HUIS VOOR HOOFDROLSPELER
Biedermann und die Brandstifter
Dinsdags N.Ph.O.-concert
onder Bart van Beinum
als plaatsvervanger
NICO ROST OVERLEDEN
T V-medewerkers rebelleren
tegen „nivellering naar
beneden" in Engeland
TONEEL IN HAARLEM
Waarschuwende moraliteit van Max Frisch
Ensemble speelt
het stuk Dallas
NEGEN MUZEN
WOENSDAG 1 FEBRUARI 1967
Bronzen beeld voor
prinses Beatrix
Kunstdiefstal in Athene
/-•>
- -
*15
9^ Op
bezoek?
Zeg
het met
bloemen
Reina Prinsen Geerligs-
prijs 1967
Parijse beeldhouwer onder
blok graniet omgekomen
m Een éérste
verjaardag
Zeg
het met
bloemen
De radio geeft donderdag
Televisieprogramma's
Bloemen
brengen
sfeer
Loon van de misdaad
C. B.
DE ZWITSERSE SCHRIJVER Max Frisch heeft zijn toneelspel „Bieder
mann und die Brandstifter" (in 1958 geschreven) weliswaar „ein Lehrstück
ohne Lehre" een moraliteit zonder moraal genoemd, maar men moet
wel heel argeloos en onwetend zijn om niet te beseffen dat er wel degelijk
een moraal in zit; en nog wel een bijzonder duidelijke. Biedermann is, zoals
zijn naam al aanduidt, een gegoede conventionele burger en de drie brand
stichters zijn de lieden die onder allerlei voorwendsels bij hem intrekken,
met geen ander doel dan om zijn wereld te vernietigen, maar met wie hij
toch, uit gebrek aan ruggegraat, probeert te heulen. Frisch heeft het stuk
geschreven als een politieke allegorie, waarin hij vooral de houding van de
Duitse burgerij tegenover het in de jaren rond 1930 dreigende nazigevaar
genadeloos aan de kaak stelt.
Evenmin als Biedermann, hoe bang
voor brandstichting hij ook is, wil toege
ven dat de bij hem op zolder genestelde
indringers brandstichters zouden kunnen
zijn, wilde die burgerij toen de waarheid
onder de ogen zien, zelfs ondanks het
feit dat Hitler in zijn boek „Mein Kampf"
onomwonden gezegd had wat hij en zijn
trawanten van plan waren. Volgens de
zelfde methode vertellen Schmitz en Ei-
senring hun wanhopige gastheer ronduit
dat ze zijn huis in brand willen steken,
maar Biedermann zet zich in zijn angst,
die nog wordt versterkt door zijn slecht
geweten, oogkleppen op: „Men moet niet
dadelijk achterdocht koesteren" en „Het
zal allemaal niet zo'n vaart lopen" zijn de
zelfde reacties als die waarmee het Duit
se volk zichzelf destijds in slaap suste.
En ook Biedermanns perfide opmerking:
,,'t Is gelukkig bij de buren; als het nu
maar niet naar óns overslaat", is een
echo van wat velen in Duitsland destijds
hebben gezegd of gedacht. Maar het stuk
is niet alleen een terugblik op het verle
den; het is evenzeer een waarschuwing
tegen een mogelijke nieuwe „brandstich
ting", die allerlei vormen kan aannemen
maar altijd gericht zal zijn op vernieti
ging van een democratische en vreedzame
samenleving.
MAX FRISCH heeft het stuk ook nog
van een naspel voorzien, dat bij de Neder
landse opvoering door de Ilaagsche Co
medie (in 1959/1960) naar ik meen is
weggelaten, evenals bij de recente televi
sie-uitzending. Het speelt in de hel, waarin
het echtpaar Biedermann na de brand te
recht zou zijn gekomen als de duivel niet
juist een staking had afgekondigd. Satan
is namelijk gebelgd over de-lankmoedig
heid van de hemel om iedereen te accep
teren die „in uniform" of „op bevel" mis
daden heeft begaan en hij keert nu maar
weer naar de aarde terug om zijn brand
stichtingsmethode opnieuw op de mens
heid toe te passen. In dit naspel, en ook
in het koor van brandweerlieden, kan
men duidelijk een ,,Faust"-parodie waar
nemen, culminerend in het drie keer her
haalde „Gerettet!", dat in dit geval heel
cynisch op het succes van het „Befehl
ist Befehl" slaat. Door die terugkeer van
de twee brandstichters, Satan en Beëlze
bub, naar de aarde is de waarschuwing
van Frisch tegen mogelijke nieuwe aan
slagen op de democratie en de wereldvre
de nog duidelijker uitgesproken dan in
het voorafgaande deel van het stuk.
