Compromis in Vietnam moeilijk
door „antieke" domino-theorie
Amerikanen streven naar
een volledige overwinning
RODE GARDISTEN NAAR DEMONSTRATIE
Religieuze Edith Stein één
van Harsters slachtoffers
r HOE IS HET ONTSTAAN? a
Bittere kou in
Wolgagebied
=UITGAAN IN HAARLEM
IN WASHINGTON OVERHEERST VREES VOOR CHINA
Grote schade door
gasontploffing
W. G. TWEEHUYSEN
DUURZAAM
VRIJDAG 27 JANUARI 1967
11
Aziatische critiek
STERK
VEILIG
BETROUWBAAR
Samen met zuster Rosa
vermoord in Auschwitz
Mystieke theologie
Dit woord:
IJZEREN GORDIJN
Dit woord:
METEOOR
Dit woord: GEWAG
Dit woord:
OMNIBUS
Krachtige motor
Felle acceleratie
TENTOONSTELLINGEN
MUZIEK
OPERETTE
TONEEL
VOLKSUNIVERSITEIT
POPPENTHEATER
DIVERSEN
WASHINGTON. De openlijke
twijfel van secretaris-generaal Oe
Thant van de Verenigde Naties aan
het strategische belang van de oorlog
in Vietnam voor vrijheid en veilig
heid van het Westen is door de Ameri
kaanse minister van Buitenlandse
Zaken Dean Rusk onmiddellijk ge
pareerd met de bewering dat vier
Amerikaanse presidenten (Truman,
Eisenhower, Kennedy en Johnson)
daar duidelijk anders over gedacht
hebben. Daarna suggereerde Rusk
dat de Amerikaanse regering de afge
lopen twee decennia steeds conse
quent de lijn heeft gevolgd dat Zuid-
Vietnam niet communistisch mag
worden, omdat anders heel Zuidoost-
Azië overspoeld zal worden door de
communisten en Amerika weldra met
een enorm vijandig Azië geconfron
teerd zal worden. Met andere woor
den: Rusk betoogde dat Amerika's
laatste vier presidenten steeds ge
loofd hebben in de domino-theorie,
de theorie dat het vallen van de do
mino Zuid-Vietnam het omtuimelen
van de domino's Laos, Thailand, Ma
leisië, Indonesië, enz. tot gevolg zal
hebben.
VOOR DEZE LEZING is veel te zeggen.
Tenslotte kregen de koloniale Fransen,
voor zij in 1954 uit Indo-China moesten
vertrekken, al Amerikaanse hulp (in
totaal voor ruim zeven miljard gulden)
met het argument dat communistische
expansie moest worden tegengegaan. De
reden dat Eisenhower destijds de Fran
sen niet met troepen steunde was dat hij
daarvoor geen medewerking van de de
mocratische fractieleider in de senaat,
Lyndon Johnson, kon krijgen.
Na 1954 produceerde het Eisenhower-
regime de roomskatholiek Diem (met
hulp van kardinaal Spellman en de toen
malige senator John F. Kennedy) die als
president van het in 1954 tijdelijk van het
noorden afgesplitste Zuid-Vietnam tot
taak kreeg „Communistische expansie"
tegen te gaan, hetgeen hij met Amerikaan
se steun trouw deed door verkiezingen,
handelscontacten en hereniging met
Noord-Vietnam te torpederen, ondanks
het feit dat het Geneefse akkoord van
1954 deze zaken zwart op wit had vast
gesteld.
Geen monilithisch blok
TOEN TENSLOTTE een communistisch
georiënteerde opstand begon tegen het
regime van Diem gaf Washington conse
quent steun, eerst alleen in de vorm van
geld, wapens en advies, maar later on
der Kennedy steeds meer in de vorm
van daadwerkelijke militaire hulp. Pre
sident Johnson tenslotte maakte er een
Amerikaanse oorlog van, waaraan nu een
landleger van 400.000 man, duizenden
vliegtuigen en een substantieel deel van
de Amerikaanse zevende vloot deelne
men.
De domino-theorie, een tikkeltje gewij
zigd om haar aan te passen aan de nieu
we situatie waarin de communisten niet
langer een monolithisch blok vormen en
nu dus vooral met de nadruk op commu
nistisch Chinese expansiezucht, lijkt dus
de diepste kern geweest te zijn van Ame
rika's Vietnam-beleid van de afgelopen
vijftien jaar.
