Een priester ontdekte de mens
LE CORBUSIER SCHIEP EEN KERK VOOR
MODERNE
PELGRIMS
Hervormde kerk handhaaft het
standpunt over kernwapens
Nieuws over
conferenties
ZATERDAG 31 DECEMBER 1966
Erbij
18
(Van onze correspondent)
ROTTERDAM. „Ik heb een andere kijk gekregen op publieke vrou
wen. Die meisjes hebben behoefte aan een menselijk gesprek. Daar kun
nen ze niet onderuit. Ik heb geprobeerd dat contact te leggen. In het begin
was het vreemd, eerlijk. Ik was ook een beetje huiverig. Ik liep zo in
Amsterdam door die straatjes te wandelen, totdat ze me kenden. Eerst
een babbeltje in de open deur, over het lekkere brood van het winkeltje
op de hoek, over de politiek, over hun kinderen, daarna binnen met de
deur dicht. Ze waren openhartig. Ze vertelden je van alles. Soms kwamen
ze even los van zichzelf. Ze vertrouwden je wel eens wat toe, maar
meestal waren het alledaagse dingen, een grapje en wat ellende. Omdat
ze je kenden. Omdat ze dachten: „Hé, die vrijer is anders".
NEELTJE EN COD
Hulp aan Vietnam
Bedevaarten
Drs. Steenwinkel
naar Pakistan
Commentaar
Bisschopssynode
Kinderbijbels
Praten over „God
in Nederland"
Audio-visueel
zendingsbureau
Kapelaan Van Paassen
De kapel Notre-Darr^e du Haul.
In gesprekken zeiden ze ook wel
eens: „Ja ik vertel je dat wel alle
maal, maar je bent nog zo jong. Ik
weet helemaal niet of je al die rot
tigheid aankunt." De dertigjarige ka
pelaan W. J. N. van Paassen vertelt
zijn ervaringen, die hij drie jaar ge
leden opdeed, toen hij als pasgewijd
priester assisteerde in een parochie
middenin de rosse buurt van Am
sterdam. Hij ervoer dat het contact
Op 7 en 8 januari zal het Vormings
centrum „Den Alerdinck" in Huize „De
Vuurslag" te Gorssel (bij Deventer)
een conferentie beleggen onder het
thema „Stemmen, maar op wie?"
De ontwikkeling van de politieke si
tuatie in ons land en de daarmee ver
band houdende vervroegde verkiezin
gen voor de Tweede Kamer hebben
nog meer onduidelijkheid veroorzaakt,
dan er voorheen toch al bij velen be
stond. In dit weekend zal getracht
worden de deelnemers wat meer hel
derheid te geven in deze gecompli
ceerde zaak.
Inleidingen worden gehouden door
de oud-staatssecretaris van Cultuur,
Recreatie en Maatschappelijk Werk, C.
Egas, prof. dr. W. Hessel, mr. J. P.
Hogerzeil en mr. S. Willinge Grata-
ma. Voor gesprek is in het program
ma veel ruimte gelaten.
Onder het thema „Geloven we (nog)
in opvoeding?" zal op 25 en 26 januari
op het vormingscentrum „Den Aler
dinck" te Laag-Zuthem een bijeen
komst plaatsvinden voor hen die recht
streeks bij de recreatie betrokken Zijn.
Aan de orde komen vragen als: „wie
is uiteindelijk verantwoordelijk voor
de opvoeding, is het uiteindelijk een
zaak van de ouders of van de school,
de opleiding, de kerken, moet de re
gering meer doen of allemaal samen,
wat is in dit geheel de rol, de taak
van de ondernemer in een recreatie-
bedrijf?"
Om het gesprek meer richting te
geven zal drs. C. Waaldijk, als psycho
loog verbonden aan de Sociale Akade-
tussen de bijna sacrosancte sfeer van
het groot-seminarie en de zelfkant van
de maatschappij schril kan zijn. Hij
zag op dat ogenblik datgene waar
voor hij twaalf jaar had gestudeerd:
de mens.
Opgroeiend tussen de druiven van
de tuindersplaats Poeldijk in het
Westland bezocht hij de broederschool
in Den Haag en besloot priester te
mie „De Horst" te Driebergen, een in
leiding geven over het thema; voorts
staan drie korte referaten op het pro
gramma, te houden door deskundigen
op het gebied van het onderwijs, de
politiek en de kerk.
