Elektrisch aangedreven auto's in belangstelling
Vraag uw slijter
om de beste vermouth en
hij geeft u Cinzano
Hy
k
m
KERKELIJK NIEUWS
PTT weet op de milliseconde
precies hoe laat het is
Volgend jaar absolute nauw
keurigheid met „atoomklok"
AANBIEDING FEESTDAGEN 1966
CADEAU:
W. JAGER GERLINGS
Stadsauto
Cellen
Gewicht
EXAMENS
Prof. dr. Plate
onderscheiden
IN LEIDSCHENDAM IS MEN „BIJ DE TIJD"
f I.-
11
BIJ AANKOOP VAN
6 FLESSEN BOURGOGNE
VRIJDAG 9 DECEMBER 1966
vAvSéÉËv Is
P* %v 3
,Bij de tijd
Signalen uit
het buitenland
Atoomklok
Een manlijke sigaret
Pittig en
toch zacht
(Van onze medewerker
voor automobilisme)
HET AMERIKAANSE automobiel
concern General Motors heeft twee
rijklare elektrisch aangedreven wa
gens aan de verzamelde vakpers ge
toond. Het waren een personenwagen
en een bestelauto. De journalisten
konden meteen een proefrit maken.
Deze introduktie betekende voor de
fabriek een voorlopige afsluiting van
tien jaar harde arbeid, waarbij men
zich overigens niet alleen had toege
legd op de ontwikkeling van een elek
trochemisch aandrijfsysteem. Gene
ral Motors heeft tevens dit jaar een
proef afgesloten met een aantal per
sonenwagens die door een gasturbine
werden aangedreven.
Hoewel de benzinemotor, wat zijn pres
taties betreft, nog steeds boven aan de
lijst staat, beseffen de autofabrikanten
heel goed dat ze niet alles op de kaart
van deze motor moeten zetten. Want hoe
goed en in zeker opzicht voordelig deze
explosiemotor ook werkt, er blijven na
delen bestaan die een steeds heftiger re
actie van publiek en autoriteiten oproe
pen. De luchtverontreiniging door de uit
laatgassen van deze motoren neemt
steeds groter vormen aan. In drukke ver-
keerscentra krijgen verkeersagenten een
masker voor, er worden afzuiginstallaties
op sommige punten gebouwd en in Ame
rika zijn de autoriteiten nu zover dat ze
bepaalde apparaten verplicht stellen, om
zodoende een deel van de giftige gassen
te elimineren.
DE AUTO die met een elektromotor is
uitgerust zou dit bezwaar ondervangen.
Aan de andere kant blijven de capacitei
ten van de elektromobiel op sommige
punten ver achter bij die van de auto
met benzinemotor. In gewicht, maximum
snelheid, en actieradius blijft de benzine
motor te prefereren boven de nieuwe
krachtbron, die eigenlijk helemaal niet zo
nieuw is.
In samenwerking met Thomas Edison,
maakte Ford al in 1914 een prototype van
een goedkope elektrische wagen, die zijn
energie zou halen uit accu's die door Edi
son werden geleverd.. Het project leed
weliswaar schipbreuk, maar de eerste
stap op de weg naar de ontwikkeling van
de elektrisch aangedreven auto was ge
zet.
TANK MET VLOEIBARE WATERSTOF
TANK MET VLOEIBARE
ZUURSTOF
CONDEI
CONTROLE APPARATUUR
VAN HET MOTORAGGREGAAT
boratoria een natriumzwavelaceu be
proefd. Deze energiebron heeft, zeker
wat de actieradius betreft, bij een con
stante snelheid van 65 kilometer per uur
voordelen boven de door G.M. gemonteer
de batterijen. Het is logisch dat met deze
uitkomst de gedachte van Ford uitgaat
naar een stadsauto, die immers niet bij
zonder snel hoeft te zijn, maar wel ruim
te moet bieden.
