„Het alledaagse fascisme" moet een
gevoel van alarm en hoop achterlaten
i
DANSSCHOOL
T. GRIEK
Wagners „Götterdammerung'' door
de Nederlandse Operastichting
HOE WAS HET MOGELIJK DAT...
Pianist Smeterlin
overleden
NTS-reportages
skiën en volley
KOOT TIAHO'S
Zondagavond ander
jeugdverhaal
de fijne dropbonbonlekker engoed voor u!
VRIJDAG 20 JANUARI 1967
9
Charles Boost
VOOR HET EERST NA DERTIG JAAR
De radio geeft zaterdag
Televisie programma s
Jos de Klerk
tonnem aMWeK
kingfabpiekm
TIJDENS DE LUSTRUMVIERING
van de Utrechtse studentenvereni
ging Unitas in november van het vo
rige jaar, een viering die het motto
„Tussen de Russe" meekreeg, waren
er onder meer vertoningen van oude
en nieuwe Russische films georgani
seerd. Een van de films die toen grote
indruk maakten en die nu ook een
verdere roulatie in ons land zal krij
gen, was „Het alledaagse fascisme"
van de Russische filmpionier Mikhail
Romm.
Romm, die deze maand zesenzestig
wordt, heeft voor de oorlog bekend
heid gekregen in het Westen door zijn
verfilming van Guy de Maupassants
„Boule de Suif" en heeft direct in
1945 gezorgd voor een van de felste en
tegelijk menselijkste antinazi-films
van na de oorlog, „217" die het lot van
twee gevangen Russische vrouwen in
Duitsland beschrijft. Van zijn ander
werk, onder andere zijn twee films
over Lenin, is hier weinig of niets
bekend, terwijl we op gezag van de
Franse criticus Georges Sadoul moe
ten aannemen dat de jeugdig ge
bleven filmpionier een groot aandeel
heeft genomen in het vormen van
jonge Russische filmers als Gregori
Tchoukhrai, maker van „De 41ste en
„De ballade van een soldaat".
MET „HET ALLEDAAGSE fascisme"
schaart Romm zich onder de compilatie-
filmers die aan de hand van archiefma
teriaal een blik terug' op de historie wil
len werpen of uit dit bestaande materiaal
een betoog met bepaalde strekking trach
ten op te bouwen. Het wordt al gauw dui
delijk dat de Russische filmer zowel de
eerste als de tweede mogelijkheid heeft
willen benutten om een antwoord te vin
den op de vraag hoe het mogelijk was
dat in een beschaving zoals we die kennen
in onze verlichte eeuw met haar revolu
tionaire vooruitgangen op wetenschappe
lijk, technisch en sociaal terrein, een
waanzin als het nazisme kon optreden.
Hoe het mogelijk was dat een mensheid
vrijwel dadenloos heeft toegekeken hoe
ln Duitsland de gevaarlijke clowns van
het Derde Rijk de macht in handen kre
gen en die macht lang genoeg wisten te
behouden om hun aangekondigde mensen
vernietiging bijna compleet uit te kunnen
voeren. Maar ook hoe het mogelijk was
dat die kleine groep on-mensen voor die
massale uitroeiing voldoende handlan
gers en beulen hebben gevonden om bin
nen de vastgestelde tijd het duivelswerk
te kunnen voltooien.
HET BLIJKT dat Romm op die vra
gen geen afdoende antwoorden heeft kun
nen vinden in de min of meer toevallige
collectie joumaalfilms en fotodocumenten
die we thans tot onze beschikking hebben.
Hij kan de historie in grote trekken re
construeren, zoals vóór hem de samenstel
lers van „Opmars naar de galg", „De
dictatoren" en „The face of war" heb
ben gedaan en hij kan zelfs in de beel
den van de groeiende nazipartij iets la
ten doorschemeren van het langzame
proces van de-humanisering dat zich in
de jaren na 1933 voltrok, zodat een gene
ratie van tienjarigen op kon groeien
totdat men binnen een systeem dat
meegevoel en menselijkheid buitensloot.