Deze dagen worden gehouden in sa
menwerking met de Nederlandse Kara-
peerraad en de Bijbelkioskvereniging.
In 1964 verscheen het boek „Chris
tianity in world history", geschreven
door dr. A. Th. van Leeuwen, direc
teur van de stichting Kerk en Wereld
te Driebergen. Op 7 en 8 januari aan
staande zal op De Horst in Drieber
gen een weekendconferentie worden
gewijd aan dit werk, dat in 1966 in
Nederlandse vertaling verscheen onder
de titel „Het christendom in de we
reldgeschiedenis".
De conferentie, waarin dr. Van Leeu
wen zelf als spreker en gesprekspart
ner zal fungeren, staat open voor al
len die kennis hebben genomen van
dit boek, voor voor- en tegenstanders,
critici en hen die de schrijver vragen
willen stellen. Sommigen prezen de in
het werk van dr. Van Leeuwen ont
wikkelde gedachtengang en visie als
een belangrijke hulp bij het verstaan
van de betekenis van het christendom
voor de wereld. Anderen ontpopten
zich als felle tegenstanders.
Allen zijn echter van mening dat
het boek van groot belang is en dat
de schrijver een geheel nieuwe en
boeiende bijdrage heeft geleverd om
klaarheid te scheppen in de discussie
over het christelijk geloof en de we
reld.
worden. Nu is hij de junior in het
priesterkorps van de parochie van de
heilige Joseph aan de West-Kruiskade
in Rotterdam sinds twee jaar.
Hij staat tussen de jeugd, die de
beat belangrijker vindt dan het geloof.
Kapelaan van Paassen zegt: „Doe met
ze mee. Sluit je aan. Die jongeren
zijn niet zo rot als veel mensen zeg
gen. Ze willen iets beleven en dat doen
ze op een bepaalde manier, die anders
is, maar daarom niet verkeerd. Je
moet eens naar ze luisteren.
Ik leid gespreksgroepen. Een jongen
vraagt me een keer: „Kapelaan, wat
is nu eigenlijk bidden?" Nou, daar zit
je dan met een vraag van een knul
van veertien jaar. En luister eens naar
die jongens en meisjes van zeventien,
achttien jaar, die de liefde voor elkaar
in één avondje bekeken hebben. Vertel
ze dan maar dat het geen liefde is,
tenminste geen echte, maar eigenlief
de. Na één avondje moet alles gebeu
ren. En de meisjes doen het. Ze willen
geen tut zijn.
Er wordt iets kapotgemaakt en een
teleurgesteld meisje blijft over. Vertel
het ze maar, ga d'r maar voor zitten.
Ze komen wel (we zitten op zijn ka
mer in de pastorie. De kapelaan
draagt een grijs pak, een fantasie
blouse en een wit boord. Zijn bureau
is afgeladen met boeken en papier.
Verder staan er een bankstel, een
kast en een platenspeler) als ze ver
kering hebben of verloofd zijn. Je
praat wel eens met zo'n stelletje
over de consequenties. Ik redeneer:
„Wijs ze de weg als je daarmee een
kind kunt redden. Anders is het mis
dadig, omdat in veel gevallen het kind
de dupe is".
Praten met mensen over hun pro
blemen is een van de vele taken van
de priester. Hij zegt: „Je kunt je lief
de kwijt aan de medemens. Dat is
het rijke van ons. Ik geloof dat het
priesterleven kapot gaat, wanneer je
geen liefde van die medemens terug
ontvangt. De priester moet ook mens
zijn. Is hij dat niet, dan slaat hij de
plank finaal mis.
Vraag: Heb je veel goede vrien
den en bekenden? Antwoord: Jah
maar ik kom er niet vaak; hoog
stens een paar maal per jaar. Ik
vind het genoeg, dat ze er zijn.
Vraag: Geloof je in God? Antwoord:
Jah ja, ik vind het wel een pret
tig idee, zo'n klein godje ergens.
De dood? Dat moet een verras
sing blijven!
(Neeltje Maria Min in een inter
view in „Bevrijding"het blad van
de P.S.P.).
