PARIJS EERT PICASSO
GIGANTISCHE
EXPOSITIE IN
„LES PALAIS"
ALS HOMMAGE
AAN GENIALE
GROOTMEESTER
Spanjaarden willen
La Guernica terug
DONDERDAG 8 DECEMBER 1966
23
BOVENDIEN werd de al indruk
wekkende bibliotheek van werken
die aan Picasso zijn gewijd, uitge
breid met drie of vier nieuwe al
bums, biografieën, studies en ana
lyses, om van deze grootste schilder
van onze tijd óók nog eens de meest
besproken en gecommenteerde
kunstenaar-tijdgenoot te maken. Al
die manifestaties tezamen hebben
de grenzen van het traditionele
eerbetoon al lang overschreden.
Juister kan men zeggen dat deze
85ste verjaardag de gelegenheid
geeft ons ervan bewust te maken
hoe volledig Picasso bezit van zijn
tijd heeft genomen, hoezeer deze
tijd zijn stempel draagt en is
„gepicasseerd".
VAN DE ongeveer duizend werken
van Picasso die van heinde en verre
naar Parijs zijn gebracht en waar
van de gezamenlijke waarde voor een
bedrag van driehonderd miljoen fran
ken moet zijn verzekerd is een hon
derdtal uit het bezit van de schilder af
komstig: schilderijen die voor het me
rendeel de laatste tien jaren in zijn
„mas" in Mougins zijn ontstaan, en
die nog niet eerder in de openbaarheid
waren getoond.
Voorts zijn bijna alle doeken aanwe
zig waaraan, in het kader van zijn
ontwikkeling, een historische betekenis
pleegt te worden gehecht. Zoals het
(eerste) „Zelfportret met de gebalde
vuist" met de gitzwarte ogen die uit
vuurballen lijken te bestaan, zijn nog
vroeger romantisch-gevoelig portret
„Het meisje met de blote voeten" dat
hij op zijn veertiende jaar schilderde
(en nog met zijn eigen naam P. Ruize
signeerde), „De vrouw met de mando
line" uit 1909, waarin het kubisme zich
al aankondigt en dat, met het decora
tief-gedesintegreerde „Meisj esportret"
uit 1914, de overgang vormt naar de
periode van zijn rijpheid die overi
gens van iedere bezonkenheid gespeend
is gebleven en die omstreeks het
jaar 1918 inzet met „De vrouwen op
het strand" uitdagende hymne aan
het leven „De gitaar" uit 1926, ge
suggereerd door een dweil, een krant en
een touwtje dat aan vier spijkers werd
bevestigd, die door talloze andere wer
ken of composities zouden worden ge
volgd, waarmee Picasso een „stroming"
of een „richting" lanceerde, incarneerde
of resumeerde, die nog vele jaren zou
voortduren, als hij al lang weer in een
nieuwe fase met een nieuw avontuur
was beland.
(Van onze correspondent)
BARCELONA Ook in Picasso's ge
boorteland, Spanje wordt veel aandacht
aan deze onverwoestbare grootheid ge
geven. Dat gaat niet zonder wee
moed. Het genie weigert naar zijn va
derland terug te keren. In de burger
oorlog stond hij aan de zijde van de
Spaanse republiek en hij is zijn vijand
schap tegenover de overwinnaars, on
danks zijn hoge leeftijd niet vergeten.
Spanje wil hem evenmin vergeten en
eert hem in zijn afwezigheid.
Het museum voor moderne kunst in
Madrid heeft met steun van de over
heid drie belangrijke werken van hem
aangekocht. Die hangen op een ere
plaats.
In Barcelona, waar Picasso lange
tijd heeft gewoond en zijn eerste roem
heeft vergaard, trekt het Museo Pi
casso meer belangstelling dan ooit. Het
werd enkele jaren geleden geopend in
de buurt waar de schilder zijn atelier
heeft gehad.
Spanje is er uitermate trots op dat
de belangrijkste scheppers van de mo
derne schilderkunst hun Spaanse af
komst met Spaanse hartstocht uitleven.
