Premier Kosygins bezoek aan Turkije:
meer dan een historische gebeurtenis
Politieke betrekkingen zijn
geleidelijkaan verbeterd
r
vleesconserven
Nieuwe behuizing voor Artis-nijlpaarden
President De Gaulle hield
Fanfani aan Europa-lijntje
Brandt pleit
voor Europese
ontspanning
Massaproces in
Boedapest
T
Datwordt smullen...worstjes in de erwtensoep!
Is uw'keukenwinkeltje' óók zo welgevuld
met blikjes
Ex-priester uit VS
keert Sovjet-Unie
de rug toe
Omstreden boek
over Kennedy's
dood wordt
uitgegeven
Huilende Hartel
op vrije voeten
Kerst-begeerte
WOENSDAG 21 DECEMBER 1966
17
KIJF
m
4
Stevige greep
Weggeëbd
'raag
Héérlijk, veel worstjes in uw erwtensoep. Uw gezin
is er dol op, en terecht. Daarom staan die worstjes
ook altijd in uw 'keukenwinkeltje'. Gemakkelijk bij
de hand zo'n blikje. Met zorg bereid en hygiënisch
verpakt en... de inhoud is altijd meer dan u denkt.
Kwestie-C yprus
internationale allure...
PRISM HORLOGES
Ahlers ook woordvoerder
van regering-Kiesinger
Eén jaar voor kapitein:
verstekelingen werden
overboord gezet
(Van een speciale verslaggever)
ANKARA. Voor de eerste maal in de geschiede
nis van de Turkse staat zette deze week een Russische
regeringsleider premier Kosygin voet op Turkse
bodem. Voordien was Kroesjtsjev het dichtst in de
buurt: hij passeerde de nauwe Bosporus per schip,
maar zijn staatsiereis had indertijd Egypte tot be
stemming. De komst van de Sovjet-premier met zijn
minister van Buitenlandse Zaken, Gromyko, heeft in
dit land gemengde gevoelens wakker geroepen. De
uitgesproken, met vrees vermengde vijandige hou
ding, waarmee de Turken hun machtige nabuurstaat
door de eeuwen heen hebben bejegend is in de afge
lopen jaren enigszins geluwd. En sinds een drietal
jaren zijn de politieke betrekkingen geleidelijk aan
verbeterd. Er groeiden vooral de economische con
tacten.
VJET.
SOVJET-VA
TURKIJE
UNIE
ZWARTE ZEE
InebokJ Ardahan
BULGARIJ
•Trat-zon
Samsun
•Amasya
oSivas
•Adapazan
O ANKARA
skisehir
Erarum
Mus Go'/tj
Garzanü.^
1
Bursa*
v.Troja
Kutahya^®
Kayseri
Malatya
Raman
Dabekir
C^fAv^rizmr
^-7^ (Smyrna)
Antalya-
enaerun
sg*. 'JfRhodos r<r- -
- -NiJ.^>»
I RAK
Hoofdstad
Belangrijkste
Spoorlijnen
Vliegveld
MIDDELLANDSE ZEEN-
Door Syrië betv/ist
Turks gebied
400
werd zelfs een cultureel verdrag afge
sloten, terwijl de Russen voorts aanbo
den, op aangename voorwaarden, projek-
ten uit te voeren, zoals de bouw van een
olieraffinaderij en andere industriële pro
jecten, dit alles in ruil voor landbouwpro-
dukten.
Maar hoewel de scherpe kanten van de
oude vete, die door de eeuwen heen tot
bloedige strijd heeft geleid, zijn afgesle
ten en de jongere generatie geneigd is de
Sovjet-Unie met meer welwillendheid te
gemoet te treden, worden de officiële po
gingen tot toenadering nog door velen met
onverholen achterdocht bezien. Het ver
leden is niet vergeten, met name niet in
de besloten gemeenschappen op het plat
teland en in de kleine steden, waar de
vrees voor de „Russen", of zij nu tsa
ristisch zijn of marxistisch-leninistisch, van
geslacht op geslacht is overgebracht.
En uitgesproken deze „kleine luiden" en
de conservatieve, het communisme vre-
zenden, gefortuneerden, zijn het die de
Rechtvaardigheidspartij van premier De-
mirel aan het bewind hebben geholpen,
zodat het begrijpelijk is dat van Turkse
zijde de komende gesprekken met om
zichtigheid zullen worden gevoerd.
