Parijs ziet: Leven
Gouden Eeuw op
in Hollands
schilderijen
Expositie bij tweede lustrum
van Nederlands Instituut
*v
Nog
6 iveken
en t is lente
Rath Doodeheefver
Vrijheid
van de
discussie
mense
lijke
geest
VANAVOND
in
Amphilex-zegels
alleen met het
toegangsbewijs
Oost en West in
Concertgebouw
in Haarlem
Nieuw gezicht
Afrekening met redelijkheid in oorlogsrelaas en roman
NEGEN MUZEN
Dan vraagt iedereen om
het nieuwste r&d behang
(want voorjaar is tijd van
vernieuwing). Maar... de
complete collectie 1967
is nü al uit. Vraag erom
bij de vakman; die heeft
nu (nog) alle tijd voor u!
S"ortojenó
DINSDAG 7 FEBRUARI 1967
De vlinder
C. B
Vreugden en bezoekingen
Feiten en daden
des ge est es
Werkzaamheden
ontwerpers en fabrikanten van behang
Roep der zeeën
Lezing over Indonesië
Rechtspraak oorlogs
misdaden onderwerp
tv-programma
De radio geeft woensdag
Televisieprogramma s
Bert Japin
(Van onze correspondent)
PARIJS. De tiende verjaardag
van het Nederlands Instituut wordt
in Parijs herdacht met een nieuwe en
grote schilderijententoonstelling over
het leven in Holland tijdens de zeven
tiende eeuw. Twee jaar geleden trok
diezelfde Hollandse gouden eeuw al
duizenden Parijzenaars naar de Rue
de Lille, ter gelegenheid van een over
eenkomstige tentoonstelling, waar
door een, soms wat indiscrete, blik
werd gegund in de binnenhuizen, keu
kens, eetzalen (en alkoven) van die
zelfde voorvaderen. Het fenomenale
succes van die eerste picturale show,
heeft directeur Sadi de Gorter ver
leidt op hetzelfde onderwerp terug te
komen. Doch in plaats van de in
tiemere binnenzij van dat Hollandse
leven, wordt dit keer vooral de
buitenkant getoond: het leven in de
straten, op de pleinen, de markten, de
kermissen, de ijsbanen, en ook wel op
die gordel van smaragd waar de Hol
landers toen hun koloniale imperium
hadden gesticht, dat tevens een der
rijkste bronnen van hun indrukwek
kende welvaart was. Sedert de glo
rieuze Vermeertentoonstelling in de
Orangerie, is de toeloop der Parijze
naars echter zo massaal geworden, dat
het Nederlands Instituut binnen de
ïigen muren het succes niet meer ver
werken kan. Ook deze nieuwe expo
sitie heeft daarom onderdak gevonden
in
Letterlijk vertaald zou de film van van
avond „De krekel" moeten heten, want
Tsjechov wilde met die titel herinnerin
gen oproepen aan de bekende fabel van
Lafontaine. „De krekel en de mier" om
zodoende het karakter van de vrouwe
lijke hoofdpersoon in zijn verhaal bij
voorbaat aan te duiden. Deze Olga Iva-
novna is namelijk als de krekel uit de
fabel die de hele zomer zingt, maar ver
geten heeft een voorraad aan te leggen
voor de winter. Olga is de lichtzinnige
vrouw van een vlijtige en toegewijde dok
ter die er geen enkel bezwaar tegen
heeft, integendeel aanmoedigt dat zijn
vrouw haar verstrooiing zoekt bij ande
ren, bij schilders, musici en litteratoren
die haar artistieke gaven het best op
prijs weten te stellen. En Olga gaat ge
heel op in haar -„cercle" van prominen
te figuren en in haar „flirtations" met
aankomende kunstenaars en heeft nauwe
lijks oog voor haar werkzame echtge
noot. Van welk formaat de man was
naast wie zij al die jaren leefde, wordt
haar pas duideliik als Dymov difterie
krijgt en sterft. Pas dan ontdekt zij hoe
bemind en gerespecteerd hij werd en
hoe veel groter van karakter hij was
vergeleken bij de salonhelden die zij ado
reerde. Maar dit inzicht en het daar
mee gepaard gaande berouw komen te
laat; Olga heeft het ware geluk laten
voorbijgaan zonder het te onderkennen
Dit tragische verhaal is door Serge Sam
sonov in de juiste toon en in de passen
de halftinten van Tsjechovs verteltrant in
beeld gebracht, waardoor de 'film een
zelfde poëtische en melancholieke sfeer
bezit als zoveel verhalen van de Russi
sche meester. Maar ook aan de uiterlij
ke verzorging heeft Samsonov alle aan
dacht besteed, zodat „De Vlinder" tege
lijk een boeiend beeld is geworden van
een stuk Russisch leven op het einde van
de vorige eeuw.