ELEKTROLYT
RADIATEUR
ELEKTRISCHE MOTOR
OP WISSELSTROOM
REDUCTIETANDWIELEN
ELEKTROLYT - TANK
32 BRANDSTOF-CEL
ELEMENTEN
General Motors heeft de lijn doorge
trokken en natuurlijk maakten haar tech
nici dankbaar gebruik van de inmiddels
voortgeschreden techniek. Zo namen klei
ne, en lichtere brandstofcellen de plaats
in van de zware, logge accu's. In de tien
jaar dat deze Amerikaanse fabriek met
een dergelijk aandrijfsysteem experimen
teerde. monteerden technici in 1964 voor
het eerst zilverzinkbatterijen in een Cör
vair personenwagen. Deze wagen voldeed
echter niet aan de eisen die men had ge
steld; eisen die heel dicht lagen bij de
prestaties die men kan verwachten van
een gelijksoortige, door een benzinemotor
aangedreven auto.
Met de „Elektrovair II" is alles beter
De bestelwagen met elektro-che-
mische aandrijving; op de openge
werkte tekening zijn de twee tanks
voor vloeibare waterstof en zuur
stof te zien, die achterin zijn ge
plaatst.
Het onderzoek leverde talrijke proble
men op, op het gebied van gewicht en
kosten. Nieuwe motoren en regelappara-
tuur voor elektrische traktie waren ver
eist. Het onderzoek op dit punt begon bij
Ford in de jaren vijftig en thans worden
twee regelinrichtingen getest.
Zolang deze test nog niet is voltooid
werkt Ford Engeland aan een stadsauto
met een lengte van 1.80 meter, waarvan
het prototype volgend voorjaar zal ver
schijnen. Voor de aandrijving zorgen twee
startmotoren, die geregeld worden door
dium van laboratoriumonderzoek voorbij thyristors (Ford probeert eveneens tran
is. Soepelheid in aandrijving, geruisloos- sjstors voor deze regelapparatuur te ge
heid en het ontbreken van luchtverontrei- kruiken). Als energiebron fungeren voor-
niging zijn wel de grootste voordelen van handel verkrijgbare lood-
dit soort voertuigen. Anderzins verheelde '«P'S 01 m 111,1 v JS
men niet dat beperkte ruimte, een inge- zuuraceu's.
ADVERTENTIE
gelukt. Deze wagen, eveneens een Corvair
heeft zowel in de ruimte die eens voor
de benzinemotor was gereserveerd, als on
der de bagageklep batterijen zitten, op ba
sis van zilverzinkelementen. Laag achter
in gebouwd bevindt zich een speciaal voor
dit doel ontwikkelde Delco-elektromotor,
met toebehoren. De prestaties van deze
auto, die geruisloos rijdt zonder enige
luchtverontreiniging achter te laten, gren
zen op sommige punten aan die van een
wagen met benzinemotor. In zestien secon
den kon de „Elektrovair" op honderd ki
lometer per uur worden gebracht en de
maximum snelheid van 130 kilometer per
uur lag slechts tien kilometer onder de
top van de Corvair met benzinemotor.
TANK 'MET KOELOLIE
BATTERIJEN
ELEKTRONISCHE
CONTROLE APPARATUUR
Echter; het totaalgewicht van de wa
gen lag beduidend hoger dan het gewicht
van diezelfde wagen met benzinemotor.
Het grootste bezwaar; na 65 tot 130 km.
rijden (afhankelijk van snelheid) moes
ten de batterijen opnieuw worden gevuld.
Ter vergelijking: met een tank benzine
rijdt men in de Corvair 400 tot 450 kilo
meter ver.
De elektrisch aangedreven bestelwagen
van General Motors heeft in plaats van
een serie batterijen, brandstofcellen „aan
boord", die ontwikkeld werden in samen
werking met Union Carbide Corporation.
Als brandstof voor deze cellen, voert de
bestelwagen twee tanks met vloeibare
zuurstof en waterstof met zich mee. Met
dit- systeem komt de bestelwagen zo'n 240
kilometer ver. Onnodig te zeggen dat de
installatie veel ruimte in beslag neemt.
Bij de uitleg die tijcTèhs de introductie
van beide wagens werd gegeven, kwam
naar voren dat General Motors het sta-
BATTERIJEN
stroomwisselaar
C' Alii.
