiteit en ge
loofsbeleving van de leden, als het aan
tal kloosterroepingen daarvoor een aan
wijzing zou mogen zijn. Het aantal
monniken, dat in 1936 7000 bedroeg is
gestegen tot 8000, terwijl bij de nonnen
de stijging nog veel opvallender is:
.17.000 nu, tegen 18.000 voor de oorlog.
Afgaande op deze getallen lijkt de oude
leus Polak-katholik (een Pool is ka
tholiek) nog nooit zo waar geweest te
zijn. Deze strijdkreet werd gevormd in
de vele jaren, dat Polen als zelfstandi
ge natie niet bestond.
In die tijd was voor alle Polen, on
verschillig in welk deel van het land
en onder wiens heerschappij ze toeval
lig terecht waren gekomen, het katho-
Kannunik Hugh Montefiore, vicaris
van de grote kerk van St. Mary, de
universiteitskerk van Cambridge, heeft
gezegd dat er een einde moet komen
aan het „dubbel denken" in de Church
of England over scheiding en opnieuw
huwen. Naar zijn oordeel moet in ge
vallen van gescheiden personen, die
opnieuw willen trouwen, een kerkelijk
huwelijk kunnen worden gesloten in
een parochiekerk. De dienst zou ge
lijk moeten zijn aan die bij een eerste
huwelijk. Alleen zou er een gebed moe
ten worden toegevoegd, waarin falen
in het verleden wordt toegegeven, om
vergeving wordt gevraagd en om toe
komstige zegen wordt gebeden.
In een lezing in de kathdraal van
Chelmsford zei hij „De Engelse Kerk
moet besluiten of het huwelijk onont
bindbaar is, in welk geval de kerk elk
burgerlijk tweede huwelijk van nul en
gener waarde moet beschouwen en
personen, die opnieuw trouwen, als in
concubinaat levenden; of de kerk moet
accepteren dat er gevallen zijn, waar
in het opnieuw trouwen rechtvaardig
en eerzaam kan zijn. Maar dan moet
dit nieuwe huwelijk ook in de kerk
kunnen worden gesloten en moet de
kerk deze mensen alle zegeningen en
genademiddelen schenken, die zij zo
nodig hebben."
licisme niet slechts hun godsdienst,
maar ook datgene, dat hen als Polen
in wiens rijk dan ook samen
bond.
En dat was niet het enige. Het was
het middel om te protesteren. De
rooms-katholieke kerk was de plaats
waar gebeden werd om de bevrijding
van het land, de plaats, waar de re
ligieuze en niet zelden zeer natio
nalistische liederen gezongen wer
den. In de honderdvijftig jaar van de
Poolse delingen is de rooms-katholieke
kerk voor de vrijheidslievende Polen
het nationaal tehuis geweest.
De r.k. kerk heeft in al deze tijd
weinig gelegenheid gehad om onder de
druk van de omstandigheden zoiets als
verdraagzaamheid te ontwikkelen. In de
korte tijd vóór de tweede wereldoorlog,
toen Polen zelfstandig was, voerde zij
dan ook een waar schrikbewind tegen
over de veel kleinere orthodoxe kerk en
de zeer kleine protestantse kerken.
Maar afgezien van deze korte perio
de voelde het rooms-katholicisme zich
een bedreigde, vervolgde kerk, die zich
behalve tot het vervullen van haar pas
torale taak, geroepen voelde nationalis
tische bewegingen te steunen en van de
preekstoelen te fulmineren tegen het
heersende regime.
Toen dan ook na afloop van de twee
de wereldoorlog een communistische
regering in Polen de macht in han
den kreeg, zette de kerk hoewel de
situatie zeer verschillend was van die
ten tijde van de delingen de eeuwen
oude politiek van agitatie tegen het
heersende regime voort.
„Als we de priesters op het land er
maar toe konden bewegen, dat ze de
preekstoel niet langer misbruikten om
een starre anti-regeringhouding te pro
pageren. Wanneer zij zouden zeggen
dat de boeren moesten komen tot een
zekere vorm van samenwerking, waar
door machines aangekocht zouden kun
nen worden, wanneer zij hun invloed
en gezag zouden aanwenden en de boe-
re zouden wijze op modernere me
thoden om heft land te bewerken, dan
zou dat gebeuren en het hele land zou
ervan profiteren. Maar ze doen het
niet."