„Biedermann und die Brandstifter",
een moraliteit zonder moraal door Max
Frisch, met een naspel. Opgevoerd op
31 januari in de Haarlemse Stads
schouwburg door het Kleine Theater
uit Bad Godesberg. RegieHelmut
Tromm. Hoofdrollen: Max Dietz. Kurt
Ullrich, Marianne Worbs, Bruno Thost.
Decor: Peter A. Schwarzlose.
Het valt zeer toe te juichen dat de Ne
derlandse jongeren volop gelegenheid krij
gen, met deze ideëel zowel als politiek
belangrijke „moraliteit", die tegelijker
tijd knap geschreven en boeiend toneel is,
kehnis te maken tijdens een vijf weken
durende tournee van het Kleine Theater
uit Bad Godesberg. Dat de organiserende
instantie, WIKOR, daarbij de steun heeft
gekregen van het Westduitse ministerie
van Buitenlaridse Zaken en van de am
bassade in Den Haag verdient in dit ge
val nog extra waardering. Gisteren is het
stuk tweemaal gegeven in de Haarlemse
stadsschouwburg, die beide keren tjok
vol was met zeer aandachtige middelbare
scholieren.
Onder regie van Helmut Tromm hebben
de Godesbergers een goed verzorgde ver
toning van het werk gegeven, waarin Kurt
Ullrich uitblonk als een prachtige huiche
lende, sympathiek gemene Schmitz. De
Biedermann van Max Dietz was goed
Duits-burgerlijk, maar nogal vlak gespeeld
en (althans op de matinee) af en toe
slecht verstaanbaar. Bruno Thost, als de
„beschaafde" brandstichter Eisenring
legde het gewenste accent op de politieke
toespelingen van het stuk. Marianne Worbs
was een geloofwaardige Frau Biedermann
en Hertha Barian eën aardig dienstmeisje
De organisatoren hebben met deze sym
pathieke opvoering ontegenzeglijk een goe
de greep gedaan.
Simon Koster
Een werknemer van het nationaal oud
heidkundig museum te Athene is gearres
teerd, verdacht van diefstal van vijf bron
zen beeldjes van onschatbare waarde uit
de Oudgriekse tijd. In noordelijk Grie
kenland zijn in verband met de diefstal
nog twee andere personen gearresteerd.
„OBSERVER"
Prins Claus heeft prinses Beatrix voor
haar 29ste verjaardag een groot abstract
bronzen beeld, vervaardigd door de Velp-
se beeldhouwer Piet Siegers, ten ge
schenke gegeven. Het beeld, 1.70 meter
hoog en 1.60 meter breed, kreeg van de
beeldhouwer de titel „Observers".
De prinses toonde vier jaar geleden,
toen zij een bezoek bracht aan het atelier
van Piet Siegers, grote interesse voor
diens werk. Bij het bezoek dat prinses
Beatrix en prins Claus de afgelopen zo
mer brachten aan de internationale beeld-
houwtentoonstelling in het park Sonsbeek
bij Arnhem, trok het beeld van Siegers
weer de aandacht van de prinses.
Wegens ziekte van Henri Arends stond
het zesde concert in de dinsdagserie van
het Noordhollands Philharmonisch Or
kest onder leiding van Bart van Beinum.
Het programma was hierdoor niet geheel
Tsjechisch, daar de aangekondigde sym
fonie van Voricek vervangen werd door
Mozarts Parijse Symfonie, KV 29 7 in D.
De dirigent had veel zorg besteed aan
een zorgvuldige afwerking in samen
klank en frasering waarbij zijn rustige
tempi opvielen die de uitvoering een
evenwichtig karakter gaven. Speciaal de
finale kwam uitstekend tot haar recht nu
het stemmenweefsél in al zijn geledingen
duidelijk werd.
