„Alleen de neo-nazistische
N.D.P. heeft in principe
iets tegen gastarbeiders"
Arbeid in cijfers
West-Duitslands buitenlandse arbeiders (slot)
„IEDERE DUITSER
KOMT VAN NATURE
IN OPSTAND TE
GEN ALLES WAT
NIET-DUITS IS"
Bedelen
Geen politiek
Opruimen
Schipperen
met vlees
Voorlichting
17
ZATERDAG 10 DECEMBER 1966
Erbij
In 1910 werkten meer dan één
miljoen buitenlandse arbeiders in
Duitsland. Onder hen bevonden
zich veel Poolse en Russische sei
zoenarbeiders. Na de eerste wereld
oorlog nam dit aantal snel af tot
slechts enkele duizenden. Pas in
1954 begon de vrijwillige trek
van buitenlanders naar Duitsland
opnieuw.
In 1954 was hun aantal 72.907.
Dit liep op in 1960 tot: 329.356; in
1962 tot 711.459 en in juni
1966 tot 1,3 miljoen. Het aandeel
van de Nederlanders in de Duitse
arbeid is altijd groot geweest. In
1910 werkten 277.180 Nederlanders
in Duitsland. Na de beide wereld
oorlogen was hun aantal vanzelf
sprekend sterk teruggelopen, maar
in 1960 begon de trek weer: van
nauwelijks 2.000 in 1954 liep het
aantal in Duitsland werkzame Ne
derlanders in 1960 op tot 16.524, in
1962 tot 29.326 en nu in 1966 is
et enigszins gedaald tot ruim 22.000.
Het aandeel van de vrouwelijke
buitenlandse arbeiders in het ar
beidsproces in de Duitse Bondsre
publiek bedraagt meer dan 25 per
cent. De Grieken leveren de mees
te vrouwen: 39 percent, de Duitsers
zelf 35 percent.
(Van een speciale verslaggever)
WE MOETEN Ijzeren zenuwen
hebben met die jongens". Dit
is een kreet van een beheer
der van een woonoord voor Turken
in Hilden, op tien kilometer van
Düsseldorf. Het is tevens een rake
typering van de sfeer, waarin
wordt gewaakt over de belangen
van en voor buitenlandse arbeiders
in West-Duitsland. Hebben we in
het eerste artikel de algemene toe
stand en de economische noodzaak
beschreven, ditmaal willen we op
vang en begeleiding enerzijds en
huisvesting anderzijds onder de
loep nemen.
ER ZIJN drie grote maatschappelij
ke organisaties op vrijwillige basis be
last met de zorg voor de buitenland
se arbeiders in Duitsland: de r.-k.
Caritas voor Spanjaarden, Italianen,
Joegoslaven, Portugezen en katholieke
Grieken, de Arbeiterwohlfahrt voor
Turken en de „Innere Mission" voor
de overige (orthodox-katholieke) Grie
ken. Het zijn organisaties, die ook op
vele andere terreinen werkzaam zijn.
In de deelstaat Noordrijnland-West-
'falen spraken we met monseigneur dr.
Josef Koenen, directeur van de „Cari
tas" in het aartsbisdom Keulen.
Voorts met Dieter Brandt, maatschap
pelijk werker in dienst van de „Ar
beiterwohlfahrt" in Düsseldorf, en met
Oscar Calero, maatschappelijk werker
voor meer dan vierduizend Spanjaar
den in Keulen en omgeving.
Tenslotte bezochten we in Hilden een
barakkenkamp voor vierhonderd Tur
ken, die bij de Phoenix Rheinrohr
staalfabriek werken. Dit kamp was
een voorbeeld van woonoorden, zoals
die in heel West-Duitsland op last en
met steun van de regering in Bonn
zijn en worden gebouwd.
DE VOORDELEN van collectieve
huisvesting zijn duidelijk: de buiten
landers kunnen zelf eten koken, de
overheid kan gemakkelijk controle uit
oefenen, de buitenlanders hebben steun
aan elkaar en zij kunnen blijven vast
houden aan hun eigen cultuurpatroon.
Door te grote luxe en zelfstandigheid
zouden zij straks geen genoegen meer
kunnen en willen nemen met de krot
ten, waarin zij thuis wonen.
Nadelen zijn er ook, en even duide
lijk aanwijsbaar: de buitenlanders wor
den geïsoleerd in een kamp of flat al-
A A
leen met hun landgenoten. Zij krijgen
daardoor het gevoel tot de minsten in
de maatschappij te behoren en zij voe
len zich gekrenkt door vermeende op
sluiting en beroving van hun vrijheid.