IN DE EERSTE na-oorlogse jaren, toen
het land bloot stond aan sterke Russische
druk toen Stalin de oostelijke provincies
opeiste en controle wenste op de Bospo
rus toegangsweg tot de Zwarte Zee
waren het de Amerikanen, die Turkije
met garanties steunden. Sindsdien en met
name na 1952 toen Turkije samen met
Griekenland tot de NAVO werd toegela
ten, is de band met het Westen in een
hechte alliantie verankerd.
De strategische en vitale flankpositie en
de gunstige plaats voor militaire bases
van waaruit diep in het binnenland van
de Sovjet-Unie gepenetreerd kan worden,
leidden tot een ruime belangstelling van
de VS, die materieel tot uitdrukking
kwam in de vorm van een omvangrijk
hulpprogramma, waarbij dollars en goe
deren, maar vooral militaire uitrusting
naar het land stroomden.
De Amerikanen ontvingen van de el
kaar afwisselende regeringen in Ankara
immer een gunstig onthaal en zij konden
rekenen op de sympathie van de bevol
king, die zich gesterkt voelde door de
hulp van een machtig bondgenoot. Maar
uiteraard, de steun was niet zonder con
sequenties. In de loop der jaren kwamen
met de Verenigde Staten 54 bilaterale
overeenkomsten tot stand, die enerzijds
een vloed van hulp tot gevolg had, maar
anderzijds aan de Amerikanen een stevi
ge greep op het land verschaften.
GEDURENDE geruime tijd mis
schien wel te lang heeft Washington
de inschikkelijkheid van zijn partner als
„vanzelfsprekend" beschouwd. Het mili
taire apparaat besliste naar eigen goed
dunken: de door Moskou verfoeide U 2-
spionagevluchten hadden Turkije tot thuis
basis. Tijdens de ingreep in Libanon ston
den alle marinehavens en luchtbases
letterlijk volgestouwd met oorlogsgoede
ren, en gedurende de Cuba-crisis verre
zen kernraketbases als paddestoelen uit
de grond. En van dergelijke ingrepen
kwam de Turkse regering soms pas op
de hoogte als zij een feit waren.
Misschien heeft Amerika het incasse
ringsvermogen van zijn bondgenooot ver
ontachtzaamd en tè lang op de proef
Vanaf dit moment groeide in Turkije
het besef, dat men niet in alle opzichten
op de steun van de bondgenoot kon re
kenen. Men realiseerde zich dat 't land zich
eigenlijk tè consequent van de Sovjet-
Unie had afgekeerd, waardoor het geen
enkele dekking in de rug had, zelfs geen
gespreksbasis bezat, toen de Cyprus-
kwestie dat eiste. Geleidelijk aan is An
kara tot de overtuiging gekomen, dat
I waar zoveel andere westelijke landen al
lang economische betrekkingen met de
Sovjet-Unie hadden aangeknoopt ook
Turkije niet mag achterblijven.
Deze klimaatswijziging in het zuide-
j lijke buurland is door de Russische lei
ders met onverholen instemming en me
dewerking begroet. Turkse parlementa
riërs bezochten de Sovjet-Unie, en een
tegenbezoek van de Russen, onder Pod-
gorny (de huidige Russische president)
volgde. Anderhalf jaar geleden reisde
Gromyko naar Ankara en legde daar de
grondslag voor het bezoek van de hui
dige Russische missie aan Turkije. Er
POLITIEKE KRINGEN in Ankara ver
wachten dat het overleg tussen Kosygin
en Demirel zich, in principe, zal bezig
houden met een versterking van de con
tacten op economisch en technisch ter
rein. Maar ongetwijfeld zullen ook de
gevoelens op het politieke vlak worden af
getast. De houding van de Turkse rege
ring is gericht op een streven naar een
gezonde coëxistentie tussen beide landen,
waarbij zij voorop stelt dat de huidige
banden binnen de NAVO volledig gehand
haafd zullen worden.
„Wij zullen geen tweede Frankrijk wor
den" was het even korte als afdoende
antwoord dat ik in Ankara kreeg. „Maar
anderzijds zullen wij alles nalaten waar
door de Sovjet-Unie zich, vanaf ons grond
gebied, rechtstreeks bedreigd zou kun
nen voelen".