Overigens heeft Romm naar een op
bouw van zijn betoog gezocht dat zou
moeten afwijken van de vóór hem ge
bruikte schema's. Hij begint argeloos en
vreedzaam met candidbeelden van kinde
ren en verliefde jeugd als symbolen van
onschuld en besloten tevredenheid, waar
aan agressie en oorlogsgedachte vreemd
zijn. Met de foto van een kind dat als
tijdverdrijf vermoord wordt schakelt
Romm dan met een enorm schokeffect
over naar de oorlog, en gaat daarna zoe
ken naar de motieven die ertoe leiden
dat men een vreedzaam leven verruilt
voor het geweld, de vernietiging, de
smart en het lijden van de oorlog.
In beelden van de twintiger jaren met
hun jazzmanie, extravagante uitspattin
gen, frivool tijdverdrijf en, zo men wil
immoraliteit, hoopt Romm dan motieven
te vinden. Hij suggereert althans dat in
het decadente westen de kiemen van het
kwaad gezocht moeten worden. Maar zo
eenvoudig liggen de zaken niet. Overtui
gender is de filmer als hij het Duitse in
dividu langzaam laat opgaan in de mas
sa en een ornament laat worden, een on
derdeel van partijconfressen, parades en
andere massale demonstraties. De mens
is dan beroofd van zijn individualiteit en
van iedere vorm van zelfstandig denken
en hij is rijp voor het „Befehl ist Befehl"
Hier wordt een mogelijkheid gecreëerd
De Poolse pianist Jan Smeterlin, een
van de grootste Chopinvertolkers die de
wereld kende, is op 74-jarige leeftijd in
Londen overleden. Smeterlin, die van
wonderkind uitgroeide tot wereldver
maard pianovirtuoos, werd beschouwd
als een van de laatste afstammelingen
van de negentiende-eeuwse romantische
school.
Hij werd op 7 februari 1892 in de Pool
se stad Bielsko geboren en maakte al op
achtjarige leeftijd zijn debuut op het con
certpodium. Na de eerste wereldoorlog
verwierf hij zich al snel een Europeste
reputatie en in het begin van de jaren
dertig werd hij een van de meest ge
vraagde pianisten van de wereld. Hi;
stond bekend als pleitbezorger voor eigen
tijdse composities. Kort voor het uitbre
ken van de tweede wereldoorlog vestig
de Smeterlin zich in Groot-Brittannië
De laatste jaren gaf hij hoofdzakelijk re
citals; ook in Nederland is hij verschei
dene malen opgetreden.
Nederland 1: Tussen zeven en acht
wordt een nieuw avontuur van The Thun-
derbirds uitgezonden. Vervolgens in
AVRO's Televizier een politiek debat tus
sen de fractievoorzitter van de KVP in
de Tweede Kamer, drs. W. K. N. Schmel-
zer en de landelijke lijsttrekker van de
PvdA, drs. J. M. den Uyl. De directe uit
zending komt vanuit Studio Irene in
Bussum. Gesprekleider is drs. F. A. Hoo-
gendijk. Vervolgens presenteert de AVRO
een muzikaal programma rond Willy en
Willeke Alberti. Speciale gasten zijn de
pianiste Pia Beck, die tijdens haar optre
den wordt bijgestaan door haar vaste be
geleiders de bas-gitarist Thijmen Hoolwerf
en de drummer Gerard van Bezey; voorts
het Cocktail Trio, de zangeres-caberetière
Mieke van Ingen en het orkest onder lei
ding van Jackie Buiterman. Tot slot pre
senteert Willem Duys zijn programma
,Voor de vuist weg".