Dit zei mij een vooruitstrevende
rooms-katholiek, die gedesillusioneerd
was door de wijze, waarop de kerk de
grote invloed, die ze ongetwijfeld heeft,
vaak gebruikt.
Toch begint voor een steeds groeiend
aantal Polen de kerk te behoren tot de
zaken, waar men zich niet al te druk
om moet maken, die nog slechts zeer
aan de rand van het leven een rol spe
len.
Er zijn twee oorzaken, waardoor de
oude gelijkstelling Polak-katholik bezig
is te verdwijnen: Ten eerste kan de
rooms-katholieke kerk na het einde van
de stalinististische tijd nog slechts
door het nogal propagandistisch uitbui
ten van botsingen met de regering de
schijn ophouden een zwaar vervolgde
kerk te zijn. Hiermee wil niet gezegd
zijn, dat zij, ondanks de in de grond
wet gegarandeerde godsdienstvrijheid,
in de praktijk zo vrij is als de kerk
in Nederland bijvoorbeeld, maar er is
nogal een verschil tussen de situatie
van een zwaar vervolgde kerk en de
omstandigheden, waarin het rooms-ka
tholicisme in Polen verkeert.
Daarom is voor Polen die zich reli
gieus niet zo aangesproken voelen door
de kerk de reden weggevallen om al
leen als teken van solidariteit met de
anderen toch naar de kerk te gaan.
En ten tweede is er ook hier een
groeiende onverschilligheid tegenover
de kerk, welke echter nog lang niet
de omvang heeft aangenomen van de
onkerkelijkheid in West-Europa, maar
zich, naar het zich laat aanzien, in de
komende jaren snel zal uitbreiden.
Uit een sociologisch onderzoek bleek
onlangs dat het percentage van 95 per
cent rooms-katholieken eigenlijk een
geflatteerd getal is. Wanneer men zeer
strenge maatstaven voor het katholiek
zijn zou hanteren, zou misschien slechts
vijftig percent hieraan beantwoorden.
-
-A A
Ds. Malcolm Boyd geeft een maand
lang iedere avond een solovoorstel
ling in de ^Hungry 1"-nachtclub in
San Francisco, waar hij onder con
tract staat. Zittend op een barkruk
preekt hij en leest hij gebeden die
hij heeft geschreven. Boyd is een
gewezen radio- en tv-producer, die
twaalf jaar geleden dominee is ge
worden. Ten gevolge van disputen
over zijn bezoeken aan cafés en res
taurants om er met studenten te
praten verliet hij zijn post als voor
ganger bij de Colorado-universiteit.
Nu is hij van plan het hele land af
te reizen en campussen te bezoeken
als een „reizende zieleherder".
A *v
ze
de
Bij jonge mensen bestaat een eigen
kijk op het instituut kerk, maar men
moet hier niet in de eerste plaats een
„spanning" in zien, vindt de Hervorm
de Jeugdraad. De gemeente van Chris
tus is nu eenmaal zowel een gemeente
van ouderen als van jongeren, en
daarom acht de raad het zeer gewenst
dat jongeren in een gespreksgroep met
elkaar van gedachten wisselen over het
wezen van de gemeente waarin
leven.
De Hervormde Jeugdraad heeft
actie breed opgezet. Overal in het land
zijn deze maand de gespreksgroepen
aan hun werk begonnen. In de plaat
selijke wijkgemeenten spreken groe
pen van ongeveer tien jongeren drie
avonden over een reeks onderwerpen,
die eensdeels in grote lijnen zijn vast
gelegd, anderzijds vrijblijvend zijn.
Deze gesprekken vormen de eerste
etappe in een grootscheeps plan, dat
uit vier etappes bestaat.
De jongeren zullen na de gespreks-
avonden met de wijkkerkeraad praten.
Daarna gaan circa tien jongeren uit de
Nu het pastoraal concilie van de Ne
derlandse kerkprovincie van de rooms-
katholieke kerk binnenkort een aan
vang gaat nemen heeft de leiding het
nuttig geacht enige richtlijnen uit te
geven voor de gespreksgroepen in con
ciliair beraad. Daaraan wordt het vol
gende ontleend:
Het beraad van het pastoraal conci
lie zal zich niet alleen afspe'en in
openbare bijeenkomsten en studie
commissies maar ook voor een zeer
aanzienlijk deel in de zg. gespreks
groepen. In de na-oorlogse jaren zijn
de gespreksgroepen in velerlei vorm
uitgegroeid tot een duidelijk aanslaan
de vorm van communicatie en opinie
vorming.