REDUCTIETANDWIELEN
Waarom De heer Prent van slijterij
VanArkel, Dennewegll, Den Haag
zegt er dit van: „Heel eenvoudig.
Klanten die mij het beste vragen,
geef ik het beste. Geef ik Cinzano.
Je proeft het meteen: Cinzano is
rijker, voller en pittiger van smaak.
Echt zoals een vermouth van klasse
moet smaken". Drink ook Cinzano.
Waarom zou u met minder genoe
gen nemen? Nou dan! Cin Cin Cin
zano!
OLIERADIATEUR
EN VENTILATOR
ELEKTRISCHE MOTOR OP WISSELSTROOM
OLIEPOMP
CONTROLEAPPARATUUR
VAN DE STROOMWISSELAAR
GENERAL MOTORS'ELEKTRISCHE WAGEN DE "ELECTROVAIR"
Bedankt voor Brakel B. Haverkamp te
Blauwkapel-Groenekan; - voor Reeuwijk
J. Bos te Lunteren; - voor Wierden (3e
pred.pl.) J. Zwijnenburg te Oudenwater.
Beroepen te Wittewierum c.a. (toez.)
R. Boerma te Bredvoort.
Bedankt voor Valbur-Homoed I. Boot te
Wijngaarden; - voor Scherpenzeel (Fr.)
T. J. Drent te Middelbert (Gr.)
Bedankt voor Edmonton G. v. Dooren te
Burlington (Ont., Sanada) v. h. te En
schedé.
De Electrovair II van General Mo
tors; voor en achter zijn zïlverzink
batterijen opgeborgen.
Een doorzichtige tekening van de
Elektrovair II; duidelijk is de plaat
sing van de elektromotor te zien,
die wordt gevoed door ioissel-
stroom.
snoerde actieradius, en een lagere top
snelheid grote struikelblokken voor een
eventuele serieproduktie vormen. Daarbij
komen nog de hoge investeringskosten.
Het is daarom gerechtvaardigd te me
nen, dat de elektrisch aangedreven auto
in de naaste toekomst geen algemeen ver
voermiddel zgl worden.
Öf "hét moest gebeuren in de zin, zo
als die de ontwerpers van de tweede
Amerikaanse autogigant Ford voor ogen
staat. Deze technici, die een goed besef
hebben van de gebreken van een elektro
chemische aandrijving, hebben hun hoop
gevestigd op de ontwikkeling van een
stadsauto. Zij hebben daarvoor in hun la-
jv •- -■■";*■<
Amsterdam. (G.U.). Doctoraal schei
kunde: A. Schenk (Amsterdam). Docto
raal geschiedenis: mej. E. Pelser (Am
sterdam) en mevr. G. C. Post-Huisman
(Enschede). Doctoraal rechten: mej. J.
Huizinga (Amsterdam).
Utrecht. Doctoraal godgeleerdheid: P.
H. van Harten (Woubrugge), H. L. Pre-
torius (Amstelveen), A. Noordegraaf
(cum laude) (Oldebroek), M. W. Pre-
torius (Amstelveen). Doctoraal genees
kunde: mej. C. A. M. Moons (Arnhem),
mej. J. C. Treels (Utrecht), M. Vink (Pa-
pendrecht), H. L. van Zij 11 Langhout
(Bergambacht). Doctoraal Indo-Iraanse
letteren: K. R. van Kooy (Utrecht). Doc
toraal rechtsgeleerdheid: M. Pat.ijn (Den
Haag).
Amsterdam (Gem. Un.). Doctoraal rech
ten: mevr. A. M. G. Derwig—Vrienendorp
(Bussum) en de heer L. Laus (Beverwijk).
De heer W. Nagel uit Utrecht promoveer
de op een proefschrift getiteld „Some nu
clear reactions induced by d t neutrons".
Promotor was prof. dr. A. H. W. Aten jr.
