Wekelijks toegevoegd aan alle edities van
Haarlems Dagblad/Oprechte Haarlemsche Courant
en IJ muider Courant
Sir Winston, gezien
door de ogen van
zijn zoon Randolph
DOOR
JACQUES LEVIJ
Taalgevoel
Geschiedschrijving moet
EEN VEELZEGGENDE UITSPRAAK, die Randolph
S. Churchill neerschreef in het eerste deel van zijn
biografie over zijn beroemde vader Winston. Het is het
motto dat hem bij het lezen, schiften, beoordelen en inter
preteren van het ongetwijfeld overvloedige materiaal voor
ogen heeft gestaan. Dat eerste van de vijf te verschijnen
delen verdiept zich in het leven van de jonge Churchill. Het
behandelt geen gebeurtenissen die aanleiding kunnen zijn
voor felle controversen, voor interpretaties die allerlei grote
tijdgenoten van de eenmaal beroemd geworden Brit in het
geweer kunnen brengen. Dat eerste deel 608 pagina's
vertelt ons over een jongeman die zijn weg in de wereld
nog moet vinden. Het breekt af op het moment dat hij in
Oldham is gekozen tot lid van het Lagerhuis, in oktober 1900.
DE ZOON presenteert zijn vader zo
veel mogelijk in diens eigen woorden.
Winston, van jongen af een fervent
schrijver van brieven, waarvan er
vele bewaard zijn gebleven, krijgt
daardoor voor de lezers gestalte en
achtergrond. Zij kunnen door deze
werkwijze duidelijk volgen, hoe hij be
paalde standpunten ging innemen, hoe
zijn karakter zich ontwikkelde, hoe hij
geestelijk groeide en hoe hij in wezen
eigenlijk werd tot de man die hij nim
mer meer kon verloochenen, een typi
sche vertegenwoordiger van de Victo
riaanse tijd, een Brit die behorend
tot de bevoorrechte klasse van adel en
regenten diep doordrongen was van
de grootheid en macht van het impe
rium, van Britannia, van het maat-
schappelijke en politieke stelsel waar
van hij een toonaangevend vertegen
woordiger en voorvechter zou worden.
Tot op zekere hoogte laat Randolph
reeds in dit eerste deel zijn vader zelf
„schrijven". Hij doet dat bewust en
citeert daartoé als thema voor zijn
werkwijze de beroemde uitspraak van
Lockhart: „hij zal zijn eigen biograaf
worden".
Talloze brieven en brieffragmenten
vinden een zinvolle plaats in het boek,
zij zijn zo gekozen dat zij met een
nuchtere verbindende tekst van de
auteur een logisch geheel gaan vor
men. Bewonderenswaardig is daarbij
dat Randolph zich voorzover de be
schouwer kan nagaan nergens laat
leiden door motieven die de objec
tiviteit geweld aandoen. Als hij die
hoge, bijna traditioneel Britse stan
daard van biografische objectiviteit kan
blijven volhouden, is de wereld te zij
ner tijd een waardevolle biografie over
een groot man rijker.
HET EERSTE DEEL opent met een
schets van het gezin waarin Churchill
geboren werd, op 30 november 1874.
Een voor ons, mensen uit de jaren zes
tig van de twintigste eeuw, volslagen
onvatbare wereld, waarin politici zich
druk maakten over zaken en principes
die men beseffe dat voor een
niet gering deel de vorm gaven aan de
wereld die Winston Churchill eens zou
leiden. Dat is een wat melancholieke
gedachte als men kennis neemt van de
eerste brieven van de jongeman, die
zoveel ouderliefde tekortkwam, die
van jongs af onafgebroken voor zich
zelf heeft moeten vechten.
De zeer jonge Winston stapt zelf zijn
biografie binnen met een brief die hij
schreef aan zijn moeder toen hij zeven
jaar was. Wij volgen hem, via zijn
zoon, op zijn weg naar Harrow, als
kadet in Sandhurst, als officier in In
dia. als verslaggever in Zuid-Afrika.
En wij weten dat deze jongeman, on
opvallend een van de velen eens
het lot van de vrije wereld in zijn
handen zal houden. Dat geeft aan zijn
uitlatingen een bijzonder perspectief,
dat plaatst zijn belevenissen in een
scherp licht.
Churchills jonge jaren
RANDOLPH CHURCHILL etaleert
feiten die op het onderwerp, de vor
mende jaren van zijn beroemde va
der, betrekking hebben. Hij laat ons
zien welke personen in die jaren invloed
op Winston hebben uitgeoefend. Hij te
kent als het ware de historische ach
tergrond van de kwarteeuw die de ne
gentiende eeuw afsloot, niet in haar so
ciale en wetenschappelijke bewogen
heid, maar in haar betekenis voor het
object van zijn studie, zijn vader. Dat
is een niet geringe verdienste. Het is,
zo menen wij, tevens de zwakte van
dit werk.