Nederland 1: Tussen zeven en acht
wordt onder meer een aflevering uitge
zonden van de serie „Batman". Na het
journaal en een uitzending van het Gere
formeerd Politiek Verbond volgt het car
navalsprogramma Mik, dat wordt uitge
zonden vanuit de Stadsschouwburg in Til
burg. Medewerkenden zijn onder ande
ren: Lubbert van Gortel, het Cocktailtrio
en de boertjes van Buuten. Het program
ma „Witboek" gaat over de wijze waarop
na 1945 verraad en collaboratie werden
bestraft in Nederland. Tal van figuren die
op een of andere manier bij het ontstaan
of de werking van deze bijzondere rechts
pleging betrokken zijn geweest komen
aan het woord. Hun betoog wordt onder
steund door veelal zeldzaam filmmateri
aal. Hierna het progamma Vanavond in
Nieuwspoort en de Epiloog. Na het laat
ste journaal een Teleac les in de serie
Kernfysica.
Nederland 2: Vóór het nieuws een uit
zending van de Boerenpartij. Na het jour
naal een nieuw progamma in de serie
„Openluchtcircus"; vanavond onder an
dere ijsberen, trapezewerk, trampoline-
springers en een caoutchoucnummer.
Hierna het tweede deel van de docu
mentaire „Orde Baru". Dit programma
heeft als hoofdthema de ontwiqeling van
de financieeel-conomische betrekkingen
tussen Indonesië en Nederland. In deze
documentaire zijn onder meer intervieuws
opgenomen met de Nederlandse ambassa
deur in Djakarta, mr. E. L. C. Schiff; pro
fessor Tinbergen; drs. Mohammed Hatta;
generaal-majoor Budojo. generaal van de
Mariniers; de heer C. Verolme; de Indo
nesische ambassadeur in Den Haag. Mr
Soedjarwo Tjondronegoro, drs. J. A. Bak
ker, minister van Economische Zaken en
de heer Diepen, directeur van „Fokker"
De hoofdfilm is een Russische produktie
„De vlinder" getiteld, van Anton Tsjechov
het Museum der Decoratieve
Kunsten, dat een onderdeel van het
Louvre is.
DE VERZAMELING waaraan verschil
lende Hollandse en andere musea en par
ticulieren weer bijdragen geleverd heb
ben, is in vier of vijf hoofdstukken onder
verdeeld en bestaat uit meer dan vier
honderd nummers. Onder de titel „De
stad" worden de bezoekers eerst uitgeno
digd een denkbeeldige wandeling te ma
ken door straten, over pleinen en langs
de grachten en het voormalige stad
huis van het oude Amsterdam en ook
van Den Haag, Haarlem, Middelburg,
Zwolle, Utrecht, Delft en Leeuwarden.
Steden, die hun rijkdom overdadig uit
stalden en gelijktijdig een ruimtewerking
demonstreren waarvoor de nazaat op de
voorvader wel even jaloers kan zijn. Dat
wandelde daar maar in kalme waardig
heid met brede zwarte hoeden op en wij
de mantels met gouden gespen rond de
leden over een weids plein. Een ander as
pect van dat zeventiende-eeuwse openba
re leven: de straat werd vrijwel door de
mannen, vooral koop- en ambachtslieden,
beheerst, terwijl het binnenhuis het do
mein bleef van moeder de vrouw.
