Honderd jaar geleden begon
aanleg van de Waterweg
Prins van Oranje stak de
eerste spade in de grond
de
In IJsselstein moet gehele
woonwijk worden gesloopt
r HOE IS HET ONTSTAAN
SCHRIJVENDELEZERSSCHRIJ
Betrapt bij openen
van brandkast
Automobieltjes
Verbetering van de 65 woningen
zou ruim een half miljoen kosten
Partij voor de
gewone man
Doden in het
verkeer
Uitstapje met
gestolen geld
DONDERDAG 3 NOVEMBER 1966
11
DE ZON IN EEN FLES
ROTTERDAM. Maandag was het
een eeuw geleden dat de prins van
Oranje aan de buitenduinrand van de
Hoek van Holland de eerste spade in
de grond stak. Het zou het hegin be
tekenen van de doorgraving, die
Rotterdam zijn nieuwe vaarweg naar
zee zou geven. Daarmee werd een
nieuw tijdperk voor de havenstad
Rotterdam ingeluid, een tijdperk van
snelle opkomst.
mm
w*
Dit woord: TENNIS
Dit woord: PENSEEL
Dit woord: TOETJE
BRANDING
Examens
Barbaarse executie
Geduld
Besparing
Morgen brengen
Afgedaan
Voorspelling
Voorbeeld
ADVERTENTIE
De Kuyper is erin geslaagd de zon in een
fles te vangen. Bessen De Kuyper, gemaakt
van zonrijpe bessen. En let wel: Bessen
De Kuyper nog steeds In de heieliterfles.
De havenstad aan de Maas worstelde
al anderhalve eeuw met de dreiging door
verzanding van de zeegaten te worden
beroofd van zijn toegang tot de zee. Toen
tegen het begin van de achttiende eeuw
de Maasmond ernstige ondiepten begon
te vertonen zocht Rotterdam een nieuwe
vaarweg via Vlaardingen over de Oude
Maas en de Dordtse Kil naar het Haring
vliet en vandaar door het Goerese Gat
naar zee. Een eeuw lang bleef deze lan
ge vaarweg de enige behoorlijke verbin
ding.
De herwinning van onze onafhankelijk-
heid in 1813, het snelle herstel van han
del en scheepvaart en de komende stoom
vaart dwongen tot een verkorting van de
vaarweg, die verkregen werd door de
aanleg van het Voornse kanaal. De snel
in tonnenmaat toenemende schepen en de
verzanding van het Goerese Gat brachten
Rotterdam echter weer in grote verle
genheid. Het Brouwershavense Gat moest
uitkomst brengen. Weer werd Rotter
dams toegang tot de zee een lange en
moeilijke vaarweg. De stad werd ge
dwongen naar een radicale en vooral snel
le verbetering om te zien.
Ze kwamen op tafel, plannen van knap
pe waterbouwkundigen, plannen met fan
tasie opgezet. De ingenieurs Conrad en
Greve dachten aan een doorgraving van
Goeree, het Brouwershavense Gat zo een
korte verbinding gevend met het Voorn-
se kanaal. Greve alleen kwam daarna
met het plan het Goerese Gat weer be
vaarbaar te maken door het aanleggen
van een veertien kilometer lange en zeer
kostbare dam. In zijn derde daarop vol
gende visie kwam hij terug naar het
Brielse Gat, de aloude Maasmond
twee dammen die het zeegat weer be
vaarbaar zouden moeten maken.
Tot Caland het nog noordelijker zocht
de doorgraving van de onnatuurlijke
Hoek van Holland, het aanleggen van
twee geleidehoofden in zee en de afdam
ming van het Scheur. En dat alles ge
baseerd op zijn theorie dat de getijstro
mingen de vaarweg op de vereiste diepte
zouden brengen én houden. Daarmee
volgde hij Cruquius, die als eerste .„ver
beteraar" deze doorgraving al in 1731 had
gesuggereerd. De oplossing zou blijken de
enige juiste, de enige natuurlijke te zijn.