De heer S. Auer uit Zeist promoveerde
op een proefschrift getiteld: „School, na
tuurwetenschap en maatschappij. Een
proeve van een didactisch model, ten be
hoeve van het onderwijs in de natuurwe
tenschappen, en meer speciaal dat in de
natuurkunde". Promotor was prof. dr. H
W. F. Stellwag.
Tilburg. Drs. J. J. Vostermans, hoogle
raar in de economie aan Saint Mary's Uni
versity te Halifax (Canada) is gepromo
veerd tot doctor in de economische weten
schappen op een proefschrift, getiteld:
„Consumer Credit, various aspects, with
specific reference tot Canada". Promotor
was prof. dr. P. P. van Berkum.
Den Haag. M.O.-B wiskunde: S. J. Bij
voet te Lisse.
Utrecht. Doctoraal culturele antropologie:
J. Campagne (Graauw). Doctoraal Indo-
Iraanse taal- en letterkunde: C. J. G. van
der Burg (Utrecht). Doctoraal klassieke
letteren: mej. A. G. Huls (Gouda). Docto
raal Franse taal- en letterkunde: mevrouw
N. Leis—Homann (Utrecht), mevrouw M.
A. J. J. L. VogtBromberger (Delft). Arts:
mej. G. M. Hoyng (Groenlo), A. J. Schaap
(Woudrichem).
C. W. J. Beider uit Geleen promoveerde
tot doctor in de geneeskunde op het proef
schrift: „Endometriose".
Amsterdam. Doctoraal sociale weten
schappen R. Kroes (Amsterdam).
Delft. Doctoraal wisk. ingenieur: J. C. W.
Berkhoff (Schiedam), C. Flokstra (Dron-
ten), P. C. Maenhaut (Biervliet), J. Moelaar
(Petten), H. Schiweigman (Vught), H. Swel-
heim (Rotterdam), T. de Vries (Amsterdam).
Doctoraal scheepsbouwkundig ingenieur: C
C. Glansdorp (Rotterdam).
Rotterdam. Doctoraal economische we
tenschappen: R. K. H. Hoedemaker (Vlaar-
dingen), D. Kamsteeg (Den Haag). H. M.
Beker (Zevenhuizen-Z.H.). H. Oostdijk
(Krimpen a. d. IJssel), A. H. H. Baardemans
(Breda) en J. C. W. de Vries (Rotterdam)
Prof. dr. W. P. Plate, hoogleraar in
de gynecologie aan de rijksuniversiteit
in Utrecht is benoemd tot ridder in de or
de van de Nederlandse Leeuw.
(Van onze correspondent)
LEIDSCHENDAM. „Kunt u mij
zeggen hoe laat het is?' Hoeveel dui
zenden keren per dag wordt deze
vraag waar ook ter wereld ge
steld? Hoeveel keren per dag kijkt u
op uw polshorloge of op de klok op
straat of kantoor? In de diverse tele
foondistricten vertelt „Tante Cor
dagelijks aan vele honderden mensen
de juiste tijd. „Tante Cor" wordt daar
niet schor van, want haar stem is
door de P.T.T. al jaren geleden op de
band vastgelegd. De juiste tijd wordt
bovendien tientallen keren per dag
doorgegeven aan de Hilversumse ra
dio- en televisiestations.
Er is maar één instelling in Nederland
waar u de juiste tijd op de honderddui
zendste seconde nauwkeurig te weten
kunt komen. Daar is de tijd tot op één-
duizendste fractie van een seconde ver
krijgbaar. Het tijdsignaal dat door „Hil
versum" wordt doorgegeven, de zes piep
tonen, zijn op de honderdste seconde
nauwkeurig. Ze zijn afkomstig van liet
Dr. Neherlaboratorium in Leidschendatn.
Zestienduizendste seconde vóór tiet te
melden tijdstip is aangebroken wordt van
hieruit een signaal naar Hilversum gezon
den. De weg door de kabel neemt zestien
milliseconden in beslag, zodat het tijdsig
naal uiterst nauwkeurig wordt uitgezon
den. De weg door de eiber van Hilver
sum naar uw radio vraagt namelijk geen
tijd.
Wie maken nu gebruik van deze, met
veel geld en moeite tot stand gebrachte,
uiterst nauwkeurige tijdsignalen? Ruimte-
ADVERTENTIE
van ons huis P. de MARCILLY Frs.
te BEAUNE
gedurende de maand DECEMBER
drie originele BOURGOGNE GLAZEN
Ruime sortering WIJNEN, binnen- en buitenlands gedistilleerd.