De „Vreugden en bezoekingen" is de
verzamelnaam van een tweede categorie
schilderijen, gravures, landkaarten en ook
wel gebruiksvoorwerpen, waarbij meer in
het bijzonder het buitenleven aan bod
komt. Jachtpartijen waarbij herten door
ruiters op vurige rossen worden belaagd
gezellige uitstapjes in een diligence waar
bij een landelijk kroegje wordt stilgehou
den. Om de inwendige mens overvloedig
met spijs en drank te goed te doen
want van wanten wisten ze
De „feiten en de daden" illustreren
vooral de dagelijkse werkzaamheden en
de ambachten: in- en verkoop op de
markten, het slachten van een varken,
het plaveien van een straat, het binnen
halen van de visvangst.
En de „Werkzaamheden des geestes'
gunnen u een blik in het kabinet van de
advocaat en de notaris, op de markt
straat waar een geneesheer, met een si-
ADVERTENTIE
nistere grijns, de burger een rotte kies
uit de opgezwollen kaken rukt.
Tenslotte is er dan de galerij van
staatsieportretten van hoogmogenden, mi
litairen en diplomaten, die uitmondt op de
Roep der zeeën", met koloniale veldsla
gen en expedities, en de vestiging van
Batavia.
Ook wanneer men erkennen wil dat niet
alle schilderijen onbestreden meesterwer
ken zijn, en dat afgezien van enkele
Rembrandt-tekeningen. Halsen, Steens en
Ostades, de collectie wel voornamelijk
van zogeheten „petits maitres" als Ter
Borch, Van Loo. De Witte, Molenaar en
zovoorts is, dan blijft de opzet en de for
mule van deze manifestatie niettemin
toch bijzonder aantrekkelijk en gelukkig.
De gouden eeuw in Nederland heeft
haar sporen in de wereld en de geschiede
nis immers vooral wel middels de schil
derkunst verdiend, en in de schaduw der
onsterfelijke meesters hebben ook de
minder illustere figuren hier een niveau
van observatie- en uitbeeldingsvermogen
gedemonstreerd waardoor ze die drie
eeuwen toch nog heus best vermogen te
overbruggen. En op dat picturale niveau
van talent en kunnen, krijgt men dan bo
vendien dus nog een hoeveelheid docu
mentatie over het zeventiende-eeuwse
Hollandse leven voorgeschoteld, die de
moeite van de kennisneming ruimschoots
loont. Deze conceptie van de „culturele
actie" heeft haar doeltreffendheid trou
wens al verscheidene keren eerder bewe
zen, en men kan er dan ook wel zeker
van zijn, dat de Parijzenaars deze nieu
we manifestatie ter ere van de tiende
verjaardag van het Nederlands instituut
eveneens weer met een massaal bezoek
zullen vereren.
DEN HAAG. De uitgifte op 8 mei
door PTT van een serie van drie post
zegels ter gelegenheid van de internatio
nale postzegeltentoonstelling Amphilex '67
waarvan de verkoop is gekoppeld aan die
van een toegangsbewijs van 2,50 heeft
enige verwondering gewekt.
Het komt er op neer, dat men eerst bij de
postzegelhandel een toegangsbewijs moet
kopen als men voor zijn verzameling een
serie van 1,20 wil bezitten. Wil men van
elke zegel een velletje van tien kopen
dan moet men ƒ25,— uitgeven voor toe
gangsbewijzen.
Degenen, die over deze gang van zaken
zijn gevallen, dienen te bedenken, aldus
de secretaris van de Amphilex de heer
G. H. Folmer, dat dit de gewone gang
van zaken is bij dergelijke uitgiften. Het
gebeurde ondermeer ook bij de interna
tionale tentoonstelling van 1952 in Neder
land. Op deze manier komt men aan de
benodigde middelen om de expositie (die
rond een miljoen gulden kost) te finan
eieren.