Later optredende onrustbarende verzan
dingen dwongen de geniale ingenieur tot
een wijziging in zijn tactiek. Met bagser-
molens kwam hij de natuur te hulp. Het
uitblijven van direct resultaat deed hem,
teleurgesteld door het wantrouwen en de
verguizing waaraan hij bloot stond, het
werk uit handen geven. Maar het was ir.
Leemans die met grote bekwaamheid en
optimisme het werk van Caland voortzet
te en voltooide.
Na 1885, toen zelfladende zandzuigers
aan het werk konden gaan, bleek Calands
visie juist te zijn geweest. De natuur de
helpende hand biedend voorkwam men
de grote verzandingen van de eerste ja
ren. Rotterdam had zijn nieuwe open
vaarweg naar zee. die de jaren door aan
diepte en bevaarbaarheid zou gaan win
nen.
Twee jongelui, die in de nacht van
maandag op dinsdag de brandkast van
een oliebedrijf bij de Julianahaven te
Dordrecht hadden meegenomen met be
hulp van een kleine vrachtauto die zij uit
de garage van dit bedrijf hadden gehaald,
lijn dank zij wat dennenaalden bijzonder
snel gearresteerd.
De auto werd de morgen na de inbraak
teruggevonden in Dubbeldam. In de laad
bak trof men wat dennenaalden aan. De
Dordtse politie waarschuwde haar colle
ga's van bosrijke gemeenten, omdat zij
vermoedde dat de brandkast naar een bos
was gebracht, waar de inbrekers hem op
hun gemak zouden kunnen openen.
Een Teteringse boswachter zag gister
middag op een inspectieronde in de verte
twee jongemannen met iets bezig. Toen
hij dichterbij kwam zag hij de brandkast
in de greppel liggen. De jongelui sloegen
op de vlucht, maar de boswachter kon
het verzekeringskenteken van hun brom
fiets noteren.
Aan de hand hiervan kon de identiteit
van een van de knapen worden vastge
steld. De jongemannen ontkennen de in
braak te hebben gepleegd, maar in hun
bezit werden enkele aan het gedupeerde
bedrijf toebehorende voorwerpen aange
troffen. In de brandkast bevond zich een
bedrag van 2000.
De Russische jongetjes Borja (acht
jaar ouden Sas ja (10 jaar) zijn
winnaar geworden van de jaarlijkse
competitie voor de jeugd in het ma
ken van „auto's". De zelfgemaakte
auto's van dit tweetal haalden een
snelheid van ongeveer 25 kilometer
per uur.
Op het strand van Hoek van Holland
stond in 1866 deze feesttent.
(Van onze correspondent)
GRONINGEN In Hoogeveen is een
euwe politieke partij opgericht, die
straks wil meedoen aan de Tweede-Ka-
mer-verkiezingen. Initiatiefnemers zijn
de Hoogeveense cafetariahouder R. Tha
len, (oudlid van de A.R.-partij) en de
timmerman G. Annen, ook uit Hoogeveen
Zij noemen hun partij de „partij van de
gewone man": een rechtse partij die
zich richt op werknemers en kleine zelf
standigen.
(Van onze correspondent)
IJSSELSTEIN De Julianawijk in
IJsselstein zal binnen afzienbare tijd moe
ten worden afgebroken. Het gaat om 65
eengezinswoningen, eigendom van de IJs-
selsteinse r.k. bouwvereniging. Deze ri-
goreuze maatregel neemt de gemeente
op advies van het ministerie van Volks
huisvesting. De verbeteringen aan de 45
jaar oude woningen zouden op 10.000
per woning komen en daarmee zou men
nog geen huis krijgen dat aan moderne
wooneisen voldoet. Daarom is besloten
tot afbraak. De 65 gezinnen zullen zo mo
gelijk in andere eengezinswoningen wor
den ondergebracht in het uitbreidings
plan, of in bestaande woningen.
De bewoners van de Julianawijk ont
vingen dit nieuws in een brief van de wo
ningbouwvereniging. Het college van B.
en W. had de bewoners en de raadsleden
gelijktijdig schriftelijk over deze opzien
barende affaire ingelicht.