'•i-r
Met dezelfde bedachtzaamheid leidde
hij de Serenade voor strijkorkest van
Josef Suk, een Tsjech die bij de oudere
generatie nog bekend is als aanvoerder
van het Boheems Strijkkwartet dat voor
de oorlog geregeld in ons land concer
teerde. Het was jammer dat Van Beinum
niet helemaal de directheid bereikte waar
deze muziek het van hebben moet, wil ze
niet de indruk wekken meer voor te stel
len dan ze is.
Het klonk nu wel een beetje te klassiek
af en toe, zoals in het tweede deel, een
wals waarin het ritme meer schwung zou
moeten hebben (ik ken het Tsjechische
woord niet, maar het zal wel bestaan.)
Eén soortgelijk bezwaar zou voor de fina
le kunnen gelden, maar in ieder geval is
dit sympathieker dan opgeschroefde he
vigheid zonder bodem. In het Adagio kon
men een fraaie solo beluisteren van eerste
cellist Eduard Biele.
En over cello grsproken: na de pauze
speelde de Canadese celliste Zara Nelso-
va het Concert opus 104 van Dvorsjak.
Een krachtige streek, briljante sonoriteit
in alle liggingen en vooral een intense ex
pressie waren de kenmerken van haar op
treden. In het ietwat schematisch samen
gevoegde stuk, een lappendeken van ech
te invallen en stoplappen, wist zij door
de kracht van haar persoonlijke inzet toch
een sterke eenheid te brengen. Sommige
inzetten, zoals van het zangthema in het
eerste deel, hadden een fameuze zeggings
kracht. Een vertolking van klasse die re
liëf kreeg door de ondersteuning van het
N.Ph.O. en waarop het publiek met extra
instemming reageerde.
Sas Bunge
Nico Rost, die in de afgelopen nacht
is overleden, hield voordrachten
over Duitse schrijvers in West-
Duitsland. Zijn naam verscheen op
de aanplakbiljetten, zoals hier toen
hij een lezing ging houden over de
Nobelprijswinnaar Carl von Os-
sietsky, die door de nazi's in een
concentratiekamp werd vermoord.
In Amsterdam is overleden op 70-
jarige leeftijd de schrijver en oud-verzets
man Nico Rost. De in Groningen geboren
schrijver die gedurende de oorlogsjaren
in Duitse concentratiekampen gevangen
heeft gezeten, schreef onder meer „Goethe
in Dachau" en „De vrienden van mijn
vader", dat in 1959 met de Marianne
Philipsprijs werd bekroond.
Nico Rost werd ook na de oorlog ge
kweld door de problemen, opgeroepen
door het nazisme. De laatste jaren heeft
hij in tal van Westduitse plaatsen de jeugd
geconfronteerd met het probleem van
schuld en boete en gewezen in voordrach
ten op de waarden die in de literatuur
welke in „het derde rijk" niet aan bod
kwam, verankerd liggen. Als lid van het
Dachau-comité beijverde hij zich voor het
tot stand komen van een monument in
het voormalige concentratiekamp Dachau.
Hij werd onlangs onderscheiden met de
culturele prijs van Groningen.
ADVERTENTIE
c noe^deerde9aSt
uen y vanaf de eerste minuut
Atomisclie bedreiging. In Mechelen is
een wandtapijt van vijf meter hoog en
vier meter breed overgedragen, dal be
stemd is voor het Belgische paviljoen
op de wereldtentoonstelling te Mon
treal. Het tapijt, ontworpen door de
schilder Oktaaf Landuyt, stelt „De mo
derne mens onder atomische bedrei
ging" voor. Zes weefsters hebben er vijf
maanden aan gewerkt.
LONDEN (AP) Britse televisie
regisseurs en producenten komen in
opstand tegen het lage peil van vele
programma's op het commerciële net
(I.T.V.). De invloedrijke bond van
t.v.-regisseurs en prdoucenten ver
klaart in een memorandum, dat het
peil van de commerciële t.v.-program
ma's ondermijnd wordt door een niet
aflatende strijd om hoge kijkcijfers.
Sommige programma's onderschatten
de intelligentie van de kijkers en zijn
berekend op de grootste gemene deler
van humor, smaak en vermogen tot
meedenken.