Men behoeft de Amphilex zegels niet op
zijn correspondentie te verwachten, want
niemand zal deze dure zegels op een ge
wone brief plakken. Verzamelaars van
poststukken en stempels kunnen de zegels
gebruiken voor het verzenden van aange
tekende brieven en briefkaarten naar bin
nen- en buitenland. De bijzondere fran
keerzegels zullen behalve op de tentoon
stelling in het RAI-gebouw te Amsterdam
aan het aldaar te vestigen tijdelijke
postkantoor tevens verkrijgbaar zijn op
de 228 belangrijkste postkantoren in Ne
derland. Op deze postkantoren zijn om
dat niet overal postzegelhandelaren zijn
gevestigd die met de verkoop van toe
gangsbewijzen zijn belast ten gerieve
van filatelisten een aantal toegangsbewij
zen voorhanden.
De bijzondere frankeerzegels kunnen
ook worden verkregen door één of meer
toegangsbewijzen te bestellen bij het se
cretariaat van Amphilex 67 te 's-Graven-
hage. Verzending van de toegangsbewij
zen geschiedt dan via de filatelistische
dienst van PTT, die de frankeerzegels
aan de zending toevoegt.
Henri Titselaar. In de T.H. te Eindhoven
worden tot 28 februari polyester-licht-
schilderingen en olieverf-zandschilde-
ringen geëxposeerd van de Bossche
kunstenaar Henri Titselaar.
Truus Menger. In de Galerie De 3 Hen-
dricken (Bloemgracht 89) te Amster
dam worden tot 25 februari schilderijen
en gouaches tentoongesteld van Truus
Menger. Bij aankoop 25 percent rijks
subsidie.
Op woensdag 22 februari, 's avonds om
acht uur, wordt door de Haarlemse afde
ling van de vereniging „Oost en West" een
bijeenkomst gehouden in het Concertge
bouw in Haarlem.
Tijdens deze bijeenkomst zal dr. C. Nag-
tegaal een voordracht houden en een film
vertonen over het onderwerp „Aspecten
van het moderne Indonesië". Medewerking
aan deze voordracht zal worden verleend
door het Koninklijk Instituut voor de Tro
pen in Amsterdam.
K-K-K-Katie. Geoffrey O'Hara. wiens
song „K-K-K-Katie" tijdens de eerste
wereldoorlog populair werd, is op 84-
jarige leeftijd gestorven in St. Peters
burg (Florida). Hij componeerde verder:
„Your eyes told me", „Give a man
horse he can ride", „Peggy and the pira
tes", „Riding down the sky" en „There
is no death".
Ria Dalmeyer, de nieuwe tv-om-
roepster die de plaats heeft inge
nomen van Leni-met-de-hese-stem.
Hedenavond 7 februari zendt de KRO
op Nederland 1 een verslag uit van
de wijze van bestraffing van verraad en
collaboratie in Nederland na 1945. Samen
stellers Hans Bik en Henk Neuman zijn
de resultaten hiervan nagegaan naar aan
leiding van de talrijke politieke processen
die in het buitenland gevoerd worden, met
name de berechting van de oorlogsmisda
digers in West-Duitsland.
In het progamma van 7 februari, „Een
handvol verraders" getiteld, komen tal van
figuren aan het woord die op een of ande
re manier bij het ontstaan of de werking
van de bijzondere rechtpleging betrokken
zijn geweest. Hun betoog wordt onder
steund door veelal zeldzaam filmmateri
aal.
ADVERTENTIE
(2cud - jZllocr Sfortogc
I O.fCC-10616
GRETIG TREDEND in het spoor van christelijke en cultuuroptimistische
denkers, heeft de Westerse mensheid zich eeuwenlang gekoesterd in het
veilige en verheffende besef als „hoger" en redelijk zinnenwezen in de
schepping een bevoorrechte plaats toegewezen te hebben gekregen en be
genadigd te zijn, niet alleen met een bijna onbeperkte macht over de
materie maar vooral: met het vermogen tot het maken van een onaf
hankelijke keus op de kruispunten waarheen de wegen van het lot hem
voeren. Het is die vrijheid van de mens, die reeds door de negentiende-
eeuwse naturalisten overtuigd van onze bepaaldheid door erfelijkheid,
opvoeding en milieu ter discussie werd gesteld en sindsdien door tal van
meer contemporaine schrijvers definitief is ontluisterd. Maatschappelijk en
politiek, maar vooral ook geestelijk en moreel, zo hebben velen van hen
ons in de laatste decenniën pogen duidelijk te maken, zijn wij bepaald door
een essentiële onvrijheid een collectief of individueel verleden, ons nood
lot zo men wil die onze beslissende handelingen heeft vastgelegd, de weg
uitgestippeld die wij te volgen hebben door de chaos die leven heet: een
kermis der ijdelheid, waarbij wij niet meer zijn dan de marionetten die
dansen naar de pijpen van onze doem, van ons „noodlot".