Nederland 2: De KRO begint met het
progamma „Melodie zoekt stem", waar
in de sopraan Cora Canne Meyer lederen
zingt van rond de eeuwwisseling (Strauss,
Mahler, de Falla). Hierna „Neem liever
dedoor Marga Kerklaan over het
toekomstige vervoersmiddel in de grote
steden. Wordt het de auto of het open
baar vervoer? Na een vervolg uit de
filmserie Bonanza het progamma „Onze
man in Washington". Na het laatste jour
naai een les van de Teleaccursus over
Kernfysica.
Goebbels inspecteert jong en oud
die Berlijn moeten helpen verdedi
gen. Uit „Het alledaagse fascisme"
om door ordening van het beschikbare
beeldmateriaal tot explicaties te komen
en een inzicht te krijgen in een ontwik
keling die voor een heel volk desastreuze
gevolgen heeft gehad.
MIKHAIL ROMM heeft zijn filrn in
verschillende hoofdstukken ingedeeld en
in ieder van die hoofdstukken een be
paald aspect van het fascisme behandeld.
Het is geen historische kroniek", heeft
hijzelf over het werk gezegd, de bedoe
ling was veel meer „het fascisme onder
te brengen als een kenmerkend verschijn
sel van die tijd. de oorsprong te zoeken
van de beweging, binnen te dringen in
het hart van de Duitser en naar de be
weegredenen te zoeken waarom hij Hit-
Ier volgde".
Als verschijnsel weet Romm het na-
tionaal-socialisme en het fascisme wel
te omschrijven en aan te duiden in hun
uiterlijke kenmerken. Het profiteren van
ontevredenheid, de behendige volksmislei
ding, de listige greep naar de macht, het
langzame afstompingsproces, de massa
demonstraties, het oproepen van haatge
voelens en het richten van de agressie.
En tenslotte het vrijgeven van het ge
weld.
Zolang de leiders in opmars zijn naar
de macht, begeleidt Romm hun triomfa
le gang met een ironisch commentaar
dat hijzelf in de Russische versie van de
film uitspreekt. Als de verschrikkingen
eenmaal losbarsten, de totale oorlog uit
breekt en de vernietigingskampen op vol
le toeren beginnen te draaien, is er voor
ironie en hoon weinig plaats. Vooral uit
de Sbvjetrussische en Oostduitse archie
ven die voor de Russische filmer makke
lijker toegankelijk waren dan voor zijn
westerse collega's, zijn beelden ontleend
die de onmenselijkheid van het nazi-
regime op macabere wijze illustreren:
soldaten die zich trots laten fotograferen
bij het uitvoeren van executies, of een
overwinningshouding aannemen naast de
ontzielde lichamen van hun slachtoffers.
Hier wordt nog eens benadrukt wat Abel
Herzberg enige tijd geleden in een dis
cussie over „De bezetting" stelde, name
lijk dat niet alleen blinde gehoorzaam
heid aan het gegeven bevel typerend was
voor het fascisme, maar ook de veelheid
van (relatief) kleine wreedheden en proe
ven van amoraliteit die zich bij tiendui
zenden volgelingen van Hitier manifes
teerden, voor wie marteling en moord
spel en tijdverdrijf werd. Ook al kan men
theoretisch aannemen dat het mechanis
me van ontmenselijken dat Hitier en zijn
medewerkers op gang hebben gebracht,
uiteindelijk geleid heeft tot het ontstaan
van de „ondermens", waarvan Romms
film voortdurend de trekken laat zien
dan nog is nauwelijks verklaard hoe het
mogelijk was dat de mens zo laag kon
vallen, en dan niet één enkel mens, of
enige tientallen of desnoods duizend
mensen, maar tienduizenden en uit alle
lagen van de bevolking.
TENSLOTTE blijkt het nut van een
film als „Het alledaagse fascisme" te
liggen in het feit dat de mensheid gecon
fronteerd blijft met haar diepste val en
nooit zal kunnen ontkennen eens schuldig
te zijn geweest aan de moord op miljoe
nen weerloze mannen, Vrouwen en kinde
ren. „De film moet bij de mensen een
gevoel van alarm en hoop achterlaten'
heeft Mikhail Romm van zijn werk ge
zegd, „en wij moeten allen blijven naden
ken over de vraag wat er gedaan moet
worden om de mens weer zijn menselijke
waaidigheid terug te geven".