Hierdoor ontstaan getto's en een
nieuw proletariaat.
De „Caritas" heeft in Duitsland 123
centra voor Italianen onder beheer en
89 voor Spanjaarden. Voorts zijn er 67
consultatiebureaus voor Italianen, 49
voor Spanjaarden, negen voor Grie
ken, twee voor Portugezen en vijftien
voor Joegoslaven. Totaal werken 157
maatschappelijke werkers, afkomstig
uit de landen zelf, onder de buiten
landse arbeiders.
HET GROOTSTE probleem, volgens
monseigneur Koenen, is de huisvesting
voor nagekomen familieleden. Dat is
vooral in Keulen een probleem omdat
in deze stad de Duitsers zelf nauwe
lijks aan woonruimte kunnen komen.
Er is een lijst van woningzoekenden
met 20.000 Duitsers.
In Keulen wonen meer dan één mil
joen mensen. Van hen komen er 37 000
uit het buitenland, onder wie 7000
vrouwen. Het aantal Mediterranen
bedraagt er: 11.000 Italianen, 5.000
Grieken, 4000 Spanjaarden, 11.000 Tur
ken en 700 Portugezen. Het totaal aan
tal buitenlandse arbeidskrachten in
Keulen vormt 8.6 percent van de be
roepsbevolking.
Een ander probleem, waarover de
„Caritas" zich ernstige zorgen maakt,
is het feit dat veel gehuwde vrouwen
werken. Samen verdienen zij meer, en
zij zijn tenslotte naar Duitsland geko
men om binnen enkele jaren zoveel
mogelijk geld te verdienen.
Dit verdienen gaat ten koste van het
gezin en de kinderen. Want ook moe
ders van zeven, acht kleine kinderen
gaan hele dagen werken. Zij laten
hun kroost aan zijn lot over. Voor eten
zorgen de kinderen zelf wel door te
gaan bedelen. „Het is erg, maar dit
jes en optreden van artiesten uit Tur
kije en Italië.
Een belangrijk onderdeel zijn de
groetboodschappen. Reporters reizen
de plaatsen af, waar echtgenoten en
kinderen van in Duitsland werkende
mannen wonen. In Keulen zorgen vier
Italiaanse en vier Turkse verslagge
vers voor nieuwsvoorziening.
DE LUISTERDICHTHEID van de
uitzendingen is bijzonder groot. Tot
uit Zwitserland, België, Luxemburg,
Oostenrijk en Nederland komen aan
vragen voor platen in Keulen binnen.
„Bij het samenstellen van nieuwsbul
letins houden we hiermee terdege re
kening. Zo hebben we extra aandacht
besteed aan de gemeenteraadsverkie
zingen in Nederland en aan de pro
vorelletjes, speciaal ten behoeve van
de buitenlanders in Nederland", zegt
Erich Rotter trots.
DE WESTDEUTSCHE Rundfunk
doet bijzonder veel voor de gastarbei
ders. Verleden jaar is Rotter naar de
paus geweest om diens zegen te vra
gen voor de Italianen in Duitsland.
Naar de giro-wielerwedstrijd in Italië
werden evenals naar de wereldkam
pioenschappen voetbal in Engeland
speciale verslaggevers gestuurd, uit
sluitend voor de Italianen in de Bonds
republiek.
Politiek wordt niet bedreven. „Wij
proberen zo objectief mogelijk te be
richten. Ook onaangename berichten
over Duitsers nemen wij op. We pole
miseren niet met de communistische
zenders in Praag, Sofia en Boedapest."
Heel belangrijk zijn de verkeersles
sen. De buitenlanders mogen in Duits
land een jaar lang rijden met een in
ternationaal rijbewijs. Na dat jaar
moeten zij rijexamen afleggen om een
Duits rijbewijs te bemachtigen. Rot
ter: „Dat is natuurlijk aperte dwaas
heid. In één jaar maken die buiten
landers Turken bijvoorbeeld be
hoorlijke brokken. Als ze voldoende
ongelukken hebben veroorzaakt, hoe
ven ze pas rijles te nemen".
De televisie-uitzendingen van de
Westduitse televisie worden samenge
steld door F. Porck. Hij beschikt voor
zijn dagelijkse tien minuten program
maatjes „Unsere Heimat Ihre Hei
mat" over twee omroepsters per land.
een cameravrouw, een redacteur, een
scriptgirl en een reporter, die Itali
aans en Spaans spreekt.
DE SAMENSTELLING van het pro
gramma is zoals het Duitse journaal:
nieuws, actualiteiten en film. Iedere
dag om vijf uur wisselen de bij de
Eurovisie aangesloten landen hun pro
gramma's van die avond uit. Porck
neemt iedere maandag sport van de
Italianen over. Hij brengt het tien voor
acht in zijn programma, vijf minuten
eerder dan Italië het zelf op het
scherm brengt.