Het gereformeerde werelddiakonaat
van Nederland gaat actief deelnemen
aan hulpverlening aan slachtoffers van
de oorlog in Vietnam. Een bedrag
van 25.000 gulden is ter beschikking
gesteld. Ook heeft het werelddiako
naat aangeboden een medewerker
naar Vietnam te sturen om te wor
den ingezet in de kerkelijke hulp
teams. De hulp geldt zowel voor Zuid
als voor Noord-Vietnam.
De kerkelijke hulpverlening in Viet
nam wordt uitgevoerd door de „Asian
Christian Service". Dit is een hulpor
ganisatie van de raad van kerken in
Oost-Azië. Reeds zijn honderd ton rijst
ingevoerd voor uitdeling aan de hon
ger lijdende vluchtelingen. Aan kinde
ren en zieken werd honderd ton vlees
verstrekt. Ook maken de teams slaap
plaatsen voor vluchtelingen.
Er zijn mensen die het celibaat ont
koppeld willen zien van het priester
schap. Hier in de buurt bijvoorbeeld
zie je ze wel eens medelijdend achter
de ramen kijken met een blik van:
„Ach, waarom zij niet. Ik gun het ze zo
graag."
Dan moet ik eerlijkheidshalve zeg
gen dat het misschien helemaal niet
zo prettig voor de mens is, wanneer
het celibaat zou worden ontkoppeld
van het priesterschap. Het zou eerder
een ongeluk voor hem zijn. De celiba
tair vangt de brokstukken op van de
gehuwde. Hij kan zich voor de volle
honderd percent inzetten voor die an
der. En hoe moet dat wanneer 'ie ge
trouwd is?
Op de weg van Belfort naar Langres
in de Franse Vogezen in Ronchamp,
ligt de wereldvermaarde bedevaarts
kerk „Notre-Dame du Haut", schep
ping van wijlen de wereldberoemde
Zwitsers-Franse architect Le Corbu-
sier.
Door de eeuwen heen, al sedert de
middeleeuwen, hebben pelgrims Ron
champ gefrequenteerd. Zo is het nu
nog. Na per auto de steile weg, die
naar de kapel leidt tot een parkeer-
plateau te zijn opgereden legt iede
re bezoeker, bedevaartganger zo
men wil, het laatste gedeelte, een
steil pad met rode aarde, te voet af.
Reeds in de middeleeuwen gingen
hier de pelgrims bidden tot de heili
ge Maagd. Een oud document vertelt
dat er al in 1271 bedevaartgangers
waren en misschien nog wel veel
vroeger.
De bedevaartkerk stond er al vele
eeuwen, doch werd verschillende ma
len verwoest. De oorspronkelijke kerk
werd in 1913 door de bliksem getrof
fen. In december van dat jaar was
er al een nieuw ontwerp. De herbouw
vergde dertien jaar. van 1923 tot 1936.
Opnieuw werd dit bedevaartshuis ver
nield, dit keer door de artillerie in
1944. In juni 1950 toonde Le Corbu-
sier de eerste maquette. In oktober
1953 begonnen de werkzaamheden, op
25 juni 1955 werd de kapel ingewijd.
Bij deze kapel, in gewapend beton
uitgevoerd, is de architect er vanuit
gegaan dat hier geen parochiekerk,
doch een bedevaartskerkje moest ver
rijzen dat door pelgrima individueel
of in groepsverband zou kunnen wor
den bezocht. Op zon- en feestdagen is
er vaak een grote menigte. Van sou-
venirskramen is bovenop de heuvel,
waar de kapel zich bevindt, geen spra
ke. Alles ademt rust en vrede. De
souvenirtent ligt lager, op het al ge
noemde plateau. Tweehonderd mensen
kunnen plaats vinden in het schip van
de kerk. In de zijkapellen kunnen
groepjes van enkele tientallen pel
grims samenkomen. Het grondvlak
van de kapel vertoont een driehoeks-
vorm. De intentie van de architect
was een onverwoestbaar kerkgebouw,
in de vorm van een bunker, met ven-
Vanuit het felle licht in de schemer
van de kapel.
sters als schietgaten, dat de eeuwen
kan trotseren.