In verband met deze schone woorden
valt het alleen op dat de legeroefeningen
en het afschieten van raketten, waarmee
op het einde van de film het dreigende
oorlogsgevaar van dit ogenblik wordt ver
beeld, een duidelijke Amerikaanse signa
tuur dragen, zodat eenzijdige propaganda
bedreven wordt die in lijnrechte tegen
spraak is met een andere uitspraak van
Romm, namelijk dat zijn film de verant
woordelijkheid van het menselijk ras ten
opzichte van zijn eigen toekomst moet
tonen.
Maar daarna volgen weer vreedzame
beelden van spelende kinderen en verlief
de jeugd, beelden die de mens in zijn
minst weerbare en agressieve vorm laten
zien en een hoopvolle afsluiting van een
gruwelijke film vormen.
Zaterdag 21 januari zendt de NTS van
zes uur tot kwart voor zeven op Neder
land 1 een reportage uit van een gedeelte
van de volleybalwedstrijd tussen Blok
keer uit Den Haag en Dynamo Tirana uit
Albanië. De wedstrijd wordt in Den Haag
gespeeld in het kader van het toernooi om
de Europa Cup. Het is de tweede ontmoe
ting tussen beide clubs. Commentaar van
Frans van Dusschoten.
Zondag 22 januari worden in de Oos
tenrijkse wintersportplaats Kitzbühel de
traditionele Hahnenkammrennen gehou
den. De NTS zendt een samenvatting uit
van een Eurovisie-reportage die van dit
ski-evenement wordt gemaakt, van drie
uur tot half vier op Nederland 1. Commen
taar Kees Buurman.
ADVERTENTIE
Zijlweg 49 - Haarlem - Telefoon 14441
Bij onderstaande clubs kunnen wij nog inschrijven:
Beginnersgroep boven 18 jaar. Donderdag 8 uur.
Beginnersgroep 15-18 jaar. Zaterdag.
Lesgeld 37,50 (kan in gedeelten worden voldaan) s.v.p. spoedig inschrijven.
ADVERTENTIE
ZIJLWEG S7 - HAARLEM
Telefoon 11036
0 KLEINE PIANO'S
(ook voor huur)
0 BECHSTEIN
0 FORSTER
0 PLEYEL
0 IBACH
en andere
Met ingang van zondag 22 januari
begint de NTS met een nieuw ver
volgverhaal voor de jeugd. De serie
bestaat uit de avonturen van Thier
ry la Fronde, geschreven door Jean
Claude Deret en Jacques Harden.
Op de foto de hoofdrolspeler Jean
Claude Drouot in de titelrol. Het
verhaal speelt in de veertiende
eeuw wanneer de Prins van Wales,
bijgenaamd de zwarte prins, een
groot deel van Frankrijk komt be
zetten. Koning Jean II van Frank
rijk wordt als gevangene overge
bracht naar Engeland. Thierry vat
het stoutmoedige plan op de koning
te gaan redden. (Zondag 19.00 uur,
Nederland 21.
NA DERTIG JAAR verscheen
Götterdammerung gisteravond ein
delijk weer eens op het Nederlands
operatoneel, ditmaal door de zorgen
van de Nederlandse Operastichting,
gegeven in de RAI-Congreszaal te
Amsterdam. Immers dit sluitstuk van
het machtig vierdelig muziekdrama
van Richard Wagner „Der Ring des
Nibelungen" ging hier voor het laatst
in het voorjaar van 1937, en wel ter
nagedachtenis van de mecenas
J. C. Bunge, zoon van de stichter van
de Wagnervereniging en, evenals zijn
vader, een figuur die haar bestaan
mogelijk maakte. Zijn Kareolgebouw
in Aerdenhout, geïnspireerd naar de
Tristan-legende, getuigt nog steeds
van de hartstocht waarmee de Wag-
nercultus, ontstaan in de tachtiger
jaren, alhier bedreven werd. Alvorens
Bunge heenging,, was het eenzijdig
streven voor Wagner echter al prijs
gegeven en brak de tijd aan dat de
Wagnervereniging haar taak zou
overdragen aan wat, via een door
haar in het leven geroepen opera
cursus, de Nederlandse Opera zou
worden: een quasi nationaal instituut
voor het volk in zijn brede lagen, pas
send in de democratische levenssfeer.