Te weinig aandacht wordt geschon
ken aan de maatschappelijke en poli
tieke stromingen die begonnen het ge
zicht van de wereld te veranderen,
stromingen die op een of andere ma
nier de scherpe waarnemer die Win
ston toen reeds was, ongetwijfeld ook
hebben beïnvloed. Hij was immers
reeds zeer jong een geboren politicus,
belust op carrière, uit op roem en het
verdienen van geld.
WINSTON was een ijverige leerling.
Hij was echter allesbehalve briljant
als scholier. Hij was veel meer een
vrijbuiter, niet onwillig, maar een
voudig niet in staat zich te schikken
naar de conventionele schoolnormen
en discipline. Hij muntte echter uit in
geschiedenis en het gebruik van de
Engelse taal. Reeds als tienjarige
worstelt hij met de taal, zoekt hij
naar woorden en uitdrukkingen om
zijn gedachten precies vast te leg
gen. De taal is dan reeds voor hem
een instrument waarmee hij poogt
mensen vooral zijn ouders te
beïnvloeden, te overreden. Hij zou
zich dat weten wij achteraf ont
wikkelen tot een meester op dit uit
zonderlijke wapen. Het zou hem ma
ken tot een van grootste parlementa
riërs die de wereld ooit heeft ge
kend.
RANDOLPH zegt dat hij de „defi
nitieve biografie" van zijn vader
heeft geschreven. Wij geloven dat niet.
Sir Winston en Lady
Churchill met enige
kinderen en
kleinkinderen in de
tuin van Chartwell.
Links wijlen
mevrouw Duncan
Sandys, rechts
Randolph Churchill.
Winston Churchill als eenen
twintigjarige luitenant.
Het is zeer de vraag, of er ooit over
Winston Churchill een definitieve le
vensbeschrijving zal en kan worden
geschreven. Zijn leven en het tijd
perk dat hij beïnvloedde, waarvan hij
een exponent was, heeft zoveel aspec
ten en aanrakingspunten dat men zich
op dit ogenblik nauwelijks kan voor
stellen dat de visie daarop nu reeds
niet meer voor verandering vatbaar
zou zijn. Bovendien dient men er dan
nog rekening mee te houden dat wij,
min of meer tijdgenoten, Churchill
anders zien dan. bijvoorbeeld, onze
kinderen.
Zeker voor een man als Churchill
geldt dat elke generatie zijn eigen vi
sie op historie en historische figuren
moet schrijven, omdat naar mate de
perspectief verandert, ook de interpre
tatie op zijn minst accenten anders
legt en schaduwen verplaatst.
ALS MEN DIT in acht neemt en dit
eerste deel beschouwt als de inleiding
op een omvangrijke biografie dan dient
men te erkennen dat de zoon een werk
heeft verricht dat de grote vader
waardig is, dat rechtvaardigt dat met
niet geringe belangstelling wordt uit
gezien naar de volgende delen, waar
in ongetwijfeld onderwerpen aan de or
de gaan komen die in de wereldge
schiedenis betekenis hebben en die al
leen reeds daardoor van meer dat uit
sluitend academische betekenis zijn
geweest in het leven van Winston
Spencer Churchill, die op zijn 65ste jaar
in het donkerste uur van de geschie
denis door de vrije wereld geroepen
werd om zijn land en daardoor die
wereld te leiden in een strijd op
leven en dood tegen een systeem en
een wereldbeschouwing die alles waar
voor West-Europa heette te staan on
der de voet dreigden te lopen.
Randolph S. Churchill. Winston S.
Churchill. Youth 1874—1900. 608 pag.. 68 s.
Vele ill. (Uitg. Heinemann).
zoveel mogelijk zijn gebaseerd
op verslagen uit de eerste hand.
Maar de historicus dient als een van
zijn principiële uitgangspunten te
hebben dat hij alles wat hij onder
ogen krijgt onpartijdig en objectief
onderzoekt. Dit geldt vooral als hij
zich bezighoudt met momenten van
actie, met opwindende gebeurtenis
sen, waarbij de hartstochten hoog op
laaiden. De mens die geheel opgaat
in een actie is met lichaam en ziel bij
die gebeurtenis betrokken. Het is niet
waarschijnlijk dat hij de zaken in hun
werkelijke verhouding ziet, of dat hij
in staat is te onderscheiden wat de in
het oog lopende en kritieke momen
ten van de actie waren, tenzij hij over
bijzondere gaven beschikt, of een ge
trainde verslaggever is. Achteraf be
schouwd waardeert men vanzelfspre
kend vele gebeurtenissen anders, men
plaatst ze in een ander licht. Veel
bedrieglijke vrees is dan verdwenen,
veel heimelijke hoop is in rook op
gegaan. Maar als er een aantal ge
tuigen is die allen even onbevoor
oordeeld en waarheidsgetrouw zijn
dan krijgen bepaalde feiten in de her
innering van de ene mens wat scher
per contouren dan in die van de
ander. Dan worden die feiten historie
door de interpretatie.