„Tegen deze nivellering naar bene
den moeten alle televisiemedewerkers,
zich verzetten, te meer daar de
B.B.C. aan dezelfde druk bloot staat,
door geldgebrek en door de noodzaak
kijkers aan te trekken teneinde een
hoger kijkgeld te rechtvaardigen", al
dus de bond.
De bond vertegenwoordigt vierhon-
Jerd producenten en regisseurs die zo-
svel voor B.B.C. als I.T.V. werken. Vol
gens de bond handhaaft I.T.V. popu
laire series zo lang dat er geen
sprankje leven meer in zit. „Vrees
voor verandering, de vrees kijkers
kwijt te raken door vernieuwingen,
heeft een gelijkheid van de program
ma's tot gevolg waartegen we ons
moeten verzetten. Een ander gevolg
is een starre programmering waarbij
dezelfde programma's altijd op dezelf
de tijd worden uitgezonden, zodat er
weinig ruimte overblijft voor iets ver
rassends of onbekends".
Over enige weken komen de nieu
we offertes binnen voor exploitatie
van het commerciële net onder de
contracten die volgend jaar ingaan.
De bond hoopt dat dit memorandum
zal leiden tot verbetering van de toe
stand voordat de nieuwe contracten ge
sloten worden.
De toneelgroep Ensemble heeft het to
neelstuk Dallas van de Belg Jean Fran
cis aangekocht. De première zal op 14
april worden gegeven in het Globetheater
van de stadsschouwburg in Eindhoven.
Dallas wordt een documentair toneel
werk genoemd. Het stuk is een gefanta
seerde constructie, dat op grond van de
authentieke getuigenverklaringen de con
clusies van het Warrenrapport, de offi
ciële lezing van de moord op president
Kennedy, aan de orde stelt. De regie van
Dallas wordt gevoerd door de Vlaam
se schrijver-regisseur Tone Brulin, die
ook de vertaling verzorgt.
De jury voor de Reina Prinsen Geer-
ligsprijs 200) wordt dit jaar gevormd
door: Willem Brandt, Kees Stempels,
Aya Zikken, Fernand Auwera en Ivo Mi-
chiels. Uitzending sluit 24 november.
PARIJS (AP). De veertigjarige in
Griekenland geboren beeldhouwer Geraki
mos Sklavos is in zijn atelier onder een
blok graniet gekomen en gedood.
Sklavos had zaterdag zijn handen ge
brand ten gevolge van kortsluiting.
ADVERTENTIE
Verr0S
de ge\u^9e hoeder óók
een sl
7.00 Nws. 7.10 Ochtendgymnastiek. 7.20
Gram.muziek. 7.55 Deze dag. 8.00 Nws. 8.10
Actualiteiten. 8.15 Gram.muziek. 8.50 -Mor
genwijding. 9.00 Klassieke pianomuziek. 9.35
Waterstanden. 9.40 Gram.muziek. 10.00 Voor
de kleuters. 10.10 Arbeidsvitaminen. 12.00
Amusementsmuziek. 12.25 Beursberichten.
12.27 Med. t.b.v. land- en tuinbouw. 12.30
Lichte orkestmuziek. 12.50 Draaiorgel. 13.00
Nws. 13.10 Journaal. 13.30 Moderne en klas
sieke liederen. 13.50 Klassieke muziek. 14.15
Voordracht. 14.25 Biologica. 15.00 Voor de
zieken. 16.00 Nws. 16.02 Schakeringen 17.00
Voor de jeugd. 18.00 Nws. 18.15 Actualitei
ten. 18.20 Uitzending van de B.P 18.30 Pro
gramma uit Parijs. 18.55 Gesproken brief.
19.00 Voor de kinderen. 19.05 Klassieke
vrouwenfiguren. 19.30 Avondgebed. 19.55
Kerk veraf en dichtbij. 20.00 Nws. 20.05
Moderne muziek. 21.20 Juffrouw Anya, hoor
spel. 22.30 Nws. 22.40 Actualiteiten. 22.55
Discotaria. 23.55-24.00 Nws.
HILVERSUM II.
7.00 Nws. 7.10 Het levende woord. 7.15
Gram.muziek. 7.55 Overweging. 8.00 Nws.