Wie de kapel binnengaat staart eerst
onwennig door de duisternis. Eenmaal
aan het gezeefde licht gewend ziet hij
hoe de functionele betekenis van deze
bedevaartskerk en de symboliek van
het christendom hier hand aan han
gaan. Of, zoals de aartsbisschop van
Besangon het bij de inwijding zei:
„Een wolkenkrabber van Maria aan
onze christelijke wegen, ziel van een
stralende stad."
In de zuidelijke muur werpen tallo
ze vensterluiken het spaarzame licht
in de kapel. Aan de zuid-west kant
bevindt zich de toren. Le Corbusier,
die ook schilder en tekenaar was,
heeft in het interieur schilderingen
en aan wanden, plafond
en torens treft men moderne plastie
ken. In de kapel trekt ook het beeld
van de Moeder Gods, daterende uit het
begin van de 17e eeuw, de aandacht.
In de moderne, korte banken kan men
plaatsnemen voor een rustige over
peinzing of een stil gebed.
Zo is de bedevaartskapel in Ron
champ een imposant monument en een
treffend voorbeeld van wat Le Corbu
sier vermocht.
Bep Andreas
Drs. Steenwinkel is met zijn gezin
voor de tweede maal uitgezonden als
zendingsarbeider naar West-Pakistan.
Drs. Steenwinkel is al sinds enige
jaren in dienst van de gereformeerde
zending, eerst als sociaal-econoom
op Midden-Java, daarna in West-Pa
kistan. In Pakistan werkt hij deeels in
dienst van de zending, deels van het
algemeen diakonaal bureau van de ge
reformeerde kerken.
Tijdens zijn verlof heeft de heer
Steenwinkel in vele plaatsen gespro
ken over land en volk van West-Pa
kistan. Bekend is, dat hij veel heeft
gedaan voor de bestrijding van het
analfabetisme.
In de komende vier jaar zal hij zich
vooral bezig gaan houden met re-
search-werk van de Westpakistaanse
raad van kerken. Dit houdt onder
meer in onderzoek en advies over de
opbouw van de christelijke kerk in
West-Pakistan.
Pakistan is op één na het grootste
islamitische land ter wereld. Slechts
één percent van de bevolking is chris
ten.
(Van onze correspondent)
DEN HAAG. De hervormde
kerk is geen stap teruggekomen op
haar in 1962 ingenomen standpunt,
toen in een herderlijk schrijven
van de hervormde synode een
„neen" tegen de kernwapenen
werd uitgesproken.
Dat moet blijken uit een beschou
wing in Hervormd Nederland van
de hand van ds. F. H. Landsman
over het pas verschenen boek „Een
vuile verrader" van de legerpredi-
kant ds. H. J. Diekerhof.
Ds. Landsman, die per 1 mei 1967
secretaris-generaal van de hervorm
de kerk wordt, schrijft dat vaker wordt
beweerd, dat de hervormde kerk in
1964 in haar ajitwoord op de reacties
op het herderlijk schrijven van 1962
haar eigen standpunt (het neen tegen
de kernwapenen) ontrouw zou zijn ge
worden. Ds. Landsman schrijft daar
over in Hervormd Nederland:
„Wij hebben de indruk dat de een
daarin de ander napraat zonder in een
nauwgezette analyse van beide ge
schriften te hebben nagegaan of dit
werkelijk waar is. Wij moeten onzer
zijds deze bewering met gtote beslist
heid tegenspreken. In 1964 is geen
stap teruggedaan. Wie het antwoord
van 1964 slap en dubbelzinnig vindt
moet ook het geschrift van 1962 op die
grond ongenoegzaam vinden. Waar
staat in het geschrift van 1964 dat het
hebben van of dreigen met kernwapenen
niet moet worden veroordeeld en dat
dit geen zonde zou zijn? Wat is dan
wel met het onderscheid van hebben
en houden bedoeld?", aldus ds. Lands
man.
Hij vervolgt: „Misschien kan dit ook
ds. Diekerhof duidelijk worden als hij
werkelijk serieus neemt wat hij zelf
in zijn boek heeft neergeschreven. Na
dat hij, terecht, heeft betoogd, dat het
gebouw van de internationale politiek
rust op het met onverantwoordelijke
haast gelegde fundament van blokken
hoogst explosieve springstof, gaat hij
voort: „Dit als absoluut ondeugdelijk
te veroordelen fundament moet ver
vangen worden, maar het is onze el
lende en onze schuld dat dat niet plot
seling kan, anders ontploft de zaak in
ieder geval. Dit betekent dat we van
de misdaad van het dreigen, en dat is
het, ons niet door één daad kunnen be
vrijden.