Ondar de vulkaan
door Malcolm Lowry
vertaling John Vandenbergh
uitgever De Bezige Bij
EEN VERHAAL waarin met name dit
levensbeeld voor ons wordt opengelegd,
is de roman ONDER DE VULKAAN van
de Brit Malcolm Lowry, die bijna
twintig jaar na zijn eerste publikatie
in een voortreffelijke Nederlandse verta
ling van John Vandenbergh bij De Bezi
ge Bij is verschenen. Lowry's verhaal is
gesitueerd in Mexico, in de jaren dertig:
lijvig als het is (ruim 400, compres ge
zette, bladzijden) speelt het zich binnen
één etmaal af, op de gedenkdag van Al
lerzielen. Alleen al die situering is als een
symbool: het Mexicaanse Allerzielenfeest
beweegt zich tussen kerkhof en kei-mis,
niet veel anders dan het gemiddelde
menselijk leven; het gevaarlijke en tragi
sche spel dat „leven" heet, wordt als het
ware verbeeld in die vele dronken Al
lerzielenvierders die als een bonte stoet
door Lowry's werk trekken, knabbelend
op geraamtes, doodskoppen, doodkisten
en lijkkoetsen van marsepein en choco
lade een folklorisme met een dubbele
bodem, die er wel door geen autochtoon
in zal worden vermoed.
In het raam van deze bizarre kermis
annex-dodencultus plaatst Lowry zijn
hoofdpersonen: de oud-consul Geoffrey
Firmin, ongeneeslijk alcoholicus, zijn
halfbroer Hugh, oud-partizaan in de
Spaanse burgeroorlog, en zijn ex-vrouw
Yvonne, min of meer getekend door een
filmverleden als „wonderkind". Vrijwel
het enige dat deze figuren gemeen heb
ben, is hun gebondenheid aan een verle
den dat in alle opzichten definitief voor
bij is maar hen toch niet loslaat en hen
uiteindelijk tot de ondergang zal voeren.
Halfbroer en vrouw zijn door het in
Lowry's suggestieve tekening, soms bijna
grotesk aandoende Mexicaanse land
schap op zoek naar Geoffrey, die in snel
tempo te gronde gaat aan zijn alcoholis
me. Aan het slot vinden zowel Yvonne
als Geoffrey hun einde in een spectacu
lair sloteffect (zij onder de hoeven van
een op hol geslagen paard, hij onder de
handen van een troep losgeslagen Mexi
caanse fascisten), dat bijna tekenend is
voor de zinloosheid van alle menselijk
streven: geen heroiek, geen tragiek in dit
sterven niets dan het blinde noodlot,
dat toeslaat. De dode straathond die de
fascisten het lijk van Geoffrey nog na-
smijten, wordt daarbij tot het zoveelste
symbool in dit met dergelijke zinnebeel
den bijna overladen boek.
Wie deze roman wil typeren, kan niet
beter doen dan te spreken van een meer
impressionistisch dan realistisch noodlots
epos, of liever: een soms grotesk aan
doende, maar in wezen visionaire ver
beelding van de machteloosheid van de
mens tegenover zijn chaotisch bestaan,
zijn gedoemdheid door noodlot en verle
den, zijn bepaald-zijn door de essentiële
onvrijheid van de menselijke geest, die
ten onrechte eeuwenlang is verheven tot
hét kenmerk van menselijke superioriteit.