INTUSSEN is nu gebleken dat de
Wagnercultus van weleer af te meten
aan „Der Ring" „Tristan", „Meisterin-
ger" en „Parsifal" geen wortel ge
schoten had bij het gewone operapubliek,
dat hiermee een traditie mist waarop het
muziektoneel elders steunt, met gevolg
dat onze huidige generatie vrij vreemd
staat tegenover het machtige oeuvre van
Wagner, ja er soms in onbegrip smalend
over gewaagt, zonder zich de inspanning
te getroosten er meer dan oppervlakkig
in door te dringen. Het zij toegegeven
dat er redenen zijn om zich van Wagner
af te wenden, doch daartegenover nog
meer andere om tot hem terug te keren,
wanneer men zijn kunst losmaakt van
zijn persoon en van de politiek waarvoor
anderen hem misbruikt hebben. Men doe
dan zoals die Hongaarse jood, waarvan
Catule Mendès vertelde: hang zijn beelte
nis een strop om de nek maar zet haar
een gouden erekroon op de schedel.
Met dat al is een confrontatie met Göt
terdammerung zowel voor kenner als
voor neofiet een hele kluif; want zonder
begrip van de drie voorafgaande delen
van het reuzencomplex is het een hele toer
om de ontknoping in dit laatste deel van
de cyclus in haar logisch gevolg te begrij
pen. Wagner heeft weliswaar getracht
verhalend terug te grijpen ondermeer
door de drie schikgodinnen in het voor
spel maar of de uitwerking op het pu
bliek daarmee volkomen gediend is, blijft
twijfelachtig.
GÖTTERDAMMERUNG is de dramati-
HILVERSUM I.
7.00 Nws. 7.20 Soc. strijdlied. 7.23 Gram.
muz. 7.55 Deze dag. 8.00 Nws. 8.10 Gram.
muz. 8.50 Wegwijs. 9.00 Gram. muz. 9.35
Waterstanden 9.40 Vocaal dubbelkwartet.
10.00 Z.O. 135, gevar. prog. (11.00 Nws.).
12.15 Loon naar werken. 12.27 Mededelingen
t.b.v. land en tuinbouw. 12.30 Actueel sport-
nws. 13.00 Nws. 13.10 VARA-Varia. 13.15 Voor
de jeugd. 14.55 Jazz. 15.25 Het einde der
tijden is nabij, 16.00 Nws. 16.02 Jazz. 16.30
Franse les. 17.00 Walsorkest. 17.30 Radio-
weekjournaal. 18.00 Nws. 18.20 Orkestmuz.
19.15 Boekenwijsheid. 19.35 Orkest, vocale
ensembles. 20.00 Nws. 20.05 Diogenes de
Tweede. 21.55 Rakelinks: act. progr. 23.25
Babysitten. 23.55 Nws.
HILVERSUM II.
7.00 Nws. 7.10 Het Levende Woord. 7.15
Pianorecital. 7.30 Nws. 7.32 Muz. 7.55 Over
weging. 8.00 Nws. 8.10 Djinn: (8.30 Nws.).
12.25 Marktberichten. 12.27 Mededelingen
t.b.v. land- en tuinbouw. 12.30 Nws. 12.40
Overheidsvoorlichting 12.50 Zonder gTenzen.
Missie en zending. 13.00 Verzoekplaten voor
de militairen. 14.00 P.N.: familieprogr. 17.00
Voor de jeugd. 18.00 Instr. ensemble. 18.20
Orkestmuz. 18.40 Instr. ensemble. 19.00 Nws.