Als dit zo is, dan is het naïef om aan
te nemen dat de Amerikanen ooit op iets
anders zijn uitgeweest dan op een over
wining in Vietnam. Elke compromis-op
lossing aan de groene tafel zou immers
het onstabiele Zuid-Vietnam op den duur
een prooi hebben gemaakt of maken van
de communisten, wier leider Ho Tsji-
Minh zelfs volgens president Eisenhower
in 1954 zonder moeite de stemmen van
tachtig percent van de totale Vietname
se bevolking zou hebben gekregen, als er
toen verkiezingen gehouden waren.
Als het strategische belang van Ameri
ka en het Westen voorschrijft dat Zuid-
Vietnam nimmer communistisch wordt,
kan dit slechts betekenen dat de Ameri
kanen alleen belangstelling hebben voor
het winnen van de oorlog, hetgeen in
houdt: volledige pacificatie van Zuid-
Vietnam, het opzetten van een functione
rend bewind in Saigon en het onderdompe
len van het tegen die tijd voor een groot
deel verwoest land in een bad van dol
lars om het economisch levensvatbaar te
maken.
OP DIT MOMENT lijkt dit een eerlij
ke beschrijving van Amerika's oogmer
ken. Maar er lijkt reden om eraan te
twijfelen dat president Johnson de afge
lopen jaren steeds een zo strikte op de
domino-theorie gebaseerde visie op het
Vietnamdrama heeft gehad. Rusk mag ge
lijk hebben dat vier presidenten hun Viet
nam-beleid gebaseerd hebben op de pre
misse dat het van essentieel strategisch
belang is dat de communisten in Vietnam
niet winnen, maar in 1965 en het eerste
deel van 1966 leek president Johnson zó
in zijn maag te zitten met het Vietnam
probleem dat hij graag een compromis
had gesloten als hij daartoe een „eervol
le mogelijkheid" had gezien. Of Vietnam
na hereniging dan misschien toch een ge
heel communistische staat zou zijn ge
worden leek hem toen minder te bezwa
ren.
Nu het militair in Vietnam wat beter
lijkt te gaan en vooral nu een aantal lie
den in Washington (onder wie minister
Rusk en onderminister William Bundy)
betogen dat door Amerika's rol in Viet
nam de communisten in Indonesië onder
de voet zijn gelopen en de kansen voor de
Chinezen in het hele Zuidoostaziatische
gebied onder nul zijn gedaald, lijkt
Johnson weer met overtuiging terug te
zijn op de oude domino-lijn, die een man
als Rusk nooit verlaten heeft. Dit blijkt
steeds weer uit de nadruk, die de mili
taire operaties en het nog noodlijdende
pacificatieprogramma krijgen, waarnaast
de vredesstapjes die ambassadeur Arthur
Goldberg worden toegestaan vrijwel ver
bleken.
EEN ANDERE AANWIJZING dat Wash
ington niet meer diepgaand denkt over
een compromis-oplossing van de Vietnam-
zaak als zodanig, maar meer belangstel
ling heeft voor het militair uitzitten van
de strijd onder het motto dat een halt
moet worden toegeroepen aan agressie
en communistische, in wezen Chinese,
expansie is te vinden in een nieuwe pu-
bliciteitstgctiek. Plotseling wordt van alle
kanten in Washington betoogd dat Azië's
staten pal aan de kant van de Verenigde
Staten staan en grote sympathie hebben
voor de interventie in Vietnam. Een over
winning van de communisten in Vietnam
zou de Chinezen ten goede komen, aldus
dit betoog, en daarvan rilt heel Azië, voor
al sinds China over kernbommen be
schikt. Onverbiddelijk doorvechten tot de
agressie is afgeslagen is daarom Ame
rika's plicht tegenover de „vrije wereld"
zo gaat het betoog verder.
Dat de naties van Azië inderdaad wei
nig sympathie hebben voor eventuele
Chinese expansiezucht en daarom de
Amerikanen als tegenwicht en trouwens
ook als ontwikkelingshelper verwelkomen,
lijkt in deze redenering echter verward
te worden met steun voor Amerika's mi
litaire escalatiepolitiek in Vietnam. In
het gebouw van de Verenigde Naties in
New York. als ook in Aziatische ambas
sades in Washington, kan men vaak ge
noeg horen dat men de Amerikaanse
bombardementen, de massale militaire
operaties en de steun aan de autoritaire,
niet van koloniale smetten ontblote mili
taire junta van Cao Ky in Saigon ver
werpt.