Het bestuur van de bouwvereniging had
in 1965 een onderzoek ingesteld naar de
toestand van de woningen Daarna wer
den plannen tot verbetering van de 65
woningen voorgelegd aan de overheid,
omdat het woningwetwoningen zijn. De
provinciale directie van Volkshuisves
ting en Bouwnijverheid in Utrecht stelde
nog meer verbeteringen voor. De uit
voering ervan zou op 10.000 per woning
neerkomen.
Het rijk deelde dezer dagen de woning
bouwvereniging mede dat de voorgestel-
In IJsselstein zullen 65 van deze
woningen in de Julianawijk worden
afgebroken, omdat herstel en mo
dernisering f 10.000 per woning zou
moeten kosten.
de verbeteringswerkzaamheden niet kon
den doorgaan.
De gehele Julianawijk zal moeten wor
den gesloopt. Vermoedelijk zullen er daar
na betere huizen worden gebouwd.
Rond kwart voor drie is gisterenmiddag
op de Monnikendammerweg in Amster
dam-N. de 15-jarige Marie Kloos om het
leven gekomen, terwijl de bestuurster van
de bromfiets waarmee zij naar huis werd
gebracht, de 16-jarige Gerda Eshuis, ern
stig werd gewond.
De meisjes reden in een flauwe bocht
van de weg, toen zij door een vrachtwa
gen met aanhanger werden gepasseerd
Kennelijk is daarbij de bromfiets ge
raakt, waardoor de meisjes vielen en on
der de aanhanger kwamen.
In de vroege ochtend is in een zieken
huis te Roermond de 30-jarige Belg J. F
van den Heuvel overleden aan de ver
wondingen, die hij even na middernacht
bij een ongeval op de Napoleonsweg on
der Beegden had opgelopen.
Voor de verklaring van het woord
penseel moeten wij teruggaan tot het
reeds in het oudste Latijn voorkomen
de woord penis: staart. Een verklein
woord daarvan luidde peniculus:
staartje. En daarvan is weer een ver
kleinwoord gevormd: penicellus dat
dus betekende: heel klein staartje of
kwastje. In het Oudfrans komt dit
woord penicellus voor als pincel, in
hedendaagse Frans is het pinceau. Het
Nederlands heeft pincel overgenomen
als penseel. In het Duits luidt het
woord: Pinsel, in het Engels in enigs
zins andere betekenis: pencil. De
Deense en Zweedse vorm pensel is
blijkens het accent aan het Duits ont
leend.
Een toetje is iets dat „toe" gegeven
wordt, een nagerecht dus. Het woord is
gevormd door achter het bijwoord toe
de verkleiningsuitgang -tje te plaatsen.
Op precies dezelfde wijze is het woord
uitje gevormd in de betekenis: uitstap
je. Ook achter telwoorden kan deze
verkleigingsuitgang voorkomen: hij
ging er in zijn eentje heen, maar wij
met ons drietjes. Een enkele keer vindt
men -etje achter een werkwoordsstam.
Men zegt: hij weet z'n weetje. En ten
slotte is het mogelijk om een samen
stelling te vormen uit enige losse woor
den met de uitgang -tje: bijeenkomst
in de huiselijke kring is een onderons
je. En iedereen kent een vergeetmij-
nietje.
Reeds in de 14e eeuw bestond er
een spel, gespeeld met een slaghout,
een lederen, met wol gevulde bal en
een net. Men noemde dit spel in Enge
land, waar het ook wel binnenshuis
en tegen een muur gespeeld werd,
tennis, een verengelsing van het Franse
tenez: pak, houd tegen! In 1873 heeft
William Hart Dyke, maar volgens an
deren in 1874 majoor Wingfield de
thans nog geldende regels vastgesteld
van een spel dat hij lawntennis noemde,
omdat het op een grasveld werd ge
speeld
De eigenlijke betekenis van branding
vindt men in de Statenvertaling van
de bijbel. Daar gebruikt men het
woord in de zin van: het verbranden
van iets, vooral als offer. Bij de dood
van Aza brandden de Israëlieten „eene
gantsch groote brandinge" leest men
in 2 Kronieken 16. Daarna gaat bran
ding ook betekenen: de brandstof zelf.