Voor Turken en Grieken moeten alle
programma's in Keulen worden ge
maakt, omdat er in die landen nog
geen televisie is. Bijdragen van de
regeringen zijn lang niet altijd bruik
baar. „De Turken huilden toen zij in
december vorig jaar voor het eerst
televisie zagen, in hun eigen taal en
met eigen omroepsters."
De Spaanse programma's komen
tot stand zoals de Italiaanse, via het
Eurovisie-net. Alleen zendt Spanje niet
rechtstreeks, maar via films die per
vliegtuig naar Duitsland worden ge
vlogen.
VOORTS luistert de Duitse televisie
de korte-golfzenders af om berichten
over te nemen voor het nieuws. Met
behulp van de werknemersorganisatie
D.G.B. beeldt Porck situaties uit waar
in knelpunten tussen buitenlanders
en de Duitse maatschappij duidelijk
worden gemaakt. Het gehele program
ma wordt Duits ondertiteld, zodat de
Duitsers wat meer van het land van
herkomst van de gastarbeiders kunnen
leren. Doel van Porcks programma:
„Wij willen de vooringenomenheid van
Duitsers tegenover de buitenlandse
arbeiders helpen opruimen".
komt steeds meer voor in Keulen, in
1966", klaagt dr. Koenen. „Geld ver
dienen wordt bij de buitenlanders nog
groter geschreven dan bij ons. Zij zijn
te gierig om een paar centen te beta
len om hun kinderen in de speeltuin
te laten spelen".
De bedrijven, en de Duitse arbeiders
in deze bedrijven, zijn over het alge
meen wel blij met de komst van de
buitenlandse arbeiders, meent „Cari-
tas"-directeur dr. Koenen. „Maar zo
dra de ïabriekspoort achter hen dicht
valt, kennen de Duitsers hun buiten
landse collega's niet meer".
„Een Duitser komt van nature in
opstand tegen alles wat niet-Duits is.
De buitenlanders praten hard, staan
op de hoeken van de straat, roepen
vrouwen na, ruiken op tien kilometer
afstand naar knoflook en zien er, in
de ogen van de Duitsers, smerig uit.
Daaraan ergeren zich vooral de een
voudige, kortzichtige Duitsers. De
aversie tegen buitenlandse arbeiders
hier in Duitsland stijgt en dat komt
vooral door de pers".
DR. JOSEF Koenen is bijzonder posi
tief als hij het over deze negatieve
houding van zijn landgenoten heeft.
„De Duitse mannen kunnen een voor
beeld nemen aan de Italianen als het
aankomt op zorg voor hun gezin. De
Italianen sturen iedere maand vrijwel
al hun geld naar huis. Dat ze af en
toe een slippertje maken met Duitse
vrouwen is logisch, dat heeft een man
nodig als hij lang van huis is", zegt de
r.-k. geestelijke.
Een laatste- opmerking van prelaat
Koenen: „Alleen die nieuwe partij, de
NPD een neo-naristische beweging
heeft in principe iets tegen de bui
tenlandse arbeiders. Deze partij wil
geen gelijkgerechtigheid en geen ge
lijkstelling van buitenlanders met
Duitsers. De buitenlanders mogen naar
Duitsland komen, maar dan alleen om
het vuile werk op te knappen".
Dieter Brandt werkt onder ruim twee
duizend Turken in Düsseldorf, als
maatschappelijk werker in dienst van
de „Arbeiterwohlfahrt" een maat
schappelijke instelling op neutrale ba
sis. Evenals de „Caritas" heeft ook de
„Arbeiterwohlfahrt" in Duitsland cen
tra (47), consultatiebureaus (26) en
maatschappelijke werkers (53).
De Turk voelt een sterke binding
met de Duitsers. In beide wereldoor
logen hebben de Turken zich tot het
laatste moment vrienden van Duits
land getoond. Daar komt nog bij dat
de Turk in hart en nieren militair is,
„Het zijn echte Pruisen", zoals de heer
E. de Haan van de Duitse werkne
mersorganisatie DGB opmerkte. Wel
licht dat deze factor ook een binding
met Duitsers veroorzaakt.
De Turken die naar de Bondsrepu
bliek komen, denken opgenomen te
worden als bevoorrechten in het „Wirt-
schaftswunderland". Die illusie wordt
hun snel ontnomen, want zij worden
behandeld als alle andere buitenlandse
arbeiders. Maar de Turken blijven vol
vertrouwen, zij voelen zich nieï gauw
achtergesteld. In alles zien zij een te
ken van hetlot: „Allah heeft het zo
gewild, Allah zij geprezen".