Stopzetten van de Amerikaanse bom
bardementen en erkenning van de Viet-
cong als eerste stappen naar een com
promis-oplossing zijn bijvoorbeeld door
vrijwel alle Aziatische staten geopperd,
behalve door landen als Thailand. Zuid-
Korea, de Philippijnen, Australië en
Nieuw-Zeeland. vorig jaar met enig recht
door senator Fulbright beschreven als
,our boys" (onze jongens).
EN WAT DE INTERNATIONALE be
handeling van communistisch China be
treft, lijkt Washington ook minder steun
van Azië's staten te krijgen dan de pers
graag wordt verteld. Alle grote Aziatische
naties, uitgezonderd Japan, stemden bij
voorbeeld tegen Amerika's wensen in voor
toelating van communistisch China tot de
Verenigde Naties, zelfs het zogenaamd
van Chinese expansiezucht juist geredde
Indonesië.
Het werkelijke debat over Vietnam, dat
op lijkt te zullen laaien als eerdaags de
Senaatcommissie voor Buitenlandse Be-
ADVERTENTIE
Automobiel- en
Garagebedrijf
(VOLVO)
Bioemendaalseweg 200
Overveen - Telef. 55602
ADVERTENTIE
(VOLVO)
trekkingen weer openbare verhoren gaat
houden, gaat niet over het wel of niet
terugtrekken van Amerika's militaire
aanwezigheid in Vietnam en de rest van
Azië. Niemand lijkt voorstander van het
scheppen van een vacuum ten bate van
Het gaat erom, of Amerika er wel goed
aan doet met steeds meer militaire mon
sterbases en landlegers a la de 400.000
man in Zuid-Vietnam inperking van (nog
altijd onbewezen) Chinese expansiezucht
te bedrijven op een manier, die Azië
wat Amerika evenzeer in een „goede"
en vijandige helft dreigt te verdelen als
eens in Europa gebeurde.
DE CRITISCHE VRAAG luidt, of Wash
ington zijn koude oorlog tegen China
en de domino-theorie niet zal moeten op
geven, of het zijn ongenuanceerde vrees
voor elke communistische beweging niet
zal moeten overwinnen en instemmen
met een compromisoplossing voor Viet
nam, waarin de sterk nationalistische
Vietnamese communisten een adequate
rol toebedeeld zouden krijgen. Vooral nu
China in een stroomversnelling spartelt
en zelfs door minister Rusk niet meer ver
geleken kan worden met agressief Hitler-
Duitsland lijkt deze vraag dwingender
dan ooit.
Dit is een dagelijks beeld in China: groepjes Rode Gardisten, die door de straten en over de wegen marcheren op weg naar
de een of andere massademonstratie. De volgelingen van Mao Tse-Toeng dragen hun hebben en houden op hun rug mee.
Gisteravond verzamelden zich zo duizenden betogers voor de Russische ambassade in Peking, waar gedemonstreerd werd
tegen de „mishandelingen van de Chinese studenten" in Moskou, toen deze een bezoek wilden brengen aan het mausoleum
van Lenin. Intussen is in Mongolië het leger tegen Mao en minister Lin Piao in opstand gekomen. De rebellie zou er op
gericht zijn het gebied van het Chinese gezag te bevrijden. Ook uit Tibet en Singkiang komen berichten over gevechten tussen
voor- en tegenstanders van Mao Tse-Toeng.
Edith Stein, één van de vele dui
zenden slachtoffers van Wilhelm
Harster c.s.
(Van onze correspondent)
Tijdens het proces tegen de voormalige
opper S D'er Wilhelm Harster in Mün-
chen zal ook het drama van de joodse
zusters Edith en Rosa Stein opnieuw uit
voerig worden besproken. De beide zus
ters werden op zondag 2 augustus 1942
door S S 'ers in een klooster in het Lim
burgse Echt gearresteerd en stierven een
week later in de gaskamer van het ver
nietigingskamp Auschwitz.
De in Berlijn geboren Amerikaan dr.