Alle bisdommen hechten veel waar
de aan het gespreksgroepenwerk en
beschouwen het als een eminente mo
gelijkheid tot conciliair beraad.
De gespreksgroepen willen precies
datgene zijn wat de naam aanduidt:
groepen waarbinnen de deelnemers
„gelijkwaardig" met elkaar van ge
dachten wisselen.
De deelname van niet-practiserende
katholieken, van niet-rooms-katholieke
christenen en niet-christenen wordt op
prijs gesteld naar gelang de mogelijk
heden dit plaatselijk toestaan. De ge
lijkwaardigheid van de deelnemers
houdt verder in dat er binnen de groep
niet een soort van hiërarchische op
bouw wordt gehanteerd. Binnen de
groep is het beraad om zo te zeggen
horizontaal. De verticale lijn is er pas
wanneer de groep als geheel zich
wenst tot de leiding van dekenaat, bis
dom, of tot de concilieleiding.
De gelijkwaardigheid houdt tenslotte
ook in dat de verslaggeving door een
„intellectuele groep" principieel niet
hoger gewaardeerd wordt dan die van
een niet-intellectuele.
De groepen zijn in principe niet ge
bonden aan voorgeschreven onderwer
pen. Ei4 is een vrijwel onbeperkte keu
ze mogelijk uit actuele vraagstukken,
die belangrijk genoeg zijn om hespro-
ken te worden en die ook in conciliair
perspectief important zijn. Maar de
groepen zullen het niet als een inper
king van de actieradius ervaren dat
hun vanuit eigen diocees, de ecclesia-
beweging, of organisatie, gespreksstof
fen worden aangeboden mede in ver
band met het pastoraal concilie.
Daarom zal de concilie-afdeling de
kans benutten aan het groepsberaad
thema's voor te leggen of minstens te
suggereren, die passen in het eeheel
van het pastoraal concilie. Er kunnen
dus zeer belangrijke particuliere, pa
rochiële of plaatselijke problematieken
zi]n, maar die zullen niet als ge-
spreksmaterie worden aangeraden.
Met als centraal thema „De oecu
mene als de nieuwe Wereld" gaat de
Oekumenische Leergang in oktober
haar vierde jaar in met een serie les
sen in brochurevorm, die heel de be
woonde wereld in gesprek zullen bren
gen. De Oecumenische Leergang werd
nu drie jaar geleden in het leven ge
roepen, en telt nu ongeveer 4000 deel
nemers in Nederland en België. Een
curatorium bestaande uit katholieken
en protestanten is het verantwoorde
lijke beleidsteam, terwijl de realisatie
in handen is van Sjaloom te Odijk.
Op verzoek van velen die betrokken
zijn bij de godsdienstige, oecumeni
sche en catechetische vorming van
jonge mensen, is een speciale leer
gang voor jongeren gereedgemaakt,
waarvan in oktober een tweede cyclus
start met lessen over een aantal actu
ele vragen van jonge mensen o.a.
liefde en seksualiteit, leven en dood,
oorlog en vrede, een plek om te wo
nen.
Het adres is Driejofferengaarde 7
te Odijk.
De leden van de arbeidsgroep van de
commissie voor „Geloof en Kerkorde"
van de Wereldraad van Kerken hebben
zich op een bijeenkomst in het Ser-
gius-klooster te Zagorsk bij Moskou
uitgesproken voor verdere versterking
van de samenwerking met rooms-ka
tholieke theologen. De uitnodiging voor
de bijeenkomst in Zagorsk was van
de Russisch-Orthodoxe kerk uitge
gaan. Het was voor de tweede maal
dat een groep van de Wereldraad van
Kerken in de Sovjet-Unie vergaderde.
Voorzitter was de Anglikaanse bis
schop dr. Oliver Tomkins uit Bristol.
diverse wijkgemeenten met leden van
de centrale kerkeraad of classis spre
ken. Vervolgens wordt het accent pro
vinciaal gelegd als een aantal verte
genwoordigers van de classicale ge
spreksgroepen met leden van de pro
vinciale kerkvergadering gaat discu
seren, en tenslotte zal er dan in juni
1967 een gespreksweekeinde met het
breed moderamen van de generale
synode worden gehouden op Hydepark
in Driebergen.