Men spreekt van: hout en andere
branding. Ook in figuurlijke zin bezigde
men het woord in de zin van: harts
tocht. Zo gebruikte bijvoorbeeld Bil-
derdijk het. Al deze betekenissen zijn
nu verouderd. Wij kennen branding
nog slechts voor: het bruisen en schui
men van de golven tegen kusten en
rotsen, het breken van de golven tegen
het strand, hetzij omdat men meent dat
zij „als een vlam opvliegen", hetzij om
dat ze aan kokend water doen denken.
Een 17-jarige kantoorbediende uit Rot
terdam, die op 23 september met onge
veer 3000,- verdween, is na een avon
tuurlijke reis in Rotterdam teruggekeerd.
De kantoorbediende ging met geld bestemd
voor uitbetaling van lonen, naar Italië.
De politie daar hield hem aan en zette
hem op de trein naar Rotterdam. In Frank
rijk wist hij uit de trein te komen maar
hij werd spoedig opnieuw aangehouden. De
Franse politie zette de jongen in een
vliegtuig, dat zonder tussenlanding naar
Schiphol vloog. Daar stond de Rotter
damse politie hem op te wachten.
Amsterdam (V. U.). Doctoraal geologie
H. Nijman (Amsterdam). Doctoraal schei
kunde W. Ferwerda (Amsterdam), F. J.
A. Louman (Amsterdam), M. Osinga
(Woudsend). Doctoraal psychologie A. F.
Ploeger (Amsterdam). Doctoraal econo
mie (vrije studierichting) J. Houtman
(Zetten).
Amsterdam (Gem. Un.). De heer Sartono
Kartodirdjo uit Amsterdam is cum laude
gepromoveerd tot doctor in de letteren op
een proefschrift getiteld „The peasant's re-
volt of Banten in 1888' its conditions, cour
se and sequel. A case study of social move
ments in Indonesia" Promotor was prof,
dr. W. F. Wertheim.
De Duitse commandant van een aantal
Duitse krijgsgevangenen in Amsterdam
kreeg na de oorlog toestemming krijgs
raad te houden, daar hij twee mannen
in het kamp had die beschuldigd werden
van desertie. Die Canadese commandant
die toestemming gaf om geweren en mu
nitie te geven aan die Duitse comman
dant, moet vervolgd worden wegens deel
neming aan moord. Hij alleen was ver
antwoordelijk voor dat Duitse krijgsgevan
genenkamp en niet die Duitse comman
dant. Hij heeft medewerking gegeven en
daarom is hij de verantwoordelijke per
soon.
Die zaak moet ook door de Nederland
se instanties grondig worden onderzocht,
zodat diegenenen, die aan het komplot
hebben meegewerkt of hun medewerking
hebben gegeven hun straf niet zullen ont
lopen.
E. CASSEé, Haarlem.
Nieuwe verkiezingen komen in zicht.
Nu moeten de kiezers voor het over
grote deel „die kleine man met z'n con-
fectiepakkie aan" weer gelijmd wor
den. Als om strijd hebben de grote par
tijen weer slechts de belangen van de
grote massa op het oog. En weer zal die
massa na de verkiezingen merken „in de
boot" genomen te zijn. En al zouden de
partijen willen ze kunnen hun beloften
aan de kiezers niet waar maken zolang
er per jaar zo'n drieduizendmiljoen
ruim acht miljoen per dag aan be
wapening wordt uitgegeven. Daarbij ko
men nog eens ettelijke miljoenen voor de
BB, terwijl zelfs een Adenauer van de
kant van de boeman, Rusland, geen ge
vaar meer ducht.