Robert Kempner zal zoals al door onze
correspondent in Bonn werd gemeld
tijdens het proces als neven-aanklager
fungeren, onder andere namens de fami
lie van de twee zusters Stein.
Edith Stein (geboren in Breslau op 12
oktober 1892) had in het Limburgse car-
melitessenklooster haar toevlucht ge
zocht, nadat in november 1938 de joden
vervolging in Duitsland in alle hevigheid
was losgebarsten. Op oudejaarsavond van
dat jaar bracht een arts uit Keulen haar
in het geheim over de Nederlands-Duitse
grens naar Echt.
In 1934 was de filosofe in het carmel-
klooster in Keulen getreden. Daarvoor
was ze lerares in de Duitse taal en lite
ratuurgeschiedenis aan een klooster
school in Spiers. Na een gymnasium-op
leiding in Breslau had ze in diezelfde stad
en aan de universiteit van Göttingen let
teren en filosofie gestudeerd.
Door haar voordrachten en publikaties
werd Edith Stein in die tijd bekend als
deskundige in belangrijke christelijke
Wat wij een brandscherm noemen
heet in het Frans een rideau métal-
lique. In 1782 werd zo'n brandbeveili
ging voor het eerst in een Franse
schouwburg aangebracht. Omstreeks
1800 hadden ook de Engelse theaters
zo'n safety curtain of iron curtain en
sinds 1889 is in Duitsland de Eiserner
Vorhang in gebruik. Maar de man die
het woord in politieke betekenis ingang
deed vinden, was Churchill die in 1945
sprak over the iron curtain, het ijze
ren gordijn dat Europa in twee delen
splitste. Weliswaar had ook Goebbels
de term enige malen gebruikt, maar
zonder dat hij werd overgenomen. In
navolging van de betekenis die Chur
chill er aan hechtte, bedoelen wij nu
met ijzeren gordijn de volledige be
lemmering van contacten tussen volke
ren.
In het woord meteoor gaan twee
Griekse woorden schuil: het voorzet
sel meta dat: in betekent en het zelf
standige naamwoord aer: lucht, waar
van is afgeleid het werkwoord aeirein:
optillen, in de lucht heffen. Het woord
meteoor betekent dus letterlijk: wat
zich in de lucht bevindt, wat in de
lucht zweeft. Vandaar dat het woord
thans betekent: luchtverschijnsel, elk
verschijnsel dat in de dampkring plaats
grijpt. Maar meestal bezigt men het
als men eigenlijk bedoelt: meteoor
steen. Een meteoorsteen is een uit de
lucht gevallen deel van een lichaam
in de kosmos van steenachtige of me-
.aalachtige aard. Men spreekt ook wel
van luchtsteen.
Ergens gewag van maken of ergens
van gewagen is een zegswijze uit de
schrijftaal die betekent: iets met een
zekere ophef verkondigen, iets met
lof vermelden. Het werkwoord was
vroeger sterk; de verleden tijd luidde:
gewoeg. Thans is het zwak. De kern
van het woord is natuurlijk het woord
deel wag. Deze stam is ontstaan uit
wok, een vorm die men terugvindt in
het Latijnse woord vox dat betekent:
stem en het daarbij behorende werk
woord vocare: roepen. Buiten het Ne
derlands is het enige verwante woord
het Duitse werkwoord erwahnen; in
andere talen van onze beschavings
kring komt het niet voor, misschien
doordat het in de spreektaal niet ge
bruikt wordt.
Het woord omnibus betekent: voor
allen, maar het vervoermiddel waarop
de geleerde Pascal in Parijs in 1662
patent verwierf, was alleen bestemd
voor zieken en voor armen die de prijs
van een huurrijtuig niet konden beta
len. Met name geiiniformden als sol
daten, lakeien en livreiknechten was
het gebruik ervan verboden. Deze om
nibus werd in 1678 opgeheven. In 1825
vatte een afgedankte officier van Na
poleon het denkbeeld van Pascal we
der op en organiseerde een dienst in
Nantes die begon bij de winkel van
een koopman die Omnès heette. Nu
betekent het woord omnes: allen en
de zakenman schreef op zijn uithang
bord: Omnes Omnibus. Reeds in 1828
reden omnibussen in Parijs en van
daar kwam het woord in Duitsland,
Nederland en Engeland, waar het tot
bus werd afgekort.