De kernvragen voor de gesprekken
zijn ontstaan op een weekeinde, dat
4/5 juni 1966 op Hydepark werd gehou
den en waar de Utrechtse jeugdpredi-
kant dr. J. van der Werf en ds Van den
Heuvel uit Genève het woord voerden.
Toen werd ook vastgesteld dat het by
project „Kerk-66/2000" om deze twee
dingen moet gaan:
Het gesprek van jonge mensen on
derling over de gemeente van
Christus, zoals die zich voordoet en
de plaats en taak van de gemeente
voor de samenleving.
Het gesprek van de ambtelijke
organen met jonge mensen naar
aanleiding van hun gesprek om
zo gezamenlijk tot een koersbepa
ling voor de gemeente op weg naar
het jaar 2000 te komen.
De vragen zijn in drie groepen inge
deeld die om het „leerhuis" (vragen
rond het leer-element, van en voor
de gemeente en van en voor de maat
schappij), rond het „vierhuis" (vragen
rond zin en wijze van vieren van de
eredienst) en vragen rond het „dienst
huis" (vragen rond de functie van het
dienen van de gemeente).
Daarbij is aan de groepen dit drietal
vragen als leidraad verstrekt: „Wat
verwacht u van de kerk?", „Wat ver
wacht de kerk van u?" en „Wat ver
wacht de wereld van de kerk?".
Het gesprek is nu in volle gang.
Overal in het land buigen jongeren
zich over de problemen. De ouderen
wachten gespannen af. De gesprekken
die ouderen en jongeren straks zullen
voeren zullen een belangrijke opbou
wende functie kunnen hebben. En dat
niet zou alleen van belang zijn voor de
Nederlandse Hervormde Kerk maar
voor de gehele samenleving, die ge
baat is met kerken die hun positie
in en hun verantwoordelijkheid voor de
samenleving verstaan.
Voor het eerst sinds de bijbelse tijd
toen Mozes de tien geboden, gegrifi
op stenen tafelen, van de top van d«
berg Sinai naar beneden bracht, zijr
platte stenen uit de berg gehouwer
om van Cairo te worden verzonder
naar de V.S.
Met volledige medewerking van d«
Egyptische regering is rabbi Theodoi
Ross van de Sinai-tempel te Foresl
Hills, New York, naar de Berg Sina;
gegaan, waar hij door elf Egyptisch»
steenhouwers vier platte stukker
steen uit de berg heeft laten hakker
om er stenen tafelen van te laten ma
ken, waarop de tien geboden zuller
worden gegrift. Het is de bedoeling dl
tafelen vervolgens op te hangen ii
de Sinai-tempel te Forest Hills.
Met een meerderheid van 259 tegen
189 stemmen heeft de Tattnall Square
Baptistengemeente te Macon in de
staat Georgie, USA, waarvan onlangs
beelden in het NTS-joumaal werden
getoond, besloten geen negers tot de
kerkdiensten toe te laten. Op grond
van deze beslissing hebben de predi
kanten van deze gemeente, Rev. Tho
mas J. Holmes en zijn beide hulppre
dikanten, ontslag genomen. Zij ver
klaarden geen verantwoordelijkheid te
kunnen dragen voor dit beleid.
Andere baptistengemeenten in Ma
con, die evenals de in het nieuws ge
komen Tattnall Square Baptistenge
meente behoren tot de meer dan elf
miljoen leden tellende Southern Bap
tist Convention, hebben overeenkom
stig de uitspraken van de conventie
het lidmaatschap der gemeente reeds
geruime tijd opengesteld voor negers.
Het besluit van de Tattnall Square
Baptistengemeente is des te merk
waardiger wanneer bedacht wordt, dat
de president van de Baptisten We
reldalliantie, waarbij ook deze ge
meente is aangesloten, een neger is,
namelijk dr. William Tolbert Jr., vi
ce-president van de Afrikaanse repu
bliek Liberia.
Aldus meldt ons het perssecretariaat
van de unie van Baptisten Gemeenten
in Nederland.