Typerend in dit verband is het fragment
uit het citaat van Bunyan, dat Lowry aan
deze roman vooraf deed gaan:".vol
gaarne had ik de staat van hond of paard
aangenomen, want ik wist dat zij geen
ziel bezaten die onder de voortdurende
last van Hel of Zonde kan verkomme
ren".
len voor een bord soep of een handvol
bonen. Men moet door een hel zijn ge
gaan om zakelijk en onbewogen tegen de
ouders van een stervend kind te kunnen
zeggen: „Als het kind crepeert adopteer
je eenvoudig een ander; er liggen er hier
genqeg te verhongeren in de goot1'. Het
zijn nog de minst gruwelijke taferelen uit
dit verhaal over de ondergang van een
handvol gedoemden, dat ondanks de
enkele momenten waarop het gezamen
lijk lijden tot treffende staaltjes van ware,
innige menselijkheid aanleiding geeft -
weinig illusies meer laat over de wezen
lijke verhevenheid van het verschijnsel
mens, maar in de verbijstering die het
wekt toch gewild of ongewild een
deernis oproept met de vervolgden, even
diep als de afschuw voor de vervolgers
die hen in deze mensontwaardige poel
van lijden hebben gestort.
Zwarte Moesson
HILVERSUM I
7.00 Nws. 7.23 Gramm. muziek. 7.55 Deze
dag 8.00 Nws. 8.10 Gramm muziek 9.00 Ro
mantische orkestwerken. 9.35 Waterstanden.
9 40 Schoolradio. 10.00 Oude gewijde muziek.
10.45 Voor de kleuters. 11.00 Nws. 11.02 Voor
de vrouw. 11.40 Moderne muz. 12.00 Gramm.
muziek. 12.22 Voor het platteland. 12.27 Me-
ded. t.b.v. land- en tuinbouw. 12.30 Tango
rumba orkest. 13.00 Gesproken portret. 14.05
Moderne muziek. 15.00 Voor de jeugd. 17.00
Voor de zieken. 17.30 Dansorkest 18.00 Nws.
18.15 Actualiteiten. 18.20 Uitzending van de
PvdA 18.30 Gramm. muziek. 19.10 Dixieland-
muziek. 19.30 Artistieke staalkaart. 20.00 Nws
20.05 Trammelant in Loeren aan de Hor.
20.55 Licht progr 21.10 Filmmuziek 21.35
Vragenvuur. 22.00 Lichte orkestmuziek. 22.30
Nws. 22.40 Actualiteiten. 22.55 Jazz. 23.25
Oude muziek. 23.55 Nws.
HILVERSUM II
7.00 Nws. 7.10 Dagopening. 7.15 Klassieke
gramm. muziek. 7.30 Nws. 7.32 Gramm. mu
ziek 7 40 Radiokrant. 8.00 Nws. 8.10 Gewijde
muziek 8.30 Nws. 8.32 Amusementsmuziek.
9.00 Voor de zieken. 9.35 Waterstanden. 9.40
Voor de huisvrouw 10.30 Morgendienst. 11.00
Gramm. muziek. 12.27 Meded. land- en tuin
bouw 12.30 Nws. 12.40 Variant. 13.30 Amu
sementsmuziek 14.00 De familie Leenhouts
(hoorspel). 14.25 Moderne Russische orkest
werken. 15.20 Klassieke en semi-klassieke lie
deren. 1.50 Bijbelvertelling voor de jeugd.
16.00 Voor de jeugd. 17.00 Five O'clock. 17.15
Russische volksmuziek. 17.35 Koorzang. 17.50
Overheidsvoorlichting 18.00 Koorzang en
fanfareorkest. 18.30 Uitzending van de CHU.
18.40 Nws uit de protestants christelijke or
ganisaties. 18.50 Gramm muziek. 19.00 Nws.
19.10 Radiokrant. 19.30 Muziek van het Le
ger d. Hei Is. 19.45 Wereldprogr. 19.55 Gramm.
muziek. 20.30 Moderne muziek. 21.15 De
naaste bij 21.30 Gevarieerd progr. 22.15
Avondoverdenking. 22.30 Nws. 22.40 Geeste
lijke liederen. 22.55 Jeugd en creativiteit.
23.15 Platennws. 23.55 Nws.
HILVERSUM III.
9.00 Nws. 9.02 Actualiteiten. 9.05 Muziek-
progr 10.00 Nws. 10.02 Arbeidsvitaminen.