8.10 Klassieke kamermuziek. 8.30 Nws. 8.32
Hoogmis. 9.30 Klassieke gram.muziek. 9.40
Schoolradio. 10.00 Klassieke en moderne mu
ziek. 11.00 Voor de zieken. 11.30 lezing. 11.45
Streeksgewijs. 12.27 Meded. t.b.v. land- en
tuinbouw. 2.30 Nws. 12.40 Actualiteiten. 13.00
praatje. 13.05 Klassieke gram.muziek. 13.45
Programma voor de vrouw. 14.15 Moderne
en semi-klassieke muziek. 14.40 Oude mu
ziek, muzikale lezing. 15.15 Sphinx. 15.45
Klassieke muziek. 16.00 Bijbeloverdenking.
16.30 Duitse klassieke liederen. 17.00 Het
geheim van de klaverhof (hoorspel voor de
jeugd). 17.15 Kinderliedjes. 17.30 Nederland
se lichte muziek. 18.10 Sport. 18.30 Uitzen
ding van de P.S.P 18.40 Halte. 19.00 Nws.
19.10 Radiokrant. 19.30 Klassieke muziek.
19.45 Praatje. 19.50 Muziekprogramma. 20.10
De familie Leenhouts. hoorspel. 20.35 Samen
uit - samen thuis. 22.00 Lichte Italiaanse
muziek. 22.15 Internationale oriëntatie in
kerk, zending en oecumene. 22.30 Nws. 22.40
Boekbespreking. 22.45 Klassieke en moderne
muziek. 23.15 Muziek van eigen tijd. 23.45
Gram.muziek. 23.55-24.00 Nws.
HILVERSUM III
9.00 Nws. 9.02 Lichte muziek. 10.00 Nws.
10.02 Dixielandmuziek. 10.30 Nieuwe lang
speelplaten. 11.00 Nws. 11.02 Gram.muziek.
12.00 Nws. 12.02 Variant. 13.00 Nws. 13.02
Top Twintig. 14.00 Nws. 14.02 Instrumentaal
allerlei. 15.00 Nws. 15.02 Actualiteiten. 15.05
Sport. 16.00 Nws. 16.02 Actualiteiten. 16.05
Tienermagazine. 17.00 Nws. 17.02 Actualitei
ten. 17.05-18.00 Platenprogramma.
BRUSSEL 324 m.
12.00 Nws. 12.03 Muziek. 12.40 Weerbe
richt. 12.48 Jazz. 12.55 Buitenlands persover
zicht. 13.00 Nws. 13.20 Tafelmuziek. 14.00
Nws. 14.03 Schoolradio. 15.30 Muziek. 16.00
Nws. 16.03 Beursberichten. 16.09 Muziek.
17.00 Nws. 17.15 Volksliedjes. 17.30 Volks
zang. 18.00 Nws. 18.03 Voor de soldaten.
18.28 Paardeport. 18.30 Taalwenken. 18.32
Muziek. 18.45 Sport. 18.52 Taalwenken. 18.55
Gram.muziek. 19.00 Nws. 19.40 Gram.mu
ziek. 19.50 Politieke uitzending.20.00 Open
baar Kunstbezit. 20.15 Klassieke muziek.
22.00-22.15 Nws.
WOENSDAG
17.00-17.35 Voor de kinderen. NTS: 18.45
Pipo de Clown. 18.50 Journaal. 18.56 Recla
me. NTS: 19.00 Mona (TV-film). 19.25 Inter
nationaal Agrarisch nieuws. 19.51 Stichting
Socutera. 19.56 Reclame. NTS: 20.00 Jour
naal. 20.16 Reclame. NTS: 20.20 P.v.d.A.
20.30 Deltawerken IV (documentaire film).
21.00 Het loon van de misdaad (speelfilm).
22.45 Journaal.
NEDERLAND II
19.50 C.H.U. 20.00 Nws. 20.01 Reclame
20.05 Waauw. 20.35 Het andere Oostenrijk
(Documentaire). 21.15 Hazel (TV-film). 21.40
Cahier 3. 22.10 Reclame. 22.15 Journaal
VOOR DONDERDAG
NEDERLAND I
18.45 Pipo de Clown. 18.50 Journaal. 18.56
Reclame. 19.00 De Verrekijker. 19.10 Van
gewest tot gewest. 19.30 Mensen in de sport
20.00 Journaal. 20.20 K.V.P. 20.30 Achter het
nieuws. 20.55 Voordracht. 21.00 Het spel van
de rollen (TV-spel). 22.20-22.25 Journaal.