IN DUITSLAND wonen meer mo
hammedanen (220.000) dan in heel
Noord- en Zuid-Amerika samen. Zij
vormen door- hun geloof een aparte
groep, die problemen-veroorzaakt door
bepaalde eetgewoonten. „Als ze de Ko
ran maar goed uitleggen, dan valt er
„Jfw Nederland kome*iaanvragen voor platen in Keulen binnen". Ook de gastarbeiders non-de.„Arosu Sun" beluisteren uitzendingen van de Wetrtdmttaohe Mtmdfth
Hoewel de Italianen in West-Duits
land sport uit hun land eerder op
het televisiescherm zien dan in Ita
lië zelf, spelen kranten uit hun
vaderland een grote ról in de
nieuwsvoorziening.
wel wat te schipperen met het vlees.
Hooguit dertig percent houdt zich echt
streng aan de Koran", aldus Dieter
Brandt-
Een zaak die vooral de Turkse rege
ring in Ankara een doorn in het oog is,
is-het feit dat meer dan duizend Turk
se leraren in Duitsland in fabrieken
werken. Zij verdienen meer dan thuis
met lesgeven. Op formele gronden kan
de regering in Turkije niets doen,
maar zij stelt alles in het werk om
deze mensen terug te krijgen.
w
Zeven jaar,geleden kwam Oscar Ca
lero (32) naar Duitsland. Sinds enkele
jax-en is hij maatschappelijk werker in
Keulen onder vierduizend Spanjaarden
Hij houdt iedere dag zitting in het con
sultatiebureau, ondergebracht in het
Casa de Espana aan de Meister Ger
hard Strasse 7 in Keulen.
EVENALS met de Turken staan de
„t- oude Duitsers ook op bevriende
voet met de Spanjaarden. De Duitsers
„van na de, oorlog" denken bij Span
je, volgens Calero, alleen aan Franco
als vriend van Hitier, aan stierege
vechten en burgeroorlogen, en aan
Alva, die de Hollanders tiranniseerde.
„Echt anti-Spaans zijn echter alleen
de vakbonden", beweert de Spaanse
maatschappelijk werker met grote stel
ligheid.
Van geheime agenten van de Spaanse
arbeidspolitie onder de arbeiders in
Duitsland weet Calero niets af. Wel is
via radio-Praag kort geleden gewaar
schuwd voor een spion van de Spaanse
regering, die in Keulen en Düsseldorf
zou opereren. „Achteraf bleek het een
vertegenwoordiger van een bank te zijn,
die. hier zaken deed", aldus Calero, die
opvallend1 goed op de hoogte is van de
situatie in Nederland: „Hoe gaat het
met boer Koekoek en zijn Boerenpar
tij?"
DE DUITSERS hebben een grote
hoeveelheid boekjes en drukwerkjes
uitgegeven, voor buitenlanders om
Duitsland en zijn inwoners te leren
kennen en voor Duitsers om te weten
wie Mohammed Ali, Antonio, Carlos
of Dimitri is. Zoals steeds weer bleek
dat in de deelstaat Noordrijnland-
Westfalen vooral op het gebied van
voorlichting niets aan het toeval werd
overgelaten. Radio en televisie zijn
hierbij niet achtergebleven.
Met viermaal een kwartier muziek
op zondagmiddag komen de buiten
landse arbeiders in Nederland er be
kaaid af. In Duitsland worden iedere
avond van acht tot tien uur program
ma's uitgezonden voor Italianen, Span
jaarden, Turken en Grieken. Via het
derde Westduitse televisienet is er
tweemaal per week tien minuten ge
reserveerd voor Italianen en eenmaal
per week tien minuten voor respec
tievelijk Turken, Spanjaarden en Grie
ken. Bij de radio is Erich Rotter, re
dacteur buitenland bij de Westdeutsehe
Rundfunk in Keulen, een van de sa
menstellers van de programma's voor
Italianen en Turken. De Bayerische
Rundfunk stelt de uitzendingen voor
Spanjaarden en Grieken samen.
De programma's zijn als volgt op
gebouwd: wereldnieuws, nieuws uit
Duitsland en nieuws uit eigen land.
Dan bijdragen over sociale vraagstuk
ken en arbeidsongevallen en een cur
sus Duits. Vervolgens muziek. Dertig
tot veertig percent van de program
ma's bestaat uit muziek. Verzoekpro
gramma's, uitvoeringen van door ar
beiders zelf gevormde muzikale groep-