De kans is niet uitgesloten dat de Rus
sen in de komende dagen een dusdanige
toegeeflijkheid tonen dat het langslepende
grensgeschil in de oostelijke provincie tot
een snelle oplossing kan komen. Daarmee
zal de weg zijn vrijgemaakt voor de bouw
van een enorm Turks-Russische water
krachtcentrale in dit grensgebied. Als
vaststaand mag worden aangenomen, dat
ook Cyprus ter sprake komt.
Demirel zal bij zijn partner vragen
waarom hij de wapenleverantie van
Tsjechoslowakije heeft toegestaan, terwijl
juist de Sovjet-Unie zich in de Verenigde
Naties voor een wapen-embargo heeft uit
gesproken. De Russen moeten van de
zending naar Cyprus op de hoogte zijn ge
weest. Immers, volgens het Warschau-pact
dienen de lidstaten elkaar toestemming
te vragen bij wapenleveranties buiten
het bondgenootschap.
ADVERTENTIE
Kosygin
gesteld. Hoe het ook zij, de Turkse pro-1
Amerikaanse houding van vroeger is ge
leidelijk weggeëbd. De situatie is ech
ter niet, zoals links-georiënteerde bla-1
den suggereren, dat van een uitgespro
ken anti-stemming sprake is. Officieel I
staat men in Ankara nog steeds zeer
positief tegenover de aanwezigheid van
de Amerikaanse partner, maar ook in
regeringskringen is men niet meer on
gevoelig voor de groeiende weerstand,
die nu in vele streken tegen de buiten
landers aanwezig is en die plotseling tot
uitbarsting kan komen.
Nog de vorige maand ontstonden he-1
vige onlusten in Adana, waar buiten zin-1
nen geraakte Turken hun woede koel
den op alles wat buitenlands was. omdat I
zij meenden dat Amerikaanse militairen
Turkse vrouwen hadden gemolesteerd.
Duizenden inwoners trokken door de stra-1
ten, een spoor van vernietiging achter
zich latend. Buitenlanders zochten in pa
niek een toevlucht op de luchtmachtba
sis. De Turkse minister van Defensie
kwam bezorgd over om zich van de toe
stand op de hoogte te stellen.
Ook op een ander vlak, en dat is in
feite van meer rechtstreekse invloed ge-1
weest op de Turks-Russische toenade
ring, heeft de houding van de V.S. veel I
emotionele reacties opgeroepen. Dat be
treft het hete hangijzer tussen Turkije
en Griekenland: de kwestie-Cyprus, die
juist dezer dagen weer tot kookhitte is
gekomen vanwege de Tsjechische wapen-1
leveranties aan Makarios.
Toen in december 1963, de „bloedige I
kerstmis" op Cyprus uitbrak, en de ge
moederen in Turkije hoog waren opge
zweept, werd van de regering slechts
één daad verwacht: een onmiddellijke ac
tie om de Turkse minderheid op het ei
land te steunen. Hoewel dit, tot onge-1
twijfeld rampzalige gevolgen geleid heb
bende ingrijpen, gelukkig is uitgebleven,
hebben de VS veel aan sympathie ver-1
speeld toen uitlekte dat president John
son in deze tumultloze dagen persoonlijk I
aan Ankara had laten weten, dat de
door de VS aan Turkije geleverde wa
pens en vliegtuigen niet voor Cyprus moch
ten worden gebruikt en dat ook op Ameri
kaanse of Navo-steun niet gerekend
mocht worden, omdat dit een conflict
met de Sovjet-Unie zou betekenen.
STOCKHOLM. De Amerikaanse ex-
priester Harold Mitchell Koch, die in sep
tember naar de Sovjet-Unie reisde en
daar asiel vroeg, is nu in Zweden. Zowel
daar als in de VS is het nieuws van de
terugkeer van Koch ingeslagen als een
bom. In de algemene opwinding verdween
de heer Koch, maar werd na enige tijd
teruggevonden in een kamer van het in
ternationale studententehuis in Lund in
Zuid-Zweden. Hier heeft hij zichzelf op
gesloten en weigert iemand te ontvangen.
Hij geeft zijn commentaren via de geslo
ten deur.
ADVERTENTIE
NEW YORK (AFP) De uitgevers
maatschappij Harper and Row heeft mee
gedeeld dat zij het boek „De dood van
een president" van William Manchester
ondanks de bezwaren van mevrouw Ken
nedy „in het belang van de geschiedkun
dige juistheid" toch zal uitgeven.