Dat smijten met ons geld in de bodem
loze put van het militaire apparaat heeft
tot gevolg dat de staat voor hoogst nut
tige zaken geen geld heeft. Dan gaat men
lenen, tegen 6 of 7 percent. Een goede
en veilige belegging voor kapitaal-bezit
ters, onder meer verzekeringsmij'en, die
de nodige miljoenen graag lenen. Aan
deelhouders worden steeds rijker en het
geleende geld moet hoofdzakelijk door eer
der genoemde „kleine man" mèt de ver
schuldigde rente worden opgebracht. Ge
deeltelijk door directe, maar hoe langer
hoe meer op slinkse wijze door indirecte
belastingen. Instellingen, die, hoewel nut
tig, voor beleggers niet aantrekkelijk zijn,
mag de staat beheren. Is er winst te
maken olie, gas, verzekeringen dan
moet dat aan het hooggeroemde particu
liere initiatief worden overgelaten.
Mag ik tenslotte een woord van Borah
aanhalen: „Het wonderlijkste in de ge
schiedenis is het geduld, waarmee de
mensen de lasten blijven dragen, die hun
regeringen zonder noodzaak op hun schou
ders leggen".
H. D. v. MOORSELAAR, Santpoort.
Zou het niet beter zijn dat iedere werk
nemer in plaats van in geld per chèque
werd uitbetaald? Gaat men met vakantie
dan kan men de bank verzoeken tegen
zakkenrollers travellerchèques te ver
strekken, welke alleen geldig zijn wan
neer zij ter plaatse bij uitbetaling gete
kend worden. Zou dit systeem niet sti
muierend werken, op de spaarzin, roof'
overvallen tegengaan en veel tijd be
sparen?
L. G. HAGEMAN.
Op 20 oktober wilde ik mijn fiets per
trein meenemen naar Leiden en vervoeg,-,
de mij daarvoor op een rustig uur om
9 uur 's morgens aan het loket van het
station Heemstede-Aérdenhout. Toen ik
mijn wens kenbaar maakte aan de loket
tist gebaarde deze naar een bagagebe
ambte, die in de hal heerlijk stond te nik
sen, met de woorden „Een fiets voor Lei
den, kan dat?" „Nee morgen," was het
antwoord. Dus zei de lokettist mij dat de
fiets de volgende dag naar Leiden ver
stuurd zou worden. Ik ging daarop naar
de bagagebeambte en trachtte hem te
overreden met de trein van 9.24 uur de
fiets te versturen, maar nadat ik zei de
'fiets zelf wel naar boven en naar de ba
gagewagon te zullen brengen, gaf hij ge
nadig toe dat het dan „mocht".
Na het invullen van het recu door de
lokettist sjorde ik mijn fiets langs de trap
pen omhoog (ik ben 62 jaar) terwijl de
bagagebeambte rustig doorging met nik
sen.
Deze ondervinding sterkte mij in mijn
mening dat er in onze hedendaagse wel
vaartsstaat toch iets mis gaat. Zo lang er
mensen zijn die het steeds voller worden
de loonzakje als vanzelfsprekend en als
hun goed recht beschouwen, maar de daar
tegenover staande arbeidsprestatie dusda
nig opvatten dat zij zonder noodzaak de
dingen die zij heden kunnen doen klakke
loos uitstellen tot morgen, zolang zit het
toch wel een beetje scheef en is het
geen wonder dat verschillende instanties
met tekorten werken en de tarieven
steeds stijgen.
Gelukkig zijn er ook werknemers die
een humanere opvatting van hun taak
hebben, want toen ik in Leiden mijn fiets
bij de bagagewagon in ontvangst nam
bood een der dienstdoende beambten aan
de fiets voor mij naar beneden te bren
gen.
C. KUIPER-KUIPER, Haarlem
Naschrift: De chef van het station
Heemstede-Aerdenhout zei ons geen com
mentaar op de brief te kunnen geven aan
gezien daarvoor eerst een nauwgezet on
derzoek naar de gehele toedracht noodza
kelijk zou zijn. De stationschef kon zich
moeilijk voorstellen dat de gang van za
ken inderdaad volledig was geweest zoals
mevrouw Kuiper schrijft. Hij deelde ons
mee dat de briefschrijfster zich niet met
hem in verbinding had gesteld. Redactie.