12.00 Nws. 12.02 Operette. 13.00 Nws. 13.02
Actualiteiten. 13.05 Platenprogr. 15.00 Nws.
15.02 Lichte muziek 16.00 Nws. 16.02 Platen
progr. 17.00 Nws. 17.02 Actualiteiten. 17.05
Rhythm and blues. 17.35-18.00 Country and
Western.
BRUSSEL 324 M.
12.00 Nws. 12.03 Lichte muziek. 12.40 Weer
bericht. 12.48 Gramm platen. 12.55 Buiten
lands persoverzicht. 13.00 Nws. 13.20 Tafel-
muziek. 14.00 Nws. 14.03 Schoolradio 14.20
Koorzang 14.30 Voor de jeugd. 14.50 Koor
zang. 15.15 Voor de kinderen. 16.00 Nws.
16.09 Jazz 17.00 Nws. 17.15 Beat. 18.00 Nws.
18.03 Voor de soldaten. 18.30 Lekenmoraal en
-filosofie. 18.50 Sport. 18.55 Taalwenken. 19.00
Nws. 19.40 Muziek. 20.00 Operette. 21.15 Film
muziek. 21.50 Opvoedkundige adviezen. 22.00-
22.15 Nws.
VOOR DINSDAG
NEDERLAND I
10.45 Schooltelevisie. 12.00-12.30 Teleac: De
detaillist als ondernemer (1). 18.45 Pipo de
Clown. 18.50 Journaal. 18.56 Reclame. 19.00
Carnavally. 19.10 Batman. 19.56 Reclame
20.00 Journaal. 20.16 Reclame 20.20 Uitzen
ding G P.V. 20.30 MIK. 21.15 Witboek (docu
mentaire! 22.00 Vanavond in Nieuwspoort
22.30 Epiloog 22.35-22.40 Journaal. 23.00-
23.30 Teleac: Kernfysica.
NEDERLAND II
19.50 Uitzending Boerenpartij. 20.00 Nws.
20.05 Mensen tussen hemel en aarde: circus.
20.30 Tweede deel documentaire „Orde Baru"
over de betrekkingen tussen Indonesië en
Needrland. 21.10 De Vlinder (speelfilm).. 22.41
Reclame. 22.45 Journaal.
VOOR WOENSDAG
NEDERLAND I
17.00-17.35 Voor de kinderen. 18.45 Pipo de
Clown. 18.50 Journaal. 18.56 Reclame. 19.00
Mona (TV-film). 19.25 Openbaar Kunstbezit
19.40 Mijn vrienden in de wereld (filmrepor
tage). 19.51 Uitzending Stichting Socutera
19.56 Reclame. 20.00 Journaol en weerover
zicht. 20.16 Reclame. 20.20 Uitzending Libe'
rale Volkspartij. 20.30 Mister Roberts (speel
film) 22.00 Verkiezingen 67. 22.40 Journaal
NEDERLAND II
19.50 Uitzending Partij voor Ongehuwden,
20.00 Nws. 20.01 Reclame. 20.05 Coronation
Street (TV-film). 20.55 Achter het nieuws
21.20 Uit Bellevue (kunstkroniek). 22.15 Jour
naai. 22.30-23.00 Teleac: De detaillist als
ondernemer (1).
Nacht
door Edgar Hilsenrath
vertaling Harry Brander
uitgever De Boekerij
EEN ROMAN die, maar op een heel
andere wijze, ook weinig heel laat van
die vermeende verhevenheid van de
mens, is Edgar Hilsenraths NACHT (in
vertaling van Harry Brander bij De Boe
kerij N.V.). Het is een harde, realisti
sche reportage in romanvorm van de
wanhopige strijd om het naakte bestaan
in een samenleving van Roemeense, Duit
se en Poolse joden die door de fascisten
zijn bijeengedreven in het Roemeense
getto van Prokov. Maar het is meer dan
het zoveelste relaas over oorlog en joden
vervolging. Het gaat de auteur niet om
het wekken van afschuw voor de vervol
gers of deernis met de vervolgden; wat
Hilsenrath heeft bewogen en kennelijk
geobsedeerd is de ontwaarding van alle
menselijke waarden in situaties als deze.
het verschijnsel van de mens die. met
het water aan de lippen worstelend om
zijn behoud, verwordt tot een redeloos
dier in een verscheurende horde. Het
verschijnsel van de mens die, in bijna
letterlijke zin, de mens tot wolf is ge
worden.