Daarom is het niet verwonderlijk dat
vele Spanjaarden niet tevreden zijn
met de drie doeken die in Madrid zijn
aangekocht en met het Picasso mu
seum dat in Barcelona is ingericht. Zij
menen dat het land recht heeft op
meer. In particuliere collecties voor
al in Barcelona, blijft verborgen een
rijk bezit aan werken van deze zon
derlinge meester, maar het merendeel
van zijn meest bekende doeken hangt
in buitenlandse musea.
Een ervan gaat vele Spanjaarden
zeer bijzonder aan het hart. Dat is
het enorme doek dat als een schreeu
wend protest is geschilderd tegen het
bombardement door vliegtuigen van het
Duitse Kondor-legioen, La Guernica,
de politieke hoofdstad van het Basken
land. Onder een reusachtige eikeboom,
die eeuwenlang midden op het dorps
plein heeft gestaan, moesten in het
verleden de Baskische koningen zweren
dat zij de rechten van hun volk zou
den eerbiedigen.
In 1937 werd het hart van deze prach
tige stad met de grond gelijk ge
maakt door de Duitse luchtmacht, die
de opstandige legers van generaal
Franco steunde. Het was het eerste
grote luchtbombardement dat Europa
meemaakte. De wereld raakte met
schrik vervuld over de vernietigende
kracht van de moderne oorlogswa
pens. Sedertdien heeft bijna geheel
Europa de angsten van de inwoners
van La Guernica leren kennen. La
Guernica is het symbool van deze ver
schrikkingen gebleven, ook door het
beroemde schilderij dat Picasso ervan
heeft gemaakt.
Dit doek, vol van angst en pijn gil
lende mensen, met het schreeuwende
paard en de roerloze gewonde stier,
hangt in het Museum of Modern Art in
New York. Vijftienhonderd studenten
en hoogleraren hebben in Madrid een
petitie ondertekend, waarin de Spaan
se regering wordt uitgenodigd al het
mogelijke te doen dat dit doek naar
Spanje terugkomt. Zij menen dat dit
schilderij in Spanje thuishoort omdat
het een onvervreemdbaar deel vormt
van de Spaanse historie. Zij willen dat
het een ereplaats krijgt in Madrid,
als levend teken van de wil tot ver
zoening van de overwinnaars uit de
burgeroorlog tegenover de overwon
nenen, en als monument voor de ge
vallenen uit deze broederstrijd.
Van de Spaanse regering is nog geen
officiële reactie ontvangen. Die is
evenmin uit New York gekomen, want
het is de grote vraag of 'iet Newyork-
se museum het ooit zou willen overdra
gen. Het is zelfs niet te zien op de
restrospectieve tentoonstelling in
Parijs.
MEN KAN HET NAUWELIJKS meer een „eer
betoon" noemen, dat Pablo Picasso ter ere van
zijn vijfentachtigste verjaardag in en door
Parijs wordt gebracht. De twee grootste expositie
hallen van de hoofdstad, het Grand Palais en het
Petit Palais (waarin ook nog een spoorwegstation
zou kunnen verzinken) zijn door het ministerie van
Culturele Zaken in beslag genomen voor tentoon
stellingen die gedurende bijna vier maanden een
overzicht van het oeuvre van de meester geven.
Voor dat doel werd het Grand Palais zelfs voor een
deel herbouwd of getransformeerd. Naast de schilde
rijen en de beeldhouwwerken, in die beide paleizen
ondergebracht, heeft de Nationale Bibliotheek een
eigen verzameling van grafisch werk geëxposeerd,
terwijl voorts een hele reeks particuliere kunstgale
rijen hun bijdragen aan de huldiging hebben ge
leverd.
„Vrouwen van Algiers
op de achtergrond tijdens het opzetten van d«
tentoonstelling.
Picasso's eerste schilderij: het meisje met de blote
voeten, dat hij op zijn veertiende jaar vervaardigde.
stracte schilderkunst zelfs.