„Kerk Overzee" houdt op 28-30 okto
ber en 18-20 november conferenties
over Afrika in „De Keyenberg" te Ren-
kum. De eerste conferentie staat onder
leiding van ds. A. Hofman, predikant
voor de Afro-Afrikaanse studenten in
Nederland, de tweede onder leiding
van ds. J. M. Hoekstra, Afrika-secreta-
ris van de Hervormde Raad voor de
Zending. Inlichtingen bij „Kerk Over
zee", Prins Hendriklaan 37, Amster
dam.
Vertegenwoordigers van 29 Europese
kerken met een hervormde traditie zul
len hun bijeenkomst in 1967 houden in
het kerkelijk centrum van de Walden
zen, in Torre Pellice (Italië). Het is de
bedoeling dat de bijeenkomst in sep
tember zal worden gehouden.
Het thema van de ontmoeting zal
zijn „Herleving en vernieuwing". Drie
onderwerpen, waaraan men speciale
aandacht wil besteden, zijn: de her-
vormd-rooms katholieke relaties in
Europa, de nieuwe theologie en de
nieuwe moraal.
Het rooms-katholieke seminarie van
Barcelona zal niet eerder worden ge
opend dan in november. De oorzaak is
een opstand onder de studenten, die
aan hun laatste jaar theologie bezig
zijn. Negentien van de 21 studenten
weigerden een examen in de Heilige
Schrift-kennis af te leggen uit protest
tegen de hoogleraar. Het gaat hier om
prof. Pablo Pablo Termes, die door
zijn studenten wordt beschuldigd van
„anti-concilie" en „anti-Catalaanse"
gevoelens.
Dit is het aspect van het „diensthuis". Collecteren in de kerk geeft de gelovigen
gelegenheid zich dienstbaar te maken. En ook hier geldt: jong geleerd, oud gedaan.
Het Humanistisch Verbond heeft al
le publieke verklaringen uit de jaren
1946-1965 gebundeld. De brochure is
uitgegeven onder de titel „De stem van
het Humanistisch Verbond." ter gele
genheid van het twintigjarig bestaan.
Zo treft men in deze brochure de
verklaringen aan over Indonesië (Ling-
gadjati) en de vastenbrief van de Ne
derlandse bisschoppen over het radio-
bestel en het communisme. Over Indo
nesië zal men overigens verschillende
verklaringen kunnen vinden want het
verbond heeft zich regelmatig met de
ze problematiek beziggehouden.
Worden de eerste tien verklaringen
onder een titel gebracht, die het onder
werp aanduidt, daarna is blijkbaar een
andere koers ingeslagen. Nu wordt be
gonnen met de eerste woorden van de
verklaring zelf, dezelfde methode dus,
die bij encyclieken wordt gevolgd. Zo
treft men aan „Met toenemende be
zorgdheid" over de ontwikkelingen in
Europa en speciaal Nederland, samen
gesteld in samenwerking met de Cen
trale Commissie voor het Vrijzinnig
Protestantisme, en „Met pijnlijke ver
bazing" over rooms-katholieke aanval
len.
Het boekje geeft een goed beeld van
wat er in onze maatschappij is veran
derd. Men beleeft nog eens „Honga
rije", ziet hoe in 1960 het Verbond zich
voor het eerst officieel uitspreekt over
de rassenpolitiek in Zuid-Afrika en hoe
de atoombewapening steeds meer de
gemoederen bezighoudt.
De brochure geeft ook een lijst van
publikaties.
Het Centrum voor gereformeerd
jeugdwerk en het Christelijke jonge-
renverbond geven gezamenlijk een
maandblad uit, bestemd voor leiding
gevenden in het „open jeugdwerk". Het
blad draagt de naam „Parsepartout".
Het is een voortzetting van het CJV-
tijdschrift van dezelfde naam.
In het nieuwe blad wordt vooral aan
dacht besteed aan de persoonlijke toe
rusting van de leidinggevenden in het
jeugdwerk. Daar zullen artikelen in
verschijnen met toelichting over opzet
en organisatie van verschillende vor
men van open jeugdwerk, program
ma's voor instuif, jongerensociëteiten
en hobby-interessegroepen. Door de ge
zamenlijke uitgave van het blad, hopen
de beide organisaties samenwerking
tussen CJV en GJV in het werk te be
vorderen. De eindredactie van Parse
partout zijn ds. J. Goumare voor het
CJV en de heer G. J .Timmer voor
het GJV.