Angst, koude en honger zijn de drijf
veren die in deze van alle hulp versto
ken gemeenschap instincten doen ontwa
ken die nauwelijks iets menselijks meer
hebben. Men moet door een hel zijn ge
gaan om zich te kunnen indenken in de
situatie van de vrouw die een man be
driegt om een soepbeen en van de man
die haar om dat soepbeen afranselt en
als straf haar laatste stuk lijfgoed confis
queert, voldaan over de genoegdoening
die het hem tenminste zal schenken haar
laatste, kostbaarste bezit te verkwanse.
door Willem Brandt
uitgever Hollandia
ZWARTE MOESSON van Willem
Brandt (Hollandia) is een van de vele
documentaire oorlogsrelazen over de Ja
panse bezetting in het voormalige Neder-
lands-Indië. Het beschrijft op de bekende
wijze het leven van Nederlanders in Ja
panse kampen, de Kempetai-gruwelen en
wat dies meer zijn. Toch heeft dit goed
geschreven boek een bepaalde toets, dia
het uitheft boven de gemiddelde, overbe
kende oorlogs- en concentratiekampdocu
mentaire. Ook hier staat namelijk het
menselijk element op de voorgrond; ook
hier wordt de lezer voortdurend gecon
fronteerd met de altijd weer verbijste
rende vraag wat toch mensen drijft om
mensen zinloze gruwelen aan te doen;
ook hier staat men voor die soms bizarre
dualiteit van mens in nood: enerzijds be
reid tot opofferingen voor de lijdende lot
genoot, anderzijds elke gangbare moraal
overboord werpend als het gaat om het
behoud van het vege lijf (om niet te
spreken van die, voor de westerling nau
welijks begrijpelijke, schijnbaar tegen
strijdige mengeling van wreedheid en op
perste beleefdheid in de Japanse menta
liteit). Zo beschouwd is dit boek van
Brandt, ook wanneer men het slechts wil
zien als het zoveelse oorlogsrelaas, een
interessante reportage geworden.
Maar niemand zag mijn tranen
door H. A. Verhagen
uitgever Sijthoff
IN DE CATEGORIE oorlogsrelazen
past ook MAAR.NIEMAND ZAG
MIJN TRANEN van H. A. Verhagen.
Het bevat dagboekbladzijden van een
oud-illegaal werker, hopeloos invalide ge
worden, over zijn worsteling in de jaren
tussen 1945 en 1965 om er lichamelijk -en
als dat hopeloos blijkt: vooral geestelijk
bovenop te komen. Het boek heeft geen
enkele litteraire of zelfs maar journalis
tieke pretentie; het wil zonder meer een
getuigenis zijn van een man die de hoop
koestert lotgenoten te kunnen bemoedigen
met zijn verslag van zijn eigen ervarin
gen. (Uitg. A. W. Sijthoff).
Richard Sorge
door F. W. Deakin en G. R. Storry
uitgever De Boekerij
INTERESSANT is ook een documentai
re van F. W. Deakin en G. R. Storry
over Richard Sorge. (De Boekerij), een
nazijournalist, die optrad als spion voor
het Rode Leger en tenslotte in Japan te
rechtgesteld werd. Een boeiend, kleurrijk
en bijna sensationeel relaas, maar deson
danks geen avonturenverhaal maar een
wetenschappelij k nauwgezet gedocumen
teerd boek over een der vele aspecten
van de laatste wereldoorlog.
Herbert Fiedler. In Kabinet Floret (Nieu
we Zijds Voorburgwal 282) te Amster
dam worden tot en met 4 maart schil
derijen tentoongesteld van de in 1962
overleden schilder Herbert Fiedler. Flo
ret is alle werkdagen 's middags open
van 12.30-17 uur.