vrouwenkwesties. Na haar vlucht naar 't
Limburgse carmelklooster wijdde zij zich
tot haar deportatie in 1942 aan mystieke
theologie. Haar zus Rosa kwam kort na
haar en langs illegale wegen via België
ook naar Echt
Beide zusters ondergingen hetzelfde lot
zoals nog tienduizenden andere Neder
landse joden, toen op 2 augustus 1942
rijkscommissaris Seyss-Inquart als
antwoord op een protesttelegram tegen
de jodenvervolging van alle Nederlandse
christelijke kerkgenootschappen en een
herderlijk schrijven van het episcopaat
van elf juli 1942 alle joodse Rooms-
Katholieken liet arresteren.
Met nog vijfentwintig Limburgse joden
werden ze naar het kamp Westerbork ge
transporteerd. Korte tijd later vertrok
ken ze voor hun laatste reis naar Ausch
witz.
ADVERTENTIE
(VOLVO)
ADVERTENTIE
WOLGOGRAD (TASS) - Voor het eerst
sinds vele jaren is de benedenloop van
de Wolga dichtgevroren. De inwoners van
Wolgograd - vroeger Stalingrad - kunnen
te voet de rivier oversteken. Het vriest er
dertig graden. Elke dag woeden er sneeuw
stormen. Op sommige plaatsen in de stad
ligt de sneeuw manshoog. Sinds 1891 ig
er niet zoveel sneeuw gevallen.
Een hevige gasontploffing heeft grote
schade aangericht in de woning en win
kel van de melkslijter J. Scheper in Uf-
felte. Ramen en kozijnen werden wegge
slingerd en in het gehele huis waren de
gevolgen ruïneus. Een begin van brand
kon door de bewoners zelf worden ge
blust.
Vishal: Expositie van werk van „De
Groep". Dagelijks van 10 tot 17 uur.
Op zondagen van 13 tot 17 uur. Tot
30 januari.
Vleeshal (Grote Markt): Expositie van
werk van Kees Verkade, Willem Snit-
ker, Jan Mulder, Remco van der Gug-
ten, Michel van Overbeke, Liesbeth
Sayers, Jeroen ten Berge, Jan Camp-
fens, Rob Clous en Jan Wensveen. Dage
lijks van 10 tot 17 uur, op zondagen van
13 tot 17 uur. Tot 28 januari.
Bisschoppelijk Museum (Jansstraat 79):
Permanente expositie van oude reli
gieuze kunst, schilderijen, middeleeuwse
beeldhouwwerken, handschriften en
kunstnijverheid. Dagelijks, behalve
maandag, geopend van 10 tot 12.30 uur
en van 13.30 tot 17 uur.
Frans Halsmuseum (Groot Heiligland 62):
Permanente tentoonstelling van werken
uit de Haarlemse school van de 16de tot
en met de 19de eeuw, waaronder Hals'
meesterwerken. Dagelijks 10 tot 17 uur,
zon- en feestdagen 13 tot 17 uur.
Woonhuis Jacobus van Looy, geopend op
donderdag van 10 tot 12.30 en 13.30 tot
17 uur. Zon- en feestdagen van 14 tot
17 uur.
In 't Goede Uur (Nieuwe Kerksplein)
Dagelijks van 10 tot 18 uur en van 20
tot 22 uur, op zondag van 14 tot 17 en
20 tot 22 uur: Expositie van werk van
Kees Hak en Kees Verkade. Van 1
februari af expositie van tekeningen
van J. Ploos van Amstel.
Artificia (Binnenweg, Heemstede): Expo
sitie van schilderijen, tekeningen en
grafiek van Fer Hakkaart. Dagelijks,
behalve zondag en maandag geopend
van 9.30 tot 18 uur. Tot 3 februari.
Gemeentehuis Bloemendaal (Overveen):
Expositie van schilderijen van Hugo
Landheer en keramiek van Etie van
Rees. Dagelijks geopend van 14 tot 17
uur. Tot 6 februari.
Museum van Looy (Kamperlaan)Exposi
tie van de groep 65 met werken van
Ger Daniëls, Mieke van Dijk, Gerrit van
Dijk, Berend Pasman en Pieter Zwaans-
wijk. Dagelijks van 10 tot 17 uur, vrij
dag en zaterdag van 10 tot 21 uur, zon
dag van 13 tot 17 uur. Tot 19 februari.