Gaarne op aanvraag toezending prijscourant.
N.V. WIJNHANDEL
v/h FA. J. H. ENSCHEDÉ
Spaarne 86 - 92 - HAARLEM
Telef. 10112 - 21031
vaarders! Maar die hebben we in Neder
land niet.
De heer C. J. Sanders, sinds 1956 chef
van de frequentie-standaard-afdeling van
het dr. Neherlaboratorium, glimlacht als
we hem die vraag voorleggen. Hij moet
er even over denken. Dan noemt hij: de
spoorwegen, de gemeentelijke energiebe
drijven, de P.T.T. zelf, Hilversum en de
sterrenwachten zijn de instellingen die de
juiste tijd aangegeven door seconde im
pulsen van P.T.T. betrekken. Daar
naast maken honderden klokkenmakers
en fabrieken indirect ervan gebruik. In
Den Haag zijn bovendien alle straatklok
ken van de gemeente aangesloten op het
laboratorium.
Het staat ook iedere particuliere instel
ling vrij de tijd rechtstreeks van het la
boratorium te betrekken. „Niemand maakt
daarvan echter gebruik, want alleen al de
aanleg van een rechtstreekse kabel zou
een onbetaalbare grap zijn," aldus de
heer Sanders.
Hoe komt men nu eigenlijk aan de juis
te tijd? Wie die vraag voorlegt aan de
heer Sanders moet wel over wat .echni
sche kennis beschikken. „Voor de juiste
tijd moet u zijn bij het Bureau of Natio
nal Standard in Washington of bij de ster
renwacht in Greenwich," zegt de heer
Sanders. „Wij maken een standaardfre
quentie waaruit door middel van een
kwartsoseillator een elektrische trilling
wordt opgevangen met een frequentie van
100 khz. Aan de hand van deze zeer nauw
keurige impulsen kan men de tijd vast
stellen die nauwkeuriger is dan het draai
en van de aarde. De aarde draait name
lijk per eeuw een duizendste seconde lang
zamer."
Er is in de tijdvleugel van het dr. Ne
herlaboratorium nauwe samenwerking
met de sterrenwachten van Engeland
Frankrijk, Rusland en Amerika. Ook zij
geven signalen die worden vergeleken met
de eigen opgewekte impulsen. Soms is er
een honderdduizendste seconde verschil,
dat dan moet worden gecorrigeerd. Het
kan echter nog nauwkeuriger. Begin vol
gend jaar zal daarom een instrument in
gebruik worden genomen dat de tijd nog
honderd keer nauwkeuriger gaat registre
ren. Het is de „atoomklok", die nu al bij
na een jaar in een experimenteel sta
dium tikt in het Dr. Neherlaboratorium,
Vorig jaar werd de internationale be
staande astronomische methode van tijd
bepaling afgedankt ten behoeve van de
nieuwe tijdcontrole, die afgeleid wordt
van de natuurlijke eigenschappen van het
cesiumatoom. Dit atoom heeft namelijk
ADVERTENTIE
een uitermate stabiele trillingsfrequentie.
De P.T.T.-„atoomklok" is gelijkgezet met
een draagbare atoomklok, die per vlieg
tuig een reis rond de wereld maakte om
alle bestaande „atoomklokken" te syn
chroniseren, vooral met het oog op ruim
tevaartexperimenten.
In Leidschendam staat de „atoomklok"
in de kelder van het Dr, Neherlaborato
rium in een absoluut trillingvrije ruimte.
We mochten niet verder dan de dikke
glazen deur. Het openen hiervan ,.ou een
storing met een fraktie van een tiendui
zendste seconde tot gevolg kunnen heb
ben
Vrouw vermoord. In de Maas bij Maas
tricht is het stoffelijk overschot ge
vonden van een 66-jarige weduwe uit
Wandre bij Luik. De vrouw is in de
vroege ochtend van maandag 5 decem
ber door een 64-jarige man, met wie
zij samenwoonde, gewurgd en daarna in
de Maas geworpen.