Met de inhoud van het schrijven van
de heer H. Schouten in uw blad van vrij
dag 28 oktober jl. kan ondergetekende
over het algemeen wel instemmen. Al
leen wat betreft de laatste zinsnede daar
in, moge opgemerkt worden dat vele
„ouderen" dat heel graag zouden willen,
mits men zorg draagt voor goede kleine
woningen met een voor hen betaalba
re huurprijs. En daar wringt nu net
de schoen. Grote winkelpanden, grote
dure huizen en flats rijzen als paddestoe
len uit de grond, maar kleine goedkope
huisjes worden niet gebouwd. Indien dit
wel gebeurde kon de heer Schouten
van opaan, dat de „ouderen" daar spoe
dig gebruik van zouden maken. Maar
hun hoop zal wel vervliegen; er wordt
niet voldoende aan verdiend en „die
oudjes" hebben toch afgedaan.
T. BLOKKER, Haarlem
In deze rubriek worden eenmaal per
week brieven opgenomen, die met uit
drukkelijk verzoek tot publikatie aan de
redactie worden toegezonden; voorwaar
den tot publikatie zijn:
Het onderwerp dient van genoegzaam
algemeen belang te zijn en uit het oog
punt van dat algemeen belang te zijn
beschouwd.
De inzender moet de brief met zijn
volle naam en adres ondertekenen en
instemmen met de vermelding van zijn
naam en woonplaats. (Dus geen pseudo
niem of Initialen).
De brief moet gesteld zijn ln behoorlijk
Nederlands en in begrijpelijke, beknopte
vorm.
De redactie behoudt zich het recht voor
de brief ter publikatie te bekorten op
niet essentiële punten, of opneming te
weigeren.
Opneming van een bepaalde brief be
tekent allerminst, dat de redactie het
eens is met daarin vervatte meningen of
argumenten.
Uw artikel in het avondblad van 27
oktober over de sterrenhemel in novem
ber deed mij onmiddellijk terugdenken
aan het artikel in het blad van 25-9-1963,
waarin een door de astronoom Ferrada
gedane voorspelling zware meteorieten
regens medio november 1966, werd aange
haald. Voor de lezers lijkt het mij inte
ressant, indien u dat artikel herplaatst;
zij kunnen dan zelf de waarde van astro
nomische voorspellingen op lange ter
mijn (anders dan bijvoorbeeld voor zons-
en maansverduisteringen) aan de werke
lijkheid toetsen.
A. M. CORNELISSEN, Heemstede.
Naschrift.
De heer Cornelissen heeft gelijk. In on
ze beschouwing van 27 oktober over „De
sterrenhemel in november" wordt met
geen woord gerept over te verwachten
meteorietenregens rond medio november
1966, hetgeen dus in flagrante tegen
spraak is met wat de Mexicaan Munoz
Ferrada drie jaar geleden liet weten.
„ASTRONOOM VOORSPELT
EINDE DER WERELD"
„In het jaar 2000 op donderdag 18 mei
13.30 uur precies, vergaat de wereld, zegt
de Chileense astronoom Munor Ferrada.
Ferrada is directeur geweest van het obser
vatorium te Villa Alemana in Chili. Over
drie jaar, op 15 november 1966, krijgt de
wereld een eerste waarschuwing: de aard
baan snijdt de baan van de resten van
drie kometen, waardoor een waarlijk „di
luviale" regen van meteorieten zal ont
staan, aldus Ferrada.
Conclusie: De heer Ferrada was er
naast, en de wereld vergaat niet (althans
niet in het jaar 2000, op donderdag 18
mei te 13.30 precies). Tenzij er alsnog, op
15 november 1966, een meteorietenbui zou
komen. Wij blijven uitkijken. (Redactie).
Een majoor van het leger is wegens
verduistering en valsheid in geschrifte te
ruggezet tol kaptein, vindt u dit een mil
de straf? Mij dunkt van niet: in het le
ger behoort men volledig betrouwbare per
sonen te hebben; vooral een officier die
het voorbeeld moet zijn voor zijn min-
deren.
P. SIKSMA, Haarlem
V