„Ik zoek niet, maar ik vind", is een
van de vele uitspraken die Picasso
worden toegedicht, en het merkteken
van zijn genie is inderdaad dat zijn
meeste scheppingen, hetzij tekening,
een beeldje van een lam, een vruch
tenschaal of een compositie van stuk
ken krant en touw, moeiteloos en spe
lenderwijs zijn handen schijnen te heb
ben verlaten. Ja, op zijn vijfentach
tigste jaar, zo bewijzen zijn laatste
doeken, is Picasso nog even onbevan
gen, jong en zinnelijk vitaal gebleven
als een halve eeuw of langer geleden.
Evenmin als in zijn fysiek en Picas
so kan het zich veroorloven zich in
een zwembroekje aan zijn bezoekers
te tonen heeft hij in zijn geest nog
het minste spoortje jeugd hoeven prijs
te geven. Ook om die reden is dit
grootste eerbetoon niettemin van iede
re verplichte plechtstatigheid ge
speend gebleven. Picasso is symbool
en incarnatie van leven, gezondheid,
avontuur. Een bron van levensdrift
die nog niets aan kracht heeft inge
boet.
Een van Picasso's laatste doeken:
Déjeuner sur l'Herbe.
Wanneer men soms al knielt voor
een bron, dan is dat enkel om zich
te laven. De Picasso-expositie is een
gigantische batterij van levenskracht
die gedurende vier maanden tiendui
zenden bezoekers in staat zal stellen
zichzelf aan die bron weer „op te la
den".
Frank Onnen
.„De man met het schaap",
sculptuur van Picasso op het plein
tje van Vallauris waar voor de ere
burger op zijn 85ste verjaardag een
groot feest werd opgezet.
laatste periode met een zoveelste
„Déjeuner sur l'herbe", de tegelijk
angstaanjagende en meeslepende „Ont
voering der Sabijnse maagden" of „De
vrouw en de grijsaard", een portret
van de schilder en zijn huidige echtge
note dat in juli van dit jaar ontstond:
Picasso geknield voor zijn Jacqueline,
beiden naakt, als een hommage dat de
kunstenaar ontkleed en zonder mas
ker brengt aan het object dat hem
zijn leven lang boven alles heeft ge
ïnspireerd.
INDERDAAD: De vrouw, de mens
in het algemeen, hebben Picasso door
alle stadia van zijn ontwikkeling gebio-
HET IS de tijd ook van de monu
mentale vrouwenfiguren die in fel ele
mentaire kleuren langs een strand dra
ven als een uitdaging aan het leven en
van de portretten met dubbele neuzen
en monden waarmee Picasso de ver
schillende aspecten van één persoonlijk
heid op psychologie poogde uit te druk
ken, en die het „gezicht" van zijn
kunst voor het grote publiek misschien
nog wel het duidelijkst hebben gemar
keerd. En dan de tot dusver
logeerd. De mens in zijn individuele
ellende zoals Picasso (in de lijn van
Degas en Toulouse-Lautrec) in 1901 de
mismaakte dwerg uitbeeldde of de
mens in zijn collectieve tragiek die
door zijn medemensen wordt verne
derd, gefolterd of vernietigd, als zijn
beroemde aanklacht tegen het bestia-
lisme: La Guernica (een schilderij dat
helaas in een staat moet verkeren
waardoor dit onmogelijk bleek het uit
New York naar Parijs te zenden).
Men kent de anekdote die aan dit
doek verbonden is: tijdens de oorlog
werd de schilder in Parijs door een
Duitse officier-kunstliefhebber opge
zocht, die hij ook La Guernica toonde.
De officier, blijkbaar om een woordje
verlegen, vraagt, terwijl hij in de rich
ting van de dode en gewonde slachtof
fers wijst: heeft u dit ook gedaan?
Antwoordt: nee, dat heeft u nu eens
gedaan.
EEN BEZOEK aan deze exposities
is als een excursie, een revue door
70 jaren niet slechts van Picasso le
ven, maar ook van onze tijd en van de
koortsige ontwikkeling van de schilder
kunst in die periode en, waarvan hij
alle mijpalen markeerde: realisme, ku
bisme, surrealisme, fauvisme, de ab-