19.10 Actualiteiten. 19.30 Zingening. 20.30
Verzoekplatenprogr. 22.10 Roulette. 22.30 Nws.
22.40 Overweging. 22.45 Sportprogr. 23.55
Nws.
HILVERSUM III.
9.00 Nws. 9.02 Orkestmuz. 9.30 Leger des
Heils. 10.00 Nws 10.02 Opera Paljas. 10.30
Muziekprogr. (11.00 Nws.). 12.00 Nws. 12.02
Variant. 13.00 Nws. 13.02 Voor tieners. 14.00
Nws. 14.02 Velvet voices. 14.30 Toppers van
toen. 15.00 Nws. 15.02 Kiosk. 15.30 Nws. 17.02
Sportshow.
BRUSSEL 324 m.
12.00 Nws. 12.03 Muziek. 12.40 Weerbericht
en SOS-berichten. 12.45 Muz. 12.55 Persover
zicht. 13.00 Nws. 13.20 Radiomatinee. (14.00
en 15.00 Nws.). 17.00 Nws. 17.10 Kleinkunst-
progr. 17.35 Dansmuziek. 18.00 Nws. 18.03
Voor de soldaten. 18.28 Paardesportuitslagen.
18.30 Franse les. 18.32 Muz. 18.45 Sportkro
niek. 18.32 Taalwenken. 18.55 Muz. 19.00
Nws. 19.40 Muz. 20.00 Jazz .21.00 Musical.
22.00 Nws. 22.15 Dansmuz. 23.00 Dansmuz.
23.55 Nws.
VRIJDAG
NEDERLAND I
10.45 Schooltelevisie. 18.45 Pipo. 18.50
Journaal. 18.55 Reclame. 19.00 The Thun-
derbirds. 19.50 Popeye, 19.56 Reclame. 20.00
Journaal. 20.15 Reclame. 20.20 AVRO's Tele
vizier. 20.55 Willy en Willeke. 21.40 Voor de
vuist weg. 22.45 Journaal.
NEDERLAND II
20.00 Journaal. 20.01 Reclame. 20.05 Melo
die zoekt stem. 20.30 Neem liever de. 21.00
Bonanza. 21.50 Onze man in Washington.
22.10 Reclame. 22.15 Journaal. 22.20 Pauze.
22.30 Teleac.
VOOR ZATERDAG
NEDERLAND I
15.30 Nws. 15.34 Weekjournaal. 16.00 Ge
heim agent 86. 16.25 Vrouwelijkheden. 17.00
Ja zuster, nee zuster. 18.45 Pipo. 18.50 Jour
naal. 19.00 Mrs Thursday. 19.45 Reaktie op
reakties 20.00 Journaal. 20.20 Achter het
nws. 20.45 Dorus. 21.25 Tel uit je winst.
NEDERLAND II
20.00 Journaal. 20.00 Reclame. 20.05 Ame
rikaanse Blues- en Folksinger. 20.20 Farce
Majeure. 20.40 Politiemuseum, thriller. 21.40
Spirituals 21.50 Druk-werk: gesprek. 22.10
Reclame. 22.15 Journaal.
Isabel Strauss en Claude Heater
„Die Götterdammerung" van
Wagner.
sche apotheose van het epos van het aan
de Rijndochters ontroofde goud dat, be
laden met de vloek der Liebes-Entsagung,
de menselijke en goddelijke machten, die
het door kracht, hst of misdaad verwier
ven, naar de ondergang voert, en waar-
bi) Brunhilde, de ontgoddelijkte dochter
van de oppergod Wotan in extase van
menselijke liefde het geroofde goud aan
de Rijnnymfen terugschenkt en als offer
vlam het godenras in een vuurgloed doet
verzinken. Ontheven van de vloek triom
feert de liefde over hebzucht en over
macht. Behoudens een enigszins gefor
ceerde ontknoping van de Tetralogie, door
het gespeculeer met toverdranken (con
ceptie die men aanvaardt om haar geraf
fineerde uitwerking), groeit de handeling
naar een machtig slot. Hoogtepunten zijn
er vele: episodes als Siegfrieds Rhein-
fahrt, de Treurmars, de uitlaaiende lyriek
van Brünnhilde en Siegfried, de duivels-
donkere tirades van Hagen en bij dit al
les niet te vergeten de suggestieve or
kestklank, het laat niet af overweldigende
indrukken te wekken.