Een woordvoerder van de familie Ken
nedy heeft hierop onmiddellijk met een
communiqué geantwoord, waarin hij
Manchester en de uitgeversmaatschappij
er opnieuw van beschuldigt de door de
schrijver ondertekende overeenkomst met
mevrouw Kennedy te hebben geschonden.
„Deze schending zal blijkbaar enorm veel
opbrengen", zegt het communiqué.
(Van onze correspondent)
PARIJS Het jongste internationale
I rendez-vous dat president De Gaulle in
Parijs ter gelegenheid van de NAVO-
vergadering had belegd, heeft zijn partner
de Italiaanse minister van Buitenlandse
Zaken, Fanfani, niet het resultaat opgele
verd dat hij verwachtte. Gedurende 35 mi
nuten heeft de Italiaanse bewindsman met
de Franse president gedachten uitgewis
seld over de Europese politiek, maar bij
zijn vertrek uit het Elysée was voor minis
ter Fanfani toch niet het groene licht ont
stoken voor een nieuwe Europese topcon
ferentie, waarop hij kennelijk had ge
hoopt.
Wel is Parijs officieel van oordeel dat
zich vorige week een lichte politieke aard-
I verschuiving heeft ingezet. Ook binnen
de NATO meent men nu een ontwikke-
I ling te kunnen signaleren waardoor de
DARMSTADT (DPA) In het proces
tegen acht voormalige leden van de nazi
Sicherheits Dienst", die beschuldigd wor
den van moord op 40.000 joden tussen
1941 en 1943 in het Poolse district Kolo-
mea, heeft de rechtbank in Darmstadt Europese landen zich steeds duidelijker
gisteren besloten, de behandeling van de van de Verenigde Staten distantiëren. In
zaak tegen de 74-jarige hoofdverdachte dit verband is het opvallend geweest, dat
Herbert Hartel stop te zetten. voor het eerst in het slotcommuniqué de
De gewezen „SS-Hauptsturmführer" Vietnam-oorlog niet meer werd genoemd,
wie alleen al 17.000 moorden ten laste De oproep tot militaire of andere steun die
werden gelegd, mocht naar huis gaan om- hij aanvankelijk tegenover zijn NAVO-
dat hij niet in staat werd geacht nog lan-1 bondgenoten wilde lanceren, is de Ameri-
ger verhoord te worden. Hij heeft drie
ëneenhalf jaar in voorarrest doorgebracht.
Tijdens het proces had Hartel steeds
huilbuien gekregen zodra hij iets moest
zeggen over zijn optreden in Kolomea.
Hij betuigde telkens weer zijn onschuld.
Twee artsen hebben voor de rechtbank
verklaard, dat er weinig kans bestaat dat
Hartel binnen afzienbare tijd zover is dat
hij weer voor kan komen.
kaanse minister van Buitenlandse Zaken,
Dean Rusk, vorige week in de keel blijven
steken.
Gelijktijdig werd van Britse en van
andere zijde een omzichtig offensief in
gezet, met het doel Groot-Brittannië's toe
treding tot de EEG ten tweede male voor
te bereiden. Die beide stromingen heb
ben echter in Franse ogen nog geen kris
tallisatiepunt bereikt en om die reden mag
met aannemen, heeft De Gaulle het nog
voorbarig geacht, het vroegere plan-Fou-
chet voor een verenigd Europa op Gaul
listisch en dus niet geïntegreerde
grondslag, opnieuw officieel aan de orde
te stellen.
BONN (Reuter) De Westduitse coa
litieregering van Christen-Democraten en
Sociaal-Democraten heeft maandag de
waarnemend hoofdredacteur van het
weekblad Der Spiegel, de 44-jarige Con
rad Ahlers, benoemd als haar plaatsver
vangend woordvoerder.
Een artikel dat Ahlers in 1962 publi
ceerde over de gebrekkige stand van za
ken bij de Westduitse strijdkrachten, deed
veel stof opwaaien. De toenmalige minis
ter van Defensie, Strauss, die herhaalde
lijk het mikpunt van critiek van Der
Spiegel is geweest, zag in het artikel een
middel om het blad aan te pakken, omdat
het defensiegeheimen zou hebben onthuld.