23.00-23.30 Teleac: Automatisering.
NEDERLAND II
19.50 V.V.D. 20.00 Nws. 20.01 Reclame
20.05 Patrouillewagen '54 antwoordt!
(TV-film). 20.30 Cinema. 21.20 Le premier
rendez-vous (TV-spel.) 21.45 Het gevaar van
vrijblijvendheid (toespraak). 22.50 Screen
play (balletprogramma). 22.10 Reclame. 22.15
22.20 Journaal. 22.30 Dichterbij (programma
over de bijbel).
Dr. Dolittle en zijn gezelschap wor
den in de film „Dr. Dolittle" gered
van een exotisch eiland en naar
Groot-Brittannië teruggebracht door
een grote slak „The Great Pink
Snail". Het reusachtige slakkenhuis
voor deze onderneming is in aan
bouw in een van de filmwerkplaat
sen van Hollywood (USA). De rol
van dr. Dolittle wordt in de film
vertolkt door Rex Harrison.
ADVERTENTIE
Er is nu een
wee\de
aan tulpen en narcissen.
„Het loon van de misdaad", de Ameri
kaanse film die vanavond op Nederland
I te zien is, heeft zijn inhoud ontleend
aan biografische bijzonderheden omtrent
het leven van pater Charles Clark, een
Jezuïet die werkzaam is geweest in de
armenwijken van Saint Louis, en zich voor
al met reclasseringswerk heeft bezigge
houden. Jarenlang was hij de vertrouwe
ling en steun van misdadigers en ex-ge
vangenen uit die stad, die hem hun vol
ste vertrouwen gaven.
Uitvoerig gaat de film in op pater
Clarks pogingen om een jonge man op
het rechte pad te houden die ondanks al
le moeite weer in de misdaad terugvalt
en tenslotte wegens moord ter dood wordt
veroordeeld. Pater Clark begeleidt hem
dan op zijn laatste gang naar de gaskamer.
In de rol van deze merkwaardige gees
telijke, die door zijn onconformistische
optreden de bijnaam kreeg van „The
Hoodlum priest" en verdacht was in de
ogen van sommige journalisten en ver
tegenwoordigers van de rechterlijke
macht, zien we de acteur Don Murray
die als gelovig katholiek het initiatief
nam tot het maken van de film en mee
werkte aan het scenario.
Nederland 1: Het kinderprogramma be
staat uit het verhaal „Wonderlijke nach
ten", S(amen) I(ets) M(aken) en de rubriek
Veilig Verkeer, 's Avonds begint de NTS
met „Mona" en het internationaal agra
risch nieuws. De tien minuten zendtijd
voor de politieke partijen zijn vanavond
voor de Partij van de Arbeid. Vervolgens
zendt de NTS de jaarlijkse film uit over
het verloop en de vordering van de Delta
werken. De film heeft betrekking op de
periode van februari 1966 tot februari
1967. Voor het eerst worden ook dijkop-
hopingen bij onder andere Harlingen en
Delfzijl getoond, welke eveneens deel
uitmaken van het Deltaproject. De hoofd
film van vanavond is getiteld: „Het loon
van de misdaad" („Hoodlum priest"). De
film handelt over het reclasseringswerk
van een pater in St. Louis (Amerika).
Nederland 2: Voor het journaal ziet
men eerst een uitzending van de Christe
lijke Historische Unie. In KRO's gedanste
hitparade „Waauw" zijn The Explosions de
gasten. In het programma „Het andere
Oostenrijk" wordt aandacht besteed aan
conservatief-traditionele zijden van dit
land. Na een aflevering van Shirley Booth
als Hazel wordt het programma „Cahier"
uitgezonden, dat gewijd is aan een drie
tal films die binnenkort in Nederland in
première gaan en aan de nu tien jaar
geleden overleden filmacteur Humphrey
Bogart.
Ridder. Mevrouw J. Zomer-Kuitert (Coba
Keiling), actrice bij het Nieuw Rotter
dams Toneel, is benoemd tot ridder in
de orde van Oranje Nassau.