Toen ik dertig jaar geleden de opvoe
ring in de Stadsschouwburg te Amster
dam meemaakte, was de montering uiter
aard anders dan nu; de revolutionaire
aanpak van Wieland Wagner, inzake de
regievoorschriften van zijn grootvader,
ligt ertussen. Het was hier nu het werk
van Peter Lehmann, een medewerker van
Wieland, die na diens overlijden zijn taak
in Bayreuth heeft overgenomen. Wie met
het werk vertrouwd is kan waarachtig
geen aanstoot nemen aan regie en toneel
beeld zoals we die nu te zien kregen; de
oplossingen van problemen, zoals de vroe
ger in netten over het toneel zwevende
Rijndochters, de zichtbare brandstapel en
zovoorts, zijn volkomen aanvaardbaar; de
fantastische werking van de lichtprojec-
ties zijn van een vroeger nooit gedroomd
effect. Peter Lehmann heeft de actie
haar natuurlijke gang laten gaan en hier
mee consequent stelling genomen tegen
onzinnige stlleringe. Een speciaal com
pliment verdiende de massaregie in d«
scène van Hagen met het mannenkoor.
Ook de kostumering, over het geheel ge
nomen, mag hierbij lovend genoemd wor
den. Verder heeft de decorontwerper Wim
Vesseur met zijn praktikabels ingenieuze
mogelijkheden geschapen.
OP VOCAALDRAMATISCH gebied werd
het werk subliem gediend door Isabel
Strauss, een Brünnhilde klein van stuk
maar groot van vocaal vermogen. De
verpletterende partij bleef stralend klin
ken bij de meest hachelijke momenten,
zoals de afscheidsscène met Siegfried en
de extatische slotepisode. In kwaliteit was
aan haar gewaagd ae bas Heinz Hagenau
als een zeer markante Hagenfiguur. De
Siegfried van Claude Hester moet hier en
daar zijn evenwicht nog vinden, maar hij
had ook prachtige momenten waar zijn
heldentenor tot volle ontplooiing kwam,
aldus in zijn herinneringsscène in de laat
ste akte en in zijn confrontatie met de
Rijndochters. Maria van Dongen maakte
van de haast zielige rol van Gutrune wat
ervan te maken is. Wij hoorden een so
nore Gunther van Caspar Broecheler en
Pieter van de Berg als Alberich zorgde
voor een passend contrast met de Hagen
van Heinz Hagenau. De scène van de
Walküre Waltraute kwam in de vertol
king van Anny Delorie goed tot haar
recht. Wat de Nornen betreft (Maria van
Dongen, Anny Delorie, Elsa Lioni) alsook
de Rijndochters (Christine Deutekom, Nel
ly Morpurgo, Emmy Gregor) verliep al
les naar wens. Ook het goed bezette
mannenkoor leverde voortreffelijk werk.
De zware opgave der orchestrale ver
klanking was toevertrouwd aan het Bra
bants Orkest dat zich met ere van zijn
taak kweet; onbeduidende schommelingen
daargelaten die het bepraten niet waard
zijn, zeker niet wanneer er een zo geraf
fineerde totaalklank tegenover staat. De
ze lof aan het orkest geldt uiteraard ook
de dirigent Richard Krauss, die blijk gaf
de partituur in finesses in zich te hebben
opgenomen. Hij droeg de verantwoording
van een prestatie waarmee we de Neder
landse Operastichting van harte geluk
wensen.
ADVERTENTIE