Via de Westduitse militaire attaché in
Madrid liet hij Ahlers in zijn Spaanse va
kantieverblijf aanhouden en gevankelijk
naar de Bondsrepubliek overbrengen
Spoedig bleek echter dat er tegen Ahlers
en tegen Der Spiegel geen bewijzen te
vinden waren. Het aandeel dat Strauss in
de zaak had gehad, kostte de bewindsman
toen zijn portefeuille. Thans maakt Straus
weer deel uit van het kabinet als minis
ter van Financiën.
De nijlpaarden in de Amsterdamse
Artis, die het vele jaren lang met
een schamel verblijf moestén stellen,
hebben nu een fraaie nieuwe behui
zing gekregen. De verhuizing van
de kolossen verliep vlot. Hier stapt
,Jan" voorzichtig en nog wat on
wennig in zijn nieuwe bassin.
ATHENE (Reuter en DPA) - Een West
duitse kapitein, die in de nacht van 10
op 11 september twee Turkse verstekelin
gen voor de kust van Kreta overboord
liet zetten, is gisteren in Athene tot een
jaar gevangenisstraf veroordeeld met af
trek van drie maanden voorarrest.
Een van de verstekelingen, die zwem
mend de kust van Kreta wist te bereiken,
heeft verklaard, dat de gezagvoerder hem
en zijn kameraad gedwongen had over
boord te springen. De kapitein stelde ech
ter dat de twee verstekelingen, die zich
op 7 september in de haven van Beiroet
op zijn schip, de „Rudgert Vinnen" uit
Bremen verborgen hadden, op hun eigen
verzoek, met proviand en een vlot over
boord waren gezet. De andere versteke
ling, een jongen van achttien jaar, is
spoorloos verdwenen.
De rechtbank veroordeelde de kapitein,
omdat hij mensen zonder hulp op zee had
achtergelaten en het binnenkomen in Grie
kenland van verstekelingen had verge
makkelijkt.
De kapitein is inmiddels op vrije voe
ten gesteld tegen betaling van ongeveer
5.500 gulden.
De geest van het kerstfeest werd niet
vaardig over de meer dan zeshonderd
moeders, die hun spruiten naar een
kinderpartijtje in het Britse Doncaster
vergezelden. Er lag een berg van twee
duizend pakjes. Elk geschenk droeg de
naam van een kind. Alles verliep vre
dig tot iemand aankondigde, dat men
thans tot uitreiking van de pakjes zou
overgaan.
Enkele moeders konden haar be
geerte niet meer baas en snelden naar
de stapel om daarin te grabbelen. De
andere moeders, die vreesden dat haar
kinderen niet aan hun trekken zouden
komen, vlogen ook op de pakjes af.
„Het leken wel beesten. Ik vreesde,
dat de kinderen onder de voet gelopen
zouden worden. Ik zal zeker nooit
meer een kinderfeest geven", zei een
van de organisatoren.
BONN De Raad van Ministers van
de Westeuropese Unie is maandag een
bijeenkomst van twee dagen begonnen
onder voorzitterschap van de Westduitse
minister van Buitenlandse Zaken, Brandt.
Hij pleitte voor „stapsgewijze en welover
wogen" vermindering van de strijdkrach
ten in Europa. Hij waarschuwde er echter
voor alleen in Midden-Europa een kern
wapen vrije zone te scheppen. Om het
machtsevenwicht niet te verstoren, zou
een overeenkomst tot geleidelijke vermid-
dering van kernwapens in heel Europa
gesloten dienen te worden.
Brandt is voorts van oordeel, dat een
doeltreffend stelsel van Europese veilig
heid eens in de plaats zal moeten komen
van de splitsing van Europa. „Maar de
huidige Russische politiek wil de deling
van Duitsland en Europa bestendigen."
BOEDAPEST (AFP) In de Hongaar
se hoofdstad Boedapest is maandag een
proces begonnen tegen veertig verdachten
die beschuldigd worden van deviezen-
smokkel op grote schaal en andere mis
drijven. De hoofdverdachte is de 68-jarige
uit Wenen afkomstige Laszlo Schwarcz,
die een dubbele nationaliteit Oosten
rijkse en Hongaarse zou hebben. Hem
wordt tèn laste gelegd dat hij in Honga
rije auto's heeft verkocht zonder de de-
viezenbepalingen in acht te nemen, waar
door hij de Hongaarse staat voor meer
dan twee miljoen heeft benadeeld. Ook
zou hij juwelen hebben verhandeld.