Dinsdag 31 januari, Concertgebouw, 20.15
uur: Concert door het Noordhollands
Philharmonisch Orkest o.l.v. Henri
Arends. Soliste: Zara Nelsova (cello).
Programma: Voricek, Suk en Dvorak.
Donderdag 2 februari, Concertgebouw,
20 uur: Jazzconcert door Nathan Davis
(sopraan-alt), Dave Pike (vibrafoon) en
Nelson Williams (trompet).
Zaterdag 28 en zondag 29 januari, Stads
schouwburg. 20 u. De Hoofdstad Ope
rette met „Zwei Herzen im Dreiviertel-
takt".
Vrijdag 27 januari, Stadsschouwburg, 20
uur: Nederlandse Comedie met „Wie is
bang voor Verginia Woolf" van Edward
Albee. Regie: Henk Rigters. M.m.v. Ank
van der Moer, Han Bentz van den Berg,
Femke Boersma, Will van Seist.
Maandag 30 januari, Stadsschouwburg, 20
uur: Nederlandse Comedie met „Een
appel voor de dorst" van Mithois. Regie:
Fons Rademakers. M.m.v. Mary Dres-
selhuys. Karin Meerman, Rudolf Lu-
cieer, Willem Nijholt, Peter van der
Linden, Elly Weller, Joan Remmelts,
Paul Cammermans e.a.
Donderdag 2 februari. Stadsschouwburg,
20 u.: Nieuw Rotterdams Toneel met
„Hamlet" van Shakespeare. Regie: Ri
chard Flink. M.m.v. Eric Schneider, Jo-
han Schmitz, Lies Franken, Martine
Crefcoeur, Luc Lutz, Eli Blom, Jean Le-
maire e.a.
Vrijdag 3 februari, Stadsschouwburg, 20
uur: Het Amsterdams Volkstoneel met
„Rooie Sien".
Vrijdagen 27 januari en 3 februari, Mi-
nervatheater (Heemstede), 20 uur:
„Wandeling langs de kastelen van Loire
en Seine" door J. van Ingen.
Maandag 30 januari, Frans Halsmuseum,
20 u.: „Geschiedenis en Openbaring"
door prof. dr. mr. J. A. Oosterbaan.
Dinsdag 31 januari, Frans Halsmuseum,
20 uur: „Afrika, continent in beweging"
door P. Korthuys.
Woensdag 1 februari, Frans Hals Museum,
20 uur: „Moderne ontwikkeling in de
neurologie" door dr. F. E. Posthumus
Meyjes.
Poppentheater Merlijn (Hasselaersplein
35), 14.30 uur. toegang 4 j.: zaterdag 28
januari: „De Toverhoed en woensdag 1
februari „Het sprookje van de zon".
Haarlemse Jazzclub Koudenhornkazer-
ne), vrijdag 27 januari, 20.30 uur: Duke
Ellingtonavond. Lezing, film, gramm.-
platen etc.
Waagtaveerne (hoek Spaarne/Damstraat),
vrijdag 27 en zaterdag 28 januari, 21 u.:
Cobi Schreijer met haar internationaal
programma. Gasten: Robin Hall en Jim
my Mac Gregor. Zondag 21 uur: Hoo-
tenanny-avond.
Op dinsdag 31 januari 's avonds om
kwart over acht, zal de celliste Zara
Nelsovasamen met het Noordhol
lands Philharmonisch Orkest een
concert geven in het Haarlemse
Concertgebouw. Zara Nelsova is ge
boren in Canada, maar bracht haar
jeugd in Londen door. Op 10-jarige
leeftijd kreeg zij l es van Pablo Ca
sals en studeerde daarna bij Feuer-
mann. Toen zij 12 jaar was, gaf zij
haar eerste recital in Londen en een
jaar later voerde zij met het London
Symphony Orchestra onder leiding
van Malcolm Sargent het cellocon
cert van Lalo uit. In 1943 maakte zij
haar Amerikaanse debuut in de
Town Hall in New York. Na de oor
log keerde zij terug naar Europa en
sindsdien geeft zij jaarlijks een groot
aantal concerten hier en in Amerika.