Er zal een weg gegaan worden, maar
die weg kan alleen gevonden worden
als ook van het dreigen gezegd wordt
en duidelijk is: het kan niet en het mag
niet."
Ds. Landsman concludeert: „Deze
nuchtere constatering kan de sleutel
zijn voor een goed begrijpen van de
„genuanceerdheid" van bepaalde passa
ges in meergenoemde geschriften. Het
komt ons voor dat Diekerhof als hij
de schuld en de ellende die daarachter
ligt werkelijk had verdisconteerd zelf
bepaalde passages in zijn boek anders
had geschreven of achterwege had ge
laten."
De beschuldiging van napraten klinkt
wat vreemd in ds. Landsman's artikel.
Vorig jaar hebben wij een boekje van
prof. de Graaf en dr. Strijd bespro
ken, waarin beiden ook duidelijke ver
schillen tussen de twee herderlijk
boodschappen constateerden. Het boek
je was duidelijk ontstaan uit een gron
dige vergelijkende analyse. Red.
Paus Paulus de zesde heeft aange
kondigd dat van 29 september tot 24
oktober en zo nodig tot latere da
tum de eerste bijeenkomst van de
nieuwe bisschopssynode van de r.-k,
kerk in Rome zal worden gehouden.
De instelling van deze synode, die de
paus in het bestuur van de kerk moet
bijstaan, is zoals bekend nog tijden»
het tweede Vaticaanse Concilie door
paus Paulus aangekondigd.
Het gereformeerd zendingscentrum
in Baarn heeft de miljoenste gulden
voor de uitgave van kinderbijbels aan
de jeugd van Indonesië en andere zen-
dingslanden ontvangen. De leerlingen
van de vierde klas van de Koningin
Wilhelminaschool in Overveen hebben
het miljoen volgemaakt. Gezamenlijk
hebben zij de kinderbijbel, die met
hun geld was betaald, aangeboden aan
de onderwijsdeskundige van de chris
telijke kerken op Midden-Java, drs.
Soetjipto.
In opdracht van het weekblad „Mar
griet" is enkele maanden geleden een
enquête gehouden waarin werd nage
gaan hoe Nederlanders denken over
God en geloof. De resultaten van dit
onderzoek zijn gedeeltelijk in „Mar
griet" gepubliceerd.
Kerk en Wereld in Driebergen wijdt
op 14 en 15 januari een weekend-con
ferentie aan de uitkomsten van deze
enquête.
Aan de conferentie kan worden deel
genomen door allen die in hun werk
zaamheden zijn betrokken bij het vor
men en het uitdragen van het beeld
van de kerken. Daarbij wordt gedacht
aan medewerkers van kerkelijke pers
organen, radio en televisie, godsdienst
leraren, vormingsleiders, vrijgestelden
voor apostolair en zendingswerk,
jeugdwerkleiders, sociologen in kerke
lijke diensten, medewerkers van ker
kelijke sociale instellingen enzovoort».
De Nederlandse zendingsraad heeft
besloten over te gaan tot oprichting
van een audio-visueel bureau ten dien
ste van alle zendingsorganen, pers, ra
dio en televisie. Het is namelijk ge
bleken, dat concentratie van al het
materiaal, dat nu bij verschillende bu
reaus verspreid ligt, voor een goede
en snelle voorlichting van grote bete
kenis is.
De opzet zal voorlopig bescheiden
zijn, om financiële redenen, maar ook
om na te gaan, of dit bureau „aan
slaat". Daarom heeft men ook beslo
ten, het bureau voorlopig te laten
„aanleunen" tegen het zendingscen
trum in Baarn, dat zelf al een uitste
kende audio-visuele afdeling heeft.
Vooralsnog zal men zich beperken
tot een fototheek. Of de werkzaamhe
den van het bureau in de naaste toe
komst zullen worden uitgebreid, zal
afhangen van het welslagen van deze
onderneming. (Het adres is: audio-vi
sueel bureau van de Nederlandse zen
dingsraad, per adres zendingscentrum
in Baarn).
A
