u
Paarlmoer contra plastic
T
KI
NK3S
JrN-
JE?
Erbij
ZATERDAG 21 JANUARI 1967
v
Reuze-oesters uit het Zuidzeegebied leveren goede paarlmoer.
DIT IS DE EEUW van de kunst
stoffen. Men maakt tandwielen,
auto's en schepen van nylon en po
lyester. Ja, zelfs de nietige knoop
jes aan uw hemd zijn van polv-dit
of-dat. tenminste als het geen diiiir
hemd is. Fabrikanten van het
Betere Genre overhemden, onder
goed en bloeses verwerken volgens
insiders nog steeds louter natuur
knopen, vervaardigd van echt
paarlmoer.
Een kleine ruimte, een paar eenvoudige machines, een grote produktie.
Eerste inspectie van de ruwe
knoop.
Eindcontrole op breuk en
scheur.
In ronddraaiende trommels po
lijsten de knopen elkaar tot de
begeerde hoogglans.
Paarlmoer wordt gewonnen uit
de schelpen van oesters, mossels en
andere schaaldieren. Eeuwenlang
is het het aangewezen materiaal
geweest voor alle knoop- en sluit
werk, want de paarlmoeren knoop
is mooi en solide. Hij weerstaat
zelfs de marteling van een mo
derne wasmachine.
Een der centra van de knopen-
industrie is sinds generaties de
streek langs de Thaya-rivier in
Noord-Oostenrijk bij de Tsjechische
grens. Daar werden vroeger in bij
na elke woning paarlmoeren kno
pen gedraaid een huisindustrie
die haar ontstaan dankte aan de
ongewone mosselrijkdom van het
riviertje. Wadend door het ondiepe
oeverwater kon één man in enkele
uren genoeg schelpen rapen om zijn
hele gezin een winter lang aan het
werk te houden.
Dat werk zelf was betrekkelijk
eenvoudig. Een primitief draai
bankje was het voornaamste ge
reedschap. Daarop werden de uit-
1
Het snijden van sieraden uit
paarlmoer is een kunst die vroe
ger veel door de knopendraaiers
beoefend werd, maar nu ver
geten is.
gestoken rondjes paarlmoer uit de
mosselschelpen afgedraaid tot de
vereiste diameter en tenslotte van
gaatjes voorzien. Een kind kon de
was doen.
TOEN KWAM de stuwdam. De
ir a*
pgslil»
ür m
-r*£
Ook het afval is geld waard.
mosselen verdwenen. Maar ook in
heemse slakken bleken bruikbaar
als paarlmoer-leveranciers, hoewel
van minder kwaliteit. Men ging ook
importeren, uitheemse schelpen.
Daardoor werd het produkt duur
der. Te duur tenslotte, in de crisis
jaren toen vele afnemers over
gingen op de goedkope caseïne-
knopen.
Na de caseïne kwam het nog bil
lijker kunsthars. De paarlmoer-
draaiers van de Thaya konden niet
meer concurreren en het ene be
drijfje na het andere moest de pro
duktie staken.
EEN PAAR koppige lieden echter
hielden vol, in de hoop op betere
tijden. En die tijd kwam. Kort na
de tweede wereldoorlog ontstond
er plotseling grote belangstelling
voor de paarlmoerknopen, een
neveneffect van de hoogconjunc
tuur. Er kwam steeds meer vraag
en Thaya herleefde. Maar niet
in zijn oude vorm. Er werd ge
mechaniseerd en gerationaliseerd.
Men ging schelpen importeren uit
India, Australië, de Fidji-eilanden.
Maar ondanks moderner machines
bleef het arbeidsprocedé in feite
even eenvoudig als in vroeger tij
den. Het ging alleen sneller en effi
ciënter. Grote fabrieken zal men
er ook nu niet vinden, want de
paarlmoerdraaierij vergt weinig
ruimte. In een kamer van 20 m2
kan men tot 40.000 knopen per dag
maken. Een simpele frais snijdt de
ruwe rondjes. Afdraaien en boren
gebeurt in een soort tafelmachine
die weinig plaats inneemt. Dan
volgt het polijsten in een verticaal-
draaiende houten trommel, waar
de knopen hun hoogglans krijgen.
En dat is, afgezien van de eind
controle op breuk en scheur, alles.
Na verpakking kan het gerede pro
dukt direct verstuurd worden naar
de klanten in binnen- en buiten
land. Een deel van de produktie
gaat naar Amerika. Maar ook het
afval heeft waarde. De afgewerkte
schelpen, en slakkenhuizen, door
zeefd van „knoopsgaten" worden
naar het Verre Oosten verscheept,
waar „kunstzinnige" handwerklie-
•T
mi p
v|U T
\\'- y
y
Wm&wtiMBmm vw*, m 5
De afgedraaide schelpen gaan naar de souvenier-industrie.
den er souveniers van maken voor
de toeristenmarkt. Miniatuurgon-
deltjes bijvoorbeeld met „Groet uit
Venetië" erop
Zo gaat een oud, reeds afgeschre
ven handwerk een tijd van nieuwe
bloei tegemoet, met méér orders
dan het aan kan en dat in het
plastic-tijdperk! Vreemd zijn de
grillen en nukken van het lot en
de mode, maar dat wisten we al.
Nieuw is alleen deze wetenschap:
wie „in" wil zijn, die draagt een
hemd of een bloes met echte paarl
moerknopen. Doe er uw voordeel
mee!
^#,^1
VVO
V v
x'. X'
